Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mosul mübahisəsi və yaxud Mosul münaqişəsi, Mosul problemi (1918-1926) - Böyük Britaniya və Türkiyə arasında Birinci Dünya müharibəsindən əvvəl Osmanlı imperiyasının tərkibinə daxil Mosul vilayətinin Kərkük, Ərbil və Süleymaniyyə bölgələri ilə birlikdə Mosulun neft bölgəsinin mülkiyyəti ilə bağlı ərazi məsələsi.
| Mosul mübahisəsi | |
|---|---|
| Birləşmiş Krallıq–Türkiyə münasibətləri | |
 1914-cü ildə Mosul vilayəti, müasir sərhədlər ilə birlikdə | |
| Tarix | 1918-1926 |
| Yeri | Mosul vilayəti |
| Səbəbi | Birinci Dünya müharibəsindən sonra ərazi mübahisələri |
| Nəticəsi | Mosul vilayəti, Kərkük, Ərbil və Süleymaniyyə bölgələri İraq sərhədlərində qaldı |
| Ərazi dəyişikliyi | Mosul vilayəti Birləşmiş Krallığın işğalında qaldı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Mosul vilayəti I Dünya müharibəsinin sonuna qədər, İngiltərə tərəfindən işğal edilənədək Osmanlı imperiyasının tərkibində olub. Türkiyə İstiqlaliyyət müharibəsindən sonra yeni Türkiyə Cümhuriyyəti Mosulu Misak-i Milli adı ilə anılan "Əhd-i Milli Bəyannaməsini"ndə müəyyən edilmiş mühüm məsələlərdən biri hesab edirdi. İngiltərə daimi müqavimət göstərməsinə baxmayaraq, məsələni beynəlxalq arenaya çıxara bildi və onu Türkiyə ilə İraq arasında sərhəd probleminə çevirə bildi.
1924-cü il mayın 19-da Türkiyə ilə İngiltərə arasında İstanbul konfransı keçirildi. Konfransda Türkiyə tərəfi Mosulun tarixən həmişə Osmanlı ərazisi olaraq qaldığını və Birinci Dünya müharibəsinin sonunda bu vəziyyətin dəyişmədiyini, əyalət əhalisinin üçdə ikisinin müsəlmanlardan ibarət olduğunu, milliyətcə türk və kürdlərin üstünlük təşkil etməsini bildirərək buna görə Mosulun tarixi, hərbi və etnik səbəblərə görə Türkiyə sərhədləri daxilində qalmağını əsaslandırdı. Böyük Britaniya tərəfi Türkiyə dövlətinin tələbini tamamilə rədd etdikdən sonra İstanbul konfransı buraxıldı. Mübahisə Millətlər Liqası səviyyəsinə qaldırıldı. Burada Türkiyə tərəfi İstanbul konfransında öz tezislərini təkrar edərək referendum (ümumi referendum) keçirilməsini tələb etdi. İngiltərə də bölgə əhalisinin siyasi mövqeyi olmadığını bildirərək plebissit tələbinin rədd edilməsinə nail oldu. Məsələni araşdırmaq üçün Millətlər Liqasında komissiya yaradıldı. Lakin mübahisəni həll etmək mümkün olmadı.
Millətlər Liqası Şurası 1926-cı ildə İraq hökuməti ilə Sərhəd Müqaviləsini imzalayan Türkiyənin Mosulu güzəştə getməyə tövsiyə edən araşdırma komissiyası təşkil etdi. İraq 25 il müddətinə Mosulun neft yataqlarından gələn gəlirdən 10 faizi mənfəəti Türkiyəyə verməyə razılaşdı.
Tarixi
Mosulun neft bölgəsi 1909-cu ilə qədər Sultanın şəxsi mülkü sayılırdı. Gənc türklər inqilabı zamanı Mosul müsadirə edildi. 1918-ci ildə Birinci Dünya müharibəsindəki məğlubiyyətdən sonra Türkiyə Mosulu itirməkdən qorxaraq mülkü türk Sultanı II Əbdülhəmidin varislərinə qaytardı.
