Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Milton Fridmen (ing. Milton Friedman; 31 iyul 1912[…], Bruklin, Nyu-York ştatı – 16 noyabr 2006[…], San-Fransisko, Kaliforniya[…]) — amerikalı iqtisadçı, monetarizm nəzəriyyəsinin yaradıcısı. 1976-cı ildə İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşdür.
| Milton Fridman | |
|---|---|
| ing. Milton Friedman | |
 | |
| Doğum tarixi | 31 iyul 1912[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 16 noyabr 2006[…](94 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Vəfat səbəbi | ürək çatışmazlığı |
| Elm sahələri | iqtisadiyyat, makroiqtisadiyyat |
| İş yeri | |
| Təhsili | |
| Elmi rəhbəri | Saymon Kuznes |
| Tanınmış yetirmələri | Hari Bekker |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları |   |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Milton Fridmen 31 iyul 1912-ci ildə Nyu Yorkda Avstriya-Macarıstan İmperiyasından yeni köçmüş bir yəhudi ailənin oğlu kimi anadan olub. Fridmen uşaq olarkən ailəsi Nyu Cersiyə köçdü. Fridmen burada 16 yaşında olarkən 1928-ci ildə məktəb-liseydən məzun oldu.
1932-ci ildə Ratqers Universitetinin riyaziyyat bölməsindən məzun olaraq diplom aldı. ABŞ-də baş verən iqtisadi böhran dövründə məzun olmuşdu. Fridmenin iqtisadi düşüncəsinin formalaşmasında ilk əvvəl bu böhran, sonra isə universitetdəki müəllimlər rol oynamışdı. Çikaqo Universitetində iqtisadiyyat üzrə magistr təhsili aldı və burada olan məşhur iqtisadçılardan, Ceykob Viner, Frenk Nayt və Henri Simonsdan təsirləndi. 1933-cü ildə Kolumbiya Universitetində iqtisadçı və statistik Herold Hotellinqin rəhbərliyində tədqiqatlar apardı. 1934-cü ildə yenidən Çikaqo Universitetinə qayıdaraq tələbin hesablanması ilə bağlı tədqiqatlar aparan Henri Şultsun köməkçisi kimi işlədi. Buna baxmayaraq böhran səbəbindən Fridmen iş tapa bilmədi. Sonra Franklin Delano Ruzveltin dövründə dövlət idarəsində iqtisadçı olaraq işlədi. 1941–1943-cü illərdə Federal hökumətin müharibə ilə bağlı vergiqoyma mövzularında tədqiqatlar apardı. Fasilə üsulu ilə gəlir vergisi yığılmasına böyük xidmətlər göstərdiyi vurğulanmaqdadır. 1945-ci ildə Kolumbiya Universitetində riyazi statistik kimi işlədi. Fridmen sonradan bu dövrdə qazandığı uğurları qəbul eləmədi.
Fridmen 1940-cı ildə hazırladığı "Sərbəst professional işdən gəlirlər" adlı əsərini (ing. İncomes from Independent Professional Practice) 1945-ci ildə təkmilləşdirərək doktorluq dərəcəsi almaq üçün Kolumbiya Universitetinə təqdim eləmiş və 1946-cı ildə doktorluq dərəcəsinə yüksəlmişdi.
1946-cı ildə Çikaqo Universitetində iqtisadiyyat nəzəriyyəsindən dərs demək üçün təyinat aldı və bundan sonra 30 il akademik karyerasını bu qurumda davam elətdirmişdi. Daha sonra seçkilərdə Lindon Consona məğlub olan Berri Qoldvoterin iqtisadi məsləhətçisi kimi işlədi.
