Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Noyori Ryoci (野依良治; 3 sentyabr 1938[…], Aşiya) — Yapon kimyaçısı, Kimya üzrə Nobel mükafatı laureatı (2010).
| Noyori Ryoci | |
|---|---|
| 野依良治 | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Kobe, Yaponiya |
| Vətəndaşlığı |  Yaponiya |
| Elm sahələri | Fiziki kimya Üzvi kimya |
| Elmi dərəcələri | |
| İş yerləri | |
| Təhsili |
|
| Tanınır | Kimyəvi kinetika, Stereokimya |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları |  Kimya üzrə Nobel mükafatı (2010) |
| About RIKEN - President | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Noyori Ryoci 3 sentyabr, 1938-ci ildə Yaponiyanın Kobe şəhərində doğulub. 1957-ci ildə Kyoto Universitetinə daxil olub. 1961-ci ildə universiteti tamamladıqdan sonra üzvü kimya ilə məşğul olmuşdu. 1967-ci ildə doğma universitetində doktorluq oxumuşdu.1967-ci ildə 29 yaşında professor kimi, Naqoya Universitetində dərs deməyə başlamışdı.Labaratoriyada elmi yaradıcılığını davam etdirmiş, əsasən üzvü kimya sahəsində axtarışlar aparmışdı
Noyori Ryoci 1969-cu ildə Harvard Universitetinə dəvət olunmuşdu. 1970-ci ildə təkrar Naqoya Universitetinə dönmüşdü.
Noyori Ryoci əsasən üzvü kimya sahəsində yazdığı məqalələr bir çox elmi jurnalda dərc olunub.
Amerika kimyaçısı Houles S.Vilyam (1917) və Yapon alimi Noyori Ryoci (1938) xiral quruluşlu üzvi maddələrin katalitik hidrogenləşdirilməsi, Amerika kimyaçısı Barri Şoples (1948) Xiral quruluşa malik digər maddələrin katalitik oksidləşdirilməsi sahəsində həyata keçirdikləri mühüm tədqiqat işlərinə görə 2001-ci ildə hər üç alimə Nobel mükafatı verilmişdir.
Hazırda Naqoya Universitetində dərs deyir və eyni zamanda Yaponiyanın Təhsil, Mədəniyyət, İdman, Elm və Texnologiya Nazirliyinin elmi şurasının üzvüdür . Mavi Planet Mükafatı Komitəsinin üzvü olub.
Yaponiya və Papa Elmlər Akademiyasının üzvü (2002il), Avropa Elmlər və İncəsənət Akademiyasının fəxri üzvü (2001il), Amerika İncəsənət və Elmlər Akademiyasının xarici fəxri üzvü (2001il), ABŞ Milli Elmlər Akademiyasının xarici üzvü Elmlər və Rusiya Elmlər Akademiyası (hər ikisi 2003-cü ildən), London Kral Cəmiyyəti (2005) və Çin Elmlər Akademiyası (2011).
2016-cı ildə o, Greenpeace, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və bütün dünya hökumətlərini geni dəyişdirilmiş orqanizmlərə (GMO) qarşı mübarizəni dayandırmağa çağıran bir məktub imzaladı .
Ailəsi
1972-ci ildə Noyori Ryoci Tokio Universitetinin tibb professorunun qızı Hiroko Oşima ilə evləndi; onun iki oğlu var: Eydzi (d.t. 1973il) və Kodzi (d.t. 1978il)[8].
Elmi işi
Noyori Ryocinin elmi işi əsasən katalitik asimmetrik sintezlə bağlı idi. 2001-ci ilə kimi o, elmi jurnallarda 400-dən çox məqalə yazmış və 160-dan çox patent almışdır[8].
Asimmetrik sintez
Kioto Universitetində oxuyarkən fiziki üzvi kimya ilə məşğul olan qrupun rəhbəri idi. 1966-cı ildə onlar asimmetrik kataliz kəşf etdilər, sonra Noyorinin marağına səbəb oldu. Bu hadisə stirol və etil diazoasetatın az miqdarda xiral Şiff əsas kompleksi və mis(II) iştirakı ilə reaksiyası zamanı aşkar edilmişdir ki, bu da aşağı (10%-dən az) məhsuldarlığa baxmayaraq, optik aktiv siklopropan törəmələrinə səbəb olmuşdur.
