Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əhd-i Milli Bəyannaməsi və ya Türk Milli Paktı, Türkiyə İstiqlal Bəyannaməsi (türk. Mîsâk-ı Millî) — 28 yanvar 1920-ci ildə İstanbulda əksəriyyətinin Türk Milli Hərəkatının tərəfdarları olduğu Millətlər Palatası tərəfindən qəbul edilmişdir.
| Əhd-i Milli Bəyannaməsi | |
|---|---|
| türk. Millî Yemin veya Ulusal Ant | |
 1924-cü il Milli Bəyannata görə türklərin iddia etdiyi ərazilər | |
| İmzalanma tarixi | 28 yanvar 1920 |
| Təsdiqlənib | 12 fevral 1920 |
| Orijinal dil | türk dili |
| İmzalanma yeri | İstanbul |
| Müəllif | Türk Milli Hərəkatı |
| İmzalayanlar | Türk Milli Hərəkatının üzvləri |
Sənəddə Birinci Dünya müharibəsindən sonra türk dövlətinin quruluşunun ərazi məsələləri nəzərdə tutulurdu: ərəb torpaqları məsələsinin onların əhalisinin plebisitinə çıxarılması təklif edilirdi və türk millətinin nümayəndələrinin yaşadığı torpaqlar, şübhəsiz ki, Türkiyənin bir hissəsidir deyilirdi. Türk millətinin yaşadığı ərazi, Qərbi Trakya və Qars, Ərdəhan və Batum bölgələri istisna olmaqla, müasir Türkiyə Cümhuriyyətinin bütün ərazisi kimi başa düşülürdü ki, burada bu ərazilərin dövlət mülkiyyətində olması ilə bağlı referendum keçirilməli idi.
Osmanlı imperiyasının daxili işlər naziri Damat Fərid Paşa VI Mehmedin xəstəliyi ilə əlaqədar parlamentdə açılış nitqi söylədi. Ərzurumda və Sivasda keçirilən qurultaylarda alınan qərarları tanımaq üçün Mustafa Kamalın dostları tərəfindən Felah-ı Vətən adlı bir millət vəkili qrupu yaradıldı. Mustafa Kamalın bu sənəd baradə fikirləri belə olub: “Millətin dəmir yumruğu tarix salnaməsinə müstəqilliyimizin təməl prinsipi olan Millət Andını yazır”.
Bu qərarlar işğalçı müttəfiqləri narahat edirdi, nəticədə 1920-ci il martın 16-da İngiltərə, Fransa və İtaliya qoşunları İstanbulu işğal etdilər və bu Ankarada yeni türk millətçi parlamenti olan Türkiyə Böyük Millət Məclisinin yaradılması ilə nəticələndi. Bu da Türkiyənin Müttəfiqlərə qarşı İstiqlal Müharibəsini gücləndirdi.
Keçmiş Osmanlı Parlamenti tərəfindən qəbul edilən Misak-ı Millinin altı qərarı daha sonra Qars müqaviləsində və Lozanna müqaviləsində yeni Türkiyə Cümhuriyyətinin Türkiyə Böyük Millət Məclisində iddiaları üçün əsas götürüldü.
Tarixi
Birinci Dünya müharibəsində Osmanlı imperiyasının təslim olması və 1919-cu ilin dekabrında Antanta qoşunlarının İstanbula daxil olmasından sonra Osmanlı imperiyasının parlamentinə (Ümumi Məclis) son seçkilər keçirildi. 140 millət vəkilinin əksəriyyəti, Ankarada olan General Mustafa Kamalın başçılıq etdiyi Anadolu və Rumeli Haqqlarını Müdafiə Dərnəyinin (Anadolu və Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti) namizədləri oldu. Belə ki, Türk Milli Hərəkatına rəhbərlik etdiyinə görə 3 sentyabr 1919-cu ildə Osmanlı imperiyası hakimiyyəti onun həbsinə order vermişdi.
Konstitusiyanın (Midhət konstutitusiyası) bərpasından sonra Parlamentin dördüncü tərkibi 1920-ci il yanvarın 12-də ilk iclasına toplandı. Onun ən mühüm qərarları Mustafa Kamalın rəhbərliyi ilə Türkiyənin işğalçılardan azad edilməsi planı olan Amasiya Protokolunun imzalanması və ölkənin dövlət suverenliyinin bərpası kursunu elan edən Əhd-i Milli Bəyannamənin qəbul edilməsi idi.
