Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Kvant mexanikası fizikada təbiətin fiziki xassələrinin atomlar və atomaltı hissəciklər miqyasında təsvirini təmin edən fundamental nəzəriyyədir. O, , kvant sahə nəzəriyyəsi, kvant texnologiyası və kvant informasiya elmi də daxil olmaqla bütün kvant fizikasının əsasını təşkil edir.
Klassik fizika, kvant mexanikasının yaranmasından əvvəl mövcud olan nəzəriyyələr toplusu, təbiətin bir çox aspektlərini adi (makroskopik) miqyasda təsvir edir, lakin onları kiçik (atom və atom altı) miqyasda təsvir etmək üçün kifayət deyil. Klassik fizikada əksər nəzəriyyələr geniş (makroskopik) miqyasda etibarlı bir yaxınlaşma kimi kvant mexanikasından əldə edilə bilər.
Kvant mexanikası klassik fizikadan onunla fərqlənir ki, bağlı sistemin enerji, impuls, bucaq impulsu və digər kəmiyyətləri diskret qiymətlərlə məhdudlaşır (kvantlaşdırma), cisimlər həm hissəciklərin, həm də dalğaların xüsusiyyətlərinə malikdir (dalğa-hissəcik ikiliyi) və məhdudiyyətlər var. İlkin şərtlərin tam dəsti (qeyri-müəyyənlik prinsipi) nəzərə alınmaqla, fiziki kəmiyyətin dəyərinin ölçülməzdən əvvəl nə qədər dəqiq proqnozlaşdırıla biləcəyinə.
Kvant mexanikası 1900-cü ildə Maks Plankın qara cisim radiasiya probleminin həlli və Albert Eynşteynin 1905-ci ildəki məqaləsindəki enerji və tezlik arasındakı uyğunluq kimi klassik fizika ilə uzlaşa bilməyən müşahidələri izah etmək üçün tədricən nəzəriyyələrdən yarandı. Fotoelektrik effekti izah etdi. İndi "köhnə kvant nəzəriyyəsi" kimi tanınan mikroskopik hadisələri anlamaq üçün bu ilk cəhdlər 1920-ci illərin ortalarında Nils Bor, Ervin Şrödinger, Verner Heyzenberq, Maks Born tərəfindən kvant mexanikasının tam inkişafına səbəb oldu və qeyriləri. Müasir nəzəriyyə müxtəlif xüsusi hazırlanmış riyazi formalizmlərdə formalaşdırılır. Onlardan birində dalğa funksiyası adlanan riyazi varlıq ehtimal amplitüdləri şəklində hissəciyin enerjisinin, impulsunun və digər fiziki xassələrinin hansı ölçüləri verə biləcəyi haqqında məlumat verir.
Tarixi
1905-ci ildə Albert Eynşteyn işığın kvantalara, yəni enerji porsiyalarına sahib olduğu iddiasını ortaya atdı. Bu enerji porsiyalarına foton adı verilirdi. Zərrəcik olaraq adlandırılsalar da fotonlar 1860-cı illərdə Ceyms Maksvellin iddia etdiyi kimi dalğa hərəkətinə bərabər şəkildə müşahidə edilə bilirdi. Bu səbəbdən işıq, dalğa və zərrəcik arasında keçid kimi idi. Ancaq bu vəziyyət, Nyuton fizikası baxımından olduqca böyük ziddiyyət kəsb edirdi.
