Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kiçik Saray (qaz. Сарайшық, fars. سرای, Sarayçık, Küçük Saray, və yaxud fars. سرای — XIII-XVI əsrlərə aid qədim şəhər. Ural çayının sağ sahilində, Qazaxıstanın Atırau vilayətinin Maxambet rayonu, Atırau şəhərindən 50 kilometr şimalda müasir Sarayçık kəndinin yaxınlığında və ərazisində yerləşmişdir. Bir sıra fars və ərəb mənbələrində Saray-Çık, Saray-Uçuq və buna bənzər adlarla adlandırılmışdır. Əvvəllər Avropadan Çinə Volqaboyu və Xarəzm yolu ilə qədim ticarət yolunda yerləşən Qızıl Ordanın şəhərlərindən biri idi. 1242-1280-ci illərdə - Şiban Ulusunun paytaxtı kimi də tanınır. 1580-ci ildə dağıdılmadan əvvəl Noqay Ordasının paytaxtı və yeganə məlum şəhəri olmuşdur. Şəhər Qasım xanın dövründə Qazax xanlığının tərkibinə qatılmışdır.
| Qədim şəhər | |
| Kiçik Saray | |
|---|---|
| qaz. Сарайшық-Sarayçık | |
 Kiçik Saray xarabalığı (2010) | |
| Ölkə | Qazaxıstan |
| Salınma tarixi | XIII |
| Banisi | Qızıl Orda |
| Dağılma tarixi | 1580 |
| Müasir yeri | Saray kəndi, Maxambet rayonu, Atırau vilayəti, Qazaxıstan |
| | |
Tarixi
Monqollardan əvvəlki dövr
Şəhərin arxeoloji tədqiqi və aşkar edilən monqollardan əvvəlki mədəni təbəqə ehtimal ki, “şəhərin XI əsrdə, bəlkə də X əsrdə tikildiyini” düşünən SSRİ tarixçisi Sergey Tolstovdan qaynaqlanır. Onun fikrincə şəhər Xarəzm koloniyaçıları tərəfindən Aşağı Volqaboyuna gedən yolda salmışdılar. Lakin 1996-2000-ci illərdə aparılan qazıntılar zamanı, monqollardan əvvəl heç bir mədəni təbəqə aşkarlanmamışdır.
Qızıl Orda dövrü
Monqol dönəmində köçərilərin qışlaq qərargahının yerləşdiyi yerdə qurulmuşdur. A.V.Paçkalovun fərziyyəsinə görə - XIV əsrin əvvəllərinə, Özbək xanın hakimiyyətinin birinci dövründə XIII əsrdə təməli qoyulmuşdur. Ən erkən sikkələr Toxta xannı dövrünə aiddir. İlk dəfə 1330-cu illərdə İbn Bətutə tərəfindən qeyd edilmişdir. Sarayçıkın cənubda olan Aktobe-Laeti qəsəbəsinin tədqiqatçısı Lev Qalkinin dediyinə görə “Sarayçık su basmış Laetini (Aktobe qəsəbəsi) əvəz etdi”.
Tarixçi Əbülqazi Bahadır xanın yazdığı əfsanəyə görə, şəhərin əsası Batı xan tərəfindən qoyulmuşdur. XIV əsrin sonuna qədər şəhər divar ilə əhatə olunmamışdı. Şəhər XIV əsrdə Qızıl imperiyanın paytaxtlarından Xarəzmə gedən Avropa və Mərkəzi (Soqdiana) və Şərqi Asiya (Çin) ölkələrini birləşdirən marşrutlardakı strateji mövqeyi sayəsində inkişaf etdi. Kiçik Sarayda sikkələrdə zərb olunurdu.
