Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nəqliyyat — insanların, yüklərin, siqnalların və informasiyaların bir yerdən başqa bir yerə daşınması, ictimai maddi istehsalın ən mühüm sahələrindən biridir. Müasir nəqliyyat sisteminə ümumi istifadəli dəmiryolu nəqliyyatı, avtomobil nəqliyyatı, dəniz nəqliyyatı, çay nəqliyyatı, hava nəqliyyatı daxildir. Daşınma işini yerinə yetirmək üçün texniki avadanlıqlar olan nəqliyyat vasitələrindən istifadə edilir. Kütləvi halda daşımalara imkan verən nəqliyyat vasitələrinə avtomobilləri, qatarları, gəmiləri və təyyarələri aid etmək olar. Hazırda informasiya kommunikasiya texnologiyalarının inkişaf etməsi ilə nəqliyyat vasitələrinin hərəkəti haqqında məlumatların əhaliyə çatdırılması üçün qabaqcıl ölkələr onun onlayn təchizatını həyata keçirməyə başlayıblar. Bu məqsədlə nəqliyyat şirkətləri xüsusi veb-səhifələr yaradır və Google Maps xidmətindən istifadə edirlər.
Ümumi məlumat
Bəşər tarixində ən vacib kəşflərdən biri olan nəqliyyat vasitələri ictimai istehsalın müəyyən vasitəsi kimi özünü göstərməklə, çox böyük əməli və xalq təsərrüfatı əhəmiyyəti kəsb edir. Nəqliyyat vasitələri, eləcə də onların hərəkəti üçün vacib yolların olması ayrı-ayrı tarixi dövrlərdə hər bir xalqın maddi mədəniyyətinin inkişaf səviyyəsini göstərən mühüm amildir. Nəqliyyat vasitələri ilə istehsal alətlərinin, əmək məhsullarının və insanların yerdəyişməsi həyata keçirilir. Nəqliyyat vasitələri hər hansı bir ərazinin təbii-coğrafi şəraitindən, onun relyef quruluşunun xarakterindən asılı olaraq yaranmışdır. Məhsuldar qüvvələrin inkişafı, xalqın ictimai-iqtisadi və mədəni-texniki inkişaf səviyyəsi, iqtisadi ehtiyacları da müxtəlif növ nəqliyyat vasitələrinin yaranması və təkmilləşməsində böyük rola malik olmuşdur. Nəqliyyat vasitələri bəşər cəmiyyətinin ilk dövrlərində meydana gəlmiş, sonralar xüsusi mülkiyyətə çevrilmiş və əmtəə istehsalının yaranması dövründə maddi istehsalın ayrıca bir sahəsi kimi formalaşmışdır.
Nəqliyyatın növləri
- Dəmir yol nəqliyyatı — sürəti və təhlükəsizliyinə görə fərqlənir. Dağlıq, bataqlıq kimi əlverişsiz relyefə malik ərazilərdə istifadə oluna bilmir.
- Su nəqliyyatı (Dəniz və çay nəqliyyatı)
- Avtomobil nəqliyyatının bir neçə üstünlüyü vardır: dəmiryolu nəqliyyatında olduğu kimi hərəkət mühiti daha az məhduddur; demək olar ki, hərəkət zamanı istənilən yerdə dayanmaq olar;
- Hava nəqliyyatı
- Boru-kəmər nəqliyyatı
Nəqliyyatın fəaliyyəti
Nəqliyyatın fəaliyyəti və inkişaf səviyyəsi bir sıra iqtisadi göstəricilər əsasında qiymətləndirilir. Buraya nəqliyyat yollarının ümumi uzunluğu, onlann sıxlığı, yük dövriyyəsinin həcmi və tərkibi, sərnişin daşınmalarının sayı və s. daxildir. Bu və digər göstəricilərə görə inkişaf etmiş və inkişafda olan ölkələr arasında kifayət qədər böyük fərqlər vardır. Belə ki, dünya nəqliyyat şəbəkəsinin təxminən 80%-i inkişaf etmiş ölkələrin payına düşür. Ərazinin nəqliyyat cəhətdən yüksək səviyyədə mənimsənilməsi ilə yanaşı burada əhalinin hərəkəti daha sürətlidir. Məsələn, son 100 il ərzində inkişaf etmiş ölkələrdə əhalinin hərəkəti təxminən 30 dəfə artdığı halda, inkişafda olan ölkələrdə bu göstərici 20 dəfə aşağıdır. Nəqliyyat sistemi quruda, suda və hava məkanında inkişaf edir. Nəqliyyat hər hansı coğrafi mühitdə özünəməxsus xüsusiyyətlər əsasında inkişaf edir..