Eynşteyndən sonra alman əsilli fizik Maks Plank, işıq üzərində çalışmalar apararaq işığın həm dalğa, həm də zərrəcik halında olduğunu söylədi və bütün elm dünyasını təəcübləndirdi. Kvant nəzəriyyəsi adı altında ortaya atdığı bu nəzəriyyəyə görə enerji düz və davamlı deyil, kəsik, qopuq və nöqtəvari porsiyalar halında yayılırdı. Bu düşüncə Plank sabiti olaraq riyaziyyat elminə köçürüldü. Kvant hadisəsində işıq həm maddə, həm də dalğa xüsusiyyəti göstərirdi. Foton deyilən maddəyə kosmosda dalğa yoldaşlıq edirdi. Yəni işıq kosmosda dalğa kimi, qarşısına maneə çıxdıqda isə aktiv zərrəcik kimi davranırdı. Başqa sözlə işıq, qarşısına maneə çıxana qədər enerji şəklinə bürünür, maneə ilə qarşılaşdığında isə sanki maddi varlığı varmış kimi qum dənələrinə oxşar şəkildə zərrəciklər formasını alırdı. Bu nəzəriyyə Plankdan sonra Albert Eynşteyn, Nils Bor, Louis De Broglie, Ervin Şredinger, Verner Heyzenberq, Paul Adrian Maurica Dirac və Wolfgang Pauli kimi alimlər tərəfindən inkişaf etdirildi. Hər birinə bu böyük kəşfdən ötrü Nobel mükafatı verilib.
Elm adamları, artıq maddənin cansız, kor və anlaşılmaz zərrəciklər olduğuna inanmırdılar. Başqa sözlə desək kvant fizikası materialist məna daşımırdı. Çünki maddənin özündə maddi olmayan bir şeylər vardı. Eynşteyn, Phillip Lenard və Compton işığın dənəcik quruluşunu araşdırarkən, Luis De Broglie də dalğaların quruluşunu araşdırmağa başladı. Broglie'nin kəşfi isə fövqəladə idi. Apardığı çalışmalar nəticəsində atom altı zərrəciklərin də dalğa xüsusiyyətləri göstərdiklərini müşahidə etmişdi. Elektron, proton kimi zərrəciklər də özlərini dalğa kimi aparırdılar. Yəni materializmin mütləq maddə olaraq təyin etdiyi atomun içində materialistlərin inancının əksinə maddə deyil, əslində var olmayan enerji dalğaları vardı. Atomun içindəki bu kiçik zərrələr eynilə işıq kimi istədikləri zaman dalğa kimi davranır, istədikləri zaman da zərrəcik xüsusiyyəti göstərirdilər. Yəni materialist şərhə görə atomun içində "mütləq şəkildə var olan maddə", materialistlərin proqnozlarının əksinə bəzən görünən olur, bəzən də yox olurdu. Bu mühüm kəşf gerçək dünya zənn etdiyimiz görüntülərin kölgə varlıq olduğunu, maddənin fizikadan tamamilə uzaqlaşdığını və metafizikaya yönəldiyini göstərirdi.
Fizik Riçard Feynman, atom altı zərrəciklər və işıqla bağlı bu maraqlı gerçəyi bu sözlərlə açıqlayır: "Elektronların və işığın necə davrandıqlarını artıq bilirik. Necə davranırlar? Zərrəciklər kimi davrandıqlarını söyləsəm səhv təəssürata gətirib çıxarmış olaram. Dalğa kimi davranırlar desəm, yenə eyni şey. Onlar özlərinə xas, bənzəri olmayan şəkildə hərəkət edirlər. Texniki olaraq buna "kvant mexaniki davranış forması" deyə bilərik. Bu, daha əvvəl gördüyünüz heç bir şeyə bənzəməyən davranış formasıdır. Ən azından belə bir sadələşdirmə edə bilərik: elektronlar müəyyən mənada eynilə fotonlar kimi davranırlar; ikisi də eyni şəkildə "əcaibdir". Necə davrandıqlarını qəbul etmək təxəyyül tələb edir; çünki qəbul edəcəyiniz şey bildiyiniz hər şeydən fərqlidir. Bunun niyə belə olduğunu heç kim bilmir. " Bütün bunları yekunlaşdırsaq, kvant mexanikaçılarının söylədikləri obyektiv (həqiqi) dünyanın bir illüziya olduğu idi. Max Planck Institude of Physics (Max Planck Fizika İnstitutu) idarəçisi prof. Hans-Peter Dürr bu gerçəyi belə təqdim edir: "Maddə hər nədirsə, maddədən hazırlanmamışdır"1920-lərdə ən məşhur fiziklər Paul Diracdan Niles Bora, Albert Einsteindən Werner Heisenbergə qədər hamı kvant təcrübələrinin nəticələrini açıqlamaq üçün çalışırdı.
