Nazlı Məmmədağa qızı Nəcəfova (ilk soyadı Tahirova; 1890, Naxçıvan, Rusiya imperiyası – 1977, Naxçıvan) — Naxçıvanda ilk qızlar məktəbinin yaradıcısı, Azərbaycan SSR əməkdar müəllimi.
Nazlı Nəcəfova | |
---|---|
Doğum tarixi | 1890 |
Doğum yeri | |
Vəfat tarixi | 1977 |
Vəfat yeri | |
Həyat yoldaşı | |
Mükafatları | |
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Soy kökü
Ata xətti ilə babası və ulu babası – Mirzə Məhəmməd Tahir və Ağası bəy Naxçıvan xanlığının vəziri olmuşlar. Ana xətti ilə məşhur Kəngərlilər nəslindəndir. Kəngərlilərin "bilici" adlanan, nəsildə daha çox nüfuzu olan və o vaxtkı Naxçıvanın ən varlı mülkədarları olan qoluna aiddir.
Həyatı
Nazlı xanım 1890-cı ildə Naxçıvanda anadan olub.
Nazlı Tahirova qardaşı, çar Rusiyasının polkovniki olan Yusif bəy Tahirovun dəstəyi ilə Tağıyevin qızlar məktəbinin ilk şagirdlərindən olmuşdur. Həmin dövrün Mirzə Ələkbər Sabir, Nəcəf bəy Vəzirov, Həsən bəy Zərdabi, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev kimi aparıcı maarifçilərindən səkkiz il dərs almışdır. Müəllimlik şəhadətnaməsi aldıqdan sonra ailəsinin yaşadığı İrəvana qayıtmışdır. Qayıtmazdan bir qədər əvvəl gənc Nazlı xanım sonrakı illərdə onun üçün bir növ şüar olan "qadınların gözlərinin dünyaya açılması" sözlərinin müəllifi, məşhur Azərbaycan yazıçısı və ictimai xadim Cəlil Məmmədquluzadə ilə görüşmüşdür.
İrəvanda azərbaycanlı oğlanlar üçün yerli məktəbdə müsəlman qızlar üçün də ayrıca sinfin açılması Nazlı xanımın cəmiyyətdəki müsəlman qızlarını maarifləndirmək istiqamətində ilk cəhdi olmuşdur. Məktəbin müdiri dəstəyinə baxmayaraq Nazlı xanım yenə də bu sinfi tikiş dərsləri adı altında gizlətməli olub, lakin hətta bu da cəmiyyətin ən çılğın üzvlərinin çox sərt münasibətinə səbəb olub. İlk qızlar sinfi Nazlı xanımın burada işlədiyi dörd il ərzində bir sıra zorakı hücumlara məruz qalıb.
1912-ci ildə Tahirovlar ailəsi Nazlı xanımın qızlar üçün yeni açılmış kiçik məktəbdə müəllimə işlədiyi Naxçıvana qayıtmışdır. O, Naxçıvanda əvvəlcə qızlar məktəbində müəllim, sonra pedaqoji məktəbin müdiri olur. İlk vaxtlardan məktəb radikal ruhanilərin təsiri altında olan bəzi yerli sakinləri narahat edirdi. Tez-tez Nazlı xanımın dərsləri baş tutmurdu. Hətta bəzi şagirdlərin qaçırılmasına da cəhdlər edilirdi.
Gənc müəlliməyə qarşı ciddi hədələr, Nazlı xanımı, məvacibinin təxminən yarısını mühafizəçilərə ödəməyə vadar etmişdi. Digər bir məşhur maarifçi qadın və Nazlı xanımın Tağıyev məktəbindən tanıdığı rəfiqəsi Ayna Sultanovanın köməyi ilə Naxçıvanda bir sıra qadın klubları, bunun ardınca isə yerli müəllimlər üçün hazırlıq məktəbində qızlar üçün xüsusi bölmə və Ordubadda qızlar məktəbi təsis olundu.