Sarayçik Qızıl Ordanın ən böyük şəhərlərindən biri və şəhər aqlomerasiyasının mərkəzi idi (XX-ci əsrin iqtisadi fəaliyyəti ilə dağıdılmış bir sıra yaşayış məntəqələri var, Atıraunun kənarında Aqtöbe-Laeti qəsəbəsi var). Arxeoloji tapıntılara, xüsusən də kitabələri olan saxsı qablara baxanda Saraiyçikin inkişaf etmiş mədəniyyətə sahib bir şəhər qənaətinə gəlinir. Şəhərin saxsı borularından bənzərsiz bir su təchizatı və kanalizasiya sistemi var idi. Metalurgiya və dulusçuluq istehsalı mövcud idi. Sakinləri həm də sənətkarlıq, bostançılıq, bağçılıq və balıqçılıqla məşğul idilər. Şərqi Qərblə birləşdirən strateji yer şəhəri böyük bir ticarət mərkəzinə çevirmişdi. 1334-cü ildə Sarayçikdə qaldığını izah edən "Deşt-i Qıpcağa səyahət" qeydlərinin müəllifi olan ərəb səyyahı və coğrafiyaşünası İbn Battutə, Bağdadı xatırladan Uly-su kanalındakı bərələr haqqında məlumat verirdi. Şəhərin kənarları bir növ kurort mərkəzi idi. Ordanın hər yerindən nəcib insanlar ov və balıq tutmaq üçün buraya gəlirdilər.
Şəhər Böyük İpək Yolunun şimal qolu üzərində dayanırdı.Florensiyalı maliyyəçi Françesko Balduççi Peqolotti, 1338-1342 arasında tərtib etdiyi "Pratica della mercatura" əsərində, Tanadan Xarəzmə gedən mühüm ticarət yolunu izah edərkən Kiçik Saraydan (Sarakanko)dan bəhs edir.
Əbu-əl-Qazinin məlumatına görə, Bərdibəy xan və Canıbəy xan Kiçik Sarayda taxta çıxmış və burada da dəfn edilmışdilər.
1395-ci ildə şəhər Əmir Teymurun qoşunları tərəfindən məhv edilmişdi. Sağ qalan sakinlərin sayı barədə dəqiq məlumat yoxdur.
Əmir Teymurun yürüşündən sonra şəhər cənub-şərqə, Soroçinka kanalına tərəf yerini dəyişdi.
Noqay dövrü
XV əsrin 30-40-cı illərində şəhər bərpa edildi. XV əsrin ikinci yarısından (1490-cı illər) Noqay Ordasının paytaxtı və yeganə məlum şəhəri olan Sarayçık, 1580-ci ildə dağıdılana qədər, Kasım xan hakimiyyəti illərində Qazax xanlığının bir hissəsi idi. Şəhərdə Noqay Ordasının xanlarının və Qazax xanı Kasımın qərargahı yerləşirdi.
Kiçik Sarayda yeddi xanın dəfn olunduğu ehtimal edilir. Qızıl Orda xanları - Sartaq, Bərkə xan, Toktakiya, Canıbəy xan, bəzi mənbələrə görə Məngü Timur xanda burada dəfn edilib. Qazax xanlarından Kasım xan və Noqay Ordası xanları - İzmail və Urazın da qəbirləri burada yerləşir.
XVI əsrdə Sarayçıkda natural dəyişmə üstünlük təşkil edirdi.
Neçay və Boqdan Barboşun yürüşündən sonra, 1580-ci ildə şəhər ələ keçirildi və yandırıldı. Moskva çarlığına tabe olmayan quldur kazaklar şəhəri təmamilə qarət etdilər. Şəhər o qədər viran oldu ki, sakinləri Xivəyə köçmək məcburiuyətində qaldılar. 1640-cı ildə Kiçik Sarayın hsahiblərinin icazəsi ilə, Ural çayının yuxarı axarında Sarayçikin xarabalıqlarından 2 kilometr məsafədə, rus köçkünləri məskunlaşdılar. Onlar burada Sarayçikovski qalasını salmaqla, yeni məskunlaşma tarixinin başlanğıcını qoydular. Qalanın yerində sonradan Sarayçikov xutoru meydana gəldi. Sonradan Qazaxıstanın Atırau vilayətinin Maxambet rayonu, Atırau şəhərindən 50 kilometr şimalda müasir Sarayçık kəndi yarandı.
Arxeoloji qazıntılar
1769-cu ildə Sarayçikin xarabalıqları alim və səyyah Peter Simon Pallas tərəfindən ziyarət edilmışdir.