Milli andın qəbul edilməsinə cavab olaraq Antanta Dövlətləri 1920-ci il martın 16-da İstanbulun əsas binalarını zəbt etməyə və türk millətçilərini həbs etməyə başladılar, sonra onlar Maltaya sürgün edildilər. İşğalçılar Sultanı Parlamenti ləğv etməyə məcbur etdilər. Baş Assambleyanın sonuncu iclası 1920-ci il martın 18-də keçirildi. Bundan sonra müttəfiqlər etiraz məktubu aldılar və parlamentin tribunası onun üzvlərinin fəaliyyətinə xitam verildiyini bildirən qara parça ilə örtüldü.
5 aprel 1920-ci ildə Sultan VI Mehmed müttəfiqlərin təzyiqi ilə Parlamentin fəaliyyətini rəsmən dayandırdı.
Milli andın bəndləri
Əhd-i Milli Bəyannamənin (Misak-ı Milli) əsas müddəaları Ərzurum konqresində (22 iyul - 7 avqust 1919) və Sivas konqresində (4-11 sentyabr 1919) formalaşdı.
Maddə 1. Osmanlı imperiyasının sırf əksəriyyət ərəb əhalisinin yaşadığı və 1918-ci il oktyabrın 30-da atəşkəs zamanı düşmən ordularının işğalı altında olan ərazilərinin taleyi yerli əhalinin azad iradəsinə uyğun olaraq müəyyən edilməlidir.
Maddə 2. Üç sancağın: Qars, Ərdəhan və Batumun taleyinə gəlincə - əhalisi azad olunduqları gündən təntənəli səsvermə ilə vətənlərinin qoynuna qayıtmaq iradəsini təsdiq ediblər. Zərurət yaranarsa, ikinci, sərbəst keçirilən plebisit başlanacaq.
Maddə 3. Türk dünyasının bir hissəsi olan Qərbi Trakyanın hüquqi statutu əhalinin sərbəst şəkildə ifadə etdiyi iradəyə əsaslanmalıdır.
Maddə 4. İmperiyanın paytaxtı və xilafətin və Osmanlı hökumətinin taxtı olan İstanbulun təhlükəsizliyi, eləcə də Mərmərə dənizinin təhlükəsizliyi təmin edilərək hər cür təcavüzdən qorunmalıdır. Bu prinsip qurulub həyata keçirildikdən sonra imzalayanlar bir tərəfdən Osmanlı hökuməti ilə digər tərəfdən maraqlı dövlətlər arasında qarşılıqlı razılaşma əsasında qəbul ediləcək istənilən qərara qoşulmağa, dünya ticarətinə və beynəlxalq rabitəyə boğazların açılmasını təmin etməyə hazırdırlar.
Maddə 5. Azlıqların hüquqları Antanta Dövlətləri, onların əleyhdarları və onlarla müttəfiq olan bəzi dövlətlər arasında bağlanmış xüsusi konvensiyalarla digər ölkələrdə azlıqların xeyrinə müəyyən edilmiş əsaslarla bizim tərəfimizdən təsdiq olunacaqdır. Digər tərəfdən, biz qəti şəkildə inanırıq ki, qonşu ölkələrdəki müsəlman azlıqlar da öz hüquqları ilə bağlı eyni təminatlardan istifadə edəcəklər.
Maddə 6. Milli və iqtisadi inkişafımızı təmin etmək və ölkəni daha müasir, düzgün fəaliyyət göstərən idarəetmə ilə təmin etmək məqsədi ilə imzalayanlar... qeyri-məhdud müstəqillik və tam fəaliyyət azadlığından istifadə imkanını milli varlığın zəruri şərti hesab edirlər.
Nəticədə, biz milli inkişafımıza mane ola biləcək hər hansı hüquqi və ya maliyyə məhdudiyyətinə qarşıyıq.
Üzərimizə qoyulacaq öhdəliklərin həlli şərtləri bu prinsiplərə zidd olmamalıdır.
İstinadlar
- Danforth, Nick. "Turkey's New Maps Are Reclaiming the Ottoman Empire". en:Foreign Policy. 23 October 2016. 24 October 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 13 September 2021.
- http://illuminats.ru/component/content/article/34-2009-10-23-23-02-38/5650--28-1920- (#bare_url_missing_title) // От снятия блокады с Советской России до десятилетия Октябрьской Революции (Международная политика новейшего времени в договорах, нотах и декларациях. Ч. 3: Вып. II: Акты дипломатии иностранных государств). Москва. 1–2.
- Hasan Kayali. Выборы и избирательный процесс в Османской империи, 1876-1919 (PDF) // International Journal of Middle East Studies . 27 (научный журнал) (ingilis). № 3. — 1995. август. — 265–286. 2021-02-28 tarixində (PDF).
