Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nəzakət — başqalarını incitməmək üçün yaxşı davranış və ya etiketin praktiki tətbiqi. Nəzakət mədəni cəhətdən müəyyən edilmiş bir fenomendir və buna görə də bir mədəniyyətdə nəzakətli hesab edilən nə isə bəzən başqa bir mədəni kontekstdə olduqca kobud və ya sadəcə ekssentrik ola bilər.
Nəzakətin məqsədi başqalarını incitməmək və bütün insanların bir-birləri ilə rahat hiss etmələri üçün təhqiredici davranışlardan çəkinmək olsa da, bəzən bu mədəni şəkildə müəyyən edilmiş standartlar manipulyasiya edilə bilər.
Növləri
Antropoloqlar Penelope Braun və Stiven Levinson İrvinq Qofmanın üzdə olan anlayışdan qaynaqlanan iki növ nəzakət müəyyən ediblər:
- Mənfi nəzakət: "Əgər zəhmət olmasa…" və ya "Çox problem deyilsə…" kimi sorğunun daha az pozucu edilməsi; insanın sərbəst hərəkət etmək hüququna hörmət edir. Başqa sözlə, hörmət. Dolayı nitq aktlarından daha çox istifadə olunur. Həm də iddialı olmağın bir hissəsi hesab olunur.
- İddialı olmayan nəzakət: bir şəxs müzakirə zamanı başqalarına nəzakətli olmaq üçün şərh verməkdən və ya öz inanclarını təsdiqləməkdən çəkindikdə. Eləcə də bir insan ədəbsiz görünməmək üçün başqasının verdiyi qərara qoşulduqda.
- Etibarlı nəzakət: bir şəxs qarşılıqlı əlaqə zamanı köməkçi və faydalı olmaq üçün müsbət və konstruktiv şəkildə fikirlərini təqdim etdikdə. Və ya əslində razılaşmadıqları bir şeylə başqalarını incitməyəcək şəkildə razılaşmaqdan çəkinmək.
- Müsbət nəzakət: tərəflər arasında müsbət münasibət qurmağa çalışır; insanın sevilmək və başa düşülmək ehtiyacına hörmət edir. Birbaşa nitq hərəkətləri, söyüşlər və Qrisin prinsiplərinə məhəl qoymamaq müsbət nəzakətin aspektləri sayıla bilər, çünki:
- Onlar münasibətin ümumiyyətlə nəzakətsiz hesab edilən öhdəsindən gəlmək üçün kifayət qədər güclü olduğunu dərk edirlər;
- Digər insanın dəyərlərinə dair şüurunu ifadə edirlər ki, bu da insanın qəbul olunmaq istəyini yerinə yetirir.
Bəzi mədəniyyətlər bu nəzakətlərdən birini digərindən üstün tuturlar. Beləliklə, nəzakət mədəni cəhətdən əlaqəlidir.
Tarixi
Maarifçilik dövründə nəzakətli norma və davranışların tətbiqi şüurlu prosesi yuxarı təbəqənin nəcib nümayəndəsinin simvoluna çevrilmişdir. Yuxarıya doğru hərəkət edən orta sinif burjuaziyası getdikcə daha çox qəbul edilmiş bədii üstünlükləri və davranış standartları vasitəsilə özlərini elita ilə eyniləşdirməyə çalışırdılar. Onlar emosiyanı nə vaxt göstərməli, zərif geyinmək sənəti və zərif söhbət və xüsusilə qadınlarla nəzakətli davranmaq kimi dəqiq etiket qaydaları ilə məşğul olurdular. Bu yeni diskursda XVIII-ci əsrin əvvəllərində filosof Lord Şaftsberi tərəfindən qələmə alınmış kommersiya cəmiyyətində nəzakətin təbiəti haqqında bir sıra esselər təsirli olmuşdur.
Saftsberi nəzakəti cəmiyyətdə xoş olmaq sənəti kimi təyin edirdi:
- Nəzakət — sözləri və hərəkətlərimizlə digər insanların özümüz haqqında daha yaxşı düşünməsinə səbəb olan bacarıqlı davranmamız kimi müəyyən edilə bilər.
1711-ci ildə Cozef Addison və Riçard Stil tərəfindən gündəlik olaraq təsis edilən The Spectator kimi dövri nəşrlər müntəzəm olaraq oxucularına nəzakətli centlmen olmaq barədə məsləhətlər verirdi.