1917-ci ilin oktyabr ayında Rəşid bəy Əfəndiyev Naxçıvanda yaradılmış "qız məktəbi"nin müdiri olur. Həmin məktəbin dərs müdiri Nazlıxanım və teatrın gənc rejissoru Rza Təhmasibin köməyi ilə məktəbdə şagirdlərdən ibarət dram dərnəyi yaradılır.
1921-ci ildə onu qətlə yetirmək məqsədilə bir qrup quldur Nazlı xanımın evinə basqın etdi. Xoşbəxtlikdən о, Sovet orqanlarının himayəsi altında keçirilən Azərbaycanın Birinci Müəllimlər Qurultayında iştirak etmək üçün gecə ikən Bakıya yola düşmüşdü. Sovetlər tərəfindən güclü təbliğ olunan və azadlıq ideyaları bütün ölkədə qadınların maarifləndirilməsi üçün möhkəm zəmin yaratmışdı, lakin təlim keçmiş azərbaycanlı müəllimələrin kəskin çatışmazlığı ölkənin uzaq ərazilərində özünü xüsusilə qabarıq şəkildə büruzə verirdi.
"Şərq Qadını" jurnalı hamı üçün icbari təhsillə bağlı yeni siyasət kursunun həyata keçirilməsində həqiqətən carçı rolunu oynadı. Məhz bu halda Tağıyev məktəbinin məzunlarına ən böyük tələbat yarandı. Sovet orqanları tərəfindən qadınların maarifləndirilməsinə dəstək Nazlı Tahirovaya Bakıda Tağıyev qızlar məktəbinin ən yaxşı ideyalarını və təcrübəsini yaymağa kömək etdi.
1921-ci ildə о, bütün kişi rollarını da qızların özlərinin oynadıqları, Azərbaycanın məşhur dram əsərlərinin əksəriyyətinin tamaşaya qoyulduğu Naxçıvanda ilk özfəaliyyət qızlar teatrının təsis olunmasına müvəffəq oldu.
Layiqli yüksəliş isə 1923-cü ildə Nazlı Tahirovanın on səkkiz ildən çox bir müddətdə bu vəzifəni tutduğu Pedaqoji (müəllimlərin hazırlığı) məktəbin müdirəsi vəzifəsinə təyin olunduğu vaxt baş verdi,
lakin dərin kök salmış mövhumat heç də tezliklə aradan qalxmadı. Bu dövrdə Nazlı xanımın həyat yoldaşı Nəcəfqulu Nəcəfоv onun maarifçilik ideyalarının həyata keçirilməsinə və hətta onun şəxsi mühafizəsinə dəstək göstərirdi. Gənc maarifçi cütlüyün prinsipiallığı öz müsbət nəticələrini verməyə başladı. Təhsil alan qızların sayı artmaqda idi. Məhz belə bir vaxtda Nazlı xanımın üzərinə digər bir ağır yük düşür.
Repressiya illəri
1937–1938-ci illərdə vəzifədə olan qeyri-millət nümayəndələrinin "ciddi" səyi nəticəsində Azərbaycan Zaqafqaziyada ən çox dərin zəkaların, düşünən beyinlərin məhvinə yönələn repressiya və deportasiya qurbanlarının ön sırasında oldu. Bunların içərisində Azərbaycan qadınları Ayna Sultanova, Nazlı Tahirova-Nəcəfova, Bakıda ilk "Şərq Konservatoriyası"nın yaradıcısı Xədicə Qayıbova, Tibb İnstitutunun müəllimi Mədinə Qiyasbəyli və başqaları da var idi.
1937-ci ildə Nazlı Nəcəfovanın həyat yoldaşı həbs edilir. Təxminən iyirmi ildən sonra gecikmiş bəraətə baxmayaraq Nazlı xanım bir daha öz həyat yoldaşını görə bilmədi. Sоvet İttifaqının İkinci dünya müharibəsinə qoşulmasından bir qədər sonra, 1942-ci ildə Nazlı Nəcəfova da "xalq düşməninin həyat yoldaşı" kimi Qazaxıstana sürgün edildi. Onun iki azyaşlı uşağı olan böyük oğlu orduya aparıldı.
