Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Volfqanq Amadey Motsart (alm. Wolfgang Amadeus Mozart; 27 yanvar 1756[…], Zalsburq, Zalsburq arxiyepiskopluğu[d], Müqəddəs Roma imperiyası[…] – 5 dekabr 1791[…], Vyana, Avstriya hersoqluğu, Müqəddəs Roma imperiyası[…]) — dahi Avstriya bəstəkarı, Avropa klassik musiqisinin ən nüfuzlu nümayəndələrindən biri.
| Volfqanq Amadey Motsart | |
|---|---|
| alm. Johann Chrysostomos Wolfgang Gottlieb Mozart | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Doğum adı | Johannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart |
| Doğum tarixi | 27 yanvar 1756[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 5 dekabr 1791[…](35 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | bilinmir |
| Dəfn yeri |
|
| Vətəndaşlığı |
|
| Həyat yoldaşı |
|
| Uşaqları | |
| Atası | Leopold Motsart |
| Anası | Anna Mariya Motsart |
| Musiqiçi məlumatları | |
| Fəaliyyəti | bəstəkar, musiqi pedaqoqu[d], pianoçu, musiqiçi, orqan ifaçısı[d], skripkaçı |
| Fəaliyyət illəri | 1761–1791 |
| Janrlar | Kamera musiqisi, Opera, Simfoniya, Dini musiqi, Kvartet üçün əsərlər və s. |
| Musiqi alətləri | orqan, klavikord[d], klavesin, fortepiano, skripka, alt, piano, orqan[d] |
| Mükafatları |  |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Motsart bəstəkarlıqla yanaşı, eyni zamanda mahir skripkaçı, orqan ifaçısı və dirijor da olmuşdur. Müəllifin dediyinə görə dahi bəstəkar qeyri-adi musiqi duyumu, eşitdiyi musiqiləri yadda saxlama və improvizə etmə kimi fenomenal qabiliyyətlərə malik olmuşdur.
Yaratdığı 600-dən çox əsəri simfonik, konsert, kamera, piano, xor kimi klassik musiqi janrlarının ən yüksək zirvələrində qərarlaşıb. Onun əsərləri dünyanın ən nüfuzlu orkestrlərinin konsert repertuarlarının ayrılmaz parçasını təşkil edir.
Tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.
Həyatı
Volfqanq Amadey Motsart o dövrlər Müqəddəs Roma imperiyasının tərkib hissəsi olan Avstriyanın Salzburq arxiyepiskopluğunun eyniadlı şəhərində Leopold və Anna Mariya Pertl Motsartların ailəsində dünyaya göz açmışdır. Motsartın özündən savayı sağ qalmış "Nanerl" Mariya Anna adlı bacısı da olmuşdur. Motsart doğumundan bir gün sonra Müqəddəs Rupert kilsəsində xaç suyuna salınmışdır. Bu mərasimdə körpəyə latın formasında olan Joaness Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart adı verilmişdir. Motsart isə özünü sonralar "Volfqanq Amadey Motsart" kimi adlandırmağı üstün tutmuşdur.
Motsartın atası Leopold Motsart Salzburq arxiyepiskop sarayının kapelmeyster müavini və bəstəkar idi. O həmçinin təcrübəli müəllim olmuş və oğlunun doğum ilində "Versuch einer gründlichen Violinschule" adlı skripkada ifaya dair əsər nəşr etdirmişdir.
Qızı Nannerlin yeddi yaşı olanda Leopold ona klavişdən dərslər verməyə başlayır. Üç yaşlı Volfqanq bu musiqi alətinə heyrətlə tamaşa edərdi. Bacısı sonralar deyirdi: "Dörd yaşında atamız onu əyləndirmək naminə ona klavişdə bir-iki parça ifa etməyi öyrədərdi. Körpə bir qədər sonra bu parçaları heç bir səhvə yol vermədən və böyük nəfislikə ifa edirdi. Beş yaşında isə o özü kiçik parçalar bəstələməyə başladı və atamız heyrət içində onları nota yazırdı. Belə erkən əsərlər arasında Andante (K. 1a) və Allegro C də (K. 1b) var idi."
Motsartın bioqrafı olmuş Meynard Solomon Leopoldun uşaqlarına sidqi-ürəklə dərs verməsinə baxmayaraq, balaca Volfqanq atasının öyrətdiklərindən də uzaqlara getməyi qərarlaşdırır. Atası körpəsinin inanılmaz fitri istedadına və yaratdığı xarüqələrə sevindiyindən göz yaşlarını saxlaya bilmirdi. Nəticədə körpəsinin ilahi istedadı qarşısında atası bəstəkarlıqdan əl çəkir və özünü uşaqlarına dil və digər fənlərdən dərs deməyə həsr edir.
1762–1773: Səyahət illəri
Motsartın uşaqlıq illərində ailəsi Avropa boyu bir neçə səyahətlər etmiş və Leopold Motsart bu səyahətlərdə uşaqlarının istedadını nümayiş etdirmişdir. İlk belə nümayiş Münhendə Bavariya elektor sarayında baş tutur. Növbəti belə bir konsert həmin il Vyana kral sarayında və Praqada keçirilir. Uzun konsert turları düz üç il yarım davam edir və ailəni Münhen, Manhaym, Paris, London, Haaqa və yenidən Paris kral saraylarına gətirib çıxarır. Geriyə — Vyanaya döndükdə Motsartlar ailəsi Sürix və Donoşingen şəhərlərindən də keçirlər. Bu səfərlər zamanı Motsart çox sayda musiqiçilərlə görüşür və onların əsərləri ilə tanış olur. Belə yaddaqalan görüşlərdən biri də Londonda olarkən İohann Sebastyan Baxla görüş olur. Motsartlar ailəsi 1767-ci ilin sonunda yenidən Vyanaya dönür və 1768-ci ilin dekabr ayına kimi burada qalırlar. Bu səyahət zamanı Motsart çiçək xəstəliyinə tutulur, lakin atası oğlunu peyvənd edilməsinə qəti etiraz edir və bunu Allahın iradəsi sayır.
Zalsburqda keçən bir ildən sonra növbəti illəri İtaliyaya üç səfərə çıxırlar. Lakin bu dəfə yalnız Mosart və atası səfərə yollanırlar. Bu səfərlər 1769-cu ilin dekabrından 1771-ci ilin martına, 1771-ci ilin avqustundan dekabrına qədər və 1771-ci ilin oktyabrından 1773-cü ilin martına qədər davam edir. İtaliyaya ilk səfər ilkin səyahətləri xatırladır. Bu səfərlərdə məqsəd artıq yeniyetməlik illərinə qədəm qoymuş Motsartın ifaçı və sürətlə inkişaf edən bəstəkar kimi qabiliyyət və istedadını nümayiş etdirmək idi. Motsart Boloniyada C. B. Martni ilə görüşür və məşhur Accademia Filormonica-ya üzv qəbul olunur. Romada Sikstin kapellasında Qreqorio Alleqrininin Miserere əsərini görür və onu əzbərləyərək sonradan kağız üzərinə köçürür. Bununla Motsart Vatikanın ən ciddi şəkildə mühafizə etdiyi əsərinin ilk qeyri-qanuni sürətini çıxarır.
Milanda Motsart Mitridate Re di Ponto(Pont çarı Mitridat) adlı operanı müvəffəqiyyətlə nümayiş etdirir. Bu operadan sonra Motsarta opera yazmaq sifarişləri daxil olur. Leopold və Volfqanq iki dəfə Ascano in Alba (1771) və Lucio Silla (1772) operalarını bəstələmək və premyerasında iştirak etmək üçün Zalsburqdan Milana qayıdırlar.
İtaliyaya sonuncu səfərinin sonlarında Motsart "Exsulate jubilate", K. 165 solo kantatasını yazır.
1773–1777-ci illər: Zalsburq sarayı
İtaliyaya sonuncu səfərindən (13 mart 1773-cü il) sonra Motsart Zalsburq hakimi şahzadə-arxiyepiskop İeronim Kolloredonun saray musiqiçisi kimi işə götürülür. Motsart Zalsburqda özünə çox sayda dost və pərəstişkar toplayır. O musiqinin bir çox janrlarında simfoniya, sonata, simli kvartet, serenada və ara-sıra opera əsərləri yazır. Bu ilkin dövrdə yaratdığı əsərləri indi də ifa olunmaqdadır. Məsələn, 1775-ci ilin aprel-dekabr ayları arasında Motsartda skripka üçün konsert yazmaq arzusu baş qaldırır və o hər biri əvvəlkindən mükəmməl olmaqla beş belə konsert bəstələyir. Bunlardan sonuncu üçü (K. 216, K. 218, K. 219) repertuarların əsas nömrələri sayılır. K. 271 E bemol piano konserti, başlanğıcda solist tərəfindən orkestranın gözlənilməz fasiləsi ilə klassik musiqinin kəşfi sayılır.
Bununla belə, Mosart tədricən Zalsburqu tərk edib başqa yerdə iş axtarmaq qərarına gəlir. Buna səbəb kimi qazandığı 150 florinlik az məvacibi görünür. Bundan əlavə, Mosart operalar yazmağı çox sevir və Zalsburq buna ən yaxşı halda nadir imkanlar yaradırdı. Vəziyyət 1775-ci ildə saray teatrının bağlanması ilə daha da gərginləşir. Şəhərin digər teatrları isə səfər truppalarını qəbul etmək üçün olduqca dar idi.
İki uzun müddətli səfər axtarışları onların Zalsburqda uzun müddətli yaşayışlarında fasilə yaradır: Volfqanq və Leopold 1773-cü ilin 14 iyulundan 12 sentyabrına kimi Vyanaya və 1774-cü ilin 6 dekabrına 1775-ci ilin martına qədər Münhenə səfər edirlər. Hər iki səfərin müvəffəqiyyətsiz nəticələnməsinə baxmayaraq, Motsart Münhendə "La finta giardiniera" adlı operasının premyerasını böyük uğurla həyata keçirir.
1777–1778-ci illər: Paris səfərləri
1777-ci ilin 23 sentyabrında Motsart bu dəfə anasının müşayiəti ilə başqa bir turneyə çıxır. Bu dəfəki turneyə Münhen, Manheym və Paris şəhərləri daxil idi. Manheymdə Motsart o vaxtlar Avropanın ən yaxşı orkestri hesab olunan Manheym orkestrinin üzvləri ilə tanış olur. O həmçinin bu şəhərin musiqiçi ailələrinin birinin qızı Aloysa Veberə aşiq olur. Motsart buradan Parisə gedir və orada iş axtarışlarını davam etdirir. Lakin Paris səfəri uğursuz olur (bununla belə, Versalda ona orqanist işi təklif olunur, lakin bu iş xoşuna gəlmədiyi üçün imtina edir). Parisə səfərinin digər xoşagəlməz nəticəsi anasının xəstələnməsi və ölümü olur. Zalsburqa qayıdarkən Motsart yenidən Münhendə qərar tutur və artıq opera səhnəsində ifaçı olmuş Aloysa ilə görüşür. Lakin bu dəfə qız Motsarta heç bir maraq göstəmir. Motsartın Salzburqdakı narazıçılıqla dolu günləri onun bu səfərlərindən sonra da davam edir.