Harvardda o, prostaqlandinlərin sintezi, xüsusən də bir qoşa bağa malik olan PGF1α ilə iki qoşa əlaqə ilə törəmənin (PGF2α) seçici hidrogenləşməsi üzərində işləmişdir. Naqoyada professor Hidemasa Takai ilə birlikdə Ryoci BINAP (2,2'-bis(difenilfosfino)-1,1'-binaftil) istifadə edərək stereospesifik sintez üzərində işləmişdir. 1979-cu ildə litium hidridli BINAP kompleksi kəşf edildi ki, bu da Kori üsulu ilə prostaqlandinlərin sənaye sintezində istifadə olunur. 1980-ci ildə 6 illik tədqiqatlardan sonra onların BINAP-dan istifadə edərək amin turşularının asimmetrik sintezi ilə bağlı işləri nəşr olundu .
1995-1996-cı illərdə ketonların və iminlərin asimmetrik hidrogenləşmə reaksiyalarında təsirli olan yeni katalizatorlar (rutenium(II) kompleksləri xiral β-amino spirtləri və 1,2-diamin törəmələri) aşkar edilmişdir .
İndi Noyori katalizatoru praktiki olaraq təmiz (1R,2S,5R)-mentolun sintezində istifadə olunur .
Digər tədqiqatları
1994-cü ildə o, homogen kataliz üçün mühit kimi superkritik karbon qazının maraqlı xüsusiyyətini kəşf etdi. Beləliklə, bir rutenium katalizatoru ilə hidrogenləşmə qarışqa turşusu, metil format və dimetilformamid istehsal edir .
1996-1998-ci illərdə Noyori ekoloji cəhətdən təmiz olefinlərin epoksidləşməsi və spirtlərin H2O2-nin sulu məhlulları ilə oksidləşməsi üçün praktiki, üsullar işləyib hazırladı[8].
1990-cı ildə orqanopalladium kimyasından istifadə edərək bərk DNT oliqomerlərinin effektiv sintezini işləyib hazırlamışdır .
1994-cü ildə N.Ryoci tetrakoordinasiya edilmiş Rh komplekslərindən istifadə edərək fenilasetilenin stereospesifik polimerləşməsini kəşf etdi .
Mükafat və tanınmaları
- 1978 il - Matsunaga Mükafatı
- 1982 il - “Tyuniti” Qəzet Mükafatı
- 1988 il - Yüzillik Mükafatı
- 1989 il - Toray Elm və Texnologiya Mükafatı
- 1992 il - Asahi mükafatı
- 1993 il - Tetrahedron Mükafatı
- 1995 il - Yaponiya Elmlər Akademiyasının mükafatı
- 1997 il - Artur Kompton Mükafatı
- 1999 il - Kral Feysal Beynəlxalq Mükafatı
- 2000 il - Mədəniyyət ordeni
- 2001 il - Kimya üzrə Volf mükafatı
- 2001il - Kimya üzrə Nobel Mükafatı
- 2001 il - Roger Adams Mükafatı
- 2009 il - Lomonosov adına böyük qızıl medal
- 2010 il - Derek Barton Qızıl Medalı
Noyori Ryocinin 2002-ci ildə alması şərəfinə Yaponiya Sintetik Üzvi Kimya Cəmiyyəti Takasago Beynəlxalq Korporasiyasının sponsorluğu ilə “Noyori Ryoci” mükafatını yaratdı. Onun məqsədi yaşından və milli mənsubiyyətindən asılı olmayaraq asimmetrik sintez tədqiqatlarına görkəmli töhfələri tanımaq və təşviq etmək idi. Mükafata sertifikat, medalyon və 10.000 ABŞ dolları daxil idi. Hər il də mükafatlandırılır .
İstinadlar
- NNDB (ing.). 2002.
- Noyori Ryoji // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Ryoji Noyori // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- Organic synthesis in Japan : past, present, and future : in commemoration of the 50th anniversary of the Society of Synthetic Organic Chemistry, Japan / editor in chief, Ryoji Noyori (1992)
- Asymmetric catalysis in organic synthesis (1994)
- "Arxivlənmiş surət". 2012-10-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-20.