Nəticədə, 1927-də Brüsseldəki beşinci Solvay Fizika Konqresində bir qrup fizik – Bohr, Max Born, Paul Dirac, Werner Heisenberg və Wolfgang Pauli- Kvant Mexanikasının Kopenhagen Şərhi olaraq adlandırılan yekun nəticəyə gəldilər. Bu ad, qrupun liderliyindəki Borun çalışdığı yerin adı idi. Bor, kvant nəzəriyyəsinin nəzərdə tutduğu fiziki həqiqətin, bir sistemə dair bizim sahib olduğumuz məlumat olduğunu və bu məlumata söykənərək ortaya atdığımız təxminlər olduğunu söylədi. Ona görə bizim beynimizdəki bu "təxminlər", "zahirdəki" (outside) gerçək ilə əlaqəsiz idi. Yəni "içimizdəki dünya", Aristoteldən bu tərəfə fizikaçıların maraqlandığı başlıca mövzu olan "zahirdəki gerçək" dünya ilə əlaqədar deyildi. Fizikaçılar, bu görüş ilə bağlı köhnə düşüncələrini bir kənara atmışlar və kvant anlayışının fiziki sistem üzərində yalnız "bizim məlumatımızı" təmsil etdiyi barədə həmfikir olmuşdular. Başqa sözlə desək, bizim qəbul etdiyimiz maddi dünya, yalnız bizim beynimizdəki məlumatlar ilə var olurdu. Yəni zahirdəki maddənin əsli ilə heç bir zaman əlaqədə ola bilmirdik.
Jeffrey M. Schwartz, Kopenhagen şərhinə görə ortaya çıxan nəticəni bu şəkildə izah edirdi: Fizikaçı John Archibald Wheelerin söylədiyinə görə: "Heç bir hadisə, müşahidə edilmədən hadisə deyil. "ƁXülasə etsək, kvant mexanikasının bütün ənənəvi şərhi "qavrayanın" varlığına bağlı idi
Amit Goswami, bu gerçəyi belə təqdim etmişdi: Bunu soruşduğumuzu fərz edək: Yuxarıya baxmadığımızda da Ay hələ yerindədirmi? Ay, nəticədə kvant obyekti olduğu üçün (tamamilə kvant obyektlərindən meydana gəldiyi üçün), fizikaçı David Mermin'in də ifadə etdiyi kimi buna xeyr deməliyik. Bəlkə də ən əhəmiyyətli və uşaqlığımızda mənimsədiyimiz ən hiyləgər zənn, zahirdə (outside) var olan obyektlərin maddi dünyasının, müşahidə edənlərin meydana gətirdiyi obyektlərdən müstəqil olduğudur. Bu zənnin lehində dolaylı dəlillər var. Məsələn, biz Aya baxdığımızda onun klassik olaraq hesablanmış orbitində olduğu (bizim gözlədiyimiz) yerdə tapırıq. Təbii olaraq, biz ona baxmasaq belə zaman-məkan anlayışı içində Ayın mütləq orada olduğunu zehinimizdə hazırlayarıq. Kvant fizikası isə buna xeyr deyir. Biz Aya baxmadığımızda hər nə qədər çox kiçik miqdarlarda da olsa Ayın mümkün dalğaları yayılır. Biz ona baxdığımızda, dalğa dərhal sönür və dalğa artıq zaman məkan anlayışı içində olmaz. İdealist bir metafizik fərziyyəni ifadə etmək daha aydın olacaq: Əgər ona (yəni Aya) baxan şüurlu bir adam yoxdursa, zaman məkan anlayışı içində heç bir obyekt yoxdur.