Kiçik Sarayda kəşfiyyat qazıntıları 1861, 1937 və 1950-ci illərdə aparılmışdır. 1861-ci ildə qazıntılar zamanı heyət kapitanı A.E.Alekseyev çox sayda mərmər qırıqları, müxtəlif növ kərpic plitələr tapmışdır. Sarayçık yaxınlığındakı qədim qəbirlərdə çox sayda qızıl, gümüş və mis zərgərlik nümunələri və sikkələr aşkar edilmişdir. 1937-ci ildə Aşağı Volqa bölgəsinin arxeologiya sahəsi üzrə mütəxəssisi Nikolay Artyuzov (1899-1942) tərəfindən qazıntılar aparıldı. 1950-ci ildə Alkey Marqulan, 1980-ci illərdə Lev Leonidoviç Qalkin, 1996-2000-ci illərdə Zainolla Samaşev və başqaları tərəfindən arxeoloji qazıntılar və tədqiqatlar aparılmışdır.
Əsasən XIV əsrin təbəqələri araşdırılmış, xam və daha az yandırılmış kərpicdən tikililər, keramika borularından su təchizatı sistemi və sənətkarlıq izləri tapılmışdır. Arxeoloji materiallar arasında ev əşyaları, tətbiqi sənət əsərləri də var. XIII-XVI əsrlərə aid sikkələr, Yusif Balasaqunlunun şeirindən parçalar olan qab, şəhərin uzaq əlaqələrini əks etdirən bir xalça parçası, ərəb yazısı ilə örtülü möhürlər tapılmışdır. Aşkar edilən sikkələrin şoxu XIV əsrə aiddir. Ən erkən sikkələr Toxta xanın dövrünə aiddir.
Şəhər qalıqlarında Krım xanları Gərayların sikkələri də tapılmışdır. Bunlar I Hacı Gəray və I Məngli Gəray adından zərb edilmiş sikkələrdir.
Müasir dövr
Hal-hazırda, tarixi abidənin yanında Atırau vilayətinin Maxambet rayonunun Sarayçık kəndi var. Ural çayının mənsəbini dəyişməsi nəticəsində şəhərin tarixi təbəqəsi geri dönməz şəkildə məhv olur. 1999-cu ildə bu yerlərdə "Xanın qərargahı - Sarayçık" xatirə kompleksi ucaldılmışdır.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Сарайчик // Ремень — Сафи. — М. : Советская энциклопедия, 1975. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 22).
- Сарайчик / Волков И. В. // Румыния — Сен-Жан-де-Люз [Электронный ресурс]. — 2015. — С. 413. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 29). — .
- Золотая Орда / Трепавлов В. В. // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
- Труды Хорезмской археолого-этнографической экспедиции. 2: Археологические и этнографические работы Хорезмской экспедиции. 1949-1953. М.: АН СССР. Под ред. С. П. Толстова и Т. А. Жданко. 1958. 12.
- Тасмагамбетов И., Самашев З. Сарайчик. Алматы: ОФ «Берел». 2001.
- Пачкалов А. В. Новые книги по археологии и нумизматике городища Сарайчик // Вопросы истории и археологии Западного Казахстана. № 1. Уральск. 2007. 308—331.
- Золотая Орда / Трепавлов В. В. // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
- Пачкалов А. В. Время возникновения города Сарайчука: нумизматика и археологические материалы, письменные источники // Международное (XVI Уральское) археологическое совещание. Материалы международной научной конференции. Пермь. 2003.
- Пачкалов А. В. Монеты города Сарайчук // Восьмая Всероссийская нумизматическая конференция. Тезисы докладов и сообщений. М. 2000. 82–84.
- Сарайчик // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1900. — Т. XXVIIIa. — С. 399—400.
- О развалинах татарскаго города Сараиль-Джадита // ru:Уральские войсковые ведомости. № 30. — 1867. — 23 iyul. — 2—7.
- Арзютов Н. К. Отчёт о раскопках, произведенных в 1937 на месте развалин Золотоордынского г. Сарайчика // «Известия АН КазССР». Серия археологическая. № 67 (2). 1949.
- "Арзютов Николай Константинович (1899)". Открытый список. 2021-07-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-04-16.
Ədəbiyyat
- Сарайчик // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1900. — Т. XXVIIIa. — С. 399—400.
- Сарайчик // Ремень — Сафи. — М. : Советская энциклопедия, 1975. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 22).