Müharibə bitdikdən sonra Mosul vilayəti ingilis ordusu tərəfindən işğal edildi. 1918-ci il noyabrın əvvəlində Britaniya qoşunları Mudros sülh müqaviləsinin imzalanması zamanı mövcud olan sərhədi pozaraq Mosul şəhərini və Mosul vilayətini işğal etdilər.İngiltərə bu ərazinin son dərəcə mühüm strateji mövqeyini, eləcə də ən böyük neft sərvətini ələ keçirməyə çalışırdı.
1916-cı il Says-Piko sazişinə əsasən, Mosul ərazisi Fransaya çatırdı. Lakin 1919-cu ildə ingilislər Suriyaya olan hüquqlarını tanımaları (yaxud Kilikiyanı verməd vədi) müqabilində fransızları Mosulu tərk etməyə məcbur etdilər. Bu, Antanta dövlətlərinin San-Remoda keçirilən konfransında və 23 dekabr 1920-ci il tarixli İngiltərə-Fransız konvensiyasında təsdiqləndi.
Lozanna konfransı
1920-ci il Sevr müqaviləsinə əsasən, Mosul İngiltərənin mandatı olan İraqın tərkibinə daxil edildi. Lakin Mustafa Kamal Atatürkün başçılığı ilə Ankarada yaradılmış Böyük Millət Məclisi hökuməti müqaviləni tanımadı. O, Türkiyənin 1918-ci il Mudros sülh müqaviləsi zamanı mövcud olan sərhədlər daxilindəki bütün torpaqları saxlamağı tələb etdi. Türkiyə üçün Mosul təkcə neft bölgəsi kimi deyil, həm də strateji nöqtə kimi vacib idi. O, Kürdüstanın açarı idi. “Türkiyə Neft Şirkəti” (əsas səhmdarı Lord Kerzon idi) və “Standard Oil” (ABŞ) neft şirkətləri arasında maraqların toqquşması məsələnin həllini çətinləşdirirdi.
1922-1923-cü illərdə Lozanna konfransında Türkiyə və İngiltərə nümayəndə heyətləri bu məsələdə razılığa gələ bilmədilər. Tərəflər region əhalisinin etnik tərkibinə əsaslanan arqumentlərdən istifadə edirdilər. Türklər iddia edirdilər ki, bədəvi köçərilər nəzərə alınmasa, 503.000 əhalidən 281.000 nəfəri kürd, 146.000 nəfəri türk, 43.000 nəfəri ərəb, 31.000 nəfəri isə qeyri-müsəlmandır. Kürdləri Turan mənşəli bir xalq hesab edən türklər Mosul əhalisinin 85%-ni türklərin təşkil etdiyini iddia edirdilər. İngilislər Mosulun əhalisini 785 000 nəfər hesab edirdilər ki, onlardan 454 000 kürd, 185 000 ərəb, 65 000 türk, 62 000 xristian və 16 000 yəhudidir. İngilislər kürdləri İran mənşəli xalq hesab edirdilər - beləliklə, onların hesablamalarına görə, türklər Mosulun bütün əhalisinin yalnız on ikidə birini təşkil edirdilər.
Nəticədə Lozanna müqaviləsinin 3-cü maddəsində “Türkiyə ilə İraq arasındakı sərhədlərin 9 ay ərzində Türkiyə ilə Böyük Britaniya arasında dostcasına müəyyən edilməsi” müddəası var idi. Razılaşma olmadığı təqdirdə "mübahisə Millətlər Liqası Şurasına çıxarılacaq” maddəsidə yekun sənəddə əksini tapdı. Əslində, bu, Türkiyənin Mosulu itirməsini əvvəlcədən müəyyən etdiyi üçün Kerzonun qələbəsi sayıla bilərdi.