Çarter reyslər
Nəqliyyat qovşaqları
Nəqliyyat qovşaqları — Bakı, Yevlax, Gəncə, Şirvan, Ağstafa, Kürdəmir, Culfa, Şəki, Hacıqabul.
Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya ölkələrinin müstəqillik əldə etməsi ilə əlaqədar bu ölkələrin iqtisadi coğrafi və strateji mövqeyinin əhəmiyyəti artır. Asiya ölkələrindən Avropaya gedən ən qısa nəqliyyat yolları buradan keçir. Bu ölkələr arasında olan əlaqələri genişləndirmək üçün orta əsrlərdə mövcud olan "qədim ipək yolu" bərpa edilir. Asiyadan Avropaya gedən bu yol Avrasiya nəqliyyat dəhlizi adlanır. Onun Qafqazdan keçən hissəsinə transqafqaz nəqliyyat yolu deyilir..
Maraqlı faktlar
- Ən böyük velosiped 7,80 metr uzunluğunda, 3,70 metr hündürlüyündədir.
- Ən böyük motosikl 3 ilə hazırlanıb. İngilis Qreq Dunham motosiklin hazırlanmasına 300 min dollar xərcləyib.
- Ən böyük gəmi Norveçə məxsusdur. "Knock Nevis" 458 metr uzunluğunda və 260 min ton ağırlığındadır. 2004-cü ildən bəri dünya okeanı sularında üzür.
- Ən böyük təyyarə 1988-ci ildə hazırlanan "An-225"-dir. Kosmik yükləri daşımaq üçün nəzərdə tutulan təyyarə indi yük təyyarəsi kimi istifadə edilir. 84 metr uzunluğu, 18,1 metr hündürlüyündə olan təyyarənin boş vəziyyətdə çəkisi 285 tondur. "An-225" 250 ton yük qaldıra bilir.
- Dünyanın ən böyük vertolyotu 37 metr uzunluğunda, 12,5 metr hündürlüyündədir. "Mi-12" 105 ton ağırlığında yük qaldıra bilir.
- Dünyanın ən böyük tank layihəsi 1942-ci ildə Hitlerin əmri ilə hazırlanıb. "Landkreuzer P. 1500 Monster" uzunluğunun 42 metr, hündürlüyünün 18 metr, çəkisinin isə 500 ton olması planlaşdırılırdı. Ancaq 800 mm-lik topla silahlanacaq olan bu tank hazırlanıb başa çata bilmədi.
- Bu günə qədər istehsal edilən ən böyük sualtı qayıq Sovet İttifaqı tərəfindən 1980-ci illərdə hazırlanan "Tayfun"dur. 20 nüvə raketi daşıya bilən sualtı qayığın uzunluğu 170 metr, çəkisi isə 26 min tondur.
- Dünyanın ən böyük yük maşını Kanadada hazırlanıb. "Titan" adlı avtomobilin çəkisi 235 ton, uzunluğu isə 20 metrdir. 3 300 at gücündə olan mühərriklərinin köməyi ilə 550 ton yük daşıya bilir.
- Konteynerdə malların daşınması yüklərin daşınmasının ən iqtisadi və etibarlı üsullarından biridir.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
Ədəbiyyat
- İsgəndər Hüseyn. Azərbaycanın yol tarixi. — B.: Azərbaycan, 1995.- 128 s.
- Qərib Məmmədov, Mahmud Xəlilov. Ensiklopedik ekoloji lüğət. Bakı-Elm-2008. 727 səh.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- Qərib Məmmədov, Mahmud Xəlilov. Ensiklopedik ekoloji lüğət. Bakı-Elm-2008.