Nəzakətli söhbət və mübahisə sənəti dövrün qəhvəxanalarında xüsusilə inkişaf etdirilmişdir. Söhbət xüsusi bir tərzə uyğun olmalı idi, nəzakətli və sivil söhbət dili qəhvəxana müzakirəsi və söhbətinin aparılması üçün vacib hesab olunurdu. "Vətəndaşlıq" anlayışı maraq doğuran məsələlər üzrə ayıq və əsaslandırılmış müzakirələri qiymətləndirən arzu olunan sosial qarşılıqlı əlaqəyə istinad edirdi.
Texnikası
- Dolayı yolla qeyri-müəyyənliyin ifadəsi.
- Nəzakətli yalan.
- Evfemizmlərdən istifadə (onlarda qeyri-müəyyənlik və konnotasiya istifadə olunur)
- "Siz mağazada olmusunuz, elə deyilmi?" kimi birbaşa ifadələrdən daha çox etiket suallarına üstünlük vermək.
- effektiv etiketlər dinləyiciyə qayğı göstərir. — Çoxdandır ki, gəlmirsən?
- yumşaldıcılar sərt tələbin gücünü azaldır. "Onu mənə verə bilərdizmi?"
- asanlaşdırıcı teqlər müraciət ediləni sorğuya şərh verməyə dəvət edir. "Bunu edə bilərsən, elə deyilmi?"
Bəzi tədqiqatlar, dəqiq fərqlər aydın olmasa da, qadınların kişilərə nisbətən nəzakət qaydalarından daha çox istifadə etdiyini göstərir. Müasir tədqiqatların əksəriyyəti göstərir ki, nəzakətdən istifadə zamanı gender fərqləri mürəkkəbdir, çünki nəzakət normaları ilə ən azı Böyük Britaniya və ABŞ-də orta sinif ağdərili qadınların stereotipik nitqi arasında aydın əlaqə mövcuddur. Buna görə də təəccüblü deyil ki, qadınlar daha çox nəzakətlə əlaqəli olurlar və onların dil vasitəsi bu nəzakət normalarına görə mühakimə olunur.
Dil vasitələri
Yuxarıda göstərilənlərə əlavə olaraq, bir çox dillərdə nəzakət, ehtiram, hörmət və ya danışanın və dinləyicinin sosial statusunun tanınması üçün xüsusi vasitələr var. Müəyyən bir dilin nəzakət göstərməsinin iki əsas yolu var: leksikonunda — məs. rəsmi hallarda müəyyən sözlərin və qeyri-rəsmi kontekstlərdə danışıq formalarının istifadəsi və morfologiyasında — məs. nəzakətli danışıq üçün xüsusi fel formalarından istifadə.
Bəzi dillərdə Koreya nitq səviyyələri və Yapon dilində şərəfli nitq kimi mürəkkəb nəzakət sistemləri var.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Shaftesbury and the Culture of Politeness: Moral Discourse and Cultural Politics in Early Eighteenth-Century England. Cambridge University Press. 1994. ISBN .
- Klein, Lawrence. "The Third Earl of Shaftesbury and the Progress of Politeness". Eighteenth-Century Studies. 18 (2). 1984: 186–214. doi:10.2307/2738536. JSTOR 2738536.
- "Information Britain". Information Britain. 2010-03-01. 2023-03-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-08-15.
- Klein, 1996 p 34
- "Politeness and the Interpretation of the British Eighteenth Century" 2021-04-27 at the Wayback Machine, Lawrence E. Klein, The Historical Journal, Vol. 45, No. 4 (Dec., 2002), pp. 869–898.
- Cowan, 2005. p 101
- Lakoff, R. (1975) Language and Woman's Place. New York: Harper & Row.
- Beeching, K. (2002) Gender, Politeness and Pragmatic Particles in French. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
- Holmes, J. 1995 Women Men and Language, Longman; Mills, Gender and Politeness, Cambridge University Press, 2003
Ədəbiyyatı
- Brown, P. and Stephen C. Levinson (1987) Politeness: Some Universals in Language Usage. Cambridge: Cambridge University Press.
- Holmes, J. (1995) Women Men and Politeness London: Longman
- Axia, G. (1999) Elogio della cortesia Bologna: Il Mulino
- Mills, S. (2003) Gender and Politeness, Cambridge: Cambridge University Press
- Moumni, Hassan (2005). Politeness in Parliamentary Discourse : A Comparative Pragmatic Study of British and Moroccan MPs’ Speech Acts at Question Time. Unpub. Ph. D. Thesis. Mohammed V University, Rabat, Morocco.
- Watts, R. J. (2003) Politeness. Cambridge: Cambridge University Press.
- Spencer-Oatey, H. (2000) Culturally Speaking, Continuum.
- Kadar, D. and M. Haugh (2013) "Understanding Politeness". Cambridge: Cambridge University Press.