1976-cı ildə İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatını aldıqdan sonra 1977-ci ildə 65 yaşında təqaüdə çıxdı. Həyat yoldaşı ilə San Fransiskoya köçdü və orada sağçı iqtisadi nəzəriyyələri təkmilləşdirmək üçün yaradılmış Huver İnstitutunda işləməyə başladı. 1977-ci ildə sağ yönümlü "Seçmək üçün azadlıq" (ing. Free to Choose Network) televizor proqramı şirkəti üçün hazırladığı 10 seriyalı proqram və bundan sonra çıxan kitabdan sonra məşhur oldu. Fridmenə Auqusto Pinoçetin rəhbərlik elədiyi Çilidə iqtisadi nəzəriyyələrini təcrübədən keçirmək fürsəti yarandı. Ancaq Çilinin faşist rejimində olduğunu heç vaxt qəbul etmədi. İqtisadi olaraq azad bir ölkədə digər azadlıqların da öz-özünə var olacağını bildirdi və beləcə Çilidə baş verən insan haqları pozuntusuna göz yummuş oldu. 1980-ci ildə Respublikaçılar partiyasının namizədi Ronald Reyqanın iqtisadi məsləhətçisi oldu. Ronald Reyqan prezident seçildikdən sonra isə Fridmen ABŞ Federal hökumətinin "İqtisadi Siyasət Məsləhətçisi" qurumundə baş iqtisadi məsləhətçi olaraq işlədi. 1980 və 1990-cı illərdə Fridmen yenə də televizor proqramları və məqalələrə davam etdi. SSRİ-nin çöküşünün ardından bazar iqtisadiyyatı fikirlərini geniş şəkildə təbliğ etdiyinə görə çoxlu tərif aldı. 2006-cı ildə 94 yaşında olarkən ürək tutmasından öldü.
İqtisadiyyata xidmətləri
Milton Fridmen monetarizm formalaşmasında önəmli iqtisadçılardan biridir. 1976-cı ildə "Pulun miqdar nəzəriyyəsi tədqiqatları" əsərində monetarizmin əsas prinsiplərini yazmışdır. ABŞ-dəki dövlət məktəblərində pulsuz günorta yeməyi verilməsi məsələsinə "Pulsuz günorta yeməyi məsələsi yoxdur" (ing. There is no such thing as a Free Lunch) şəklində cavab verməsi monetarist iqtisadçılar arasında mübahisə mövzusu olmuşdu.
Milton Fridmen ona İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı verilərkən etdiyi çıxışda "İnflyasiya hər vaxt və hər yerdə monetar bir fakt olmuşdur" düşüncəsi ilə monetar genişlənmə və inflyasiya arasında sıx bağlılıq olduğunu vurğulamışdır.
Fridmen və digər monetaristlərdən Şvartz pul siyasətinin həm genişlənmələrdə, həm də daralmalarda həqiqətən də təsirli olduğunu sübuta yetirmişdilər.
Milton Fridmenin pul iqtisadiyyatı ilə bağlı apardığı tədqiqatları 1960 və 1970-ci illərdə inflyasiya təhlükəli həddə çatmağa başladıqda gedərək daha da önəmli və tətbiqi mümkün oldu. Fridmen belə hesab edirdi ki, bu böhranın əsas səbəbi iqtisadiyyatı güclü olan dövlətlərin Con Meynard Keynsin təkliflərindən təsirlənərək yürütdüyü iqtisadi siyasətdir. Yüksək səviyyəli məşğulluğu hədəfləyən bu siyasət iqtisadiyyatı öz yolundan çıxarmış və sabitliyi pozmuşdur.
1970 və 1980-ci illərin əvvəlində iqtisadi və siyasi sahədə öz düşüncələrini hakim mövqeyə çatdırmışdılar. Onların düşüncəsinə görə 1970-ci illərin problemi olan işsizlik və inflyasiyanın səbəbi təsadüfi tətbiq olunan pul siyasətləridir. İqtisadi qeyri-sabitliyin səbəbi isə pul miqdarındakı nizamsız dalğalanmalardır.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Milton Fridmen haqqında Nobel mükafatı e-muzeyində məlumatlar
- Milton Fridmen haqqında faktlar
- Milton Fridmenin İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatının təqdimolunma mərasimindəki çıxışı
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Milton Friedman // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- Milton Friedman, economist, dies aged 94 (ing.). // Financial Times Nikkei Inc., 2006. ed. size: 111898 ISSN 0307-1766; 1476-8844
- NNDB (ing.). 2002.
- https://www.econometricsociety.org/society/organization-and-governance/fellows/memoriam.
- https://archive.org/details/openmind_ep494.