- "Arxivlənmiş surət". 2015-05-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-20.
- Ryoji Noyori. Ryoji Noyori - Biographical (англ.) (2001). Дата обращения: 31 августа 2013. Архивировано 10 октября 2013 года.
- 107 Nobel laureates sign letter blasting Greenpeace over GMOs. Дата обращения: 30 июня 2016. Архивировано 29 июня 2016 года.
- Laureates Letter Supporting Precision Agriculture (GMOs). Дата обращения: 30 июня 2016. Архивировано 7 июля 2016 года.
- Список нобелевских лауреатов подписавших письмо. Дата обращения: 30 июня 2016. Архивировано 2 сентября 2017 года.
- Ryoji Noyori. Ryoji Noyori - Biographical (англ.) (2001). Дата обращения: 31 августа 2013. Архивировано 10 октября 2013 года.
- Ryoji Noyori. Ryoji Noyori - Biographical (англ.) (2001). Дата обращения: 31 августа 2013. Архивировано 10 октября 2013 года.
- Ryoji Noyori. Ryoji Noyori - Biographical (англ.) (2001). Дата обращения: 31 августа 2013. Архивировано 10 октября 2013 года.
- Synthesis of Menthol. The Takasago synthesis of menthol (англ.). Дата обращения: 13 февраля 2018. Архивировано 10 октября 2018 года.
- Ryoji Noyori. Ryoji Noyori - Biographical (англ.) (2001). Дата обращения: 31 августа 2013. Архивировано 10 октября 2013 года.
- Ryoji Noyori. Ryoji Noyori - Biographical (англ.) (2001). Дата обращения: 31 августа 2013. Архивировано 10 октября 2013 года.
- Ryoji Noyori. Ryoji Noyori - Biographical (англ.) (2001). Дата обращения: 31 августа 2013. Архивировано 10 октября 2013 года.
- Ryoji Noyori Prize for the award year 2011 is Prof. Hisashi Yamamoto (англ.). Дата обращения: 15 августа 2020.
- "Arxivlənmiş surət". 2024-03-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-04-08.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Noyori Ryoci 野依良治 3 sentyabr 1938 Asiya Yapon kimyacisi Kimya uzre Nobel mukafati laureati 2010 Noyori Ryoci野依良治Dogum tarixi 3 sentyabr 1938 85 yas Dogum yeri Kobe YaponiyaVetendasligi YaponiyaElm saheleri Fiziki kimya Uzvi kimyaElmi dereceleri texnika elmleri doktoru texnika elmleri doktoru 1967 Is yerleri Harvard Universiteti Naqoya UniversitetiTehsili Naqoya Universiteti Harvard Universiteti Kioto Universiteti 1957 1961 Kioto Universiteti 1961 1963 Kioto Universiteti 1963 1967 Taninir Kimyevi kinetika StereokimyaUzvluyu London Kral Cemiyyeti Papa Elmler Akademiyasi ABS Milli Elmler Akademiyasi 2003 Yaponiya Elmler Akademiyasi Polsa Elmler Akademiyasi d Amerika Incesenet ve Elmler AkademiyasiMukafatlari Kimya uzre Nobel mukafati 2010 About RIKEN President Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiNoyori Ryoci 3 sentyabr 1938 ci ilde Yaponiyanin Kobe seherinde dogulub 1957 ci ilde Kyoto Universitetine daxil olub 1961 ci ilde universiteti tamamladiqdan sonra uzvu kimya ile mesgul olmusdu 1967 ci ilde dogma universitetinde doktorluq oxumusdu 1967 ci ilde 29 yasinda professor kimi Naqoya Universitetinde ders demeye baslamisdi Labaratoriyada elmi yaradiciligini davam etdirmis esasen uzvu kimya sahesinde axtarislar aparmisdi Noyori Ryoci 1969 cu ilde Harvard Universitetine devet olunmusdu 1970 ci ilde tekrar Naqoya Universitetine donmusdu Noyori Ryoci esasen uzvu kimya sahesinde yazdigi meqaleler bir cox elmi jurnalda