Belə bir sual meydana çıxır ki, Motsart bütün istedadlarına baxmayaraq niyə səfərləri zamanı iş tapa bilmir. fikrincə, problem Motsartın atası ilə iş barədə razılığa gələ bilməməsində olmuşdur. Belə ki, atası Motsartın bütün ailəni saxlaya biləcək əmək haqqı almasına israr etmişdir, Motsart isə böyük şəhərlərin birində azad musiqiçi kimi fəaliyyət göstərib vacib bir işə lazım bilinən qədər aristokrat ailələrlə dostluq saxlamaq barədə düşünürdü. Bu strategiyadan vaxtilə Haydn uğurla istifadə edə bilmişdi. Görünür, Leopoldun planı və Motsartın gəncliyi onun bu istəklərini həyata keçirməyə imkan verməmişdir.
1781-ci il: Vyana
1781-ci ilin yanvarında Motsartın Idomeneo operası Münhendə böyük uğurla səhnəyə qoyulur. Həmin ilin martında isə bəstəkar Vyanaya çağırılır. Bu vaxt Motsartın bir vaxtlar sarayında işlədiyi Salzburq şahzadəsi imperator II İosifin tacqoyma mərasimində iştirak edir. Münhendə qazandığı uğurlar fonunda arxiyepiskopun onunla nökər kimi davranmasından və ələlxüsus qrafinya Tunun qonağı olan imperator qarşısında ifa etməsini qadağan etməsindən bərk qeyzlənir (belə ki, yalnız bu görüşdən əldə edə biləcəyi mənfəət onun Salzburqda qazandığı məvacibin tən yarısı qədər ola bilərdi). May ayında bu mübahisə daha da intensivləşir. Motsart işindən çıxmaq istəyir, lakin rədd cavabı alır. Buna baxmayaraq növbəti ay o, nəhayət ki, işindən azad edilir. Lakin bu olduqca xoşagəlməz bir halda baş verir. Belə ki, Motsart arxiyepiskopun eşikağası qraf Arko tərəfindən təşkil olunmuş qaydada alçaldıcı tərzdə saraydan qovulur. Bu arada Motsart Vyanaya getmək və orada yaxşı məvacib almağın mümkünlüyü barədə düşünür.
Arxiyepiskopla mübahisənin onun üçün ağrıdıcı tərəfi atasının arxiyepiksopu dəstəkləməsi olur. Atası nəyin bahasına olursa olsun, Motsartın əvvəlki iş yerinə qayıtmasını və arxiyepiskopla barışmağı israr edir. Volfqanq isə eyni inadkarlıqla öz fikirlərində israr edib gələcəyini təkbaşına, özü də Vyanada davam etdirəcəyini bildirir. Mübahisə Motsartın əzazil arxiyepiskopun caynaqlarından qurtulması və atasının dönmək tələblərinə rədd cavabı verməsilə bitir. Bunu Motsartın bioqrafı Solomon "inqilabi addım" kimi səciyyələndirir və bu addımın onun gələcək həyatına böyük təsir göstərəcəyini yazır.
Vyanadakı ilk illər
Motsartın Vyanaya gəlişi çox uğurlu alınır. O əvvəlcə piano ifaçısı kimi çıxış edir və 1781-ci ilin 24 dekabrında İmperator sarayında təşkil olunmuş piano müsabiqəsində Muzio Klementi ilə yarışır və tezliklə özünü mahir piano ifaçısı kimi doğruldur. Motsart bəstəkar kimi də böyük nailiyyətlərə imza atır. 1781–1782-ci illər arasında Die Entgührung aus dem Serail operasını yazır. Bu əsər 16 iyul 1782-ci il tarixində səhnəyə qoyulur və müəllifə böyük uğur gətirir. Əsər tezliklə Avropanın alman dilli bölgələrində də nümayiş etdirilir və Motsartın bəstəkarlıq şöhrətini daha da artırır.
Motsart bu arada arxiyepiskop Kolloradoyla münaqişələrinin kulminasiyasına yaxın Manheymdən Vyanaya köçmüş Veberlər ailəsi ilə yaşayır. Ailənin başçısı Fridoplin Veber vəfat etmiş, Veberlər ailəsi evlərini kirayə verməklə dolanırdılar. Motsartın sevgisindən imtina etmiş Aloysa isə Jozef Lanj adlı aktyorla evlənmişdi. Motsart bu dəfə Veberlər ailəsinin üçüncü qızı Konstansiya ilə maraqlanmağa başlayır. Cütlük 1782-ci ilin 4 avqustunda atası Leopoldun həvəssiz razılığı ilə evlənirlər. Konstansiyanın Motsartdan altı uşağı dünyaya gəlir. Körpələrdən yalnız ikisi sağ qalır: Karl Tomas (1784–1858) və Franz Xaver Volfqanq (1791–1844). Sonuncu özü də bəstəkar olur.
1782–1783-cü illərdə Motsart barokko musiqiçilərinin əsərlərinin əlyazmalarının əksəriyyətinə sahib çıxmış baron Qotfrid van Süitenin təkidiylə Bax və Handelin əsərləri ilə yaxından tanış olur. Motsartın bu bəstəkarların əsərlərini öyrənməsi ilk əvvəl onun barokko janrını təqlid etməsi, daha sonralar isə öz şəxsi üslubunu kəşf etməsinə təsir gostərir. "Sehrli fleyta" (Die Zauberflote) əsərində və 41-ci simfoniyasının sonundakı fyuqal keçidlər buna misaldır.
1783-cü ildə Volfqanq və Konstansiya Salzburqa, Motsartlar ailəsinə baş çəkirlər. Lakin səfər uğursuz alınır. Belə ki, Leopold və Nannerl ən yaxşı halda Konstansiyaya qarşı mülayim davranırlar. Bununla belə Salzburqa səfər Mosartın ən gözəl liturgik parçalarından biri olan C minorda mass kompozisiyasının yaranması ilə yadda qalır. Əsər tamamlanmasa da, Salzburqda səhnəyə qoyulur və əsərin premyerasında Konstansiya ifa edir.
Vyanaya qayıdışdan bir müddət sonra Motsart Haydnla tanış olur və iki böyük bəstəkar tezliklə dostlaşırlar. Haydn Vyanaya gələndə Motsartla görüşər və onlar birlikdə kvartetdə ifa edərdilər. Motsartın altı kvarteti Haydna həsr olunub (K. 387, K. 421, K. 428, K. 458, K. 464, and K. 465) və bunların 1781-ci il Haydnın Opus 33 əsərinə cavab olaraq yazdığı söylənilir. Haydn ilk dəfə bu kvartetlərdən son üçünü dinlədikdən sonra Motsartın atasına deyir: "Bir olan Allah qarşısında tam səmimiyyətimlə sizə deyirəm ki, sizin oğlunuz mənim nə vaxtsa gördüyüm və ya adını eşitdiyim bəstəkarlardan ən istedadlısıdır. Onun musiqi duyumu var və bundan əlavə bəstəkarlığın incəliklərini onun qədər ikinci bir kəs bilmir".
1782–1785-ci illər ərzində Motsart piano üçün konsertlər seriyası yazır və bu konsertlərdə özü solo ifaçı kimi çıxış edir. O hər konsert mövsümü üçün üç-dörd konsert yazır. Şəhər teatrında yerin məhdudluğu səbəbindən o konsertlər üçün nəzərdə tutulmayan, lakin kifayət qədər böyük olan yaşayış evinin qonaq otağını və restoranını görüş yerləri olaraq sifariş verir. O vaxtlar konsertlər Vyanada olduqca dəbdə idi və Motsartın belə konsertlər üçün bəstələdiyi musiqiləri onun ən yaxşı əsərləri hesab etmək olar. Solomon Motsartın bu konsertlərdə ehtiraslı bəstəkar-ifaçı ilə şad-xürrəm tamaşaçı arasında harmonik əlaqə yaratmaqla böyük bir musiqi janrına keçidi və onun mükəmməlliyini təmin etmişdir.
Konsertlərində qazandığı yüksək məbləğdə pullarla Motsart və Konstansiya dəbdəbəli həyat tərzi keçirirlər. Onlar 460 florinlik kirayə haqqı olan mənzilə köçürlər. Motsart Anton Valter adlı şəxsdən 900 florin dəyərində gözəl fortepiano və 300 florin dəyərində bilyard masası da alır. Motsart həmçinin oğlu Karl Toması bahalı internat-məktəbə qoyur və evdə qulluqçular saxlamağa başlayır. Beləliklə gənc ailə həddən artıq bədxərclik edir və qismən bu səbəbdən növbəti illərdə gənc Motsartlar ailəsinin üzləşəcəyi çətin maliyyə probləmləri qarşısında dayana bilməyəcəkdilər.
1784-cü ilin 14 dekabr tarixində Motsart mason olur və "Zur Wohltätigkeit" (Xeyriyyəçilik) lojasına üzv qəbul olunur. Masonluq Motsartın qalan illərdə həyatında ciddi rol oynayır. O cəmiyyətin bir çox görüşlərində iştirak edir, özünə çoxlu mason dostlar tapır və bəzi hallarda mason musiqiləri də bəstələyir.
1786–1787-ci illər: Operaya dönüş
"Die Entführung aus dem Serail" operasının uğurlarına baxmayaraq Motsart sonrakı illərdə iki natamam və bir-səhnəli "Der Schauspieldirektor" operalarından savayı bu janra çox nadir hallarda müraciət edir. Əvəzində o diqqətini daha çox piano ifaçılığı və konsertlər bəstələməyə yönəldir. Lakin 1785-ci ilin sonlarına yaxın o piano konsertlərinə ara verir və "Lorenzo da Ponte" adlı librettosu ilə özünün opera fəaliyyətinə başlayır. 1786-cı ildə "Fiqaronun toyu" operası Vyanada uğurla səhnəyə qoyulur. Əsər Praqada da böyük uğur qazanır. Əsərin Praqa uğuru "Da Ponte" operasının sifarişi ilə nəticələnir və nəticədə "Don Ciovanni" operası yaranır. Praqa opera sevərləri əsərin 1787-ci il premyerasını həddindən çox bəyənirlər və əsər bir il sonra Vyanada da uğurla nümayiş olunur. Hər iki opera Motsartın ən vacib əsərlərindən sayılır və müasir dövrümüzün opera repertuarının əasasını təşkil edir. Bu operaların musiqi mürəkkəbliyi onların premyeralarında həm tamaşaçılara, həm də ifaçılara çətinlik törədirdi.