Qazaxıstanda olarkən Nazlı Nəcəfova ailəni saxlamaq üçün fəhlə briqadasında işləməklə yanaşı özünün pedaqoji fəaliyyətini yenidən bərpa etdi. 1946-cı ildə ona Azərbaycana qayıtmağa icazə verilsə də, 1949-cu ildən 1954-cü ilədək ona doğma Naxçıvanda qalmağa icazə verilmədi. О, vaxt itirmədi və Göyçay rayonunun iki böyük kənd məktəbində azərbaycan və rus dilləri üzrə ən tanınmış müəllimələrdən biri oldu.
1959-cu ildə Naxçıvana qayıtdıqdan sonra Nazlı Nəcəfova yenidən müəlliməlik etməyə başladı. Nəcəfova öz həyatında Hacı Zeynalabdin Tağıyev tərəfindən əsası qoyulan doğma tədris ocağını – ilk Müsəlman Qızlar Məktəbini heç vaxt unutmamışdır. Onun 1963-cü ildə, hələ Tağıyevin adına yasaq qoyulduğu bir vaxtda yazdığı xatirələr məktəb haqqında aydın təsəvvür yaratmağa imkan vermişdir.
Nazlı xanım 1977-ci ildə Naxçıvanda dünyasını dəyişmişdir.
Ailəsi
Nazlı xanım Məmmədağa bəy qızı Tahirova şair Əliqulu Qəmküsarın əmisi oğlu, məşhur səttarxançı və bacarıqlı diplomat Nəcəfqulu Nəcəfovun həyat yoldaşı olub.. Onların Şulan, Cəmilə və Şəfiqə, Namiq (əkiz bacı-qardaş) adlı övladları 1954-cü ilədək anasız yaşamışlar. Çünki Nazlı xanım Tahirovanı da həbs edib sürgünə göndərmişdilər. Uzun illər Qazaxıstanda sürgündə qalandan sonra, Azərbaycanda yalnız Göyçayda yaşamasına icazə vermişdilər. Nəql edirlər ki, o vaxt Namiqlə Şəfiqənin bir yaşları varmış. Onları bacıları Cəmilə saxladığından ona "ana" deyirmişlər.
Nazlı xanımın qardaşı Yusif bəy Tahirov Naxçıvan Araz-Türk Cümhuriyyətinin üzvlərindən biri olub. Məşhur hərbçi, polkovnik Yusif bəy Tahirov da erməni terrorçularının qurbanıdır.
Nazlı xanımın xalası oğlu Əmanulla xan Naxçıvanski Xurşudbanu Natəvanın qızı Xanbikə xanım Cavanşir ilə ailə qurmuşdu.
Nəcəfqulu Nəcəfov da ictimai xadim idi. Ömürlərini siyasi mübarizəyə, maarifə, elmə, mədəniyyətə və ədəbiyyata həsr etmişdilər. O, Azərbaycanın tanınmış maarifçi ziyalı soylarından biri olan Nəcəfovlardandır.
Nazlı xanım qazandığı pulu yetimlərə xərcləyirmiş və bundan böyük mənəvi rahatlıq tapırmış.
Yad edilməsi
Azərbaycanın bir sıra görkəmli alimləri və ictimai xadimləri özlərinin ilk və ən yaxşı müəllimələri kimi Nazlı Nəcəfovanın xatirəsini hələ də yad edirlər. О, müəllimlik fəaliyyətinin 25, 30 və 50 illiyi münasibətilə geniş şəkildə qeyd edilən xeyli sayda Sovet mükafatlarına və ordenlərə layiq görülmüşdur.
2000-ci ildə Nazlı xanım Nəcəfovanın (Tahirovanın) Naxçıvanda qeyd olunan 110 illik yubileyi onun şagirdlərinin bir neçə nəslinin öz müəllimələrinin əziz xatirəsini yad etdikləri böyük bir təntənəli mərasimə çevrilmişdi.
İstinadlar
- . 2011-11-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-11-23.
- 525.az – Bir Azərbaycan sevdalısı – polkovnik Yusif bəy Tahirov [ölü keçid]
- Ханы Нахичеванские в Российской Империи / Ф. Нагдалиев, səh. 118, 120, 356
- Medeniyyet.az – Mədəni-maarifçilik tariximizdə Azərbaycan qadını [ölü keçid]
- . 2012-06-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-12-01.