derc olunub Amerika kimyacisi Houles S Vilyam 1917 ve Yapon alimi Noyori Ryoci 1938 xiral quruluslu uzvi maddelerin katalitik hidrogenlesdirilmesi Amerika kimyacisi Barri Soples 1948 Xiral qurulusa malik diger maddelerin katalitik oksidlesdirilmesi sahesinde heyata kecirdikleri muhum tedqiqat islerine gore 2001 ci ilde her uc alime Nobel mukafati verilmisdir Hazirda Naqoya Universitetinde ders deyir ve eyni zamanda Yaponiyanin Tehsil Medeniyyet Idman Elm ve Texnologiya Nazirliyinin elmi surasinin uzvudur Mavi Planet Mukafati Komitesinin uzvu olub Yaponiya ve Papa Elmler Akademiyasinin uzvu 2002il Avropa Elmler ve Incesenet Akademiyasinin fexri uzvu 2001il Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasinin xarici fexri uzvu 2001il ABS Milli Elmler Akademiyasinin xarici uzvu Elmler ve Rusiya Elmler Akademiyasi her ikisi 2003 cu ilden London Kral Cemiyyeti 2005 ve Cin Elmler Akademiyasi 2011 2016 ci ilde o Greenpeace Birlesmis Milletler Teskilati ve butun dunya hokumetlerini geni deyisdirilmis orqanizmlere GMO qarsi mubarizeni dayandirmaga cagiran bir mektub imzaladi Ailesi1972 ci ilde Noyori Ryoci Tokio Universitetinin tibb professorunun qizi Hiroko Osima ile evlendi onun iki oglu var Eydzi d t 1973il ve Kodzi d t 1978il 8 Elmi isiNoyori Ryocinin elmi isi esasen katalitik asimmetrik sintezle bagli idi 2001 ci ile kimi o elmi jurnallarda 400 den cox meqale yazmis ve 160 dan cox patent almisdir 8 Asimmetrik sintezKioto Universitetinde oxuyarken fiziki uzvi kimya ile mesgul olan qrupun rehberi idi 1966 ci ilde onlar asimmetrik kataliz kesf etdiler sonra Noyorinin maragina sebeb oldu Bu hadise stirol ve etil diazoasetatin az miqdarda xiral Siff esas kompleksi ve mis II istiraki ile reaksiyasi zamani askar edilmisdir ki bu da asagi 10 den az mehsuldarliga baxmayaraq optik aktiv siklopropan toremelerine sebeb olmusdur Harvardda o prostaqlandinlerin sintezi xususen de bir qosa baga malik olan PGF1a ile iki qosa elaqe ile toremenin PGF2a secici hidrogenlesmesi uzerinde islemisdir Naqoyada professor Hidemasa Takai ile birlikde Ryoci BINAP 2 2 bis difenilfosfino 1 1 binaftil istifade ederek stereospesifik sintez uzerinde islemisdir 1979 cu ilde litium hidridli BINAP kompleksi kesf edildi ki bu da Kori usulu ile prostaqlandinlerin senaye sintezinde istifade olunur 1980 ci ilde 6 illik tedqiqatlardan sonra onlarin BINAP dan istifade ederek amin tursularinin asimmetrik sintezi ile bagli isleri nesr olundu 1995 1996 ci illerde ketonlarin ve iminlerin asimmetrik hidrogenlesme reaksiyalarinda tesirli olan yeni katalizatorlar rutenium II kompleksleri xiral b amino spirtleri ve 1 2 diamin toremeleri askar edilmisdir Indi Noyori katalizatoru praktiki olaraq temiz 1R 2S 5R mentolun sintezinde istifade olunur Diger tedqiqatlari1994 cu ilde o homogen kataliz ucun muhit kimi superkritik karbon qazinin maraqli xususiyyetini kesf etdi Belelikle bir rutenium katalizatoru ile hidrogenlesme qarisqa tursusu metil format ve dimetilformamid istehsal edir 1996 1998 ci illerde Noyori ekoloji cehetden temiz olefinlerin epoksidlesmesi ve spirtlerin H2O2 nin sulu mehlullari ile oksidlesmesi ucun praktiki usullar isleyib hazirladi 8 1990 ci ilde orqanopalladium