Bu əlbəttə bizim qavrayış (perception) dünyamız üçün etibarlıdır. Əlbəttə, xarici dünyada Ayın varlığı aşkardır, amma biz baxdığımızda, ancaq Ayın öz qavrayış dünyamızdakı varlığı ilə qarşılaşırıq. Kaliforniya Universitetindən nevrologiya və psixiatriya professoru Jeffrey M. Schwartz isə müxtəlif fizikaçıların mövzuyla əlaqədar şərhlərini bu şəkildə qeyd edir: Jacob Bronowski'nin "The Ascent of Man" kitabında ifadə etdiyi kimi: "Fizika elmlərinin bir məqsədi, maddi dünyanın tam bir görüntüsünü vermək idi. 20-ci əsrdə fizikadakı ən böyük müvəffəqiyyətlərdən biri isə bu məqsədin əlçatmaz olduğunu sübut etmək oldu." Heisenberg'ə görə isə obyektiv həqiqət "buxar olub ucmuşdur". 1958-ci ildə bunları etiraf etmişdir: "Kvant nəzəriyyəsində riyazi olaraq düstura saldığımız təbiətin qanunları artıq birbaşa zərrəciklərlə əlaqədar deyil, zərrəciklər haqqındakı məlumatımızla əlaqədardır." Bohr isə, "Fizikanın vəzifəsinin ‘təbiətin necə olduğunu tapa bilmək' olduğunu düşünmək səhvdir. Fizika, təbiət haqqında bizim nə söyləyəcəyimizlə bağlıdır." demişdir. Bir çox ölkədə nümayiş etdirilən "What the Bleep Do We Know" (Nə Bilirik ki?) sənədli filmindəki fizikaçılardan Fred Alan Wolf isə bu gerçəyi belə ifadə edir:Obyektləri meydana gətirənlər, daha çox obyektlər deyil. Obyektləri meydana gətirənlər fikirlər, anlayışlar və məlumatdır.
80 il davam edən insan zəkasının reallaşdıra biləcəyi ən maraqlı və həssas təcrübələrdən sonra qəti və elmi cəhətdən isbat edilmiş olan kvant fizikasının əleyhinə heç bir görüş yoxdur. Aparılmış təcrübələrdən alınan nəticələrin əleyhinə təklif edilən görüş də yoxdur. Kvant nəzəriyyəsi, yüzlərlə fərqli istiqamətdən mümkün olan hər cür təcrübəyə salınmış və elm adamlarının inkişaf etdirdiyi hər cür testi keçmişdir. Bir çox elm adamına Nobel mükafatı qazandırmışdır və hələ qazandırmaqdadır. Şərtsiz, tək gerçək şəklində qəbul edilmiş Newton fizikasının gətirdiyi ən fundamental anlayışı- mütləq maddə anlayışını ortadan qaldırmışdır. Köhnə fizikanın müdafiəçiləri, maddənin tək və gerçək varlıq olduğuna inanan materialistlər, kvant fizikasının gətirdiyi "maddəsizlik" gerçəyi qarşısında həqiqi tərəddüdlər yaşamışlar. Artıq bütün fizika qanunlarını metafizika içində axtarmaq məcburiyyətindədirlər. Bu böyük şok, 20-ci əsrin əvvəllərində, materialistlərə, bu an bu sətirlərlə ifadə edilə bilməyəcək qədər böyük çaxnaşma yaşatmışdır.