1787-ci ilin dekabrında Motsart zadəgan himayəsi altında davamlı iş alır. İmperator II Cozef saray kamera bəstəkarı Qakın vəfatından sonra Motsartı özünün kamera bəstəkarı təyin edir. Lakin bu bütün günlük iş deyildi. Motsart il ərzində cəmi 800 florin əməkhaqqı alsa da, bu ondan yalnız Redoutensaalda keçirilən illik ballara rəqslər bəstələmək tələb edirdi. Motsart Konstansiaya şikayətlənərək aldığı məvacibin onun etdikləri müqabilində çox, lakin edə biləcəkləri müqabilində isə həddən artıq az olduğunu deyirdi. Bununla bu cüzi gəlir mənbəyi növbəti illərdə nə dərəcədə gənc ailəyə lazım olacağını təsdiqləyəcəkdi. Saray arxivləri imperatorun əsl niyyətinin sadəcə Motsartın Vyananı tərk edib başqa yerlərdə iş axtarışlarına çıxmasının qarşısını almaq idi.
Bu arada, daha dəqiq desək, 1787-ci ildə Lüdviq van Bethoven Motsartla görüşmək arzusu ilə iki həftəlik Vyana gəlir. Bu görüşdə baş verənlərə dair dəlillər olduqca mübahisəlidir və ən azı üç fərziyyəyə istinad olunur: Motsart Bethoveni dinləyir və onu tərifləyir; Motsart Bethovendən tələbə kimi imtina edir və ya sonuncusu — onlar heç vaxt görüşmürlər.
1788–1790-cı illər
Motsart 1791-ci ildə imperatorun Praqada tacqoyma mərasimi ilə bağlı şənliklərdə nümayiş etdirilən "La clemenze di Tito" operasının 6 sentyabr premyerasında xəstələnir. O bir müddət vəzifəsinin öhdəsindən gələ bilir. Motsart "Sehrli fleyta" əsərinin sentyabrın 30-u premyerasında dirijorluğun öhdəsindən gəlir. Lakin xəstəliyi noyabrın 20-dən etibarən şiddətlənməyə başlayır. O artıq yataq şəraitində keçmək məcburiyyəti qarşısında qalır, köpmə, ağrılar və intensiv qusmadan əziyyət çəkir.
Motsarta bu vaxt həyat yoldaşı Konstansiya, onun kiçik bacısı Sofi və ailə həkimi Tomas Frans Kloze qulluq edirdilər. Onun xəstəliyinin belə ağır bir vəziyyətində Rekviyemi tamamlamağa cəhd etməsi barədə dəlillər var. Lakin onun bunu Züsmayerə diktə etməsi barədə söhbətlər ağlabatan səslənmir.
Motsart dekabr ayının 5-i gecə saat 1-də keçinir. Onun dəfn mərasimi belə təsvir olunur: "Motsart dekabrın 7-si o dövr Vyanada mövcud olan adət-ənənələrə uyğun olaraq adi bir qəbirdə, şəhər kənarındakı Müqəddəs Mark qəbirstanlığında dəfn olnur. "Sonralar onun dəfnində heç kəsin iştirak etməməsi barədə söylənilən fikirlər həmin dövrdə Vyanda dəfn mərasimlərinin keçirilməsi adətlərinə uyğun gəlir. Sonrlar Yan (1856-cı ildə) dəfn mərasimində Salyeri, Züsmayer, van Sviten və digər iki musiqçinin də iştirak etməsini yazırdı. Dəfn günün qarlı-çovğunlu keçməsi barədə söylənilənlər yanlışdır. Həmin gün sakit və mülayim olmuşdur.
Motsartın ölüm səbəbini yəqinliklə təyin etmək mümkün olmamışdır. Ölümü barədə rəsmi sənədlərdə "hitziges Frieselfieber" ("kəskin miliar qızdırması", darı toxumu rəngində səpgiyə işarə olunur) kimi xəstəliyin əlamətləri təsvir olunur. Bu cür təsvir isə xəstəliyin səbəbini müəyyənləşdirməyə kifayət etmir. Səbəb kimi isə onlarla fərziyyə irəli sürülmüşdür: trixinellyoz, zökəm, zəhərlənmə və nadir böyrək xəstəliyi. O dövr təbabətində adi hal almış xəstələrdən çoxlu miqdarda qan axıtma kimi müalicə metodu da ölümü sürətləndirə biləcək səbəb sayılır. Lakin ən geniş qəbul olunmuş versiya Motsartın kəskin revmatizmdən ölməsidir. Belə ki, uşaqlıqda da Motsartın üç-dörd dəfə revmatizmin ağrılarından əziyyət çəkmişdir. O da məlumdur ki, revmatizm vaxtaşırı təkrarlanan və hər tutmanın özündən sonra şiddətli infeksiya və ürək klapanlarını zədələmək kimi ciddi fəsadlar qoyması məlumdur.
Motsartın sakit dəfn mərasimi onun cəmiyyətədə bəstəkar kimi tutduğu mövqeyi heç cür əks etdirmir. Ölümündən sonra Vyana və Praqada xatirəsinə həsr olunmuş konsertlər daha böyük kütlələri cəlb etmişdir. Həqiqətən də, ölümündən sonra bəstəkarın şöhrəti görünməmiş bir tərzdə artır. Solomon bu dövrdə Motsartın əsərlərinə qarşı "görünməmiş entuziazmın" baş qaldırdığını yazır. Bəstəkar haqqında bioqrafiyalar ərsəyə gəlir və müəlliflər onun yarımçıq qalmış əsərlərini tamamlamaq uğrundə rəqabətə girişirlər.
1791-ci il
Ömrünün son ili böyük məhsuldarlıq və şəxsi dirçəlişi ilə yadda qalır. Bu ildə Motsart çoxlu sayda musiqi əsərləri yaradır: "Sehrli fleyta", sonuncu piano konseri (K. 595 B bemolda), Klarnet konserti (K. 622), simli kvartet seriyasından son kvarteti (E bemolda K. 614), Ave verum corpus kilsə nəğməsi (K. 618) və bitirə bimədiyi Rekviyemi (K. 626).
1790-cı ildə onun hədsiz narahatlıqlarına səbəb olmuş maddi vəziyyəti də yavaş-yavaş düzəlməyə başlayır. Bəzi mənbələrdə Macarıstan və Hollandiyadan olan və onun sənətini sevən bəzi zəngin adamlar ara-sıra onlar üçün bəstələdiyi musiqilər qarşılığında ona illik məvacib vəd edirlər. Motsart, güman ki, kral sarayında kamera bəstəkarı işlədiyi dövrdə bəstələdiyi rəqs musiqlərini də satmaqla böyük gəlir əldə edir. O Püxberqdən borc pul almağa da ara verir və borclarını geri qaytarmağa başlayır.
Motsart ölümündən az öncə yazdığı "Sehrli fleyta" və kiçik mason kantatsı K. 623-ün uğurlu premyeralarndan hədsiz fərəh hissi keçirir.
Vəfat.27 yanvar 1796-cı il
Son araşdırmalara görə, Volfqanq Amadey Motsartın ölümünə səbəb Antonio Salyeri yox, bakteriya xəstəliyi olmuşdur.
Bəstəkarın görünüşü və maraqlı məlumatlar
Motsartın zahiri görünüşünü tenor Maykl Kelli özünün memuarlarında belə təsvir edir: "Çox arıq və solğun, bir qədər qürrələndiyi gur, zərif və açıqrəngli saçı olan son dərəcə alçaq boylu bir insan". Onun ilk bioqrafı olmuş Nimetşek yazırdı: "Zahiri görünüşü barədə elə bir fövqəladə bir cəhəti yoxdur. O, alçaq boylu, iri gözləri istisna olmaqla, çöhrəsində dahiliyinə dəlalət edəcək heç bir əlamət yoxdur". Üzü uşaqlıqda yoluxduğu çiçək xəstəliyi səbəbindən çil-çil idi. O, qəşəng paltarlar geyməyi sevərdi. Kelli onu məşqlərinin birində belə xatırayır: "Əynində moruğu rəngli plaş, başında isə qızılı-haşiyəli üçkünc şlyapa səhnədə orkestr ilə məşq edirdi". Səsi barədə isə Konstansiya sonralar bunları deyirdi: "Səsi tenor, danışdığı an bir qədər yumşaq, oxuduqda isə incəlirdi. Lakin onu bir şey narahat etdikdə və ya lazım gəldikdə səsini qaldırır və təsirli edirdi".
Motsart olduqca çox və gərgin işləyirdi. Musiqilər bəstələdiyi vaxt eskizlər çəkir, lakin bu eskizlər günümüzə gəlib çıxmamışlar. Ölümündən sonra Konstansiya hamısını məhv edir.
Motsart bilyard oynamaqdan və rəqs etməkdən böyük zövq alardı. Bülbül, sığırçın, it və əyləncə məqsədilə at da saxlayırdı.
Motsart Vyananın musiqi həyatının mərkəzində yaşayır və saysız-hesabsız insanlarla münasibətdə olmuşdur. Bunlar arasında təkcə musiqiçi həmkarları deyil, teatr xadimləri Vyanaya köçmüş Salzburqdan olan yerliləri və imperator II Yozef özü də daxil olmaqla, çoxsaylı aristokrat ailələri var idi. Solomonun yazdığına görə isə ən yaxın dostları Qotfrid Yanekin, Qraf Avqust Hatsfeld və Ziqmund Barisani olmuşlar. Bunlardan əlavə müğənnilər Frans Xaver Gerl və Benedikt Şak, Haydn və truba ifaçısı İqnaz Letqeb də Motsartla kifayət qədər yaxın olmuşlar (sonuncu həmişə Motsartın qəribə, lakin dostyana zarafatlarının hədəfi olmuşdur).
Motsartın əmisi qızı Mariya Anna Teklanın Motsarta və bacısı Nannerlə ədəbsiz zarafatlarla dolu məktubları hələ də qalmaqdadır. Bu məktublar onun xüsusən də uşaqlıq illərində bu cür əxlaqsız yumor hissinə hədsiz marağından xəbər verir. Hətta onun "Leck meim Arsch" adlı kanonu da skatoloji mövzudadır.