- 525.az – Naxçıvanlı məşhur Nəcəfovlardan biri – Nəcəfqulu Nəcəfov haqqında öyrəndiklərimiz [ölü keçid]
- "Gender-az.org – Azərbaycanda qadın liderliyinin tarixindən". 2016-08-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-11-29.
- 525.az – Naxçıvanlı məşhur Nəcəfovlardan biri –Nəcəfqulu Nəcəfov haqqında öyrəndiklərimiz [ölü keçid]
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu adli diger sexsler haqqinda da meqaleler var bax Nazli ad Nazli Memmedaga qizi Necefova ilk soyadi Tahirova 1890 Naxcivan Rusiya imperiyasi 1977 Naxcivan Naxcivanda ilk qizlar mektebinin yaradicisi Azerbaycan SSR emekdar muellimi Nazli NecefovaDogum tarixi 1890Dogum yeri Naxcivan Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1977Vefat yeri Naxcivan Naxcivan MSSR Azerbaycan SSR SSRIHeyat yoldasi Necefqulu NecefovMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarSoy kokuAta xetti ile babasi ve ulu babasi Mirze Mehemmed Tahir ve Agasi bey Naxcivan xanliginin veziri olmuslar Ana xetti ile meshur Kengerliler neslindendir Kengerlilerin bilici adlanan nesilde daha cox nufuzu olan ve o vaxtki Naxcivanin en varli mulkedarlari olan qoluna aiddir HeyatiNazli xanim 1890 ci ilde Naxcivanda anadan olub Nazli Tahirova qardasi car Rusiyasinin polkovniki olan Yusif bey Tahirovun desteyi ile Tagiyevin qizlar mektebinin ilk sagirdlerinden olmusdur Hemin dovrun Mirze Elekber Sabir Necef bey Vezirov Hesen bey Zerdabi Ebdurrehim bey Haqverdiyev kimi aparici maarifcilerinden sekkiz il ders almisdir Muellimlik sehadetnamesi aldiqdan sonra ailesinin yasadigi Irevana qayitmisdir Qayitmazdan bir qeder evvel genc Nazli xanim sonraki illerde onun ucun bir nov suar olan qadinlarin gozlerinin dunyaya acilmasi sozlerinin muellifi meshur Azerbaycan yazicisi ve ictimai xadim Celil Memmedquluzade ile gorusmusdur Irevanda azerbaycanli oglanlar ucun yerli mektebde muselman qizlar ucun de ayrica sinfin acilmasi Nazli xanimin cemiyyetdeki muselman qizlarini maariflendirmek istiqametinde ilk cehdi olmusdur Mektebin mudiri desteyine baxmayaraq Nazli xanim yene de bu sinfi tikis dersleri adi altinda gizletmeli olub lakin hetta bu da cemiyyetin en cilgin uzvlerinin cox sert munasibetine sebeb olub Ilk qizlar sinfi Nazli xanimin burada islediyi dord il erzinde bir sira zoraki hucumlara meruz qalib 1912 ci ilde Tahirovlar ailesi Nazli xanimin qizlar ucun yeni acilmis kicik mektebde muellime islediyi Naxcivana qayitmisdir O Naxcivanda evvelce qizlar mektebinde muellim sonra pedaqoji mektebin mudiri olur Ilk vaxtlardan mekteb radikal ruhanilerin tesiri altinda olan bezi yerli sakinleri narahat edirdi Tez tez Nazli xanimin dersleri bas tutmurdu Hetta bezi sagirdlerin qacirilmasina da cehdler edilirdi Genc muellimeye qarsi ciddi hedeler Nazli xanimi mevacibinin texminen yarisini muhafizecilere odemeye vadar etmisdi Diger bir meshur maarifci qadin ve Nazli xanimin Tagiyev mektebinden tanidigi refiqesi Ayna Sultanovanin komeyi ile Naxcivanda bir sira qadin klublari bunun ardinca ise yerli muellimler ucun hazirliq mektebinde qizlar ucun xususi bolme