Millətlər Liqasının qərarı
1924-cü il İstanbul danışıqları (19 aprel - 5 iyun 1924-cü il İstanbul konfransı) da uğursuzluğa düçar olduqdan sonra Böyük Britaniya Mosul məsələsini 10 avqust 1924-cü ildə Millətlər Liqasına həvalə etdi. 29 oktyabr 1924-cü ildə Brüsseldəki Millətlər Liqasının Şurası İraq və Türkiyə arasında demarkasiya xətti kimi "Brüssel xətti"nin - 24 iyul 1923-cü ildə mövcud olan faktiki sərhədin - Lozanna Sülh müqaviləsi imzalandığı gündə yaradılması haqqında qərar qəbul etdi. Beləliklə, Mosul İraq sərhədləri daxilində qaldı. Eyni zamanda, Millətlər Liqası Şurası məsələni yerindəcə öyrənmək üçün İsveç, Belçika və Macarıstan nümayəndələrindən ibarət komissiya yaratdı. Komissiyanın 1925-ci ilin oktyabrında dinlənilmiş hesabatı birmənalı deyildi. Beləki, İraqın Mosul üzərində heç bir qanuni hüquqlarının olmadığını qəbul edən komissiya, bununla belə, İraqın "normal inkişafı ehtiyaclarına" əsaslanaraq, Millətlər Liqasının İraq üzərindəki mandatını növbəti 25 il ərzində tərk edəcəyi təqdirdə, Mosul İraqa birləşdirilməlidir qərarı verdi.
Türkiyənin Millətlər Liqasının məcburi arbitrajını tanımaqdan imtina etməsini nəzərə alaraq, sonuncu Haaqa Tribunalına Lozanna Müqaviləsinin Millətlər Liqası Şurasının Mosul məsələsi üzrə qərarı üçün hər iki tərəf üçün məcburi qüvvə müəyyən edib-etmədiyini soruşdu. Haaqa Tribunalının qərarı bu qərarı məcburi hesab etdi. Məcburi arbitrajdan imtina etdiyini bildirən Türkiyə buna baxmayaraq, öz nümayəndə heyətini Cenevrəyə göndərdi. 1925-ci il dekabrın 16-da Millətlər Cəmiyyəti Şurası Türkiyə ilə İraq arasında sərhədin əsasən Brüssel xətti ilə qurulması haqqında qərar qəbul etdi. İngiltərəyə İraqın mandatının 25 il müddətinə uzadılmasına razılığını bildirmək üçün 6 ay müddət verildi və Türkiyə ilə iqtisadi əlaqələr və Mosulun statusu ilə bağlı müqavilə bağlaması istəndi. Mosulun İraqa birləşdirilməsinin cəlbedici ehtimalı hətta ən ifrat iraqlı müxalifətçiləri də Britaniya mandatını 25 il müddətinə uzatmağa inandırdı və bu barədə müvafiq İngiltərə-İraq müqaviləsi (13 yanvar 1926-cı il) imzalandı.
Ankara müqaviləsi
Mosul məsələsi İngiltərə-Türkiyə münasibətlərini son dərəcə gərginləşdirdi. Britaniya Mosul məsələsini silah gücü ilə həll etmək niyyətini dəfələrlə nümayiş etdirdi. Qərb dövlətlərinin təzyiqinə davam gətirməyən Türkiyə hökuməti ingilislərə güzəştə getdi. Qərb dövlətlərinin təzyiqi ilə 1926-cı il iyunun 5-də Türkiyə Ankarada Böyük Britaniya və İraqla müqavilə imzaladı və bu müqaviləyə əsasən, "Brüssel xətti"ni tanıdı (kiçik düzəlişlərlə). Bunun üçün Türkiyəyə 20 il müddətinə İraq hökumətinin Mosul neftindən əldə etdiyi gəlirin 10%-ni almaq və ya 500 min funt sterlinq məbləğində pul təzminatı almaq hüququ verildi.
