Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Stirol (eniletilen, vinilbenzol, etilbenzol) C8H8 — spesifik iyli rəngsiz mayedir. Stirol, demək olar ki, suda həll olmur, üzvi həlledicilərdə yaxşı həll olur, polimerlər üçün yaxşı həlledicidir.
| Stirol | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ümumi | |
| Kimyəvi formulu | C8H8 |
| Molyar kütlə | 104.15 q/mol q/mol |
| Fiziki xassələri | |
| Sıxlıq | 0.909 q/sm q/sm³ |
| Termik xüsusiyyətlər | |
| Ərimə nöqtəsi | -30.6 °C °S |
| Qaynama nöqtəsi | 145 °C °S |
| Buxarın təzyiqi | 5 ± 1 mm Hg |
| Təsnifatı | |
| CAS-da qeyd. nöm. | 100-42-5 |
| PubChem | 7501 |
| RTECS | WL3675000 |
| ChEBI | 27452 |
| ChemSpider | 7220 |
Alınması
İlk dəfə stirol 1831-ci ildə alınmışdır. Ancaq ikinci dünya müharibəsinə qədər stirol və onun polimeri sənayedə tətbiq olunmamışdı.Stirol sənaye miqyasında ilk dəfə Almaniyada 1930-cu ildə alınmışdır. 1933-cü ABŞ -da da ildə stirol istehsalı başlanmış , ancaq sintez olunan polistirol aşağı keyfiyyətə malik idi və daha başa gəlirdi. Ona ancaq toz halında alaraq təziqdə tökmə ücün istifadə edirdilər . Sənayedə stirolu, əsasən (85%-ə qədər), 600-650oC temperaturda, atmosfer təzyiqi altında və qızdırılmış su buxarı əlavə etməklə (3-10 dəfə) etilbenzolun dehidrogenləşməsindən alırlar. Katalizator kimi kalium-karbonat əlavə etməklə dəmir-xrom oksidindən istifadə edilir. Digər sənaye üsulu (qalan 15%-i alırlar) etilbenzolun hidroperoksidindən propilen oksidin alınması prosesində əmələ gələn metilfenilkarbinolun dehidratasiyasından ibarətdir. Etilbenzolun hidroperoksidini etilbenzolun hava ilə qeyri-katalitik oksidləşməsindən alırlar. Stirol almaq üçün alternativ üsullar işlənib hazırlanmaqdadır. Butadienin viniltsikloheksenə tsiklomerləşməsi və sonra onun da dehidrogenləşməsi üsulu. Toluolun oksidləşərək stilbenə, stilbenin etilenlə metatezisi isə stirol alınmasına gətirib çıxarır. Toluolun metanolla qarşılıqlı təsirindən də stirol alına bilər. Bundan başqa, stirolun maye piroliz məhsullarından ayrılması üsulu işlənib hazırlanmışdır. Hal-hazırda bu proseslərdən heç biri iqtisadi cəhətdən əlverişli deyil və sənayedə reallaşmır. Laboratoriya şəraitində stirol polistirolu 320oC-yə qədər qızdıraraq ani surətdə ayırmaq yolu ilə alına bilər. Sənaye miqyasında stirolun müxtəlif çox komponentli birgə polumerləri istehsal olunur. Onların arasında, ilkin monomerlərin nisbətindən, prosesin aparılma şəraitindən asılı olaraq geniş çeşidlə buraxılan ən iri tonajlı birgə polumer –akrilnitril- butaden-stirol – ABS sopolimerləridir. Bu polimer əsasında müxtəlif zərbəyə davamlı konstruksiya materialları hazırlanır. ABS-birgə polimerləri əsasında alnan plastik kütlələr kimyəvi davamlılıqlarna, zərbəyə davamlılığına və istiliyədözümlülük və başqa xassələrinə görə sənayenin müxtəlif sahələrində geniş yayılmışlar. Bu plastik kütlələr tökmə, ekstruziya, Preslənmə üsulları ilə asanlıqla emal olunurlar.
Xassələri
Stirol asanlıqla oksidləşir, halogenləri özünə birləşdirir, polimerləşir (şüşəyəbənzər bərk kütlə - polistirol əmələ gəlir) və müxtəlif monomerlərlə birgə polimerləşir. Stirolun polimerləşməsi otaq temperaturunda belə baş verir (hərdən partlayışla müşayiət olunur) və ona görə də stirol saxlanılma zamanı antioksidantlarla (məsələn, üçlübutilpirokatexinlə, hidroxinonla) stabilləşdirilir. Halogenləşməsi, məsələn, bromla, anilindən fərqli olaraq, benzol həlqəsi üzrə deyil, vinil qrupu üzrə baş verərək 1,2-dibrometilbenzol əmələ gəlir.