kimyasindan istifade ederek berk DNT oliqomerlerinin effektiv sintezini isleyib hazirlamisdir 1994 cu ilde N Ryoci tetrakoordinasiya edilmis Rh komplekslerinden istifade ederek fenilasetilenin stereospesifik polimerlesmesini kesf etdi Mukafat ve taninmalari1978 il Matsunaga Mukafati 1982 il Tyuniti Qezet Mukafati 1988 il Yuzillik Mukafati 1989 il Toray Elm ve Texnologiya Mukafati 1992 il Asahi mukafati 1993 il Tetrahedron Mukafati 1995 il Yaponiya Elmler Akademiyasinin mukafati 1997 il Artur Kompton Mukafati 1999 il Kral Feysal Beynelxalq Mukafati 2000 il Medeniyyet ordeni 2001 il Kimya uzre Volf mukafati 2001il Kimya uzre Nobel Mukafati 2001 il Roger Adams Mukafati 2009 il Lomonosov adina boyuk qizil medal 2010 il Derek Barton Qizil Medali Noyori Ryocinin 2002 ci ilde Nobel mukafati almasi serefine Yaponiya Sintetik Uzvi Kimya Cemiyyeti Takasago Beynelxalq Korporasiyasinin sponsorlugu ile Noyori Ryoci mukafatini yaratdi Onun meqsedi yasindan ve milli mensubiyyetinden asili olmayaraq asimmetrik sintez tedqiqatlarina gorkemli tohfeleri tanimaq ve tesviq etmek idi Mukafata sertifikat medalyon ve 10 000 ABS dollari daxil idi Her il de mukafatlandirilir IstinadlarNNDB ing 2002 Noyori Ryoji Encyclopaedia Britannica ing Ryoji Noyori Brockhauz Ensiklopediyasi alm Organic synthesis in Japan past present and future in commemoration of the 50th anniversary of the Society of Synthetic Organic Chemistry Japan editor in chief Ryoji Noyori 1992 Asymmetric catalysis in organic synthesis 1994 Arxivlenmis suret 2012 10 19 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 20 Arxivlenmis suret 2015 05 18 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 20 Ryoji Noyori Ryoji Noyori Biographical angl 2001 Data obrasheniya 31 avgusta 2013 Arhivirovano 10 oktyabrya 2013 goda 107 Nobel laureates sign letter blasting Greenpeace over GMOs Data obrasheniya 30 iyunya 2016 Arhivirovano 29 iyunya 2016 goda Laureates Letter Supporting Precision Agriculture GMOs Data obrasheniya 30 iyunya 2016 Arhivirovano 7 iyulya 2016 goda Spisok nobelevskih laureatov podpisavshih pismo Data obrasheniya 30 iyunya 2016 Arhivirovano 2 sentyabrya 2017 goda Ryoji Noyori Ryoji Noyori Biographical angl 2001 Data obrasheniya 31 avgusta 2013 Arhivirovano 10 oktyabrya 2013 goda Ryoji Noyori Ryoji Noyori Biographical angl 2001 Data obrasheniya 31 avgusta 2013 Arhivirovano 10 oktyabrya 2013 goda Ryoji Noyori Ryoji Noyori Biographical angl 2001 Data obrasheniya 31 avgusta 2013 Arhivirovano 10 oktyabrya 2013 goda Synthesis of Menthol The Takasago synthesis of menthol angl Data obrasheniya 13 fevralya 2018 Arhivirovano 10 oktyabrya 2018 goda Ryoji Noyori Ryoji Noyori Biographical angl 2001 Data obrasheniya 31 avgusta 2013 Arhivirovano 10 oktyabrya 2013 goda Ryoji Noyori Ryoji Noyori Biographical angl 2001 Data obrasheniya 31 avgusta 2013 Arhivirovano 10 oktyabrya 2013 goda Ryoji Noyori Ryoji Noyori Biographical angl 2001 Data obrasheniya 31 avgusta 2013 Arhivirovano 10 oktyabrya 2013 goda Ryoji Noyori Prize for the award year 2011 is Prof Hisashi Yamamoto angl Data obrasheniya 15 avgusta 2020 Arxivlenmis suret 2024 03 07 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2024 04 08