Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gender — kişiyə xas olan, qadına xas olan cəmiyyət tərəfindən təzyiq ifadələridir, həm də qadınlıq və kişiliyi fərqləndirən xüsusiyyətlər toplusudur.
Kontekstdən asılı olaraq, bu xüsusiyyətlərə bioloji gender (qadın və ya kişi) xüsusiyyətləri, gender əsaslı sosial quruluşlar və gender kimliyi daxil ola bilər. Bir çox mədəniyyətdə insanların sadəcə iki cinsə (qadın və ya kişi) sahib ola biləcəyini nəzərdə tutan bir bipolyar gender sistemi istifadə olunur (). Bipolyar gender sisteminin xaricində yaşayan insanlar "" və ya "" hesab olunur.
Gender siyasət, iqtisadiyyat, hüquq, ideologiya, mədəniyyət, təhsil, elm və səhiyyə də daxil olmaqla həyatın bütün sahələrində ifadə oluna bilər.
Cins
Cins sözü şəxsin kişi və ya qadın cinsinə mənsubiyyətini müəyyənləşdirmək üçün fizioloji xüsusiyyətlərə şamil olunur:
- Genital orqanların növü (penis, yumurtalıq, vagina, uşaqlıq, döş)
- Orqanizimdə dövriyyə edən dominant hormonların növü (estrogen, testosteron)
- Sperma və ya toxum hüceyrəsi ifraz etmək bacarığı
- Dünyaya uşaq gətirmək və onu döşlə yedizdirmək bacarığı
- Gender sözü qadınlar və kişilərlə əlaqədar geniş yayılmış xəyali obraz və gözlənilənlərə şamil olunur. Bu səciyyəvi xəyali obraza qadına xas olan və ya qadın və kişiyə xas olan, yaxud kişi xüsusiyyət bacarıqlarına, həmçinin qadın və kişilərin müxtəlif vəziyyətlərdə necə hərəkət etməsinə aid geniş yayılmış ümidlər daxildir. Bu xəyali obraz və ümidlər ailə, dostlar, liderlər, dini və mədəni təsisatlar, məktəblər, iş yerləri, reklamlar və mediadan öyrənilir. Bu xəyali obrazlar qadın və kişilərin cəmiyyətdəki müxtəlif rollarını, sosial statusunu, iqtisadi və siyasi gücünü əks etdirərək həmin göstəricilərə təsir edir.
Gender kimliyi
Gender kimliyi şəxslərin aid olduqlarını hiss etdikləri genderə istinad edir, həmin gender onların anadangəlmə cinsi ilə eyni ola və ya olmaya bilər. Buraya genderin hiss edilən daxili və fərdi təcrübəsi, bədənin şəxsi hissiyyatı və digər ifadəetmə yolları, məsələn, geyim, nitq və adətlər daxildir.
Transgender
İdentikliyin və təcrübənin geniş diapozonunu təsvir etmək üçün çox zaman istifadə edilən ümumi bir termindir. Bu termin adətən gender kimliyi doğum zamanı təyin edilmiş cinsdən fərqli olanlara və gender kimliyini doğum zamanı təyin olunan cinsdən fərqli şəkildə göstərmək istəyən şəxslərə aiddir.
Cinsi oriyentasiya
Kişilərə, qadınlara, və ya heç birinə göstərilən emosional və cinsi marağı təsvir edir. Cinsi oriyentasiya gender kimliyi ilə əlaqəli deyil.
Gender əsaslı zorakılıq
Zorakılıq insana psixoloji, sosial və iqtisadi təzyiqin tətbiq olunması və ya fiziki zərərin vurulmasından ibarət nəzarət və əziyyət vasitəsidir. Azərbaycan kontekstində qızlar və qadınlara qarşı törədilən zorakılıq halları nəzərdə tutulur. Ümumiyyətlə gender əsaslı zorakılıq qadının cəmiyyətdəki tabe olunmuş mövqeyini təsdiqləmək üçün istifadə edilən vasitədir. Gender əsaslı zorakılıq yalnız qadınları narahat edən bir mövzu deyil, eyni zamanda kişilər də gender əsaslı zorakılıqdan əziyyət çəkir.
