Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şəfiqə Əfəndizadə (tam adı: Şəfiqə Məmmədəmin qızı Əfəndizadə; (Əsma Sultan Şeyxzadə); 1883, Azğur, Tiflis quberniyası – 1959, Bakı) — Azərbaycanın ilk maarifpərvər qadınlarından biri, maarif xadimi, yazıçı, publisist.
| Şəfiqə Əfəndizadə | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 1883 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1959 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | jurnalist, publisist, maarifçi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Azərbaycanın ilk maarifpərvər qadınlarından biri, pedaqoq, publisist və yazıçı Şəfiqə Məmmədəmin qızı Əfəndizadə 1883-cü il, may ayının 19-da Axaltsixe rayonunun Azğur kəndində tanınmış pedaqoq Hafiz Məmmədəmin Şeyxzadənin ailəsində anadan olmuşdur. İlk təhsilini evdə öz atasından almışdır. 1918-ci ilin martında bolşevik-daşnak quldurları tərəfindən türk-müsəlman əhalisinə qarşı törədilən soyqırımdan sonra qaçqın düşmüş Qubada, Azqurda, İstanbulda yaşamışdır. Şəfiqə Əfəndizadə 1959-cu ildə Bakı şəhərində vəfat etmişdir.
Fəaliyyəti
Hələ 1896-cı ildə 14 yaşında ikən Şəfiqə Əfəndizadə Nuxa şəhərində şəxsi qadın məktəbində dərs demişdir. Qafqaz Müsəlmanları Ruhani İdarəsində və Bakıda III Aleksandr kişi gimnaziyasında imtahan verərək ibtidai məktəbdə türk dili və şəriət müəllimi vəsiqəsi almışdır. 1901-ci ildə Tiflisdə Zaqafqaziya ruhani idarəsində müəllimlik attestatı almış və həmin ildən məşhur xeyriyyəçi Hacı Zeynalabdin Tağıyevin təşəbbüsü ilə Azərbaycan qadın təhsili tarixində ilk dəfə olaraq Bakı şəhərində yenicə yaradılmış rus-müsəlman qadın məktəbində ana dilindən dərs deməyə başlamışdır. Həmin məktəbdə 1910-cu ilə kimi fəaliyyət göstərmişdir. 1906-cı ildə o Azərbaycan müəllimlərinin I qurultayının iştirakçısı olmuşdur. 1910-cu ildən 1920-ci ilədək o, şəhər rus-tatar (azərbaycan) qadın məktəbinin müəllimi olmuşdur. 1915-ci ildən həmçinin qadın pedaqoji məktəbindəki pedaqoji kurslarda da dərs demişdir. 1917-ci ildə Cənubi Qafqaz müsəlman qadın müəllimlərinin Kazan şəhərində çağırılmış qurultayına nümayəndə seçilmiş, qurultayda iştirak edərək söylədiyi nitqində Şərq qadınlarının hüquqsuzluğundan danışmış, yeni məktəblərin, teatrların açılmasını tələb etmişdir. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qurulduqdan sonra 1919-cu ilin aprelində Bakıya dönmüş, pedaqoji işə bərpa olunmuş, 1920-ci ilin fevralında ərizə verərək istefaya çıxmışdır. Şəfiqə Əfəndizadə 1920-ci ildə Əli Bayramov klubunun təşkilində fəal iştirak etmiş və orada yaradılmış savadsızlığın aradan qaldırılması kurslarında dərs demişdir. 1920-ci ildən sonrakı dövrlərdə dəfələrlə Zaqafqaziyada, Qafqazda, Moskvada keçirilmiş qadınlar konfransında və qurultaylarında nümayəndə kimi iştirak etmişdir. Sovet hakimiyyəti illərində mədəni quruculuq işlərinə cəlb olunmuş, 1920–1926-cı illərdə darülmüəllimatda (qadın müəllim kadrları hazırlayan pedaqoji məktəb) dərs demiş, 1923-cü ildə "Şərq qadını" jurnalı fəaliyyət göstərməyə başlayan andan Şəfiqə Əfəndizadə jurnalla fəal əməkdaşlıq etməyə başlamış, redaksiya heyətinin üzvü seçilmiş, jurnalın məsul katibi və bədii ədəbiyyat şöbəsinin müdiri olmuşdur. Şəfiqə Əfəndizadə həmçinin 1923-cü ildə Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin üzvü seçilmişdir.
Bədii yaradıcılığı
Şəfiqə Əfəndizadə bədii-publisistik yaradıcılıqla məşğul olmuş, ilk dəfə 1903-cü ildə "Şərqi-rus" qəzetində (1903-cü il, № 7) başlamışdır. Sonralar o "Dəbistan", "Məktəb", "Füqara füyüzatı", "Dirilik" jurnalları və "Açıq söz" qəzeti ilə əməkdaşlıq etmiş, təlim-tərbiyə mövzularına dair məqalələr, uşaqlar üçün hekayələr dərc etdirmişdir. Eyni zamanda mətbuatda yazıçı kimi də çıxış etmiş, adları çəkilən nəşriyyatlarda bədii əsərlərini çap etdirmişdir. 1914-cü ildə onun yazdığı "İki yetim" yaxud "Kərimin himməti" povesti isə ayrıca kitab şəklində "Kaspiy" tipoqrafiyasında ("Azərbaycan kitabı", Bakı, 1963., s.139) nəşr olunmuşdur. 1916-cı ildə o "Açıq söz" qəzetində (№ 187, 17 may 1916-cı il) Cəlil Məmmədquluzadənin "Ölülər" pyesinə ilk rəyi dərc etdirmişdi.