Kvant mexanikasının bizlərə göstərmiş olduğu nəticə belədir: Maddə, materialistlərin iddia etdikləri kimi mütləq və sonsuz deyil. Maddə əzəli və ya əbədi olmadığı kimi ətrafımızda gördüyümüz varlıqlar da yalnız bir atom yığını deyillər. Kvant fizikasına görə maddə, materialistlərin heç hesaba qatmadığı ölçülər içində xüsusiyyət dəyişdirmiş və maddənin təməlinin yalnız bir enerji şəkli olduğu elmi cəhətdən sübut edilmişdir. Materializm, kvant fizikasının göstərdiyi gerçəklər ilə elmi mənada qəti olaraq çökmüşdür. Paul Davies və John Gribbin, yeni fizikanın materializmi tamamilə ortadan qaldırdığı gerçəyini bu şəkildə ifadə edirlər: Materializmə həyat verən elm olan fizikanın eyni zamanda materializmin ölümü üçün bir siqnal olduğunu söyləmək doğrudur. 20-ci əsr boyunca yeni fizika, ardıcıl inkişaf ilə materialist doktrinanın təməllərini ortadan qaldırdı. İlk əvvəl, Newton'un məkan və zaman barəsindəki təxminlərini ortadan qaldıran nisbilik nəzəriyyəsi gəldi və daha sonra kvant nəzəriyyəsi ortaya çıxdı və bizim maddə görüntümüzü tamamilə dəyişdirdi.
İstinadlar
- http://www.taemag.com/issues/article...cle_detail.asp[ölü keçid] George Gilder
Mənbə
- Kvant fizikası [ölü keçid]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Kvant mexanikasi fizikada tebietin fiziki xasselerinin atomlar ve atomalti hissecikler miqyasinda tesvirini temin eden fundamental nezeriyyedir O kvant sahe nezeriyyesi kvant texnologiyasi ve kvant informasiya elmi de daxil olmaqla butun kvant fizikasinin esasini teskil edir Klassik fizika kvant mexanikasinin yaranmasindan evvel movcud olan nezeriyyeler toplusu tebietin bir cox aspektlerini adi makroskopik miqyasda tesvir edir lakin onlari kicik atom ve atom alti miqyasda tesvir etmek ucun kifayet deyil Klassik fizikada ekser nezeriyyeler genis makroskopik miqyasda etibarli bir yaxinlasma kimi kvant mexanikasindan elde edile biler Kvant mexanikasi klassik fizikadan onunla ferqlenir ki bagli sistemin enerji impuls bucaq impulsu ve diger kemiyyetleri diskret qiymetlerle mehdudlasir kvantlasdirma cisimler hem hisseciklerin hem de dalgalarin xususiyyetlerine malikdir dalga hissecik ikiliyi ve mehdudiyyetler var Ilkin sertlerin tam desti qeyri mueyyenlik prinsipi nezere alinmaqla fiziki kemiyyetin deyerinin olculmezden evvel ne qeder deqiq proqnozlasdirila bileceyine Kvant mexanikasi 1900 cu ilde Maks Plankin qara cisim radiasiya probleminin helli ve Albert Eynsteynin 1905 ci ildeki meqalesindeki enerji ve tezlik arasindaki uygunluq kimi klassik fizika ile uzlasa bilmeyen musahideleri izah etmek ucun tedricen nezeriyyelerden yarandi Fotoelektrik effekti izah etdi Indi kohne kvant nezeriyyesi kimi taninan mikroskopik hadiseleri anlamaq ucun bu ilk cehdler 1920 ci illerin ortalarinda Nils Bor Ervin Srodinger Verner Heyzenberq Maks Born terefinden kvant mexanikasinin tam inkisafina sebeb oldu ve qeyrileri Muasir nezeriyye muxtelif xususi hazirlanmis riyazi formalizmlerde formalasdirilir Onlardan birinde dalga funksiyasi adlanan riyazi varliq ehtimal amplitudleri seklinde hisseciyin enerjisinin impulsunun ve diger fiziki xasselerinin hansi olculeri vere bileceyi haqqinda melumat verir Tarixi1905 ci ilde Albert Eynsteyn isigin kvantalara yeni enerji porsiyalarina