İstinadlar
- Udry, J. Richard. "The Nature of Gender". Demography. 31 (4). November 1994: 561–573. doi:10.2307/2061790. JSTOR 2061790. PMID 7890091.
- . (PDF). Archives of Sexual Behavior. 33 (2). April 2004: 87–96. CiteSeerX 10.1.1.359.9143. doi:10.1023/B:ASEB.0000014323.56281.0d. PMID 15146141. 15 June 2012 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib.
- . World Health Organization. 30 January 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 November 2015.
- Sigelman, Carol K.; Rider, Elizabeth A. Life-Span Human Development (ingilis). Cengage Learning. 14 March 2017. səh. 385. ISBN . 4 August 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 4 August 2021.
- Maddux, James E.; Winstead, Barbara A. Psychopathology: Foundations for a Contemporary Understanding (ingilis). Routledge. 11 July 2019. ISBN . 4 August 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 4 August 2021.
- Kevin L. Nadal, The SAGE Encyclopedia of Psychology and Gender (2017, ISBN ), page 401: "Most cultures currently construct their societies based on the understanding of gender binary—the two gender categorizations (male and female). Such societies divide their population based on biological sex assigned to individuals at birth to begin the process of gender socialization."
- Heinemann, Isabel. Inventing the Modern American Family: Family Values and Social Change in 20th Century United States (ingilis). Campus Verlag. May 2012. 36. ISBN . 2021-08-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-09-23.
- "Gender". 2022-11-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-11-30.
Əlavə ədəbiyyat
- Butler, Judith. Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity. Thinking Gender'. New York & London: Routledge. 1990. ISBN .
- Butler, Judith. Bodies That Matter: On the Discursive Limits of "Sex". New York: Routledge. 1993. ISBN .
- Fausto-Sterling, Anne. Sexing the body: gender politics and the construction of sexuality. New York: Basic Books. 2000. ISBN .
- Hayat, T.; Lesser, O.; Samuel-Azran, T. "Gendered discourse patterns on online social networks:a social network analysis perspective". Computers in Human Behavior. 77. 2017: 132–159. doi:10.1016/j.chb.2017.08.041.
Xarici keçidlər
- GenPORT: Your gateway to gender and science resources
- Gender in Agriculture Sourcebook
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gender kisiye xas olan qadina xas olan cemiyyet terefinden tezyiq ifadeleridir hem de qadinliq ve kisiliyi ferqlendiren xususiyyetler toplusudur Kontekstden asili olaraq bu xususiyyetlere bioloji gender qadin ve ya kisi xususiyyetleri gender esasli sosial quruluslar ve gender kimliyi daxil ola biler Bir cox medeniyyetde insanlarin sadece iki cinse qadin ve ya kisi sahib ola bileceyini nezerde tutan bir bipolyar gender sistemi istifade olunur Bipolyar gender sisteminin xaricinde yasayan insanlar ve ya hesab olunur Gender siyaset iqtisadiyyat huquq ideologiya medeniyyet tehsil elm ve sehiyye de daxil olmaqla heyatin butun sahelerinde ifade oluna biler CinsCins sozu sexsin kisi ve ya qadin cinsine mensubiyyetini mueyyenlesdirmek ucun fizioloji xususiyyetlere samil olunur Genital orqanlarin novu penis yumurtaliq vagina usaqliq dos Orqanizimde dovriyye eden dominant hormonlarin novu estrogen testosteron Sperma ve ya toxum huceyresi ifraz etmek bacarigi Dunyaya usaq getirmek ve onu dosle yedizdirmek bacarigi Gender sozu qadinlar ve kisilerle elaqedar genis yayilmis xeyali obraz ve gozlenilenlere samil olunur Bu seciyyevi xeyali obraza qadina xas olan ve ya qadin ve kisiye xas olan yaxud kisi xususiyyet bacariqlarina hemcinin qadin ve kisilerin muxtelif veziyyetlerde nece hereket etmesine aid genis yayilmis umidler daxildir Bu xeyali obraz ve umidler