- Сарайчик / Волков И. В. // Румыния — Сен-Жан-де-Люз [Электронный ресурс]. — 2015. — С. 413. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 29). — .
Xarici keçidlər
- "Атырауский областной историко-краеведческий музей". Бюро ЮНЕСКО в Алматы. İstifadə tarixi: 2019-04-16.
- Фёдоров, Яков. "Сарайшык — древняя столица Казахстана". yvision.kz. 2017-08-25. İstifadə tarixi: 2019-04-16.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kicik Saray qaz Sarajshyk fars سرای Saraycik Kucuk Saray ve yaxud fars سرای XIII XVI esrlere aid qedim seher Ural cayinin sag sahilinde Qazaxistanin Atirau vilayetinin Maxambet rayonu Atirau seherinden 50 kilometr simalda muasir Saraycik kendinin yaxinliginda ve erazisinde yerlesmisdir Bir sira fars ve ereb menbelerinde Saray Cik Saray Ucuq ve buna benzer adlarla adlandirilmisdir Evveller Avropadan Cine Volqaboyu ve Xarezm yolu ile qedim ticaret yolunda yerlesen Qizil Ordanin seherlerinden biri idi 1242 1280 ci illerde Siban Ulusunun paytaxti kimi de taninir 1580 ci ilde dagidilmadan evvel Noqay Ordasinin paytaxti ve yegane melum seheri olmusdur Seher Qasim xanin dovrunde Qazax xanliginin terkibine qatilmisdir Qedim seherKicik Sarayqaz Sarajshyk SaraycikKicik Saray xarabaligi 2010 47 30 sm e 51 44 s u Olke QazaxistanSalinma tarixi XIIIBanisi Qizil OrdaDagilma tarixi 1580Muasir yeri Saray kendi Maxambet rayonu Atirau vilayeti QazaxistanTarixiMonqollardan evvelki dovrSeherin arxeoloji tedqiqi ve askar edilen monqollardan evvelki medeni tebeqe ehtimal ki seherin XI esrde belke de X esrde tikildiyini dusunen SSRI tarixcisi Sergey Tolstovdan qaynaqlanir Onun fikrince seher Xarezm koloniyacilari terefinden Asagi Volqaboyuna geden yolda salmisdilar Lakin 1996 2000 ci illerde aparilan qazintilar zamani monqollardan evvel hec bir medeni tebeqe askarlanmamisdir Qizil Orda dovruKicik Sarayda tapilan sikkeye hesr olunmus 500 tenge nominalli xatire sikkesi Monqol doneminde kocerilerin qislaq qerargahinin yerlesdiyi yerde qurulmusdur A V Packalovun ferziyyesine gore XIV esrin evvellerine Ozbek xanin hakimiyyetinin birinci dovrunde XIII esrde temeli qoyulmusdur En erken sikkeler Toxta xanni dovrune aiddir Ilk defe 1330 cu illerde Ibn Betute terefinden qeyd edilmisdir Saraycikin cenubda olan Aktobe Laeti qesebesinin tedqiqatcisi Lev Qalkinin dediyine gore Saraycik su basmis Laetini Aktobe qesebesi evez etdi Tarixci Ebulqazi Bahadir xanin yazdigi efsaneye gore seherin esasi Bati xan terefinden qoyulmusdur XIV esrin sonuna qeder seher divar ile ehate olunmamisdi Seher XIV esrde Qizil imperiyanin paytaxtlarindan Xarezme geden Avropa ve Merkezi Soqdiana ve Serqi Asiya Cin olkelerini birlesdiren marsrutlardaki strateji movqeyi sayesinde inkisaf etdi Kicik Sarayda sikkelerde zerb olunurdu Saraycik Qizil Ordanin en boyuk seherlerinden biri ve seher aqlomerasiyasinin merkezi idi XX ci esrin iqtisadi fealiyyeti ile dagidilmis bir sira yasayis menteqeleri var Atiraunun kenarinda Aqtobe Laeti qesebesi var Arxeoloji tapintilara xususen de kitabeleri olan saxsi qablara baxanda Saraiycikin inkisaf etmis medeniyyete sahib bir seher qenaetine gelinir Seherin saxsi borularindan benzersiz bir su techizati ve kanalizasiya