İstinadlar
- Ali, Othman. "The Kurds and the Lausanne Peace Negotiations, 1922-23". Middle Eastern Studies. 33 (3). 1997: 521. ISSN 0026-3206. 2022-11-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-11-28.
- Ali, Othman (1997). p.522
- Дипломатический словарь. — М.: Государственное издательство политической литературы. А. Я. Вышинский, С. А. Лозовский. 1948.
- "The First World War continues: Britain's dash for Mosul, Iraq, November 1918". OU. 2019-01-15. 2022-11-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-09-13.
- Paul Knight. The British Army in Mesopotamia, 1914-1918. McFarland. 16 July 2013. 153–. ISBN . 29 July 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 28 November 2022.
- Erik J. Zürcher. Turkey: A Modern History. I.B.Tauris. 25 June 2004. 133–. ISBN . 29 July 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 28 November 2022.
- V.H. Rothwell: Mesopotamia in British War Aims, in: en:The Historical Journal, Vol. 13, No. 2 (1970), p. 291.
- Fromkin, David. en:A Peace to End All Peace: The Fall of the Ottoman Empire and the Creation of the Modern Middle East. Macmillan. 2009. səh. 372. ISBN .
- Советская историческая энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия . Под ред. Е. М. Жукова. 1973—1982.
- Hanioglu, M. Sukru. A Brief History of the Late Ottoman Empire. Princeton University Press. 2008.
- Agoston, Gabor. Encyclopedia of the Ottoman Empire. Facts on File Inc. 2009.
- Assyrians, Kurds, and Ottomans: Intercommunal Relations on the Periphery of the Ottoman Empire, səh. 171, Google Books-da
- "A History of Iraq" by Charles Tripp, New York: Cambridge Press 2007
- The Mosul Dispute "The American Journal of International Law" by Quincy Wright
- Othman, Ali. The Kurds and the Lausanne Peace Negotiations, 1922-1923 // Middle East Studies. 33. 1997.
Ədəbiyyat
- ru:Советская историческая энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия . Под ред. Е. М. Жукова. 1973—1982
- Туманян Т.Г. Проблема Мосульского вилайета и англо-турецкий конфликт (1922-1926) // Конфликтология №1, 2017. С. 102-123.
Xarici keçidlər
- Newspaper clippings about Mosul question 20th Century Press Archives Deutsche Zentralbibliothek für Wirtschaftswissenschaften (ZBW)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mosul mubahisesi ve yaxud Mosul munaqisesi Mosul problemi 1918 1926 Boyuk Britaniya ve Turkiye arasinda Birinci Dunya muharibesinden evvel Osmanli imperiyasinin terkibine daxil Mosul vilayetinin Kerkuk Erbil ve Suleymaniyye bolgeleri ile birlikde Mosulun neft bolgesinin mulkiyyeti ile bagli erazi meselesi Mosul mubahisesiBirlesmis Kralliq Turkiye munasibetleri1914 cu ilde Mosul vilayeti muasir serhedler ile birlikdeTarix 1918 1926Yeri Mosul vilayetiSebebi Birinci Dunya muharibesinden sonra erazi mubahiseleriNeticesi Mosul vilayeti Kerkuk Erbil ve Suleymaniyye bolgeleri Iraq serhedlerinde qaldiErazi deyisikliyi Mosul vilayeti Birlesmis Kralligin isgalinda qaldi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mosul vilayeti I Dunya muharibesinin sonuna qeder Ingiltere terefinden isgal edilenedek Osmanli