Əsərləri, musiqi üslubu və innovasiyaları
Haydn kimi Motsart musiqisi də klassik musiqinin başlıca nümunəsi sayılır. Motsartın musiqisi style galant musiqi üslubundan Barokko dövrünün sonlarına xas kontrapunk elementlərini də özündə birləşdirən yeni bir üsluba keçid dövrünü əhatə edir. Motsartın öz şəxsi üslubundakı tərəqqi isə bütövlükdə klassik üslubda baş verən dəyişikliklərlə müqayisə edilir. Bundan əlavə, hərtərəfli bəstəkar olmaqla simfoniya, opera, solo konsertlər, simli kvartet və simli kvintet də daxil olmaqla kamera musiqisi və piano sonataları kimi demək olar, bütün janrlarında yazıb-yaradırdı. Bütün bu janrların yeni olmamasına baxmayaraq, piano üçün konsertləri Motsart təkbaşına inkişaf etdirmişdi. O, həmçinin külli miqdarda dini musiqilər, eləcə də rəqs musiqiləri divertismentlər, serenadalar və digər əyləncəli musiqi əsərləri də yazmışdır.
Motsart musiqisində klassik üslubun anlaşıqlılıq, balans, şəffaflıq kimi əsas səciyyəvi xüsusiyyətlərini görmək olar. Musiqisindəki nəfisliyin bəsit təzahürü onun C minorda 14 saylı piano konserti, K.491, G minorda 40 saylı simfoniyası, K. 550 və "Don Covanni" kimi möhtəşəm əsərlərindəki müstəsna və qeyri-adi əzəməti bir qədər gizlədir. Çarlz Rozen yazır (1997): "Yalnız MoTsart musiqisinin mərkəzində qərarlaşmış qəzəb və ehtiraslar duymaqla biz Motsart musiqisinin quruluşunu və onun əzəmətini tam dərk etməyə ilk addım ata bilərik. Paradoksal da olsa, Şumanın G minorda simfoniyaya səthi təhlili bizə Motsartın istedadını daha da yaxşı anlamağa imkan yaradır. Motsart musiqisində iztirab və dəhşətin bütün növ tərənnümlərində nə isə anlaşılmaz cismani ehtiras var". Xüsusilə də ömrünün son on ilində Motsart o dövr üçün nadir sayılan xromatik harmoniya tərzini ortaya çıxarmışdır. Haydnın çox sevdiyi "Dissonant " adlı kvartetinə, K. 465, ləng girişindəki bir anda onun yüngül və xoşagəlimli olması barədə dayaz fikirlərə yol açır.
Motsartda hələ uşaqlıq illərindən ilk dəfə eşitdiyi musiqiləri bir dəfədən təqlid etmək istedadı var idi. Çıxdığı səfərlər zamanı əldə etdiyi nadir təcrübə sayəsində özünəməxsus bəstəkarlıq üslubu işləyib hazırlayır. Londona səfəri zaman o, Bax ilə tanış olur və onun musiqisini dinləyir. Paris, Manheym və Vyanaya səfərləri zamanı o dövrün ən böyük bəstəkarlarının musiqilərini eşidir və misilsiz Manheim orkestrinə də qulaq asır. İtaliyaya səfərləri zamanı isə sonralar onun yaradıcılığına böyük təsir göstərəcək italyan uvertürası və operası ilə tanış olur. Həm London, həm də İtaliyada o vaxlar qalant üslubu özünün sadə, yüngül musiqisi kadensiyaya olan hədsiz maraq, tonik, dominant və subdominat açarları üzərinə düşən vurğu, simmetrik frazaları və aydın ifadə olunmuş strukturasına görə çox dəbdə idi. Bu üslub son Barokko musiqisinin mürəkkəbliklərinə cavab olaraq əmələ gəlmişdir və özündən sonra klassik musiqi ənənələrinin formalaşmasına gətirib çıxarmışdır. Motsartın bir neçə erkən simfoniyaları italyan uvertürası olmuşdur. Digər erkən əsərləri isə Baxın əsərlərinin təqlidi və bir qayda olaraq, o dövr Vyana bəstəkarlarına xas dairəvi ikili formalı əsərlərdir. Motsart musiqisinin ən çox ayırd edilə bilən səciyyəvi cəhəti harmoniyalar ardıcıllığı və ya tonallığıdır ki, bu da dominantın və tonik aşarlarda kadensiyaya aparmışdır. Bu harmonik ardıcıllıq başlıca olaraq Barokko janrından, xüsusən də İ. S. Baxın əsərlərindən götürülmüşdü. Lakin Motsart ardıcıllığı elə bir qaydada dəyişir ki, kadensiya daha güclü yarıda bitir, başqa cür desək, taktın ilk zərbəsində. Motsartın Frigiya kimi üslublarla tanışlığı bu kimi keçidlərdə özünü aydın göstərir.
Motsart daha da yetkinləşdikcə Barokko üslubundan daha çox elementləri öz musiqilərində istifadə edir. Buna misal olaraq, A majorda 29 saylı simfoniyasınının (K. 201) giriş hissəsində kontrapunkt səciyyəli əsas mövzudan və qeyri-müntəzəm fraza uzunluqlarında eksperimentlərdən istifadə edir. 1773-cü ildən sonra bəstələdiyi kvartetlərində Haydndan təsirlənərək fuqal sonluqlardan istifadə edir. Haydn kimi Motsartın əsərlərində də yetişməkdə olan romantizm erasının gəlişindən xəbər verən Sturm und Drang ("Fırtına və stress") mərhələsinin təsiri aydın sezilir. G minorda 25 saylı simfoniyası (K. 183) bu üslubda yazılmış ən gözəl əsərlərindən biridir.
Yaradıclığı müddətində Motsart diqqətini instrumental musiqidən operaya və əksinə çevirmişdir. O, opera buffo üslubunda "Fiqaronun toyu", "Don Covanni və ya Cosi fan tutte", opera seriya üslubunda isə "İdomoneo və Sinqspeil" kimi operalar seriyaları yazmışdır ki, bunların sırasında "Die Zauberflöte" operası yəqin ki, ən yaxşısıdır. Sonrakı operalarında psixoloji və emosional halları və dramatik dəyişiklikləri ifadə etmək məqsədilə o, musiqi alətlərinə, orkestr və ton çalarlarına nəfis dəyişikliklərdən istifadə etmişdir. Burada onun opera və instrumental bəstəkarlıqda nailiyyətləri qovuşur. Simfoniya və konsertlərində istifadə etdiyi mürəkkəb orkestr kombinasiyası onun opera orkestrinin tərtibatına və operalarında psixoloji anların ifadəsində əsas vasitə rolunu oynayır.
Motsartın "Güzgü duet" əsəri iki skripkaçı üçün bəstələnib. İfa etmək üçün iki skripkaçı qarşı-qarşıya dayanır və notları öz aralarına qoyurlar. Notlara əks tərəfdən baxdıqları üçün hər skripkaçı öz partiyasını ayrı sonluqlardan başlayaraq ifa edib yarıya çatır və yenidən uzaqlaşırlar. Nəticədə gözəl improvizə yaranır.
Təsiri
Motsartın ən tanınmış tələbəsi çox güman ki, klassik era ilə romantizm arasında keçid musiqiçilərdən olmuş İohan Nepomuk Hummel olmuşdur. Motsart onu uşaq ikən iki illik öz himayəsinə götürmüşdü.
Lakin daha böyük təsiri əsərləri vasitəsilə sonrakı bəstəkarlara olmuşdur. Ölümündən sonra əsərləri hər bir klassik bəstəkarın əsas tədqiqat mənbəyinə çevrilmişdir.
Lüdviq van Bethoven Motsart musiqisindən bəhrələnən ən böyük bəstəkarlardan biridir. Bethoven Motsartın əsərləri ilə yeniyetməlik illərində tanış olur və 1787-ci ildə Motsartla görüşmək arzusu ilə Vyanaya yollanır. Tədqiqatçılar Bethovenin bəzi əsərləri ilə Motsartın əsərlərini müqayisə etmiş və oxşarlıq müəyyən etmişlər. Məsələn, Çarlz Rozen Motsartın C minorda piano konsertinin (K. 491) Bethovenin Üçüncü Konsertinin modeli olduğunu göstərir. Piano üçün kvinteti (K.452) ilə isə Bethovenin Op.16 əsərini və A majorda simli kvarteti ilə (K. 464) Bethovenin A majorda Op. 18. No. 5 sərlərini müqayisə edir. Motsartın 40-cı simfoniyasının Bethovenin beşinci simfoniyasında oynadığı rol Bethovenin səxsi qaralama dəftərində də göstərilmişdir. Bethoven həmçinin Motsartın D minorda piano konsertinə K. 466. kadensiyalar bəstələmişdir.
Bir çox bəstəkarlar isə Motsarta olan ehtiramlarını onun əsərlərinin süjetləri əsasında variyasiyalar seriyası yazmaqla bildirmişlər. Bethoven dörd belə seriya yazmışdır (Op. 66, WoO 28, WoO 40, WoO 46). Frederik Şopen "Don Covanni" operasından "Là ci darem la mano" parçasına solo piano üçün variyasiyalar (1827), Makx Recer isə K. 331 piano sonatasında variyasiya süjeti əsasında "Motsartın süjetləri əsasında variyasiyalar və fuqalar" seriyasını (1914) yazmışdır. Pyotr İliç Çaykovski isə G minorda "Mozartiana" əsərində orkesr üçün 4 saylı süitasını dahi bəstəkara ithaf etmişdir.
Mosartın əsərləri müasir dövr pop və digər musiqi janrlarında da tez-tez istifadə olunur.
Köxel kataloqu
Motsartın əsərləri Köxel kataloqunda toplanmışdır. Xronoloji qaydada tərtib olunmuş bu kataloqda hər bir əsər Köxel kataloq rəqəmi adlı spesifik rəqəmlə təyin edilir. Köxel kataloqunun ilk nəşri 1862-ci ildə Lüdviq fon Köxel tərəfindən tamamlanmışdır. O dövrdən etibarən kataloq ayrı-ayrı əsərlərin tarixi və müəllifə aid olduğunu dəqiq təyin etdikcə, təkrar-təkrar nəşr edilir.
Motsart bədii ədəbiyyatda
Bellestristkal janrında yazan yazıçılar Motsartın həyatını əvəzolunmaz bədii mənbə saymış və geniş şəkildə müraciət etmişdlər. Mosart və Salyeri arasında guya mövcud olmuş gərginlik isə xüsusi maraq predmeti olmuşdur. Motsartın məhz Salyeri tərəfindən zəhərlə öldürülməsi isə Aleksandr Puşkinin "Motsart və Salyeri" pyesində və Nikolay Rimski-Korsakovun eyniadlı operasında əsas süjet xətti olmuşdur. Bununla belə, tədqiqatçılar Motsart və Salyeri arasında ehtimal olunmuş bu ədavətin heç vaxt olmadığını qeyd etmişlər.