sahib oldugu iddiasini ortaya atdi Bu enerji porsiyalarina foton adi verilirdi Zerrecik olaraq adlandirilsalar da fotonlar 1860 ci illerde Ceyms Maksvellin iddia etdiyi kimi dalga hereketine beraber sekilde musahide edile bilirdi Bu sebebden isiq dalga ve zerrecik arasinda kecid kimi idi Ancaq bu veziyyet Nyuton fizikasi baximindan olduqca boyuk ziddiyyet kesb edirdi Eynsteynden sonra alman esilli fizik Maks Plank isiq uzerinde calismalar apararaq isigin hem dalga hem de zerrecik halinda oldugunu soyledi ve butun elm dunyasini teecublendirdi Kvant nezeriyyesi adi altinda ortaya atdigi bu nezeriyyeye gore enerji duz ve davamli deyil kesik qopuq ve noqtevari porsiyalar halinda yayilirdi Bu dusunce Plank sabiti olaraq riyaziyyat elmine kocuruldu Kvant hadisesinde isiq hem madde hem de dalga xususiyyeti gosterirdi Foton deyilen maddeye kosmosda dalga yoldasliq edirdi Yeni isiq kosmosda dalga kimi qarsisina manee cixdiqda ise aktiv zerrecik kimi davranirdi Basqa sozle isiq qarsisina manee cixana qeder enerji sekline burunur manee ile qarsilasdiginda ise sanki maddi varligi varmis kimi qum denelerine oxsar sekilde zerrecikler formasini alirdi Bu nezeriyye Plankdan sonra Albert Eynsteyn Nils Bor Louis De Broglie Ervin Sredinger Verner Heyzenberq Paul Adrian Maurica Dirac ve Wolfgang Pauli kimi alimler terefinden inkisaf etdirildi Her birine bu boyuk kesfden otru Nobel mukafati verilib Elm adamlari artiq maddenin cansiz kor ve anlasilmaz zerrecikler olduguna inanmirdilar Basqa sozle desek kvant fizikasi materialist mena dasimirdi Cunki maddenin ozunde maddi olmayan bir seyler vardi Eynsteyn Phillip Lenard ve Compton isigin denecik qurulusunu arasdirarken Luis De Broglie de dalgalarin qurulusunu arasdirmaga basladi Broglie nin kesfi ise fovqelade idi Apardigi calismalar neticesinde atom alti zerreciklerin de dalga xususiyyetleri gosterdiklerini musahide etmisdi Elektron proton kimi zerrecikler de ozlerini dalga kimi aparirdilar Yeni materializmin mutleq madde olaraq teyin etdiyi atomun icinde materialistlerin inancinin eksine madde deyil eslinde var olmayan enerji dalgalari vardi Atomun icindeki bu kicik zerreler eynile isiq kimi istedikleri zaman dalga kimi davranir istedikleri zaman da zerrecik xususiyyeti gosterirdiler Yeni materialist serhe gore atomun icinde mutleq sekilde var olan madde materialistlerin proqnozlarinin eksine bezen gorunen olur bezen de yox olurdu Bu muhum kesf gercek dunya zenn etdiyimiz goruntulerin kolge varliq oldugunu maddenin fizikadan tamamile uzaqlasdigini ve metafizikaya yoneldiyini gosterirdi Fizik Ricard Feynman atom alti zerrecikler ve isiqla bagli bu maraqli gerceyi bu sozlerle aciqlayir Elektronlarin ve isigin nece davrandiqlarini artiq bilirik Nece davranirlar Zerrecikler kimi davrandiqlarini soylesem sehv teessurata getirib cixarmis olaram Dalga kimi davranirlar desem yene eyni sey Onlar ozlerine xas benzeri olmayan sekilde hereket edirler Texniki olaraq buna kvant mexaniki davranis formasi deye bilerik Bu daha evvel gorduyunuz hec bir seye benzemeyen davranis formasidir En azindan bele bir sadelesdirme ede bilerik elektronlar mueyyen menada eynile fotonlar kimi davranirlar ikisi de eyni sekilde ecaibdir Nece davrandiqlarini qebul etmek