imperiyasinin terkibinde olub Turkiye Istiqlaliyyet muharibesinden sonra yeni Turkiye Cumhuriyyeti Mosulu Misak i Milli adi ile anilan Ehd i Milli Beyannamesini nde mueyyen edilmis muhum meselelerden biri hesab edirdi Ingiltere daimi muqavimet gostermesine baxmayaraq meseleni beynelxalq arenaya cixara bildi ve onu Turkiye ile Iraq arasinda serhed problemine cevire bildi 1924 cu il mayin 19 da Turkiye ile Ingiltere arasinda Istanbul konfransi kecirildi Konfransda Turkiye terefi Mosulun tarixen hemise Osmanli erazisi olaraq qaldigini ve Birinci Dunya muharibesinin sonunda bu veziyyetin deyismediyini eyalet ehalisinin ucde ikisinin muselmanlardan ibaret oldugunu milliyetce turk ve kurdlerin ustunluk teskil etmesini bildirerek buna gore Mosulun tarixi herbi ve etnik sebeblere gore Turkiye serhedleri daxilinde qalmagini esaslandirdi Boyuk Britaniya terefi Turkiye dovletinin telebini tamamile redd etdikden sonra Istanbul konfransi buraxildi Mubahise Milletler Liqasi seviyyesine qaldirildi Burada Turkiye terefi Istanbul konfransinda oz tezislerini tekrar ederek referendum umumi referendum kecirilmesini teleb etdi Ingiltere de bolge ehalisinin siyasi movqeyi olmadigini bildirerek plebissit telebinin redd edilmesine nail oldu Meseleni arasdirmaq ucun Milletler Liqasinda komissiya yaradildi Lakin mubahiseni hell etmek mumkun olmadi Milletler Liqasi Surasi 1926 ci ilde Iraq hokumeti ile Serhed Muqavilesini imzalayan Turkiyenin Mosulu guzeste getmeye tovsiye eden arasdirma komissiyasi teskil etdi Iraq 25 il muddetine Mosulun neft yataqlarindan gelen gelirden 10 faizi menfeeti Turkiyeye vermeye razilasdi TarixiIngilis ve Osmanli resmilerinin 1918 ci ilin noyabrinda Simali Iraqda gorusu Mosulun neft bolgesi 1909 cu ile qeder Sultanin sexsi mulku sayilirdi Genc turkler inqilabi zamani Mosul musadire edildi 1918 ci ilde Birinci Dunya muharibesindeki meglubiyyetden sonra Turkiye Mosulu itirmekden qorxaraq mulku turk Sultani II Ebdulhemidin varislerine qaytardi Muharibe bitdikden sonra Mosul vilayeti ingilis ordusu terefinden isgal edildi 1918 ci il noyabrin evvelinde Britaniya qosunlari Mudros sulh muqavilesinin imzalanmasi zamani movcud olan serhedi pozaraq Mosul seherini ve Mosul vilayetini isgal etdiler Ingiltere bu erazinin son derece muhum strateji movqeyini elece de en boyuk neft servetini ele kecirmeye calisirdi 1916 ci il Says Piko sazisine esasen Mosul erazisi Fransaya catirdi Lakin 1919 cu ilde ingilisler Suriyaya olan huquqlarini tanimalari yaxud Kilikiyani vermed vedi muqabilinde fransizlari Mosulu terk etmeye mecbur etdiler Bu Antanta dovletlerinin San Remoda kecirilen konfransinda ve 23 dekabr 1920 ci il tarixli Ingiltere Fransiz konvensiyasinda tesdiqlendi Lozanna konfransiLozanna konfransda Turk numayende heyeti 1923 cu il Ismet Inonu on sirada soldan dorduncu 1920 ci il Sevr muqavilesine esasen Mosul Ingilterenin mandati olan Iraqin terkibine daxil edildi Lakin Mustafa Kamal Ataturkun basciligi ile Ankarada yaradilmis Boyuk Millet Meclisi hokumeti muqavileni tanimadi O Turkiyenin 1918 ci il Mudros sulh muqavilesi zamani movcud olan serhedler