Haqqında yazılar
"Şərq qadını" onun haqqında belə yazmışdı: "Şəfiqə xanım bütün Zaqafqaziyada ilk Azərbaycan dili müəlliməsi və bununla yanaşı ilk Azərbaycan qadın jurnalisti və yazıçısı olmuşdur" (1924-cü il, № 1)
Şagirdləri
Şəfiqə Əfəndizadənin şagirdləri içərisində respublikamızın görkəmli dövlət xadimi olan Azərbaycan SSR-nin maarif üzrə xalq komissarı Ayna Sultanova və Azərbaycan xalq şairi Mirvarid Dilbazi və başqalarını qeyd etmək olar.
Xatirəsi
Hazırda Bakı şəhəri Yasamal rayonunun 13 saylı orta məktəbi Şəfiqə Əfəndizadənin adını daşıyır.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Azərbaycan Cümhuriyyəti Parlamentinin ilk qadın əməkdaşı — Fotolar
- Cümhuriyyət parlamentinin yeganə qadını — Mollaların təhdid etdiyi xanım kim idi?..
- Şəfiqə xanım Əfəndizadə kim idi?
- Əfəndizadə Şəfiqə Məmmədəmin qızı — yazıçı, publisist, müəllim Həyatı
- ""Analar! Qızlarınızı oxudun!"
- Cənubi Qafqazın ilk qadın jurnalisti
- FƏDAKAR MAARİFPƏRVƏR QADIN — ŞƏFİQƏ XANIM ƏFƏNDİZADƏ 2018-05-01 at the Wayback Machine
Ədəbiyyat
- Məmmədov S.Sabir Gəncəli, Azərbaycan maarifpərvər qadınları, B., 1960.
İstinadlar
- http://milliarxiv.gov.az/az/shefiqe-ahmedzade-140.
- Əhmədzadə, Fidan. "Mübariz, maarifpərvər ziyalı qadın –Şəfiqə Əfəndizadə". Azərbaycan Respublikasının Milli Arxiv İdarəsi. 2023-10-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-02-08.
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası, I cild, "Lider nəşriyyat", Bakı-2004, səh. 326–327
- Agezova, Sevilya (2019), Ahıska Türkleri İçerisinde Eğitim Anlayışı: Şefika Şeyhzade-Efendizade ve Fürget Hocazade Örneğinde 2021-10-01 at the Wayback Machine, ULUSAM
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sefiqe Efendizade tam adi Sefiqe Memmedemin qizi Efendizade Esma Sultan Seyxzade 1883 Azgur Tiflis quberniyasi 1959 Baki Azerbaycanin ilk maarifperver qadinlarindan biri maarif xadimi yazici publisist Sefiqe EfendizadeDogum tarixi 1883Dogum yeri Azgur Axalsix qezasi Tiflis quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1959Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIFealiyyeti jurnalist publisist maarifci Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAzerbaycanin ilk maarifperver qadinlarindan biri pedaqoq publisist ve yazici Sefiqe Memmedemin qizi Efendizade 1883 cu il may ayinin 19 da Axaltsixe rayonunun Azgur kendinde taninmis pedaqoq Hafiz Memmedemin Seyxzadenin ailesinde anadan olmusdur Ilk tehsilini evde oz atasindan almisdir 1918 ci ilin martinda bolsevik dasnak quldurlari terefinden turk muselman ehalisine qarsi toredilen soyqirimdan sonra qacqin dusmus Qubada Azqurda Istanbulda yasamisdir Sefiqe Efendizade 1959 cu ilde Baki seherinde vefat etmisdir FealiyyetiHele 1896 ci ilde 14 yasinda iken Sefiqe Efendizade Nuxa seherinde sexsi qadin mektebinde ders demisdir Qafqaz Muselmanlari Ruhani Idaresinde ve Bakida III Aleksandr kisi gimnaziyasinda imtahan vererek ibtidai mektebde turk dili ve seriet muellimi vesiqesi almisdir 1901 ci ilde Tiflisde Zaqafqaziya ruhani idaresinde muellimlik attestati almis ve hemin ilden meshur xeyriyyeci Haci Zeynalabdin Tagiyevin tesebbusu ile Azerbaycan qadin tehsili tarixinde ilk defe olaraq Baki seherinde yenice yaradilmis rus muselman qadin mektebinde ana dilinden ders demeye baslamisdir Hemin mektebde 1910 cu ile kimi fealiyyet gostermisdir 1906 ci ilde o Azerbaycan muellimlerinin I qurultayinin istirakcisi olmusdur 1910 cu ilden 1920 ci iledek o seher rus tatar azerbaycan qadin mektebinin muellimi olmusdur 1915 ci ilden hemcinin qadin pedaqoji mektebindeki pedaqoji kurslarda da ders demisdir 