texeyyul teleb edir cunki qebul edeceyiniz sey bildiyiniz her seyden ferqlidir Bunun niye bele oldugunu hec kim bilmir Butun bunlari yekunlasdirsaq kvant mexanikacilarinin soyledikleri obyektiv heqiqi dunyanin bir illuziya oldugu idi Max Planck Institude of Physics Max Planck Fizika Institutu idarecisi prof Hans Peter Durr bu gerceyi bele teqdim edir Madde her nedirse maddeden hazirlanmamisdir 1920 lerde en meshur fizikler Paul Diracdan Niles Bora Albert Einsteinden Werner Heisenberge qeder hami kvant tecrubelerinin neticelerini aciqlamaq ucun calisirdi Neticede 1927 de Brusseldeki besinci Solvay Fizika Konqresinde bir qrup fizik Bohr Max Born Paul Dirac Werner Heisenberg ve Wolfgang Pauli Kvant Mexanikasinin Kopenhagen Serhi olaraq adlandirilan yekun neticeye geldiler Bu ad qrupun liderliyindeki Borun calisdigi yerin adi idi Bor kvant nezeriyyesinin nezerde tutdugu fiziki heqiqetin bir sisteme dair bizim sahib oldugumuz melumat oldugunu ve bu melumata soykenerek ortaya atdigimiz texminler oldugunu soyledi Ona gore bizim beynimizdeki bu texminler zahirdeki outside gercek ile elaqesiz idi Yeni icimizdeki dunya Aristotelden bu terefe fizikacilarin maraqlandigi baslica movzu olan zahirdeki gercek dunya ile elaqedar deyildi Fizikacilar bu gorus ile bagli kohne dusuncelerini bir kenara atmislar ve kvant anlayisinin fiziki sistem uzerinde yalniz bizim melumatimizi temsil etdiyi barede hemfikir olmusdular Basqa sozle desek bizim qebul etdiyimiz maddi dunya yalniz bizim beynimizdeki melumatlar ile var olurdu Yeni zahirdeki maddenin esli ile hec bir zaman elaqede ola bilmirdik Jeffrey M Schwartz Kopenhagen serhine gore ortaya cixan neticeni bu sekilde izah edirdi Fizikaci John Archibald Wheelerin soylediyine gore Hec bir hadise musahide edilmeden hadise deyil ƁXulase etsek kvant mexanikasinin butun enenevi serhi qavrayanin varligina bagli idi Amit Goswami bu gerceyi bele teqdim etmisdi Bunu sorusdugumuzu ferz edek Yuxariya baxmadigimizda da Ay hele yerindedirmi Ay neticede kvant obyekti oldugu ucun tamamile kvant obyektlerinden meydana geldiyi ucun fizikaci David Mermin in de ifade etdiyi kimi buna xeyr demeliyik Belke de en ehemiyyetli ve usaqligimizda menimsediyimiz en hiyleger zenn zahirde outside var olan obyektlerin maddi dunyasinin musahide edenlerin meydana getirdiyi obyektlerden musteqil oldugudur Bu zennin lehinde dolayli deliller var Meselen biz Aya baxdigimizda onun klassik olaraq hesablanmis orbitinde oldugu bizim gozlediyimiz yerde tapiriq Tebii olaraq biz ona baxmasaq bele zaman mekan anlayisi icinde Ayin mutleq orada oldugunu zehinimizde hazirlayariq Kvant fizikasi ise buna xeyr deyir Biz Aya baxmadigimizda her ne qeder cox kicik miqdarlarda da olsa Ayin mumkun dalgalari yayilir Biz ona baxdigimizda dalga derhal sonur ve dalga artiq zaman mekan anlayisi icinde olmaz Idealist bir metafizik ferziyyeni ifade etmek daha aydin olacaq Eger ona yeni Aya baxan suurlu bir adam yoxdursa zaman mekan anlayisi icinde hec bir obyekt yoxdur Bu elbette bizim qavrayis perception dunyamiz ucun etibarlidir Elbette xarici dunyada Ayin varligi askardir amma biz baxdigimizda ancaq Ayin oz qavrayis dunyamizdaki varligi ile qarsilasiriq Kaliforniya Universitetinden nevrologiya ve psixiatriya