daxilindeki butun torpaqlari saxlamagi teleb etdi Turkiye ucun Mosul tekce neft bolgesi kimi deyil hem de strateji noqte kimi vacib idi O Kurdustanin acari idi Turkiye Neft Sirketi esas sehmdari Lord Kerzon idi ve Standard Oil ABS neft sirketleri arasinda maraqlarin toqqusmasi meselenin hellini cetinlesdirirdi 1922 1923 cu illerde Lozanna konfransinda Turkiye ve Ingiltere numayende heyetleri bu meselede raziliga gele bilmediler Terefler region ehalisinin etnik terkibine esaslanan arqumentlerden istifade edirdiler Turkler iddia edirdiler ki bedevi koceriler nezere alinmasa 503 000 ehaliden 281 000 neferi kurd 146 000 neferi turk 43 000 neferi ereb 31 000 neferi ise qeyri muselmandir Kurdleri Turan menseli bir xalq hesab eden turkler Mosul ehalisinin 85 ni turklerin teskil etdiyini iddia edirdiler Ingilisler Mosulun ehalisini 785 000 nefer hesab edirdiler ki onlardan 454 000 kurd 185 000 ereb 65 000 turk 62 000 xristian ve 16 000 yehudidir Ingilisler kurdleri Iran menseli xalq hesab edirdiler belelikle onlarin hesablamalarina gore turkler Mosulun butun ehalisinin yalniz on ikide birini teskil edirdiler Neticede Lozanna muqavilesinin 3 cu maddesinde Turkiye ile Iraq arasindaki serhedlerin 9 ay erzinde Turkiye ile Boyuk Britaniya arasinda dostcasina mueyyen edilmesi muddeasi var idi Razilasma olmadigi teqdirde mubahise Milletler Liqasi Surasina cixarilacaq maddeside yekun senedde eksini tapdi Eslinde bu Turkiyenin Mosulu itirmesini evvelceden mueyyen etdiyi ucun Kerzonun qelebesi sayila bilerdi Milletler Liqasinin qerariMosulun 1876 ci ile aid eskizi 1924 cu il Istanbul danisiqlari 19 aprel 5 iyun 1924 cu il Istanbul konfransi da ugursuzluga ducar olduqdan sonra Boyuk Britaniya Mosul meselesini 10 avqust 1924 cu ilde Milletler Liqasina hevale etdi 29 oktyabr 1924 cu ilde Brusseldeki Milletler Liqasinin Surasi Iraq ve Turkiye arasinda demarkasiya xetti kimi Brussel xetti nin 24 iyul 1923 cu ilde movcud olan faktiki serhedin Lozanna Sulh muqavilesi imzalandigi gunde yaradilmasi haqqinda qerar qebul etdi Belelikle Mosul Iraq serhedleri daxilinde qaldi Eyni zamanda Milletler Liqasi Surasi meseleni yerindece oyrenmek ucun Isvec Belcika ve Macaristan numayendelerinden ibaret komissiya yaratdi Komissiyanin 1925 ci ilin oktyabrinda dinlenilmis hesabati birmenali deyildi Beleki Iraqin Mosul uzerinde hec bir qanuni huquqlarinin olmadigini qebul eden komissiya bununla bele Iraqin normal inkisafi ehtiyaclarina esaslanaraq Milletler Liqasinin Iraq uzerindeki mandatini novbeti 25 il erzinde terk edeceyi teqdirde Mosul Iraqa birlesdirilmelidir qerari verdi Turkiyenin Milletler Liqasinin mecburi arbitrajini tanimaqdan imtina etmesini nezere alaraq sonuncu Haaqa Tribunalina Lozanna Muqavilesinin Milletler Liqasi Surasinin Mosul meselesi uzre qerari ucun her iki teref ucun mecburi quvve mueyyen edib etmediyini sorusdu Haaqa Tribunalinin qerari bu qerari mecburi hesab etdi Mecburi arbitrajdan imtina etdiyini bildiren Turkiye buna baxmayaraq oz numayende heyetini Cenevreye gonderdi 1925 ci il dekabrin 16 da Milletler Cemiyyeti Surasi Turkiye ile Iraq arasinda serhedin