Piter Şafferin "Amadeus" adlı pyesində dahi bəstəkarın həyatı haqqında yazılanlar onu sevənlərin diqqətini cəlb edir. Az sonra əsərin süjeti əsasında televiziya filmi də çəkilir. Şaffer bu əsərdə Motsartın davranışındakı kobudluq və musiqisindəki əsrarəngiz cizgilərini qarşıya qoyur. Mosartın ölüm ayağında Salyeriyə musiqi diktə etməsi isə tamamilə müəllifin təxəyyülündən irəli gəlir.
Maraqlı faktlar
- Motsart təkzib verməkdən və italyanlar tərəfindən zəhərlənməkdən qorxurdu.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Wolfgang Amadeus Mozart // RKDartists (nid.).
- RKDartists (nid.).
- (unspecified title).
- Моцарт Вольфганг Амадей // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803100213606.
- Find a Grave (ing.). 1996.
- Риман Г. Моцарт (rus.). // Музыкальный словарь: Перевод с 5-го немецкого издания / под ред. Ю. Д. Энгель, пер. Б. П. Юргенсон Москва: Музыкальное издательство П. И. Юргенсона, 1901. Т. 2. С. 877–882.
- "Kayzen.az — Böyük musiqiçilər: Volfqanq Amadey Mosart". 2021-09-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-09-05.
- "Kayzen.az — Böyük musiqiçilər: Mosart (Motsart)-dahi bəstəkar". 2021-09-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-09-09.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu soyadli muxtelif adamlar haqqinda meqaleler var bax Motsart Volfqanq Amadey Motsart alm Wolfgang Amadeus Mozart 27 yanvar 1756 Zalsburq Zalsburq arxiyepiskoplugu d Muqeddes Roma imperiyasi 5 dekabr 1791 Vyana Avstriya hersoqlugu Muqeddes Roma imperiyasi dahi Avstriya bestekari Avropa klassik musiqisinin en nufuzlu numayendelerinden biri Volfqanq Amadey Motsartalm Johann Chrysostomos Wolfgang Gottlieb Mozart Umumi melumatlarDogum adi Johannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus MozartDogum tarixi 27 yanvar 1756 1756 01 27 Dogum yeri Zalsburq Zalsburq arxiyepiskoplugu d Muqeddes Roma imperiyasi Vefat tarixi 5 dekabr 1791 1791 12 05 35 yasinda Vefat yeri Vyana Avstriya hersoqlugu Muqeddes Roma imperiyasi Vefat sebebi bilinmirDefn yeri Muqeddes Mark qebiristanligi d Vetendasligi Zalsburq arxiyepiskoplugu d Heyat yoldasi Konstantsiya Motsart 1782 1791 Usaqlari Karl Tomas Motsart Frants Ksaver Volfqanq MotsartAtasi Leopold MotsartAnasi Anna Mariya MotsartMusiqici melumatlariFealiyyeti bestekar musiqi pedaqoqu d pianocu musiqici orqan ifacisi d skripkaciFealiyyet illeri 1761 1791Janrlar Kamera musiqisi Opera Simfoniya Dini musiqi Kvartet ucun eserler ve s Musiqi aletleri orqan klavikord d klavesin fortepiano skripka alt piano orqan d Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllar Motsart bestekarliqla yanasi eyni zamanda mahir skripkaci orqan ifacisi ve dirijor da olmusdur Muellifin dediyine gore dahi bestekar qeyri adi musiqi duyumu esitdiyi musiqileri yadda saxlama ve improvize etme kimi fenomenal qabiliyyetlere malik olmusdur Yaratdigi 600 den cox eseri simfonik konsert kamera piano xor kimi klassik musiqi janrlarinin en yuksek zirvelerinde qerarlasib Onun eserleri dunyanin en nufuzlu orkestrlerinin konsert repertuarlarinin ayrilmaz parcasini teskil edir Tarixde 100 en cox oyrenilmis sexsiyyetler siyahisina daxil edilib HeyatiMotsartin doguldugu ev Volfqanq Amadey Motsart o dovrler Muqeddes Roma imperiyasinin terkib hissesi olan Avstriyanin Salzburq arxiyepiskoplugunun eyniadli seherinde Leopold ve Anna Mariya Pertl Motsartlarin ailesinde dunyaya goz acmisdir Motsartin ozunden savayi sag qalmis Nanerl Mariya Anna adli bacisi da olmusdur Motsart dogumundan bir gun sonra Muqeddes Rupert kilsesinde xac suyuna salinmisdir Bu merasimde korpeye latin formasinda olan Joaness Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart adi verilmisdir Motsart ise ozunu sonralar Volfqanq Amadey Motsart kimi adlandirmagi ustun tutmusdur Motsartin atasi Leopold Motsart Salzburq arxiyepiskop sarayinin kapelmeyster muavini ve bestekar idi O hemcinin tecrubeli muellim olmus ve oglunun dogum ilinde Versuch einer grundlichen Violinschule adli skripkada ifaya dair eser nesr etdirmisdir Qizi Nannerlin yeddi yasi olanda Leopold ona klavisden dersler vermeye baslayir Uc yasli Volfqanq bu musiqi aletine heyretle tamasa ederdi Bacisi sonralar deyirdi Dord yasinda atamiz onu eylendirmek namine ona klavisde bir iki parca ifa etmeyi oyrederdi Korpe bir qeder sonra bu parcalari hec bir sehve yol vermeden ve boyuk nefislike ifa edirdi Bes yasinda ise o ozu kicik parcalar bestelemeye basladi ve atamiz heyret icinde onlari nota yazirdi Bele erken eserler arasinda Andante K 1a ve Allegro C de K 1b var idi Motsartin bioqrafi olmus Meynard Solomon Leopoldun usaqlarina sidqi urekle ders vermesine baxmayaraq balaca Volfqanq atasinin oyretdiklerinden de uzaqlara getmeyi qerarlasdirir Atasi korpesinin inanilmaz fitri istedadina ve yaratdigi xaruqelere sevindiyinden goz yaslarini saxlaya bilmirdi Neticede korpesinin ilahi istedadi qarsisinda atasi bestekarliqdan el cekir ve ozunu usaqlarina dil ve diger fenlerden ders demeye hesr edir 1762 1773 Seyahet illeriMosartin usaqliq portreti Motsartin usaqliq illerinde ailesi Avropa boyu bir nece seyahetler etmis ve Leopold Motsart bu seyahetlerde usaqlarinin istedadini numayis etdirmisdir Ilk bele numayis Munhende Bavariya elektor sarayinda bas tutur Novbeti bele bir konsert hemin il Vyana kral sarayinda ve Praqada kecirilir Uzun konsert turlari duz uc il yarim davam edir ve aileni Munhen Manhaym Paris London Haaqa ve yeniden Paris kral saraylarina getirib cixarir Geriye Vyanaya dondukde Motsartlar ailesi Surix ve Donosingen seherlerinden de kecirler Bu seferler zamani Motsart cox sayda musiqicilerle gorusur ve onlarin eserleri ile tanis olur Bele yaddaqalan goruslerden biri de Londonda olarken Iohann Sebastyan Baxla gorus olur Motsartlar ailesi 1767 ci ilin sonunda yeniden Vyanaya donur ve 1768 ci ilin dekabr ayina kimi burada qalirlar Bu seyahet zamani Motsart cicek xesteliyine tutulur lakin atasi oglunu peyvend edilmesine qeti etiraz edir ve bunu Allahin iradesi sayir Zalsburqda kecen bir ilden sonra novbeti illeri Italiyaya uc sefere cixirlar Lakin bu defe yalniz Mosart ve atasi sefere yollanirlar Bu seferler 1769 cu ilin dekabrindan 1771 ci ilin martina 1771 ci ilin avqustundan dekabrina qeder ve 1771 ci ilin oktyabrindan 1773 cu ilin martina qeder davam edir Italiyaya ilk sefer ilkin seyahetleri xatirladir Bu seferlerde meqsed artiq yeniyetmelik illerine qedem qoymus Motsartin ifaci ve suretle inkisaf eden bestekar kimi qabiliyyet ve istedadini numayis etdirmek idi Motsart Boloniyada C B Martni ile gorusur ve meshur Accademia Filormonica ya uzv qebul olunur Romada Sikstin kapellasinda Qreqorio Alleqrininin Miserere eserini gorur ve onu ezberleyerek sonradan kagiz uzerine kocurur Bununla Motsart Vatikanin en ciddi sekilde muhafize etdiyi eserinin ilk qeyri qanuni suretini cixarir Milanda Motsart Mitridate Re di Ponto Pont cari Mitridat adli operani muveffeqiyyetle numayis etdirir Bu operadan sonra Motsarta opera yazmaq sifarisleri daxil olur Leopold ve Volfqanq iki defe Ascano in Alba 1771 ve Lucio Silla 1772 operalarini bestelemek ve premyerasinda istirak etmek ucun Zalsburqdan Milana qayidirlar Italiyaya sonuncu seferinin sonlarinda Motsart Exsulate jubilate K 165 solo kantatasini yazir 1773 1777 ci iller Zalsburq sarayiLeopold Volfqanq ve Nannerl Italiyaya sonuncu seferinden 13 mart 1773 cu il sonra Motsart Zalsburq hakimi sahzade arxiyepiskop Ieronim Kolloredonun saray musiqicisi kimi ise goturulur Motsart Zalsburqda ozune cox sayda dost ve perestiskar toplayir O musiqinin bir cox janrlarinda simfoniya sonata simli kvartet serenada ve ara sira opera eserleri yazir Bu ilkin dovrde yaratdigi eserleri indi de ifa olunmaqdadir Meselen 1775 ci ilin aprel dekabr aylari arasinda Motsartda skripka ucun konsert yazmaq arzusu bas qaldirir ve o her biri evvelkinden mukemmel olmaqla bes bele konsert besteleyir Bunlardan sonuncu ucu K 216 K 218 K 219 repertuarlarin esas nomreleri sayilir K 271 E bemol piano konserti baslangicda solist terefinden orkestranin gozlenilmez fasilesi ile klassik musiqinin kesfi sayilir Bununla bele Mosart tedricen Zalsburqu terk edib basqa yerde is axtarmaq qerarina gelir Buna sebeb kimi qazandigi 150 florinlik az mevacibi gorunur Bundan elave Mosart operalar yazmagi cox sevir ve Zalsburq buna en yaxsi halda nadir imkanlar yaradirdi Veziyyet 1775 ci ilde saray teatrinin baglanmasi ile daha da gerginlesir Seherin diger teatrlari ise sefer truppalarini qebul etmek ucun olduqca dar idi Iki uzun