Xarici keçidlər
- Sociolinguistics: Politeness in Spanish
- wiki project in comparative politeness: (directed by Joachim Grzega)
- Politeness, BBC Radio 4 discussion with Amanda Vickery, David Wootton & John Mullan (In Our Time, Sep. 30, 2004)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nezaket basqalarini incitmemek ucun yaxsi davranis ve ya etiketin praktiki tetbiqi Nezaket medeni cehetden mueyyen edilmis bir fenomendir ve buna gore de bir medeniyyetde nezaketli hesab edilen ne ise bezen basqa bir medeni kontekstde olduqca kobud ve ya sadece ekssentrik ola biler Esl nezaket Mence sizin baliginizdir cenab Punch jurnalinda karikatura 28 iyul 1920 ci ilYapon qadinlari bir birine nezaketle bas eyir 1900 Nezaketin meqsedi basqalarini incitmemek ve butun insanlarin bir birleri ile rahat hiss etmeleri ucun tehqiredici davranislardan cekinmek olsa da bezen bu medeni sekilde mueyyen edilmis standartlar manipulyasiya edile biler NovleriAntropoloqlar Penelope Braun ve Stiven Levinson Irvinq Qofmanin uzde olan anlayisdan qaynaqlanan iki nov nezaket mueyyen edibler Menfi nezaket Eger zehmet olmasa ve ya Cox problem deyilse kimi sorgunun daha az pozucu edilmesi insanin serbest hereket etmek huququna hormet edir Basqa sozle hormet Dolayi nitq aktlarindan daha cox istifade olunur Hem de iddiali olmagin bir hissesi hesab olunur Iddiali olmayan nezaket bir sexs muzakire zamani basqalarina nezaketli olmaq ucun serh vermekden ve ya oz inanclarini tesdiqlemekden cekindikde Elece de bir insan edebsiz gorunmemek ucun basqasinin verdiyi qerara qosulduqda Etibarli nezaket bir sexs qarsiliqli elaqe zamani komekci ve faydali olmaq ucun musbet ve konstruktiv sekilde fikirlerini teqdim etdikde Ve ya eslinde razilasmadiqlari bir seyle basqalarini incitmeyecek sekilde razilasmaqdan cekinmek Musbet nezaket terefler arasinda musbet munasibet qurmaga calisir insanin sevilmek ve basa dusulmek ehtiyacina hormet edir Birbasa nitq hereketleri soyusler ve Qrisin prinsiplerine mehel qoymamaq musbet nezaketin aspektleri sayila biler cunki Onlar munasibetin umumiyyetle nezaketsiz hesab edilen ohdesinden gelmek ucun kifayet qeder guclu oldugunu derk edirler Diger insanin deyerlerine dair suurunu ifade edirler ki bu da insanin qebul olunmaq isteyini yerine yetirir Bezi medeniyyetler bu nezaketlerden birini digerinden ustun tuturlar Belelikle nezaket medeni cehetden elaqelidir TarixiThe Spectator XVIII ci esrin evvellerinde Ingilterede orta tebeqe arasinda nezaket medeniyyetinin inkisafi tetbiq edilirdi Maarifcilik dovrunde nezaketli norma ve davranislarin tetbiqi suurlu prosesi yuxari tebeqenin necib numayendesinin simvoluna cevrilmisdir Yuxariya dogru hereket eden orta sinif burjuaziyasi getdikce daha cox qebul edilmis bedii ustunlukleri ve davranis standartlari vasitesile ozlerini elita ile eynilesdirmeye calisirdilar Onlar emosiyani ne vaxt gostermeli zerif geyinmek seneti ve zerif sohbet ve xususile qadinlarla nezaketli davranmaq kimi deqiq etiket qaydalari ile mesgul olurdular Bu yeni diskursda XVIII ci esrin evvellerinde filosof Lord Saftsberi terefinden qeleme alinmis kommersiya cemiyyetinde nezaketin tebieti haqqinda bir sira esseler tesirli olmusdur Saftsberi nezaketi cemiyyetde xos olmaq seneti kimi teyin edirdi Nezaket sozleri ve hereketlerimizle diger insanlarin ozumuz haqqinda daha yaxsi dusunmesine sebeb olan bacariqli davranmamiz kimi mueyyen edile biler Cenablar klubunun uzvleri sosial cehetden meqbul olan nezaket standartina uygun gelmeli idiler Resm Cozef Haymor Cenablar Klubu 1730 1711 ci ilde Cozef Addison ve Ricard Stil terefinden gundelik olaraq tesis edilen The Spectator kimi dovri nesrler muntezem olaraq oxucularina nezaketli centlmen olmaq barede meslehetler verirdi Nezaketli sohbet ve mubahise seneti dovrun qehvexanalarinda