Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Maqma (yun. μάγμα — qatı yağ, xəmir) — Yer qabığında və ya yuxarı mantiyada, böyük olmayan dərinlikdə təbii halda yaranan, soyuduqda maqmatik dağ qayalarna çevrilən, silikat tərkibli, isti və maye ərintidir. Axan maqma lava adlanır.
Geomorfoloji termin
Maqma — (rus. магма, ing. maqma) Yerin dərinliyində əmələ gələn mürəkkəb, əksərən silikat tərkibli ərgin, qızğın kütlə. M. tərkibində oksigen, silisium, alüminium, dəmir, maqnezium, natrium və kaliumun üstünlük təşkil etdiyi çoxlu miqdarda kimyəvi elementlərin birləşmələrindən, bəzən bir neçə faizi uçan komponentlərdən (su, kükürd, hidrogen, ftor, xlor və s.) təşkil olmuş məhluldan ibarətdir.
Kimyəvi tərkibi
Maqmada demək olar ki, bütün kimyəvi elementlərə rast gəlinir, onların arasında: Si, Al, Fe, Са, Mg, К, Ti, Na, həmçinin müxtəlif uçan komponentlərə (karbon oksidi, kükürd, hidrogen, flüor, xlor və s.) və buxarşəkilli suya da rast gəlinir. Uçan komponentlər maqmanın kristallaşması zamanı müxtəlif minerallara daxil olur. Nadir hallarda qeyri-silikat tərkibli maqmatik ərintilər mövcud olur. Maqmanın yuxarıya hərəkəti zamanı uçan komponentlərin miqdarı azalır. Qazsızlaşdırılmış maqma yerin üzünə çıxır və lava adlanır.
Maqmanın növləri
Bazalt maqması
Bazalt maqması — müxtəlif bazalt tipləri və onların dərinlik analoqunu əmələ gətirən maqmatik ərintilərin məcmusu. Geniş yayılmış maqma növüdür. Onun tərkibində 50% silisum-dioksid, yüksək miqdarda alüminium, kalsium, dəmir və maqnezium, kiçik miqdarda natrium, kalium və fosfor vardır. Kimyəvi tərkibinə görə bazalt maqması toleit və olivin-bazalt olaraq iki qrupa bölünürlər.
Yoder və Tilliyə görə (1955), bazalt ərintilərinin bütün təbii növləri normativ tərkiblərinə görə 5 qrupa bölünür:
- normativ kvarslı və hiperstenli SiO2 ilə ifrat doymuş toleitlər;
- normativ hiperstenli SiO2 ilə doymuş toleitlər;
- normativ hiperstenli və olivinli SiO2 ilə doymamış olivinli toleitlər;
- normativ olivinli bazaltlar;
- normativ nefelinli və olivinli qələvi bazaltlar.
Bazalt maqmasının mənşəyini üst mantiyanın pirolit materiallarının selektiv ərinməsi ilə əlaqələndirirlər.
Qranit maqması
Qranit maqmasının tərkibi 60–65% silisium dioksiddən ibarətdir. O daha az sıxlığa və özlülüyə malidkir, bazalt maqamsına nisbətən daha çox qazla dolğundur.
Maqmanın hərəkət xarakterindən və onun donma yerindən asılı olaraq, iki növ maqmatizm mövcuduur: intruziv və effuziv. Birinci halda maqma yerin dərinliyində soyuyur və kristallaşır, ikinci halda o yerin üstündə və ya ona yaxın yerdə (5 km-ə qədər) soyuyur.
Maqmanın kristallaşması
İstənilən maqma əintisi tarazlığa can atan mayedən, qaz və bərk kristallardan ibarətdir. Temperatur, təzyiq, qazın tərkibindən və digər amillərdən asılı olaraq ərinti dəyişir və onun tərkibində əmələ gələn mineral kristalı dəyişir: biri əriyir, digəri yenidən yaranır və maqamnn bütün həcmi daimi təkamülə məruz qalır.