muddetli sefer axtarislari onlarin Zalsburqda uzun muddetli yasayislarinda fasile yaradir Volfqanq ve Leopold 1773 cu ilin 14 iyulundan 12 sentyabrina kimi Vyanaya ve 1774 cu ilin 6 dekabrina 1775 ci ilin martina qeder Munhene sefer edirler Her iki seferin muveffeqiyyetsiz neticelenmesine baxmayaraq Motsart Munhende La finta giardiniera adli operasinin premyerasini boyuk ugurla heyata kecirir 1777 1778 ci iller Paris seferleri1777 ci ilin 23 sentyabrinda Motsart bu defe anasinin musayieti ile basqa bir turneye cixir Bu defeki turneye Munhen Manheym ve Paris seherleri daxil idi Manheymde Motsart o vaxtlar Avropanin en yaxsi orkestri hesab olunan Manheym orkestrinin uzvleri ile tanis olur O hemcinin bu seherin musiqici ailelerinin birinin qizi Aloysa Vebere asiq olur Motsart buradan Parise gedir ve orada is axtarislarini davam etdirir Lakin Paris seferi ugursuz olur bununla bele Versalda ona orqanist isi teklif olunur lakin bu is xosuna gelmediyi ucun imtina edir Parise seferinin diger xosagelmez neticesi anasinin xestelenmesi ve olumu olur Zalsburqa qayidarken Motsart yeniden Munhende qerar tutur ve artiq opera sehnesinde ifaci olmus Aloysa ile gorusur Lakin bu defe qiz Motsarta hec bir maraq gostemir Motsartin Salzburqdaki naraziciliqla dolu gunleri onun bu seferlerinden sonra da davam edir Bele bir sual meydana cixir ki Motsart butun istedadlarina baxmayaraq niye seferleri zamani is tapa bilmir fikrince problem Motsartin atasi ile is barede raziliga gele bilmemesinde olmusdur Bele ki atasi Motsartin butun aileni saxlaya bilecek emek haqqi almasina israr etmisdir Motsart ise boyuk seherlerin birinde azad musiqici kimi fealiyyet gosterib vacib bir ise lazim bilinen qeder aristokrat ailelerle dostluq saxlamaq barede dusunurdu Bu strategiyadan vaxtile Haydn ugurla istifade ede bilmisdi Gorunur Leopoldun plani ve Motsartin gencliyi onun bu isteklerini heyata kecirmeye imkan vermemisdir 1781 ci il Vyana1781 ci ilin yanvarinda Motsartin Idomeneo operasi Munhende boyuk ugurla sehneye qoyulur Hemin ilin martinda ise bestekar Vyanaya cagirilir Bu vaxt Motsartin bir vaxtlar sarayinda islediyi Salzburq sahzadesi imperator II Iosifin tacqoyma merasiminde istirak edir Munhende qazandigi ugurlar fonunda arxiyepiskopun onunla noker kimi davranmasindan ve elelxusus qrafinya Tunun qonagi olan imperator qarsisinda ifa etmesini qadagan etmesinden berk qeyzlenir bele ki yalniz bu gorusden elde ede bileceyi menfeet onun Salzburqda qazandigi mevacibin ten yarisi qeder ola bilerdi May ayinda bu mubahise daha da intensivlesir Motsart isinden cixmaq isteyir lakin redd cavabi alir Buna baxmayaraq novbeti ay o nehayet ki isinden azad edilir Lakin bu olduqca xosagelmez bir halda bas verir Bele ki Motsart arxiyepiskopun esikagasi qraf Arko terefinden teskil olunmus qaydada alcaldici terzde saraydan qovulur Bu arada Motsart Vyanaya getmek ve orada yaxsi mevacib almagin mumkunluyu barede dusunur Arxiyepiskopla mubahisenin onun ucun agridici terefi atasinin arxiyepiksopu desteklemesi olur Atasi neyin bahasina olursa olsun Motsartin evvelki is yerine qayitmasini ve arxiyepiskopla barismagi israr edir Volfqanq ise eyni inadkarliqla oz fikirlerinde israr edib geleceyini tekbasina ozu de Vyanada davam etdireceyini bildirir Mubahise Motsartin ezazil arxiyepiskopun caynaqlarindan qurtulmasi ve atasinin donmek teleblerine redd cavabi vermesile bitir Bunu Motsartin bioqrafi Solomon inqilabi addim kimi seciyyelendirir ve bu addimin onun gelecek heyatina boyuk tesir gostereceyini yazir Vyanadaki ilk illerMotsartin Vyanaya gelisi cox ugurlu alinir O evvelce piano ifacisi kimi cixis edir ve 1781 ci ilin 24 dekabrinda Imperator sarayinda teskil olunmus piano musabiqesinde Muzio Klementi ile yarisir ve tezlikle ozunu mahir piano ifacisi kimi dogruldur Motsart bestekar kimi de boyuk nailiyyetlere imza atir 1781 1782 ci iller arasinda Die Entguhrung aus dem Serail operasini yazir Bu eser 16 iyul 1782 ci il tarixinde sehneye qoyulur ve muellife boyuk ugur getirir Eser tezlikle Avropanin alman dilli bolgelerinde de numayis etdirilir ve Motsartin bestekarliq sohretini daha da artirir Motsart bu arada arxiyepiskop Kolloradoyla munaqiselerinin kulminasiyasina yaxin Manheymden Vyanaya kocmus Veberler ailesi ile yasayir Ailenin bascisi Fridoplin Veber vefat etmis Veberler ailesi evlerini kiraye vermekle dolanirdilar Motsartin sevgisinden imtina etmis Aloysa ise Jozef Lanj adli aktyorla evlenmisdi Motsart bu defe Veberler ailesinin ucuncu qizi Konstansiya ile maraqlanmaga baslayir Cutluk 1782 ci ilin 4 avqustunda atasi Leopoldun hevessiz raziligi ile evlenirler Konstansiyanin Motsartdan alti usagi dunyaya gelir Korpelerden yalniz ikisi sag qalir Karl Tomas 1784 1858 ve Franz Xaver Volfqanq 1791 1844 Sonuncu ozu de bestekar olur 1782 1783 cu illerde Motsart barokko musiqicilerinin eserlerinin elyazmalarinin ekseriyyetine sahib cixmis baron Qotfrid van Suitenin tekidiyle Bax ve Handelin eserleri ile yaxindan tanis olur Motsartin bu bestekarlarin eserlerini oyrenmesi ilk evvel onun barokko janrini teqlid etmesi daha sonralar ise oz sexsi uslubunu kesf etmesine tesir gosterir Sehrli fleyta Die Zauberflote eserinde ve 41 ci simfoniyasinin sonundaki fyuqal kecidler buna misaldir 1783 cu ilde Volfqanq ve Konstansiya Salzburqa Motsartlar ailesine bas cekirler Lakin sefer ugursuz alinir Bele ki Leopold ve Nannerl en yaxsi halda Konstansiyaya qarsi mulayim davranirlar Bununla bele Salzburqa sefer Mosartin en gozel liturgik parcalarindan biri olan C minorda mass kompozisiyasinin yaranmasi ile yadda qalir Eser tamamlanmasa da Salzburqda sehneye qoyulur ve eserin premyerasinda Konstansiya ifa edir Vyanaya qayidisdan bir muddet sonra Motsart Haydnla tanis olur ve iki boyuk bestekar tezlikle dostlasirlar Haydn Vyanaya gelende Motsartla goruser ve onlar birlikde kvartetde ifa ederdiler Motsartin alti kvarteti Haydna hesr olunub K 387 K 421 K 428 K 458 K 464 and K 465 ve bunlarin 1781 ci il Haydnin Opus 33 eserine cavab olaraq yazdigi soylenilir Haydn ilk defe bu kvartetlerden son ucunu dinledikden sonra Motsartin atasina deyir Bir olan Allah qarsisinda tam semimiyyetimle size deyirem ki sizin oglunuz menim ne vaxtsa gorduyum ve ya adini esitdiyim bestekarlardan en istedadlisidir Onun musiqi duyumu var ve bundan elave bestekarligin inceliklerini onun qeder ikinci bir kes bilmir 1782 1785 ci iller erzinde Motsart piano ucun konsertler seriyasi yazir ve bu konsertlerde ozu solo ifaci kimi cixis edir O her konsert movsumu ucun uc dord konsert yazir Seher teatrinda yerin mehdudlugu sebebinden o konsertler ucun nezerde tutulmayan lakin kifayet qeder boyuk olan yasayis evinin qonaq otagini ve restoranini gorus yerleri olaraq sifaris verir O vaxtlar konsertler Vyanada olduqca debde idi ve Motsartin bele konsertler ucun bestelediyi musiqileri onun en yaxsi eserleri hesab etmek olar Solomon Motsartin bu konsertlerde ehtirasli bestekar ifaci ile sad xurrem tamasaci arasinda harmonik elaqe yaratmaqla boyuk bir musiqi janrina kecidi ve onun mukemmelliyini temin etmisdir Konsertlerinde qazandigi yuksek meblegde pullarla Motsart ve Konstansiya debdebeli heyat terzi kecirirler Onlar 460 florinlik kiraye haqqi olan menzile kocurler Motsart Anton Valter adli sexsden 900 florin deyerinde gozel fortepiano ve 300 florin deyerinde bilyard masasi da alir Motsart hemcinin oglu Karl Tomasi bahali internat mektebe qoyur ve evde qulluqcular saxlamaga baslayir Belelikle genc aile hedden artiq bedxerclik edir ve qismen bu sebebden novbeti illerde genc Motsartlar ailesinin uzleseceyi cetin maliyye problemleri qarsisinda dayana bilmeyecekdiler 1784 cu ilin 14 dekabr tarixinde Motsart mason olur ve Zur Wohltatigkeit Xeyriyyecilik lojasina uzv qebul olunur Masonluq Motsartin qalan illerde heyatinda ciddi rol oynayir O cemiyyetin bir cox goruslerinde istirak edir ozune coxlu mason dostlar tapir ve bezi hallarda mason musiqileri de besteleyir 1786 1787 ci iller Operaya donus Die Entfuhrung aus dem Serail operasinin ugurlarina baxmayaraq Motsart sonraki illerde iki natamam ve bir sehneli Der Schauspieldirektor operalarindan savayi bu janra cox nadir hallarda muraciet edir Evezinde o diqqetini daha cox piano ifaciligi ve konsertler bestelemeye yoneldir Lakin 1785 ci ilin sonlarina yaxin o piano konsertlerine ara verir ve Lorenzo da Ponte adli librettosu ile ozunun opera fealiyyetine baslayir 1786 ci ilde Fiqaronun toyu operasi Vyanada ugurla sehneye qoyulur Eser Praqada da boyuk ugur qazanir