- . 2011-09-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-09-02.
- Dünyanın iqtisadi və sosial coğrafiyası, dərslik, səh 595
- Dünyanın iqtisadi və sosial coğrafiyası, dərslik, səh 595
- "Beynəlxalq konteyner daşımaları". 2022-06-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-02-20.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Neqliyyat insanlarin yuklerin siqnallarin ve informasiyalarin bir yerden basqa bir yere dasinmasi ictimai maddi istehsalin en muhum sahelerinden biridir Muasir neqliyyat sistemine umumi istifadeli demiryolu neqliyyati avtomobil neqliyyati deniz neqliyyati cay neqliyyati hava neqliyyati daxildir Dasinma isini yerine yetirmek ucun texniki avadanliqlar olan neqliyyat vasitelerinden istifade edilir Kutlevi halda dasimalara imkan veren neqliyyat vasitelerine avtomobilleri qatarlari gemileri ve teyyareleri aid etmek olar Hazirda informasiya kommunikasiya texnologiyalarinin inkisaf etmesi ile neqliyyat vasitelerinin hereketi haqqinda melumatlarin ehaliye catdirilmasi ucun qabaqcil olkeler onun onlayn techizatini heyata kecirmeye baslayiblar Bu meqsedle neqliyyat sirketleri xususi veb sehifeler yaradir ve Google Maps xidmetinden istifade edirler Boyuk Britaniyada avtomagistralUmumi melumatBeser tarixinde en vacib kesflerden biri olan neqliyyat vasiteleri ictimai istehsalin mueyyen vasitesi kimi ozunu gostermekle cox boyuk emeli ve xalq teserrufati ehemiyyeti kesb edir Neqliyyat vasiteleri elece de onlarin hereketi ucun vacib yollarin olmasi ayri ayri tarixi dovrlerde her bir xalqin maddi medeniyyetinin inkisaf seviyyesini gosteren muhum amildir Neqliyyat vasiteleri ile istehsal aletlerinin emek mehsullarinin ve insanlarin yerdeyismesi heyata kecirilir Neqliyyat vasiteleri her hansi bir erazinin tebii cografi seraitinden onun relyef qurulusunun xarakterinden asili olaraq yaranmisdir Mehsuldar quvvelerin inkisafi xalqin ictimai iqtisadi ve medeni texniki inkisaf seviyyesi iqtisadi ehtiyaclari da muxtelif nov neqliyyat vasitelerinin yaranmasi ve tekmillesmesinde boyuk rola malik olmusdur Neqliyyat vasiteleri beser cemiyyetinin ilk dovrlerinde meydana gelmis sonralar xususi mulkiyyete cevrilmis ve emtee istehsalinin yaranmasi dovrunde maddi istehsalin ayrica bir sahesi kimi formalasmisdir Neqliyyatin novleriDemir yol neqliyyati sureti ve tehlukesizliyine gore ferqlenir Dagliq bataqliq kimi elverissiz relyefe malik erazilerde istifade oluna bilmir Su neqliyyati Deniz ve cay neqliyyati Avtomobil neqliyyatinin bir nece ustunluyu vardir demiryolu neqliyyatinda oldugu kimi hereket muhiti daha az mehduddur demek olar ki hereket zamani istenilen yerde dayanmaq olar Hava neqliyyati Boru kemer neqliyyatiNeqliyyatin fealiyyetiNeqliyyatin fealiyyeti ve inkisaf seviyyesi bir sira iqtisadi gostericiler esasinda qiymetlendirilir Buraya neqliyyat yollarinin umumi uzunlugu onlann sixligi yuk dovriyyesinin hecmi ve terkibi sernisin dasinmalarinin sayi ve s daxildir Bu ve diger gostericilere gore inkisaf etmis ve inkisafda olan olkeler arasinda kifayet qeder boyuk ferqler vardir Bele ki dunya neqliyyat sebekesinin texminen 80 i inkisaf etmis olkelerin payina dusur Erazinin neqliyyat cehetden