Tətbiqi
Stirol demək olar ki, yalnız polimerlərin istehsalı üçün tətbiq olunur. Stirol əsasında alınan polimerlərin çoxsaylı növlərinə polistirol, penoplast (şişirdilmiş polistirol), stirolla modifikasiya olunmuş poliefirlər, ABŞ plastikləri (akrilonitril-butadien-stirol) və SAN (stirol-akrilonitril) aiddir. Stirol həmçinin napalmın tərkibinə daxildir. Polistirolun stirolda həll edilmiş nazik saçaqları polistirol üçün ideal yapışqan əmələ gətirir: istinin və polimerizatın qalıqlarının təsirindən yapışqan tikişi sürətlə polimerləşir və tamamilə yox olur, beləliklə 2 hissə vahid monolitə çevrilir.
Toksikliyi (zərərliyi)
Stirol – ümumi toksiki təsirli zəhərdir, qıcıqlandırıcı, mutagen və kanserogen effektlidir və xoşagəlməz iyə malikdir (qoxusunun hissedilmə astanası – 0,07 мг/м3). Xroniki zəhərlənmə zamanı işçilərin mərkəzi və ətraf sinir sistemləri, həzm traktı zədələnir, azot-zülal, xolesterin və lipid mübadiləsi pozulur, qadınlarda reproduktiv funksiyanın pozulması baş verir. Stirol orqanizmə əsasən inqalyasiya yolu ilə daxil olur. Stirolun buxarları və aerozolu burunun, gözün və udlağın selikli qişasına düşdükdə onları qıcıqlandırır. Havada orta ölümcül konsentrasiyası təxminən 500-5000 mq/m3 (sıçanlar üçün)-dur. Stirol təhlükənin üçüncü sinifinə (GOST 10003-90) aiddir.
Buraxıla bilən qatılıq həddi
Mümkün olan maksimum konsentrasiyası qanunvericilikdə təsdiq edilmiş sanitariya-gigiyenik norma üzrə 0,002 мг/м³ müəyyən olunmuşdur.
Mənbə
- Нефтехимия. Доналд Л. Бардик, Уильям Л. Леффлер. М: Олимп-Бизнес, 2005
- [1]http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0571.html
- Химическая энциклопедия.
İstinad
- http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0571.html.
- Химическая энциклопедия
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Stirol eniletilen vinilbenzol etilbenzol C8H8 spesifik iyli rengsiz mayedir Stirol demek olar ki suda hell olmur uzvi helledicilerde yaxsi hell olur polimerler ucun yaxsi helledicidir StirolUmumiKimyevi formulu C8H8Molyar kutle 104 15 q mol q molFiziki xasseleriSixliq 0 909 q sm q sm Termik xususiyyetlerErime noqtesi 30 6 C SQaynama noqtesi 145 C SBuxarin tezyiqi 5 1 mm HgTesnifatiCAS da qeyd nom 100 42 5PubChem 7501RTECS WL3675000ChEBI 27452ChemSpider 7220AlinmasiIlk defe stirol 1831 ci ilde alinmisdir Ancaq ikinci dunya muharibesine qeder stirol ve onun polimeri senayede tetbiq olunmamisdi Stirol senaye miqyasinda ilk defe Almaniyada 1930 cu ilde alinmisdir 1933 cu ABS da da ilde stirol istehsali baslanmis ancaq sintez olunan polistirol asagi keyfiyyete malik idi ve daha basa gelirdi Ona ancaq toz halinda alaraq teziqde tokme ucun istifade edirdiler Senayede stirolu esasen 85 e qeder 600 650oC temperaturda atmosfer tezyiqi altinda ve qizdirilmis su buxari elave etmekle 3 10 defe etilbenzolun dehidrogenlesmesinden alirlar Katalizator kimi kalium karbonat elave etmekle demir xrom oksidinden istifade edilir Diger senaye usulu qalan 15 i alirlar etilbenzolun hidroperoksidinden propilen oksidin alinmasi prosesinde emele gelen metilfenilkarbinolun dehidratasiyasindan ibaretdir Etilbenzolun hidroperoksidini etilbenzolun hava ile qeyri katalitik oksidlesmesinden alirlar Stirol almaq ucun alternativ usullar islenib hazirlanmaqdadir Butadienin viniltsikloheksene tsiklomerlesmesi