aile dostlar liderler dini ve medeni tesisatlar mektebler is yerleri reklamlar ve mediadan oyrenilir Bu xeyali obrazlar qadin ve kisilerin cemiyyetdeki muxtelif rollarini sosial statusunu iqtisadi ve siyasi gucunu eks etdirerek hemin gostericilere tesir edir Gender kimliyiGender kimliyi sexslerin aid olduqlarini hiss etdikleri gendere istinad edir hemin gender onlarin anadangelme cinsi ile eyni ola ve ya olmaya biler Buraya genderin hiss edilen daxili ve ferdi tecrubesi bedenin sexsi hissiyyati ve diger ifadeetme yollari meselen geyim nitq ve adetler daxildir TransgenderIdentikliyin ve tecrubenin genis diapozonunu tesvir etmek ucun cox zaman istifade edilen umumi bir termindir Bu termin adeten gender kimliyi dogum zamani teyin edilmis cinsden ferqli olanlara ve gender kimliyini dogum zamani teyin olunan cinsden ferqli sekilde gostermek isteyen sexslere aiddir Cinsi oriyentasiyaKisilere qadinlara ve ya hec birine gosterilen emosional ve cinsi maragi tesvir edir Cinsi oriyentasiya gender kimliyi ile elaqeli deyil Gender esasli zorakiliqZorakiliq insana psixoloji sosial ve iqtisadi tezyiqin tetbiq olunmasi ve ya fiziki zererin vurulmasindan ibaret nezaret ve eziyyet vasitesidir Azerbaycan kontekstinde qizlar ve qadinlara qarsi toredilen zorakiliq hallari nezerde tutulur Umumiyyetle gender esasli zorakiliq qadinin cemiyyetdeki tabe olunmus movqeyini tesdiqlemek ucun istifade edilen vasitedir Gender esasli zorakiliq yalniz qadinlari narahat eden bir movzu deyil eyni zamanda kisiler de gender esasli zorakiliqdan eziyyet cekir IstinadlarUdry J Richard The Nature of Gender Demography 31 4 November 1994 561 573 doi 10 2307 2061790 JSTOR 2061790 PMID 7890091 PDF Archives of Sexual Behavior 33 2 April 2004 87 96 CiteSeerX 10 1 1 359 9143 doi 10 1023 B ASEB 0000014323 56281 0d PMID 15146141 15 June 2012 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib World Health Organization 30 January 2017 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 26 November 2015 Sigelman Carol K Rider Elizabeth A Life Span Human Development ingilis Cengage Learning 14 March 2017 seh 385 ISBN 978 1 337 51606 8 4 August 2021 tarixinde Istifade tarixi 4 August 2021 Maddux James E Winstead Barbara A Psychopathology Foundations for a Contemporary Understanding ingilis Routledge 11 July 2019 ISBN 978 0 429 64787 1 4 August 2021 tarixinde Istifade tarixi 4 August 2021 Kevin L Nadal The SAGE Encyclopedia of Psychology and Gender 2017 ISBN 1483384276 page 401 Most cultures currently construct their societies based on the understanding of gender binary the two gender categorizations male and female Such societies divide their population based on biological sex assigned to individuals at birth to begin the process of gender socialization Heinemann Isabel Inventing the Modern American Family Family Values and Social Change in 20th Century United States ingilis Campus Verlag May 2012 36 ISBN 978 3 593 39640 8 2021 08 27 tarixinde Istifade tarixi 2021 09 23 Gender 2022 11 30 tarixinde Istifade tarixi 2022 11 30 Elave edebiyyatButler Judith Gender Trouble Feminism and the Subversion of Identity Thinking Gender New York amp London Routledge 1990 ISBN 978 0 415 38955 6 Butler Judith Bodies That Matter On the Discursive Limits of Sex New York Routledge 1993 ISBN 978 0 415 61015 5 Fausto Sterling Anne Sexing the body gender politics and the construction of sexuality New York Basic Books 2000 ISBN 978 0 465 07714 4 Hayat T Lesser O Samuel Azran T Gendered discourse patterns on online social networks a social network analysis perspective Computers in Human Behavior 77 2017 132 159 doi 10 1016 j chb 2017 08 041 Xarici kecidlerGenPORT Your gateway to gender and science resources Gender in Agriculture Sourcebook