- Nejat Kaymaz, “Misak-ı Millî Üzerinde Yapılan Tartışmalar Hakkında”, VIII. Türk Tarih Kongresi, Ankara, 1977, s. 2.
- Şerafettin Turan, Türk Devrim Tarihi, 2. Kitap, Ankara, 1992, s. 89-90.
Xarici keçidlər
- History Of The Turkish Republic
- , tr:Fırat Üniversitesi
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ehd i Milli Beyannamesi ve ya Turk Milli Pakti Turkiye Istiqlal Beyannamesi turk Misak i Milli 28 yanvar 1920 ci ilde Istanbulda ekseriyyetinin Turk Milli Herekatinin terefdarlari oldugu Milletler Palatasi terefinden qebul edilmisdir Ehd i Milli Beyannamesiturk Milli Yemin veya Ulusal Ant1924 cu il Milli Beyannata gore turklerin iddia etdiyi erazilerImzalanma tarixi 28 yanvar 1920Tesdiqlenib 12 fevral 1920Orijinal dil turk diliImzalanma yeri IstanbulMuellif Turk Milli HerekatiImzalayanlar Turk Milli Herekatinin uzvleri Senedde Birinci Dunya muharibesinden sonra turk dovletinin qurulusunun erazi meseleleri nezerde tutulurdu ereb torpaqlari meselesinin onlarin ehalisinin plebisitine cixarilmasi teklif edilirdi ve turk milletinin numayendelerinin yasadigi torpaqlar subhesiz ki Turkiyenin bir hissesidir deyilirdi Turk milletinin yasadigi erazi Qerbi Trakya ve Qars Erdehan ve Batum bolgeleri istisna olmaqla muasir Turkiye Cumhuriyyetinin butun erazisi kimi basa dusulurdu ki burada bu erazilerin dovlet mulkiyyetinde olmasi ile bagli referendum kecirilmeli idi Osmanli imperiyasinin daxili isler naziri Damat Ferid Pasa VI Mehmedin xesteliyi ile elaqedar parlamentde acilis nitqi soyledi Erzurumda ve Sivasda kecirilen qurultaylarda alinan qerarlari tanimaq ucun Mustafa Kamalin dostlari terefinden Felah i Veten adli bir millet vekili qrupu yaradildi Mustafa Kamalin bu sened barade fikirleri bele olub Milletin demir yumrugu tarix salnamesine musteqilliyimizin temel prinsipi olan Millet Andini yazir Bu qerarlar isgalci muttefiqleri narahat edirdi neticede 1920 ci il martin 16 da Ingiltere Fransa ve Italiya qosunlari Istanbulu isgal etdiler ve bu Ankarada yeni turk milletci parlamenti olan Turkiye Boyuk Millet Meclisinin yaradilmasi ile neticelendi Bu da Turkiyenin Muttefiqlere qarsi Istiqlal Muharibesini guclendirdi Kecmis Osmanli Parlamenti terefinden qebul edilen Misak i Millinin alti qerari daha sonra Qars muqavilesinde ve Lozanna muqavilesinde yeni Turkiye Cumhuriyyetinin Turkiye Boyuk Millet Meclisinde iddialari ucun esas goturuldu TarixiBeyannamenin orijinal metni Birinci Dunya muharibesinde Osmanli imperiyasinin teslim olmasi ve 1919 cu ilin dekabrinda Antanta qosunlarinin Istanbula daxil olmasindan sonra Osmanli imperiyasinin parlamentine Umumi Meclis son seckiler kecirildi 140 millet vekilinin ekseriyyeti Ankarada olan General Mustafa Kamalin basciliq etdiyi Anadolu ve Rumeli Haqqlarini Mudafie Derneyinin Anadolu ve Rumeli Mudafaa i Hukuk Cemiyeti namizedleri oldu Bele ki Turk Milli Herekatina rehberlik etdiyine gore 3 sentyabr 1919 cu ilde Osmanli imperiyasi hakimiyyeti onun hebsine order vermisdi Konstitusiyanin Midhet konstutitusiyasi berpasindan sonra Parlamentin dorduncu terkibi 1920 ci il yanvarin 12 de ilk iclasina toplandi Onun en muhum qerarlari Mustafa Kamalin rehberliyi ile Turkiyenin isgalcilardan azad edilmesi plani olan Amasiya Protokolunun imzalanmasi ve olkenin dovlet suverenliyinin berpasi kursunu elan eden Ehd i Milli Beyannamenin qebul edilmesi idi Milli andin qebul edilmesine cavab olaraq Antanta Dovletleri 1920 ci il martin 16 da Istanbulun esas binalarini zebt etmeye ve turk