1917 ci ilde Cenubi Qafqaz muselman qadin muellimlerinin Kazan seherinde cagirilmis qurultayina numayende secilmis qurultayda istirak ederek soylediyi nitqinde Serq qadinlarinin huquqsuzlugundan danismis yeni mekteblerin teatrlarin acilmasini teleb etmisdir Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti qurulduqdan sonra 1919 cu ilin aprelinde Bakiya donmus pedaqoji ise berpa olunmus 1920 ci ilin fevralinda erize vererek istefaya cixmisdir Sefiqe Efendizade 1920 ci ilde Eli Bayramov klubunun teskilinde feal istirak etmis ve orada yaradilmis savadsizligin aradan qaldirilmasi kurslarinda ders demisdir 1920 ci ilden sonraki dovrlerde defelerle Zaqafqaziyada Qafqazda Moskvada kecirilmis qadinlar konfransinda ve qurultaylarinda numayende kimi istirak etmisdir Sovet hakimiyyeti illerinde medeni quruculuq islerine celb olunmus 1920 1926 ci illerde darulmuellimatda qadin muellim kadrlari hazirlayan pedaqoji mekteb ders demis 1923 cu ilde Serq qadini jurnali fealiyyet gostermeye baslayan andan Sefiqe Efendizade jurnalla feal emekdasliq etmeye baslamis redaksiya heyetinin uzvu secilmis jurnalin mesul katibi ve bedii edebiyyat sobesinin mudiri olmusdur Sefiqe Efendizade hemcinin 1923 cu ilde Azerbaycan Merkezi Icraiyye Komitesinin uzvu secilmisdir Bedii yaradiciligiSefiqe Efendizade bedii publisistik yaradiciliqla mesgul olmus ilk defe 1903 cu ilde Serqi rus qezetinde 1903 cu il 7 baslamisdir Sonralar o Debistan Mekteb Fuqara fuyuzati Dirilik jurnallari ve Aciq soz qezeti ile emekdasliq etmis telim terbiye movzularina dair meqaleler usaqlar ucun hekayeler derc etdirmisdir Eyni zamanda metbuatda yazici kimi de cixis etmis adlari cekilen nesriyyatlarda bedii eserlerini cap etdirmisdir 1914 cu ilde onun yazdigi Iki yetim yaxud Kerimin himmeti povesti ise ayrica kitab seklinde Kaspiy tipoqrafiyasinda Azerbaycan kitabi Baki 1963 s 139 nesr olunmusdur 1916 ci ilde o Aciq soz qezetinde 187 17 may 1916 ci il Celil Memmedquluzadenin Oluler pyesine ilk reyi derc etdirmisdi Haqqinda yazilar Serq qadini onun haqqinda bele yazmisdi Sefiqe xanim butun Zaqafqaziyada ilk Azerbaycan dili muellimesi ve bununla yanasi ilk Azerbaycan qadin jurnalisti ve yazicisi olmusdur 1924 cu il 1 SagirdleriSefiqe Efendizadenin sagirdleri icerisinde respublikamizin gorkemli dovlet xadimi olan Azerbaycan SSR nin maarif uzre xalq komissari Ayna Sultanova ve Azerbaycan xalq sairi Mirvarid Dilbazi ve basqalarini qeyd etmek olar XatiresiHazirda Baki seheri Yasamal rayonunun 13 sayli orta mektebi Sefiqe Efendizadenin adini dasiyir Hemcinin baxSerq qadini jurnal Xedice Elibeyova Sekine Axundzade Qeribsoltan MelikovaXarici kecidlerAzerbaycan Cumhuriyyeti Parlamentinin ilk qadin emekdasi Fotolar Cumhuriyyet parlamentinin yegane qadini Mollalarin tehdid etdiyi xanim kim idi Sefiqe xanim Efendizade kim idi Efendizade Sefiqe Memmedemin qizi yazici publisist muellim Heyati Analar Qizlarinizi oxudun Cenubi Qafqazin ilk qadin jurnalisti FEDAKAR MAARIFPERVER QADIN SEFIQE XANIM EFENDIZADE 2018 05 01 at the Wayback MachineEdebiyyatMemmedov S Sabir Genceli Azerbaycan maarifperver qadinlari B 1960 Istinadlarhttp milliarxiv gov az az shefiqe ahmedzade 140 Ehmedzade Fidan Mubariz maarifperver ziyali qadin Sefiqe Efendizade Azerbaycan Respublikasinin Milli Arxiv Idaresi 2023 10 04 tarixinde Istifade tarixi 2024 02 08 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi I cild Lider nesriyyat Baki 2004 seh 326 327 Agezova Sevilya 2019 Ahiska Turkleri Icerisinde Egitim Anlayisi Sefika Seyhzade Efendizade ve Furget Hocazade Orneginde 2021 10 01 at the Wayback Machine ULUSAM