ve Ordubadda qizlar mektebi tesis olundu 1917 ci ilin oktyabr ayinda Resid bey Efendiyev Naxcivanda yaradilmis qiz mektebi nin mudiri olur Hemin mektebin ders mudiri Nazlixanim ve teatrin genc rejissoru Rza Tehmasibin komeyi ile mektebde sagirdlerden ibaret dram derneyi yaradilir 1921 ci ilde onu qetle yetirmek meqsedile bir qrup quldur Nazli xanimin evine basqin etdi Xosbextlikden o Sovet orqanlarinin himayesi altinda kecirilen Azerbaycanin Birinci Muellimler Qurultayinda istirak etmek ucun gece iken Bakiya yola dusmusdu Sovetler terefinden guclu teblig olunan ve azadliq ideyalari butun olkede qadinlarin maariflendirilmesi ucun mohkem zemin yaratmisdi lakin telim kecmis azerbaycanli muellimelerin keskin catismazligi olkenin uzaq erazilerinde ozunu xususile qabariq sekilde buruze verirdi Serq Qadini jurnali hami ucun icbari tehsille bagli yeni siyaset kursunun heyata kecirilmesinde heqiqeten carci rolunu oynadi Mehz bu halda Tagiyev mektebinin mezunlarina en boyuk telebat yarandi Sovet orqanlari terefinden qadinlarin maariflendirilmesine destek Nazli Tahirovaya Bakida Tagiyev qizlar mektebinin en yaxsi ideyalarini ve tecrubesini yaymaga komek etdi 1921 ci ilde o butun kisi rollarini da qizlarin ozlerinin oynadiqlari Azerbaycanin meshur dram eserlerinin ekseriyyetinin tamasaya qoyuldugu Naxcivanda ilk ozfealiyyet qizlar teatrinin tesis olunmasina muveffeq oldu Layiqli yukselis ise 1923 cu ilde Nazli Tahirovanin on sekkiz ilden cox bir muddetde bu vezifeni tutdugu Pedaqoji muellimlerin hazirligi mektebin mudiresi vezifesine teyin olundugu vaxt bas verdi lakin derin kok salmis movhumat hec de tezlikle aradan qalxmadi Bu dovrde Nazli xanimin heyat yoldasi Necefqulu Necefov onun maarifcilik ideyalarinin heyata kecirilmesine ve hetta onun sexsi muhafizesine destek gosterirdi Genc maarifci cutluyun prinsipialligi oz musbet neticelerini vermeye basladi Tehsil alan qizlarin sayi artmaqda idi Mehz bele bir vaxtda Nazli xanimin uzerine diger bir agir yuk dusur Repressiya illeri1937 1938 ci illerde vezifede olan qeyri millet numayendelerinin ciddi seyi neticesinde Azerbaycan Zaqafqaziyada en cox derin zekalarin dusunen beyinlerin mehvine yonelen repressiya ve deportasiya qurbanlarinin on sirasinda oldu Bunlarin icerisinde Azerbaycan qadinlari Ayna Sultanova Nazli Tahirova Necefova Bakida ilk Serq Konservatoriyasi nin yaradicisi Xedice Qayibova Tibb Institutunun muellimi Medine Qiyasbeyli ve basqalari da var idi 1937 ci ilde Nazli Necefovanin heyat yoldasi hebs edilir Texminen iyirmi ilden sonra gecikmis beraete baxmayaraq Nazli xanim bir daha oz heyat yoldasini gore bilmedi Sovet Ittifaqinin Ikinci dunya muharibesine qosulmasindan bir qeder sonra 1942 ci ilde Nazli Necefova da xalq dusmeninin heyat yoldasi kimi Qazaxistana surgun edildi Onun iki azyasli usagi olan boyuk oglu orduya aparildi Qazaxistanda olarken Nazli Necefova aileni saxlamaq ucun fehle briqadasinda islemekle yanasi ozunun pedaqoji fealiyyetini yeniden berpa etdi 1946 ci ilde ona Azerbaycana qayitmaga icaze verilse de 1949 cu ilden 1954 cu