- http://www.legacy.com/obituaries/sfgate/obituary.aspx?pid=173292483.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Milton Fridmen ing Milton Friedman 31 iyul 1912 Bruklin Nyu York stati 16 noyabr 2006 San Fransisko Kaliforniya amerikali iqtisadci monetarizm nezeriyyesinin yaradicisi 1976 ci ilde Iqtisadiyyat uzre Nobel mukafatina layiq gorulmusdur Milton Fridmaning Milton FriedmanDogum tarixi 31 iyul 1912 1912 07 31 Dogum yeri Bruklin Nyu York Nyu York stati ABSVefat tarixi 16 noyabr 2006 2006 11 16 94 yasinda Vefat yeri San Fransisko Kaliforniya ABS Vefat sebebi urek catismazligiElm saheleri iqtisadiyyat makroiqtisadiyyatIs yeri Cikaqo UniversitetiTehsili Kolumbiya Universiteti Ratqers Universiteti 1932 Cikaqo Universiteti 1933 Kembric UniversitetiElmi rehberi Saymon KuznesTaninmis yetirmeleri Hari BekkerUzvluyu ABS Milli Elmler Akademiyasi Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi Dei Lincei Akademiyasi Amerika Felsefe Cemiyyeti d Ekonometrik Cemiyyet 1949 Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiMilton Fridmen 31 iyul 1912 ci ilde Nyu Yorkda Avstriya Macaristan Imperiyasindan yeni kocmus bir yehudi ailenin oglu kimi anadan olub Fridmen usaq olarken ailesi Nyu Cersiye kocdu Fridmen burada 16 yasinda olarken 1928 ci ilde mekteb liseyden mezun oldu 1932 ci ilde Ratqers Universitetinin riyaziyyat bolmesinden mezun olaraq diplom aldi ABS de bas veren iqtisadi bohran dovrunde mezun olmusdu Fridmenin iqtisadi dusuncesinin formalasmasinda ilk evvel bu bohran sonra ise universitetdeki muellimler rol oynamisdi Cikaqo Universitetinde iqtisadiyyat uzre magistr tehsili aldi ve burada olan meshur iqtisadcilardan Ceykob Viner Frenk Nayt ve Henri Simonsdan tesirlendi 1933 cu ilde Kolumbiya Universitetinde iqtisadci ve statistik Herold Hotellinqin rehberliyinde tedqiqatlar apardi 1934 cu ilde yeniden Cikaqo Universitetine qayidaraq telebin hesablanmasi ile bagli tedqiqatlar aparan Henri Sultsun komekcisi kimi isledi Buna baxmayaraq bohran sebebinden Fridmen is tapa bilmedi Sonra Franklin Delano Ruzveltin dovrunde dovlet idaresinde iqtisadci olaraq isledi 1941 1943 cu illerde Federal hokumetin muharibe ile bagli vergiqoyma movzularinda tedqiqatlar apardi Fasile usulu ile gelir vergisi yigilmasina boyuk xidmetler gosterdiyi vurgulanmaqdadir 1945 ci ilde Kolumbiya Universitetinde riyazi statistik kimi isledi Fridmen sonradan bu dovrde qazandigi ugurlari qebul elemedi Fridmen 1940 ci ilde hazirladigi Serbest professional isden gelirler adli eserini ing Incomes from Independent Professional Practice 1945 ci ilde tekmillesdirerek doktorluq derecesi almaq ucun Kolumbiya Universitetine teqdim elemis ve 1946 ci ilde doktorluq derecesine yukselmisdi 1946 ci ilde Cikaqo Universitetinde iqtisadiyyat nezeriyyesinden ders demek ucun teyinat aldi ve bundan sonra 30 il akademik karyerasini bu qurumda davam eletdirmisdi Daha sonra seckilerde Lindon Consona meglub olan Berri Qoldvoterin iqtisadi meslehetcisi kimi isledi 1976 ci ilde Iqtisadiyyat uzre Nobel mukafatini aldiqdan sonra 1977 ci ilde 65 yasinda teqaude cixdi Heyat yoldasi ile San Fransiskoya kocdu ve orada sagci iqtisadi nezeriyyeleri tekmillesdirmek ucun yaradilmis Huver Institutunda islemeye basladi 1977 ci ilde sag yonumlu Secmek ucun azadliq ing Free to Choose Network televizor