esasen Brussel xetti ile qurulmasi haqqinda qerar qebul etdi Ingiltereye Iraqin mandatinin 25 il muddetine uzadilmasina raziligini bildirmek ucun 6 ay muddet verildi ve Turkiye ile iqtisadi elaqeler ve Mosulun statusu ile bagli muqavile baglamasi istendi Mosulun Iraqa birlesdirilmesinin celbedici ehtimali hetta en ifrat iraqli muxalifetcileri de Britaniya mandatini 25 il muddetine uzatmaga inandirdi ve bu barede muvafiq Ingiltere Iraq muqavilesi 13 yanvar 1926 ci il imzalandi Ankara muqavilesiMosul meselesi Ingiltere Turkiye munasibetlerini son derece gerginlesdirdi Britaniya Mosul meselesini silah gucu ile hell etmek niyyetini defelerle numayis etdirdi Qerb dovletlerinin tezyiqine davam getirmeyen Turkiye hokumeti ingilislere guzeste getdi Qerb dovletlerinin tezyiqi ile 1926 ci il iyunun 5 de Turkiye Ankarada Boyuk Britaniya ve Iraqla muqavile imzaladi ve bu muqavileye esasen Brussel xetti ni tanidi kicik duzelislerle Bunun ucun Turkiyeye 20 il muddetine Iraq hokumetinin Mosul neftinden elde etdiyi gelirin 10 ni almaq ve ya 500 min funt sterlinq mebleginde pul tezminati almaq huququ verildi IstinadlarAli Othman The Kurds and the Lausanne Peace Negotiations 1922 23 Middle Eastern Studies 33 3 1997 521 ISSN 0026 3206 2022 11 17 tarixinde Istifade tarixi 2022 11 28 Ali Othman 1997 p 522 Diplomaticheskij slovar M Gosudarstvennoe izdatelstvo politicheskoj literatury A Ya Vyshinskij S A Lozovskij 1948 The First World War continues Britain s dash for Mosul Iraq November 1918 OU 2019 01 15 2022 11 28 tarixinde Istifade tarixi 2019 09 13 Paul Knight The British Army in Mesopotamia 1914 1918 McFarland 16 July 2013 153 ISBN 978 0 7864 7049 5 29 July 2023 tarixinde Istifade tarixi 28 November 2022 Erik J Zurcher Turkey A Modern History I B Tauris 25 June 2004 133 ISBN 978 1 85043 399 6 29 July 2023 tarixinde Istifade tarixi 28 November 2022 V H Rothwell Mesopotamia in British War Aims in en The Historical Journal Vol 13 No 2 1970 p 291 Fromkin David en A Peace to End All Peace The Fall of the Ottoman Empire and the Creation of the Modern Middle East Macmillan 2009 seh 372 ISBN 978 0 8050 8809 0 Sovetskaya istoricheskaya enciklopediya M Sovetskaya enciklopediya Pod red E M Zhukova 1973 1982 Hanioglu M Sukru A Brief History of the Late Ottoman Empire Princeton University Press 2008 Agoston Gabor Encyclopedia of the Ottoman Empire Facts on File Inc 2009 Assyrians Kurds and Ottomans Intercommunal Relations on the Periphery of the Ottoman Empire seh 171 Google Books da A History of Iraq by Charles Tripp New York Cambridge Press 2007 The Mosul Dispute The American Journal of International Law by Quincy Wright Othman Ali The Kurds and the Lausanne Peace Negotiations 1922 1923 Middle East Studies 33 1997 Edebiyyatru Sovetskaya istoricheskaya enciklopediya M Sovetskaya enciklopediya Pod red E M Zhukova 1973 1982 Tumanyan T G Problema Mosulskogo vilajeta i anglo tureckij konflikt 1922 1926 Konfliktologiya 1 2017 S 102 123 Xarici kecidlerNewspaper clippings about Mosul question 20th Century Press Archives Deutsche Zentralbibliothek fur Wirtschaftswissenschaften ZBW