iledek ona dogma Naxcivanda qalmaga icaze verilmedi O vaxt itirmedi ve Goycay rayonunun iki boyuk kend mektebinde azerbaycan ve rus dilleri uzre en taninmis muellimelerden biri oldu 1959 cu ilde Naxcivana qayitdiqdan sonra Nazli Necefova yeniden muellimelik etmeye basladi Necefova oz heyatinda Haci Zeynalabdin Tagiyev terefinden esasi qoyulan dogma tedris ocagini ilk Muselman Qizlar Mektebini hec vaxt unutmamisdir Onun 1963 cu ilde hele Tagiyevin adina yasaq qoyuldugu bir vaxtda yazdigi xatireler mekteb haqqinda aydin tesevvur yaratmaga imkan vermisdir Nazli xanim 1977 ci ilde Naxcivanda dunyasini deyismisdir AilesiNazli xanim Memmedaga bey qizi Tahirova sair Eliqulu Qemkusarin emisi oglu meshur settarxanci ve bacariqli diplomat Necefqulu Necefovun heyat yoldasi olub Onlarin Sulan Cemile ve Sefiqe Namiq ekiz baci qardas adli ovladlari 1954 cu iledek anasiz yasamislar Cunki Nazli xanim Tahirovani da hebs edib surgune gondermisdiler Uzun iller Qazaxistanda surgunde qalandan sonra Azerbaycanda yalniz Goycayda yasamasina icaze vermisdiler Neql edirler ki o vaxt Namiqle Sefiqenin bir yaslari varmis Onlari bacilari Cemile saxladigindan ona ana deyirmisler Nazli xanimin qardasi Yusif bey Tahirov Naxcivan Araz Turk Cumhuriyyetinin uzvlerinden biri olub Meshur herbci polkovnik Yusif bey Tahirov da ermeni terrorcularinin qurbanidir Nazli xanimin xalasi oglu Emanulla xan Naxcivanski Xursudbanu Natevanin qizi Xanbike xanim Cavansir ile aile qurmusdu Necefqulu Necefov da ictimai xadim idi Omurlerini siyasi mubarizeye maarife elme medeniyyete ve edebiyyata hesr etmisdiler O Azerbaycanin taninmis maarifci ziyali soylarindan biri olan Necefovlardandir Nazli xanim qazandigi pulu yetimlere xercleyirmis ve bundan boyuk menevi rahatliq tapirmis Yad edilmesiAzerbaycanin bir sira gorkemli alimleri ve ictimai xadimleri ozlerinin ilk ve en yaxsi muellimeleri kimi Nazli Necefovanin xatiresini hele de yad edirler O muellimlik fealiyyetinin 25 30 ve 50 illiyi munasibetile genis sekilde qeyd edilen xeyli sayda Sovet mukafatlarina ve ordenlere layiq gorulmusdur 2000 ci ilde Nazli xanim Necefovanin Tahirovanin Naxcivanda qeyd olunan 110 illik yubileyi onun sagirdlerinin bir nece neslinin oz muellimelerinin eziz xatiresini yad etdikleri boyuk bir tenteneli merasime cevrilmisdi Istinadlar 2011 11 29 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 11 23 525 az Bir Azerbaycan sevdalisi polkovnik Yusif bey Tahirov olu kecid Hany Nahichevanskie v Rossijskoj Imperii F Nagdaliev seh 118 120 356 Medeniyyet az Medeni maarifcilik tariximizde Azerbaycan qadini olu kecid 2012 06 13 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 12 01 525 az Naxcivanli meshur Necefovlardan biri Necefqulu Necefov haqqinda oyrendiklerimiz olu kecid Gender az org Azerbaycanda qadin liderliyinin tarixinden 2016 08 13 tarixinde Istifade tarixi 2011 11 29 525 az Naxcivanli meshur Necefovlardan biri Necefqulu Necefov haqqinda oyrendiklerimiz olu kecid Hemcinin baxAzerbaycan edebiyyati Sefiqe Efendizade Sekine Axundzade Xedice Elibeyova Qeribsoltan Melikova