proqrami sirketi ucun hazirladigi 10 seriyali proqram ve bundan sonra cixan kitabdan sonra meshur oldu Fridmene Auqusto Pinocetin rehberlik elediyi Cilide iqtisadi nezeriyyelerini tecrubeden kecirmek furseti yarandi Ancaq Cilinin fasist rejiminde oldugunu hec vaxt qebul etmedi Iqtisadi olaraq azad bir olkede diger azadliqlarin da oz ozune var olacagini bildirdi ve belece Cilide bas veren insan haqlari pozuntusuna goz yummus oldu 1980 ci ilde Respublikacilar partiyasinin namizedi Ronald Reyqanin iqtisadi meslehetcisi oldu Ronald Reyqan prezident secildikden sonra ise Fridmen ABS Federal hokumetinin Iqtisadi Siyaset Meslehetcisi qurumunde bas iqtisadi meslehetci olaraq isledi 1980 ve 1990 ci illerde Fridmen yene de televizor proqramlari ve meqalelere davam etdi SSRI nin cokusunun ardindan bazar iqtisadiyyati fikirlerini genis sekilde teblig etdiyine gore coxlu terif aldi 2006 ci ilde 94 yasinda olarken urek tutmasindan oldu Iqtisadiyyata xidmetleriMilton Fridmen monetarizm formalasmasinda onemli iqtisadcilardan biridir 1976 ci ilde Pulun miqdar nezeriyyesi tedqiqatlari eserinde monetarizmin esas prinsiplerini yazmisdir ABS deki dovlet mekteblerinde pulsuz gunorta yemeyi verilmesi meselesine Pulsuz gunorta yemeyi meselesi yoxdur ing There is no such thing as a Free Lunch seklinde cavab vermesi monetarist iqtisadcilar arasinda mubahise movzusu olmusdu Milton Fridmen ona Iqtisadiyyat uzre Nobel mukafati verilerken etdiyi cixisda Inflyasiya her vaxt ve her yerde monetar bir fakt olmusdur dusuncesi ile monetar genislenme ve inflyasiya arasinda six bagliliq oldugunu vurgulamisdir Fridmen ve diger monetaristlerden Svartz pul siyasetinin hem genislenmelerde hem de daralmalarda heqiqeten de tesirli oldugunu subuta yetirmisdiler Milton Fridmenin pul iqtisadiyyati ile bagli apardigi tedqiqatlari 1960 ve 1970 ci illerde inflyasiya tehlukeli hedde catmaga basladiqda gederek daha da onemli ve tetbiqi mumkun oldu Fridmen bele hesab edirdi ki bu bohranin esas sebebi iqtisadiyyati guclu olan dovletlerin Con Meynard Keynsin tekliflerinden tesirlenerek yurutduyu iqtisadi siyasetdir Yuksek seviyyeli mesgullugu hedefleyen bu siyaset iqtisadiyyati oz yolundan cixarmis ve sabitliyi pozmusdur 1970 ve 1980 ci illerin evvelinde iqtisadi ve siyasi sahede oz dusuncelerini hakim movqeye catdirmisdilar Onlarin dusuncesine gore 1970 ci illerin problemi olan issizlik ve inflyasiyanin sebebi tesadufi tetbiq olunan pul siyasetleridir Iqtisadi qeyri sabitliyin sebebi ise pul miqdarindaki nizamsiz dalgalanmalardir Hemcinin baxIqtisadiyyat uzre Nobel mukafati Iqtisadiyyat uzre Nobel mukafati laureatlarinin siyahisi Kapitalizm Neoliberalizm Auqusto Pinocet Ronald ReyqanXarici kecidlerMilton Fridmen haqqinda Nobel mukafati e muzeyinde melumatlar Milton Fridmen haqqinda faktlar Milton Fridmenin Iqtisadiyyat uzre Nobel mukafatinin teqdimolunma merasimindeki cixisiIstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Milton Friedman Brockhauz Ensiklopediyasi alm Milton Friedman economist dies aged 94 ing Financial TimesNikkei Inc 2006 ed size 111898 ISSN 0307 1766 1476 8844 NNDB ing 2002 https www econometricsociety org society organization and governance fellows memoriam https archive org details openmind ep494 http www legacy com obituaries sfgate obituary aspx pid 173292483