milletcilerini hebs etmeye basladilar sonra onlar Maltaya surgun edildiler Isgalcilar Sultani Parlamenti legv etmeye mecbur etdiler Bas Assambleyanin sonuncu iclasi 1920 ci il martin 18 de kecirildi Bundan sonra muttefiqler etiraz mektubu aldilar ve parlamentin tribunasi onun uzvlerinin fealiyyetine xitam verildiyini bildiren qara parca ile ortuldu 5 aprel 1920 ci ilde Sultan VI Mehmed muttefiqlerin tezyiqi ile Parlamentin fealiyyetini resmen dayandirdi Milli andin bendleriEhd i Milli Beyannamenin Misak i Milli esas muddealari Erzurum konqresinde 22 iyul 7 avqust 1919 ve Sivas konqresinde 4 11 sentyabr 1919 formalasdi Madde 1 Osmanli imperiyasinin sirf ekseriyyet ereb ehalisinin yasadigi ve 1918 ci il oktyabrin 30 da ateskes zamani dusmen ordularinin isgali altinda olan erazilerinin taleyi yerli ehalinin azad iradesine uygun olaraq mueyyen edilmelidir Madde 2 Uc sancagin Qars Erdehan ve Batumun taleyine gelince ehalisi azad olunduqlari gunden tenteneli sesverme ile vetenlerinin qoynuna qayitmaq iradesini tesdiq edibler Zeruret yaranarsa ikinci serbest kecirilen plebisit baslanacaq Madde 3 Turk dunyasinin bir hissesi olan Qerbi Trakyanin huquqi statutu ehalinin serbest sekilde ifade etdiyi iradeye esaslanmalidir Madde 4 Imperiyanin paytaxti ve xilafetin ve Osmanli hokumetinin taxti olan Istanbulun tehlukesizliyi elece de Mermere denizinin tehlukesizliyi temin edilerek her cur tecavuzden qorunmalidir Bu prinsip qurulub heyata kecirildikden sonra imzalayanlar bir terefden Osmanli hokumeti ile diger terefden maraqli dovletler arasinda qarsiliqli razilasma esasinda qebul edilecek istenilen qerara qosulmaga dunya ticaretine ve beynelxalq rabiteye bogazlarin acilmasini temin etmeye hazirdirlar Madde 5 Azliqlarin huquqlari Antanta Dovletleri onlarin eleyhdarlari ve onlarla muttefiq olan bezi dovletler arasinda baglanmis xususi konvensiyalarla diger olkelerde azliqlarin xeyrine mueyyen edilmis esaslarla bizim terefimizden tesdiq olunacaqdir Diger terefden biz qeti sekilde inaniriq ki qonsu olkelerdeki muselman azliqlar da oz huquqlari ile bagli eyni teminatlardan istifade edecekler Madde 6 Milli ve iqtisadi inkisafimizi temin etmek ve olkeni daha muasir duzgun fealiyyet gosteren idareetme ile temin etmek meqsedi ile imzalayanlar qeyri mehdud musteqillik ve tam fealiyyet azadligindan istifade imkanini milli varligin zeruri serti hesab edirler Neticede biz milli inkisafimiza mane ola bilecek her hansi huquqi ve ya maliyye mehdudiyyetine qarsiyiq Uzerimize qoyulacaq ohdeliklerin helli sertleri bu prinsiplere zidd olmamalidir IstinadlarDanforth Nick Turkey s New Maps Are Reclaiming the Ottoman Empire en Foreign Policy 23 October 2016 24 October 2016 tarixinde Istifade tarixi 13 September 2021 http illuminats ru component content article 34 2009 10 23 23 02 38 5650 28 1920 bare url missing title Ot snyatiya blokady s Sovetskoj Rossii do desyatiletiya Oktyabrskoj Revolyucii Mezhdunarodnaya politika novejshego vremeni v dogovorah notah i deklaraciyah Ch 3 Vyp II Akty diplomatii inostrannyh gosudarstv Moskva 1 2 Hasan Kayali Vybory i izbiratelnyj process v Osmanskoj imperii 1876 1919 PDF International Journal of Middle East Studies 27 nauchnyj zhurnal ingilis 3 1995 avgust 265 286 2021 02 28 tarixinde PDF Nejat Kaymaz Misak i Milli Uzerinde Yapilan Tartismalar Hakkinda VIII Turk Tarih Kongresi Ankara 1977 s 2 Serafettin Turan Turk Devrim Tarihi 2 Kitap Ankara 1992 s 89 90 Xarici kecidlerHistory Of The Turkish Republic tr Firat Universitesi