Eserin Praqa uguru Da Ponte operasinin sifarisi ile neticelenir ve neticede Don Ciovanni operasi yaranir Praqa opera severleri eserin 1787 ci il premyerasini heddinden cox beyenirler ve eser bir il sonra Vyanada da ugurla numayis olunur Her iki opera Motsartin en vacib eserlerinden sayilir ve muasir dovrumuzun opera repertuarinin easasini teskil edir Bu operalarin musiqi murekkebliyi onlarin premyeralarinda hem tamasacilara hem de ifacilara cetinlik toredirdi 1787 ci ilin dekabrinda Motsart zadegan himayesi altinda davamli is alir Imperator II Cozef saray kamera bestekari Qakin vefatindan sonra Motsarti ozunun kamera bestekari teyin edir Lakin bu butun gunluk is deyildi Motsart il erzinde cemi 800 florin emekhaqqi alsa da bu ondan yalniz Redoutensaalda kecirilen illik ballara reqsler bestelemek teleb edirdi Motsart Konstansiaya sikayetlenerek aldigi mevacibin onun etdikleri muqabilinde cox lakin ede bilecekleri muqabilinde ise hedden artiq az oldugunu deyirdi Bununla bu cuzi gelir menbeyi novbeti illerde ne derecede genc aileye lazim olacagini tesdiqleyecekdi Saray arxivleri imperatorun esl niyyetinin sadece Motsartin Vyanani terk edib basqa yerlerde is axtarislarina cixmasinin qarsisini almaq idi Bu arada daha deqiq desek 1787 ci ilde Ludviq van Bethoven Motsartla gorusmek arzusu ile iki heftelik Vyana gelir Bu gorusde bas verenlere dair deliller olduqca mubahiselidir ve en azi uc ferziyyeye istinad olunur Motsart Bethoveni dinleyir ve onu terifleyir Motsart Bethovenden telebe kimi imtina edir ve ya sonuncusu onlar hec vaxt gorusmurler 1788 1790 ci illerSimfoniya 40 1788 source source Bu faylin oxunmasinda problem var Bax media komek Motsart 1791 ci ilde imperatorun Praqada tacqoyma merasimi ile bagli senliklerde numayis etdirilen La clemenze di Tito operasinin 6 sentyabr premyerasinda xestelenir O bir muddet vezifesinin ohdesinden gele bilir Motsart Sehrli fleyta eserinin sentyabrin 30 u premyerasinda dirijorlugun ohdesinden gelir Lakin xesteliyi noyabrin 20 den etibaren siddetlenmeye baslayir O artiq yataq seraitinde kecmek mecburiyyeti qarsisinda qalir kopme agrilar ve intensiv qusmadan eziyyet cekir Motsarta bu vaxt heyat yoldasi Konstansiya onun kicik bacisi Sofi ve aile hekimi Tomas Frans Kloze qulluq edirdiler Onun xesteliyinin bele agir bir veziyyetinde Rekviyemi tamamlamaga cehd etmesi barede deliller var Lakin onun bunu Zusmayere dikte etmesi barede sohbetler aglabatan seslenmir Motsart dekabr ayinin 5 i gece saat 1 de kecinir Onun defn merasimi bele tesvir olunur Motsart dekabrin 7 si o dovr Vyanada movcud olan adet enenelere uygun olaraq adi bir qebirde seher kenarindaki Muqeddes Mark qebirstanliginda defn olnur Sonralar onun defninde hec kesin istirak etmemesi barede soylenilen fikirler hemin dovrde Vyanda defn merasimlerinin kecirilmesi adetlerine uygun gelir Sonrlar Yan 1856 ci ilde defn merasiminde Salyeri Zusmayer van Sviten ve diger iki musiqcinin de istirak etmesini yazirdi Defn gunun qarli covgunlu kecmesi barede soylenilenler yanlisdir Hemin gun sakit ve mulayim olmusdur Motsartin olum sebebini yeqinlikle teyin etmek mumkun olmamisdir Olumu barede resmi senedlerde hitziges Frieselfieber keskin miliar qizdirmasi dari toxumu renginde sepgiye isare olunur kimi xesteliyin elametleri tesvir olunur Bu cur tesvir ise xesteliyin sebebini mueyyenlesdirmeye kifayet etmir Sebeb kimi ise onlarla ferziyye ireli surulmusdur trixinellyoz zokem zeherlenme ve nadir boyrek xesteliyi O dovr tebabetinde adi hal almis xestelerden coxlu miqdarda qan axitma kimi mualice metodu da olumu suretlendire bilecek sebeb sayilir Lakin en genis qebul olunmus versiya Motsartin keskin revmatizmden olmesidir Bele ki usaqliqda da Motsartin uc dord defe revmatizmin agrilarindan eziyyet cekmisdir O da melumdur ki revmatizm vaxtasiri tekrarlanan ve her tutmanin ozunden sonra siddetli infeksiya ve urek klapanlarini zedelemek kimi ciddi fesadlar qoymasi melumdur Motsartin sakit defn merasimi onun cemiyyetede bestekar kimi tutdugu movqeyi hec cur eks etdirmir Olumunden sonra Vyana ve Praqada xatiresine hesr olunmus konsertler daha boyuk kutleleri celb etmisdir Heqiqeten de olumunden sonra bestekarin sohreti gorunmemis bir terzde artir Solomon bu dovrde Motsartin eserlerine qarsi gorunmemis entuziazmin bas qaldirdigini yazir Bestekar haqqinda bioqrafiyalar erseye gelir ve muellifler onun yarimciq qalmis eserlerini tamamlamaq ugrunde reqabete girisirler 1791 ci ilOmrunun son ili boyuk mehsuldarliq ve sexsi dircelisi ile yadda qalir Bu ilde Motsart coxlu sayda musiqi eserleri yaradir Sehrli fleyta sonuncu piano konseri K 595 B bemolda Klarnet konserti K 622 simli kvartet seriyasindan son kvarteti E bemolda K 614 Ave verum corpus kilse negmesi K 618 ve bitire bimediyi Rekviyemi K 626 1790 ci ilde onun hedsiz narahatliqlarina sebeb olmus maddi veziyyeti de yavas yavas duzelmeye baslayir Bezi menbelerde Macaristan ve Hollandiyadan olan ve onun senetini seven bezi zengin adamlar ara sira onlar ucun bestelediyi musiqiler qarsiliginda ona illik mevacib ved edirler Motsart guman ki kral sarayinda kamera bestekari islediyi dovrde bestelediyi reqs musiqlerini de satmaqla boyuk gelir elde edir O Puxberqden borc pul almaga da ara verir ve borclarini geri qaytarmaga baslayir Motsart olumunden az once yazdigi Sehrli fleyta ve kicik mason kantatsi K 623 un ugurlu premyeralarndan hedsiz fereh hissi kecirir Vefat 27 yanvar 1796 ci ilSon arasdirmalara gore Volfqanq Amadey Motsartin olumune sebeb Antonio Salyeri yox bakteriya xesteliyi olmusdur Bestekarin gorunusu ve maraqli melumatlarBakida Volfqanq Amadey Motsart heykeli Motsartin zahiri gorunusunu tenor Maykl Kelli ozunun memuarlarinda bele tesvir edir Cox ariq ve solgun bir qeder qurrelendiyi gur zerif ve aciqrengli saci olan son derece alcaq boylu bir insan Onun ilk bioqrafi olmus Nimetsek yazirdi Zahiri gorunusu barede ele bir fovqelade bir ceheti yoxdur O alcaq boylu iri gozleri istisna olmaqla cohresinde dahiliyine delalet edecek hec bir elamet yoxdur Uzu usaqliqda yoluxdugu cicek xesteliyi sebebinden cil cil idi O qeseng paltarlar geymeyi severdi Kelli onu mesqlerinin birinde bele xatirayir Eyninde morugu rengli plas basinda ise qizili hasiyeli uckunc slyapa sehnede orkestr ile mesq edirdi Sesi barede ise Konstansiya sonralar bunlari deyirdi Sesi tenor danisdigi an bir qeder yumsaq oxuduqda ise incelirdi Lakin onu bir sey narahat etdikde ve ya lazim geldikde sesini qaldirir ve tesirli edirdi Motsart olduqca cox ve gergin isleyirdi Musiqiler bestelediyi vaxt eskizler cekir lakin bu eskizler gunumuze gelib cixmamislar Olumunden sonra Konstansiya hamisini mehv edir Motsart bilyard oynamaqdan ve reqs etmekden boyuk zovq alardi Bulbul sigircin it ve eylence meqsedile at da saxlayirdi Motsart Vyananin musiqi heyatinin merkezinde yasayir ve saysiz hesabsiz insanlarla munasibetde olmusdur Bunlar arasinda tekce musiqici hemkarlari deyil teatr xadimleri Vyanaya kocmus Salzburqdan olan yerlileri ve imperator II Yozef ozu de daxil olmaqla coxsayli aristokrat aileleri var idi Solomonun yazdigina gore ise en yaxin dostlari Qotfrid Yanekin Qraf Avqust Hatsfeld ve Ziqmund Barisani olmuslar Bunlardan elave mugenniler Frans Xaver Gerl ve Benedikt Sak Haydn ve truba ifacisi Iqnaz Letqeb de Motsartla kifayet qeder yaxin olmuslar sonuncu hemise Motsartin qeribe lakin dostyana zarafatlarinin hedefi olmusdur Motsartin emisi qizi Mariya Anna Teklanin Motsarta ve bacisi Nannerle edebsiz zarafatlarla dolu mektublari hele de qalmaqdadir Bu mektublar onun xususen de usaqliq illerinde bu cur exlaqsiz yumor hissine hedsiz maragindan xeber verir Hetta onun Leck meim Arsch adli kanonu da skatoloji movzudadir Eserleri musiqi uslubu ve innovasiyalariHaydn kimi Motsart musiqisi de klassik musiqinin baslica numunesi sayilir Motsartin musiqisi style galant musiqi uslubundan Barokko dovrunun sonlarina xas kontrapunk elementlerini de ozunde birlesdiren yeni bir usluba kecid dovrunu ehate edir Motsartin oz sexsi uslubundaki tereqqi ise butovlukde klassik uslubda bas veren deyisikliklerle muqayise edilir Bundan elave herterefli bestekar olmaqla simfoniya opera solo konsertler simli kvartet ve simli kvintet de daxil olmaqla kamera musiqisi ve piano sonatalari kimi demek olar butun janrlarinda yazib yaradirdi Butun bu janrlarin yeni olmamasina baxmayaraq piano ucun konsertleri Motsart tekbasina inkisaf etdirmisdi O hemcinin kulli miqdarda dini musiqiler elece de reqs musiqileri divertismentler serenadalar ve