ve sonra onun da dehidrogenlesmesi usulu Toluolun oksidleserek stilbene stilbenin etilenle metatezisi ise stirol alinmasina getirib cixarir Toluolun metanolla qarsiliqli tesirinden de stirol alina biler Bundan basqa stirolun maye piroliz mehsullarindan ayrilmasi usulu islenib hazirlanmisdir Hal hazirda bu proseslerden hec biri iqtisadi cehetden elverisli deyil ve senayede reallasmir Laboratoriya seraitinde stirol polistirolu 320oC ye qeder qizdiraraq ani suretde ayirmaq yolu ile alina biler Senaye miqyasinda stirolun muxtelif cox komponentli birge polumerleri istehsal olunur Onlarin arasinda ilkin monomerlerin nisbetinden prosesin aparilma seraitinden asili olaraq genis cesidle buraxilan en iri tonajli birge polumer akrilnitril butaden stirol ABS sopolimerleridir Bu polimer esasinda muxtelif zerbeye davamli konstruksiya materiallari hazirlanir ABS birge polimerleri esasinda alnan plastik kutleler kimyevi davamliliqlarna zerbeye davamliligina ve istiliyedozumluluk ve basqa xasselerine gore senayenin muxtelif sahelerinde genis yayilmislar Bu plastik kutleler tokme ekstruziya Preslenme usullari ile asanliqla emal olunurlar XasseleriStirol asanliqla oksidlesir halogenleri ozune birlesdirir polimerlesir suseyebenzer berk kutle polistirol emele gelir ve muxtelif monomerlerle birge polimerlesir Stirolun polimerlesmesi otaq temperaturunda bele bas verir herden partlayisla musayiet olunur ve ona gore de stirol saxlanilma zamani antioksidantlarla meselen uclubutilpirokatexinle hidroxinonla stabillesdirilir Halogenlesmesi meselen bromla anilinden ferqli olaraq benzol helqesi uzre deyil vinil qrupu uzre bas vererek 1 2 dibrometilbenzol emele gelir TetbiqiStirol demek olar ki yalniz polimerlerin istehsali ucun tetbiq olunur Stirol esasinda alinan polimerlerin coxsayli novlerine polistirol penoplast sisirdilmis polistirol stirolla modifikasiya olunmus poliefirler ABS plastikleri akrilonitril butadien stirol ve SAN stirol akrilonitril aiddir Stirol hemcinin napalmin terkibine daxildir Polistirolun stirolda hell edilmis nazik sacaqlari polistirol ucun ideal yapisqan emele getirir istinin ve polimerizatin qaliqlarinin tesirinden yapisqan tikisi suretle polimerlesir ve tamamile yox olur belelikle 2 hisse vahid monolite cevrilir Toksikliyi zererliyi Stirol umumi toksiki tesirli zeherdir qiciqlandirici mutagen ve kanserogen effektlidir ve xosagelmez iye malikdir qoxusunun hissedilme astanasi 0 07 mg m3 Xroniki zeherlenme zamani iscilerin merkezi ve etraf sinir sistemleri hezm trakti zedelenir azot zulal xolesterin ve lipid mubadilesi pozulur qadinlarda reproduktiv funksiyanin pozulmasi bas verir Stirol orqanizme esasen inqalyasiya yolu ile daxil olur Stirolun buxarlari ve aerozolu burunun gozun ve udlagin selikli qisasina dusdukde onlari qiciqlandirir Havada orta olumcul konsentrasiyasi texminen 500 5000 mq m3 sicanlar ucun dur Stirol tehlukenin ucuncu sinifine GOST 10003 90 aiddir Buraxila bilen qatiliq heddiMumkun olan maksimum konsentrasiyasi qanunvericilikde tesdiq edilmis sanitariya gigiyenik norma uzre 0 002 mg m mueyyen olunmusdur MenbeNeftehimiya Donald L Bardik Uilyam L Leffler M Olimp Biznes 2005 1 http www cdc gov niosh npg npgd0571 html Himicheskaya enciklopediya Istinadhttp www cdc gov niosh npg npgd0571 html Himicheskaya enciklopediya