yuksek seviyyede menimsenilmesi ile yanasi burada ehalinin hereketi daha suretlidir Meselen son 100 il erzinde inkisaf etmis olkelerde ehalinin hereketi texminen 30 defe artdigi halda inkisafda olan olkelerde bu gosterici 20 defe asagidir Neqliyyat sistemi quruda suda ve hava mekaninda inkisaf edir Neqliyyat her hansi cografi muhitde ozunemexsus xususiyyetler esasinda inkisaf edir Carter reyslerNeqliyyat qovsaqlariNeqliyyat qovsaqlari Baki Yevlax Gence Sirvan Agstafa Kurdemir Culfa Seki Haciqabul Cenubi Qafqaz ve Merkezi Asiya olkelerinin musteqillik elde etmesi ile elaqedar bu olkelerin iqtisadi cografi ve strateji movqeyinin ehemiyyeti artir Asiya olkelerinden Avropaya geden en qisa neqliyyat yollari buradan kecir Bu olkeler arasinda olan elaqeleri genislendirmek ucun orta esrlerde movcud olan qedim ipek yolu berpa edilir Asiyadan Avropaya geden bu yol Avrasiya neqliyyat dehlizi adlanir Onun Qafqazdan kecen hissesine transqafqaz neqliyyat yolu deyilir Maraqli faktlarEn boyuk velosiped 7 80 metr uzunlugunda 3 70 metr hundurluyundedir En boyuk motosikl 3 ile hazirlanib Ingilis Qreq Dunham motosiklin hazirlanmasina 300 min dollar xercleyib En boyuk gemi Norvece mexsusdur Knock Nevis 458 metr uzunlugunda ve 260 min ton agirligindadir 2004 cu ilden beri dunya okeani sularinda uzur En boyuk teyyare 1988 ci ilde hazirlanan An 225 dir Kosmik yukleri dasimaq ucun nezerde tutulan teyyare indi yuk teyyaresi kimi istifade edilir 84 metr uzunlugu 18 1 metr hundurluyunde olan teyyarenin bos veziyyetde cekisi 285 tondur An 225 250 ton yuk qaldira bilir Dunyanin en boyuk vertolyotu 37 metr uzunlugunda 12 5 metr hundurluyundedir Mi 12 105 ton agirliginda yuk qaldira bilir Dunyanin en boyuk tank layihesi 1942 ci ilde Hitlerin emri ile hazirlanib Landkreuzer P 1500 Monster uzunlugunun 42 metr hundurluyunun 18 metr cekisinin ise 500 ton olmasi planlasdirilirdi Ancaq 800 mm lik topla silahlanacaq olan bu tank hazirlanib basa cata bilmedi Bu gune qeder istehsal edilen en boyuk sualti qayiq Sovet Ittifaqi terefinden 1980 ci illerde hazirlanan Tayfun dur 20 nuve raketi dasiya bilen sualti qayigin uzunlugu 170 metr cekisi ise 26 min tondur Dunyanin en boyuk yuk masini Kanadada hazirlanib Titan adli avtomobilin cekisi 235 ton uzunlugu ise 20 metrdir 3 300 at gucunde olan muherriklerinin komeyi ile 550 ton yuk dasiya bilir Konteynerde mallarin dasinmasi yuklerin dasinmasinin en iqtisadi ve etibarli usullarindan biridir Hemcinin baxAvtomobil Qatar Teyyare Gemi Overburden Conveyor Bridge F60Xarici kecidlerhttp www manolith com 2009 05 26 20 biggest car fails of all time 2011 02 16 at the Wayback MachineEdebiyyatIsgender Huseyn Azerbaycanin yol tarixi B Azerbaycan 1995 128 s Qerib Memmedov Mahmud Xelilov Ensiklopedik ekoloji luget Baki Elm 2008 727 seh IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Qerib Memmedov Mahmud Xelilov Ensiklopedik ekoloji luget Baki Elm 2008 2011 09 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 09 02 Dunyanin iqtisadi ve sosial cografiyasi derslik seh 595 Dunyanin iqtisadi ve sosial cografiyasi derslik seh 595 Beynelxalq konteyner dasimalari 2022 06 11 tarixinde Istifade tarixi 2020 02 20