xususile inkisaf etdirilmisdir Sohbet xususi bir terze uygun olmali idi nezaketli ve sivil sohbet dili qehvexana muzakiresi ve sohbetinin aparilmasi ucun vacib hesab olunurdu Vetendasliq anlayisi maraq doguran meseleler uzre ayiq ve esaslandirilmis muzakireleri qiymetlendiren arzu olunan sosial qarsiliqli elaqeye istinad edirdi TexnikasiDolayi yolla qeyri mueyyenliyin ifadesi Nezaketli yalan Evfemizmlerden istifade onlarda qeyri mueyyenlik ve konnotasiya istifade olunur Siz magazada olmusunuz ele deyilmi kimi birbasa ifadelerden daha cox etiket suallarina ustunluk vermek effektiv etiketler dinleyiciye qaygi gosterir Coxdandir ki gelmirsen yumsaldicilar sert telebin gucunu azaldir Onu mene vere bilerdizmi asanlasdirici teqler muraciet edileni sorguya serh vermeye devet edir Bunu ede bilersen ele deyilmi Bezi tedqiqatlar deqiq ferqler aydin olmasa da qadinlarin kisilere nisbeten nezaket qaydalarindan daha cox istifade etdiyini gosterir Muasir tedqiqatlarin ekseriyyeti gosterir ki nezaketden istifade zamani gender ferqleri murekkebdir cunki nezaket normalari ile en azi Boyuk Britaniya ve ABS de orta sinif agderili qadinlarin stereotipik nitqi arasinda aydin elaqe movcuddur Buna gore de teeccublu deyil ki qadinlar daha cox nezaketle elaqeli olurlar ve onlarin dil vasitesi bu nezaket normalarina gore muhakime olunur Dil vasiteleriYuxarida gosterilenlere elave olaraq bir cox dillerde nezaket ehtiram hormet ve ya danisanin ve dinleyicinin sosial statusunun taninmasi ucun xususi vasiteler var Mueyyen bir dilin nezaket gostermesinin iki esas yolu var leksikonunda mes resmi hallarda mueyyen sozlerin ve qeyri resmi kontekstlerde danisiq formalarinin istifadesi ve morfologiyasinda mes nezaketli danisiq ucun xususi fel formalarindan istifade Bezi dillerde Koreya nitq seviyyeleri ve Yapon dilinde serefli nitq kimi murekkeb nezaket sistemleri var Hemcinin baxEtiket Medeniyyetlerarasi kompetensiya HormetIstinadlarShaftesbury and the Culture of Politeness Moral Discourse and Cultural Politics in Early Eighteenth Century England Cambridge University Press 1994 ISBN 9780521418065 Klein Lawrence The Third Earl of Shaftesbury and the Progress of Politeness Eighteenth Century Studies 18 2 1984 186 214 doi 10 2307 2738536 JSTOR 2738536 Information Britain Information Britain 2010 03 01 2023 03 17 tarixinde Istifade tarixi 2014 08 15 Klein 1996 p 34 Politeness and the Interpretation of the British Eighteenth Century 2021 04 27 at the Wayback Machine Lawrence E Klein The Historical Journal Vol 45 No 4 Dec 2002 pp 869 898 Cowan 2005 p 101 Lakoff R 1975 Language and Woman s Place New York Harper amp Row Beeching K 2002 Gender Politeness and Pragmatic Particles in French Amsterdam John Benjamins Publishing Company Holmes J 1995 Women Men and Language Longman Mills Gender and Politeness Cambridge University Press 2003EdebiyyatiBrown P and Stephen C Levinson 1987 Politeness Some Universals in Language Usage Cambridge Cambridge University Press Holmes J 1995 Women Men and Politeness London Longman Axia G 1999 Elogio della cortesia Bologna Il Mulino Mills S 2003 Gender and Politeness Cambridge Cambridge University Press Moumni Hassan 2005 Politeness in Parliamentary Discourse A Comparative Pragmatic Study of British and Moroccan MPs Speech Acts at Question Time Unpub Ph D Thesis Mohammed V University Rabat Morocco Watts R J 2003 Politeness Cambridge Cambridge University Press Spencer Oatey H 2000 Culturally Speaking Continuum Kadar D and M Haugh 2013 Understanding Politeness Cambridge Cambridge University Press Xarici kecidlerSociolinguistics Politeness in Spanish wiki project in comparative politeness directed by Joachim Grzega Politeness BBC Radio 4 discussion with Amanda Vickery David Wootton amp John Mullan In Our Time Sep 30 2004