İstinadlar
- Maqma // Geomorfoloji terminlərin izahlı lüğəti. Bakı: "Elm". 2012. səh. 177. ISBN .
- Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti. Bakı: Nafta-Press. 2006. 679.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Maqma yun magma qati yag xemir Yer qabiginda ve ya yuxari mantiyada boyuk olmayan derinlikde tebii halda yaranan soyuduqda maqmatik dag qayalarna cevrilen silikat terkibli isti ve maye erintidir Axan maqma lava adlanir Donmus lavaGeomorfoloji terminMaqma rus magma ing maqma Yerin derinliyinde emele gelen murekkeb ekseren silikat terkibli ergin qizgin kutle M terkibinde oksigen silisium aluminium demir maqnezium natrium ve kaliumun ustunluk teskil etdiyi coxlu miqdarda kimyevi elementlerin birlesmelerinden bezen bir nece faizi ucan komponentlerden su kukurd hidrogen ftor xlor ve s teskil olmus mehluldan ibaretdir Kimyevi terkibiMaqmada demek olar ki butun kimyevi elementlere rast gelinir onlarin arasinda Si Al Fe Sa Mg K Ti Na hemcinin muxtelif ucan komponentlere karbon oksidi kukurd hidrogen fluor xlor ve s ve buxarsekilli suya da rast gelinir Ucan komponentler maqmanin kristallasmasi zamani muxtelif minerallara daxil olur Nadir hallarda qeyri silikat terkibli maqmatik erintiler movcud olur Maqmanin yuxariya hereketi zamani ucan komponentlerin miqdari azalir Qazsizlasdirilmis maqma yerin uzune cixir ve lava adlanir Maqmanin novleriBazalt maqmasi Bazalt maqmasi muxtelif bazalt tipleri ve onlarin derinlik analoqunu emele getiren maqmatik erintilerin mecmusu Genis yayilmis maqma novudur Onun terkibinde 50 silisum dioksid yuksek miqdarda aluminium kalsium demir ve maqnezium kicik miqdarda natrium kalium ve fosfor vardir Kimyevi terkibine gore bazalt maqmasi toleit ve olivin bazalt olaraq iki qrupa bolunurler Yoder ve Tilliye gore 1955 bazalt erintilerinin butun tebii novleri normativ terkiblerine gore 5 qrupa bolunur normativ kvarsli ve hiperstenli SiO2 ile ifrat doymus toleitler normativ hiperstenli SiO2 ile doymus toleitler normativ hiperstenli ve olivinli SiO2 ile doymamis olivinli toleitler normativ olivinli bazaltlar normativ nefelinli ve olivinli qelevi bazaltlar Bazalt maqmasinin menseyini ust mantiyanin pirolit materiallarinin selektiv erinmesi ile elaqelendirirler Qranit maqmasi Qranit maqmasinin terkibi 60 65 silisium dioksidden ibaretdir O daha az sixliga ve ozluluye malidkir bazalt maqamsina nisbeten daha cox qazla dolgundur Maqmanin hereket xarakterinden ve onun donma yerinden asili olaraq iki nov maqmatizm movcuduur intruziv ve effuziv Birinci halda maqma yerin derinliyinde soyuyur ve kristallasir ikinci halda o yerin ustunde ve ya ona yaxin yerde 5 km e qeder soyuyur Maqmanin kristallasmasiIstenilen maqma eintisi tarazliga can atan mayeden qaz ve berk kristallardan ibaretdir Temperatur tezyiq qazin terkibinden ve diger amillerden asili olaraq erinti deyisir ve onun terkibinde emele gelen mineral kristali deyisir biri eriyir digeri yeniden yaranir ve maqamnn butun hecmi daimi tekamule meruz qalir IstinadlarMaqma Geomorfoloji terminlerin izahli lugeti Baki Elm 2012 seh 177 ISBN 978 9952 453 14 0 Geologiya terminlerinin izahli lugeti Baki Nafta Press 2006 679