diger eylenceli musiqi eserleri de yazmisdir Motsart musiqisinde klassik uslubun anlasiqliliq balans seffafliq kimi esas seciyyevi xususiyyetlerini gormek olar Musiqisindeki nefisliyin besit tezahuru onun C minorda 14 sayli piano konserti K 491 G minorda 40 sayli simfoniyasi K 550 ve Don Covanni kimi mohtesem eserlerindeki mustesna ve qeyri adi ezemeti bir qeder gizledir Carlz Rozen yazir 1997 Yalniz MoTsart musiqisinin merkezinde qerarlasmis qezeb ve ehtiraslar duymaqla biz Motsart musiqisinin qurulusunu ve onun ezemetini tam derk etmeye ilk addim ata bilerik Paradoksal da olsa Sumanin G minorda simfoniyaya sethi tehlili bize Motsartin istedadini daha da yaxsi anlamaga imkan yaradir Motsart musiqisinde iztirab ve dehsetin butun nov terennumlerinde ne ise anlasilmaz cismani ehtiras var Xususile de omrunun son on ilinde Motsart o dovr ucun nadir sayilan xromatik harmoniya terzini ortaya cixarmisdir Haydnin cox sevdiyi Dissonant adli kvartetine K 465 leng girisindeki bir anda onun yungul ve xosagelimli olmasi barede dayaz fikirlere yol acir Motsartda hele usaqliq illerinden ilk defe esitdiyi musiqileri bir defeden teqlid etmek istedadi var idi Cixdigi seferler zamani elde etdiyi nadir tecrube sayesinde ozunemexsus bestekarliq uslubu isleyib hazirlayir Londona seferi zaman o Bax ile tanis olur ve onun musiqisini dinleyir Paris Manheym ve Vyanaya seferleri zamani o dovrun en boyuk bestekarlarinin musiqilerini esidir ve misilsiz Manheim orkestrine de qulaq asir Italiyaya seferleri zamani ise sonralar onun yaradiciligina boyuk tesir gosterecek italyan uverturasi ve operasi ile tanis olur Hem London hem de Italiyada o vaxlar qalant uslubu ozunun sade yungul musiqisi kadensiyaya olan hedsiz maraq tonik dominant ve subdominat acarlari uzerine dusen vurgu simmetrik frazalari ve aydin ifade olunmus strukturasina gore cox debde idi Bu uslub son Barokko musiqisinin murekkebliklerine cavab olaraq emele gelmisdir ve ozunden sonra klassik musiqi enenelerinin formalasmasina getirib cixarmisdir Motsartin bir nece erken simfoniyalari italyan uverturasi olmusdur Diger erken eserleri ise Baxin eserlerinin teqlidi ve bir qayda olaraq o dovr Vyana bestekarlarina xas dairevi ikili formali eserlerdir Motsart musiqisinin en cox ayird edile bilen seciyyevi ceheti harmoniyalar ardicilligi ve ya tonalligidir ki bu da dominantin ve tonik asarlarda kadensiyaya aparmisdir Bu harmonik ardicilliq baslica olaraq Barokko janrindan xususen de I S Baxin eserlerinden goturulmusdu Lakin Motsart ardicilligi ele bir qaydada deyisir ki kadensiya daha guclu yarida bitir basqa cur desek taktin ilk zerbesinde Motsartin Frigiya kimi uslublarla tanisligi bu kimi kecidlerde ozunu aydin gosterir Motsart daha da yetkinlesdikce Barokko uslubundan daha cox elementleri oz musiqilerinde istifade edir Buna misal olaraq A majorda 29 sayli simfoniyasininin K 201 giris hissesinde kontrapunkt seciyyeli esas movzudan ve qeyri muntezem fraza uzunluqlarinda eksperimentlerden istifade edir 1773 cu ilden sonra bestelediyi kvartetlerinde Haydndan tesirlenerek fuqal sonluqlardan istifade edir Haydn kimi Motsartin eserlerinde de yetismekde olan romantizm erasinin gelisinden xeber veren Sturm und Drang Firtina ve stress merhelesinin tesiri aydin sezilir G minorda 25 sayli simfoniyasi K 183 bu uslubda yazilmis en gozel eserlerinden biridir Guzgu Duet eseri Yaradicligi muddetinde Motsart diqqetini instrumental musiqiden operaya ve eksine cevirmisdir O opera buffo uslubunda Fiqaronun toyu Don Covanni ve ya Cosi fan tutte opera seriya uslubunda ise Idomoneo ve Sinqspeil kimi operalar seriyalari yazmisdir ki bunlarin sirasinda Die Zauberflote operasi yeqin ki en yaxsisidir Sonraki operalarinda psixoloji ve emosional hallari ve dramatik deyisiklikleri ifade etmek meqsedile o musiqi aletlerine orkestr ve ton calarlarina nefis deyisikliklerden istifade etmisdir Burada onun opera ve instrumental bestekarliqda nailiyyetleri qovusur Simfoniya ve konsertlerinde istifade etdiyi murekkeb orkestr kombinasiyasi onun opera orkestrinin tertibatina ve operalarinda psixoloji anlarin ifadesinde esas vasite rolunu oynayir Motsartin Guzgu duet eseri iki skripkaci ucun bestelenib Ifa etmek ucun iki skripkaci qarsi qarsiya dayanir ve notlari oz aralarina qoyurlar Notlara eks terefden baxdiqlari ucun her skripkaci oz partiyasini ayri sonluqlardan baslayaraq ifa edib yariya catir ve yeniden uzaqlasirlar Neticede gozel improvize yaranir TesiriMotsartin en taninmis telebesi cox guman ki klassik era ile romantizm arasinda kecid musiqicilerden olmus Iohan Nepomuk Hummel olmusdur Motsart onu usaq iken iki illik oz himayesine goturmusdu Lakin daha boyuk tesiri eserleri vasitesile sonraki bestekarlara olmusdur Olumunden sonra eserleri her bir klassik bestekarin esas tedqiqat menbeyine cevrilmisdir Ludviq van Bethoven Motsart musiqisinden behrelenen en boyuk bestekarlardan biridir Bethoven Motsartin eserleri ile yeniyetmelik illerinde tanis olur ve 1787 ci ilde Motsartla gorusmek arzusu ile Vyanaya yollanir Tedqiqatcilar Bethovenin bezi eserleri ile Motsartin eserlerini muqayise etmis ve oxsarliq mueyyen etmisler Meselen Carlz Rozen Motsartin C minorda piano konsertinin K 491 Bethovenin Ucuncu Konsertinin modeli oldugunu gosterir Piano ucun kvinteti K 452 ile ise Bethovenin Op 16 eserini ve A majorda simli kvarteti ile K 464 Bethovenin A majorda Op 18 No 5 serlerini muqayise edir Motsartin 40 ci simfoniyasinin Bethovenin besinci simfoniyasinda oynadigi rol Bethovenin sexsi qaralama defterinde de gosterilmisdir Bethoven hemcinin Motsartin D minorda piano konsertine K 466 kadensiyalar bestelemisdir Bir cox bestekarlar ise Motsarta olan ehtiramlarini onun eserlerinin sujetleri esasinda variyasiyalar seriyasi yazmaqla bildirmisler Bethoven dord bele seriya yazmisdir Op 66 WoO 28 WoO 40 WoO 46 Frederik Sopen Don Covanni operasindan La ci darem la mano parcasina solo piano ucun variyasiyalar 1827 Makx Recer ise K 331 piano sonatasinda variyasiya sujeti esasinda Motsartin sujetleri esasinda variyasiyalar ve fuqalar seriyasini 1914 yazmisdir Pyotr Ilic Caykovski ise G minorda Mozartiana eserinde orkesr ucun 4 sayli suitasini dahi bestekara ithaf etmisdir Mosartin eserleri muasir dovr pop ve diger musiqi janrlarinda da tez tez istifade olunur Koxel kataloquMotsartin eserleri Koxel kataloqunda toplanmisdir Xronoloji qaydada tertib olunmus bu kataloqda her bir eser Koxel kataloq reqemi adli spesifik reqemle teyin edilir Koxel kataloqunun ilk nesri 1862 ci ilde Ludviq fon Koxel terefinden tamamlanmisdir O dovrden etibaren kataloq ayri ayri eserlerin tarixi ve muellife aid oldugunu deqiq teyin etdikce tekrar tekrar nesr edilir Motsart bedii edebiyyatdaBellestristkal janrinda yazan yazicilar Motsartin heyatini evezolunmaz bedii menbe saymis ve genis sekilde muraciet etmisdler Mosart ve Salyeri arasinda guya movcud olmus gerginlik ise xususi maraq predmeti olmusdur Motsartin mehz Salyeri terefinden zeherle oldurulmesi ise Aleksandr Puskinin Motsart ve Salyeri pyesinde ve Nikolay Rimski Korsakovun eyniadli operasinda esas sujet xetti olmusdur Bununla bele tedqiqatcilar Motsart ve Salyeri arasinda ehtimal olunmus bu edavetin hec vaxt olmadigini qeyd etmisler Piter Safferin Amadeus adli pyesinde dahi bestekarin heyati haqqinda yazilanlar onu sevenlerin diqqetini celb edir Az sonra eserin sujeti esasinda televiziya filmi de cekilir Saffer bu eserde Motsartin davranisindaki kobudluq ve musiqisindeki esrarengiz cizgilerini qarsiya qoyur Mosartin olum ayaginda Salyeriye musiqi dikte etmesi ise tamamile muellifin texeyyulunden ireli gelir Maraqli faktlarMotsart tekzib vermekden ve italyanlar terefinden zeherlenmekden qorxurdu IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Wolfgang Amadeus Mozart RKDartists nid RKDartists nid unspecified title ISBN 978 1 61669 768 6 Mocart Volfgang Amadej Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 http www oxfordreference com view 10 1093 oi authority 20110803100213606 Find a Grave ing 1996 Riman G Mocart rus Muzykalnyj slovar Perevod s 5 go nemeckogo izdaniya pod red Yu D Engel per B P Yurgenson Moskva Muzykalnoe izdatelstvo P I Yurgensona 1901 T 2 S 877 882 Kayzen az Boyuk musiqiciler Volfqanq Amadey Mosart 2021 09 25 tarixinde Istifade tarixi 2011 09 05 Kayzen az Boyuk musiqiciler Mosart Motsart dahi bestekar 2021 09 25 tarixinde Istifade tarixi 2011 09 09 Diger layihelerdeVikisitatda elaqeli sitatlarVikimenbede elaqeli metnlerVikianbarda elaqeli media fayllar