professoru Jeffrey M Schwartz ise muxtelif fizikacilarin movzuyla elaqedar serhlerini bu sekilde qeyd edir Jacob Bronowski nin The Ascent of Man kitabinda ifade etdiyi kimi Fizika elmlerinin bir meqsedi maddi dunyanin tam bir goruntusunu vermek idi 20 ci esrde fizikadaki en boyuk muveffeqiyyetlerden biri ise bu meqsedin elcatmaz oldugunu subut etmek oldu Heisenberg e gore ise obyektiv heqiqet buxar olub ucmusdur 1958 ci ilde bunlari etiraf etmisdir Kvant nezeriyyesinde riyazi olaraq dustura saldigimiz tebietin qanunlari artiq birbasa zerreciklerle elaqedar deyil zerrecikler haqqindaki melumatimizla elaqedardir Bohr ise Fizikanin vezifesinin tebietin nece oldugunu tapa bilmek oldugunu dusunmek sehvdir Fizika tebiet haqqinda bizim ne soyleyeceyimizle baglidir demisdir Bir cox olkede numayis etdirilen What the Bleep Do We Know Ne Bilirik ki senedli filmindeki fizikacilardan Fred Alan Wolf ise bu gerceyi bele ifade edir Obyektleri meydana getirenler daha cox obyektler deyil Obyektleri meydana getirenler fikirler anlayislar ve melumatdir 80 il davam eden insan zekasinin reallasdira bileceyi en maraqli ve hessas tecrubelerden sonra qeti ve elmi cehetden isbat edilmis olan kvant fizikasinin eleyhine hec bir gorus yoxdur Aparilmis tecrubelerden alinan neticelerin eleyhine teklif edilen gorus de yoxdur Kvant nezeriyyesi yuzlerle ferqli istiqametden mumkun olan her cur tecrubeye salinmis ve elm adamlarinin inkisaf etdirdiyi her cur testi kecmisdir Bir cox elm adamina Nobel mukafati qazandirmisdir ve hele qazandirmaqdadir Sertsiz tek gercek seklinde qebul edilmis Newton fizikasinin getirdiyi en fundamental anlayisi mutleq madde anlayisini ortadan qaldirmisdir Kohne fizikanin mudafiecileri maddenin tek ve gercek varliq olduguna inanan materialistler kvant fizikasinin getirdiyi maddesizlik gerceyi qarsisinda heqiqi tereddudler yasamislar Artiq butun fizika qanunlarini metafizika icinde axtarmaq mecburiyyetindedirler Bu boyuk sok 20 ci esrin evvellerinde materialistlere bu an bu setirlerle ifade edile bilmeyecek qeder boyuk caxnasma yasatmisdir Kvant mexanikasinin bizlere gostermis oldugu netice beledir Madde materialistlerin iddia etdikleri kimi mutleq ve sonsuz deyil Madde ezeli ve ya ebedi olmadigi kimi etrafimizda gorduyumuz varliqlar da yalniz bir atom yigini deyiller Kvant fizikasina gore madde materialistlerin hec hesaba qatmadigi olculer icinde xususiyyet deyisdirmis ve maddenin temelinin yalniz bir enerji sekli oldugu elmi cehetden subut edilmisdir Materializm kvant fizikasinin gosterdiyi gercekler ile elmi menada qeti olaraq cokmusdur Paul Davies ve John Gribbin yeni fizikanin materializmi tamamile ortadan qaldirdigi gerceyini bu sekilde ifade edirler Materializme heyat veren elm olan fizikanin eyni zamanda materializmin olumu ucun bir siqnal oldugunu soylemek dogrudur 20 ci esr boyunca yeni fizika ardicil inkisaf ile materialist doktrinanin temellerini ortadan qaldirdi Ilk evvel Newton un mekan ve zaman baresindeki texminlerini ortadan qaldiran nisbilik nezeriyyesi geldi ve daha sonra kvant nezeriyyesi ortaya cixdi ve bizim madde goruntumuzu tamamile deyisdirdi Istinadlarhttp www taemag com issues article cle detail asp olu kecid George GilderMenbeKvant fizikasi olu kecid