sistemi var idi Metalurgiya ve dulusculuq istehsali movcud idi Sakinleri hem de senetkarliq bostanciliq bagciliq ve baliqciliqla mesgul idiler Serqi Qerble birlesdiren strateji yer seheri boyuk bir ticaret merkezine cevirmisdi 1334 cu ilde Saraycikde qaldigini izah eden Dest i Qipcaga seyahet qeydlerinin muellifi olan ereb seyyahi ve cografiyasunasi Ibn Battute Bagdadi xatirladan Uly su kanalindaki bereler haqqinda melumat verirdi Seherin kenarlari bir nov kurort merkezi idi Ordanin her yerinden necib insanlar ov ve baliq tutmaq ucun buraya gelirdiler Seher Boyuk Ipek Yolunun simal qolu uzerinde dayanirdi Florensiyali maliyyeci Francesko Balducci Peqolotti 1338 1342 arasinda tertib etdiyi Pratica della mercatura eserinde Tanadan Xarezme geden muhum ticaret yolunu izah ederken Kicik Saraydan Sarakanko dan behs edir Ebu el Qazinin melumatina gore Berdibey xan ve Canibey xan Kicik Sarayda taxta cixmis ve burada da defn edilmisdiler 1395 ci ilde seher Emir Teymurun qosunlari terefinden mehv edilmisdi Sag qalan sakinlerin sayi barede deqiq melumat yoxdur Emir Teymurun yurusunden sonra seher cenub serqe Sorocinka kanalina teref yerini deyisdi Noqay dovru XV esrin 30 40 ci illerinde seher berpa edildi XV esrin ikinci yarisindan 1490 ci iller Noqay Ordasinin paytaxti ve yegane melum seheri olan Saraycik 1580 ci ilde dagidilana qeder Kasim xan hakimiyyeti illerinde Qazax xanliginin bir hissesi idi Seherde Noqay Ordasinin xanlarinin ve Qazax xani Kasimin qerargahi yerlesirdi Kicik Sarayda yeddi xanin defn olundugu ehtimal edilir Qizil Orda xanlari Sartaq Berke xan Toktakiya Canibey xan bezi menbelere gore Mengu Timur xanda burada defn edilib Qazax xanlarindan Kasim xan ve Noqay Ordasi xanlari Izmail ve Urazin da qebirleri burada yerlesir XVI esrde Saraycikda natural deyisme ustunluk teskil edirdi Necay ve Boqdan Barbosun yurusunden sonra 1580 ci ilde seher ele kecirildi ve yandirildi Moskva carligina tabe olmayan quldur kazaklar seheri temamile qaret etdiler Seher o qeder viran oldu ki sakinleri Xiveye kocmek mecburiuyetinde qaldilar 1640 ci ilde Kicik Sarayin hsahiblerinin icazesi ile Ural cayinin yuxari axarinda Saraycikin xarabaliqlarindan 2 kilometr mesafede rus kockunleri meskunlasdilar Onlar burada Saraycikovski qalasini salmaqla yeni meskunlasma tarixinin baslangicini qoydular Qalanin yerinde sonradan Saraycikov xutoru meydana geldi Sonradan Qazaxistanin Atirau vilayetinin Maxambet rayonu Atirau seherinden 50 kilometr simalda muasir Saraycik kendi yarandi Arxeoloji qazintilarKicik Saray 2020 ci il oktyabr ayi 1769 cu ilde Saraycikin xarabaliqlari alim ve seyyah Peter Simon Pallas terefinden ziyaret edilmisdir Kicik Sarayda kesfiyyat qazintilari 1861 1937 ve 1950 ci illerde aparilmisdir 1861 ci ilde qazintilar zamani heyet kapitani A E Alekseyev cox sayda mermer qiriqlari muxtelif nov kerpic pliteler tapmisdir Saraycik yaxinligindaki qedim qebirlerde cox sayda qizil gumus ve mis zergerlik numuneleri ve sikkeler askar edilmisdir 1937 ci ilde Asagi Volqa bolgesinin arxeologiya sahesi uzre mutexessisi Nikolay Artyuzov 1899 1942 terefinden qazintilar aparildi 1950 ci ilde Alkey Marqulan 1980 ci illerde Lev Leonidovic Qalkin 1996 2000 ci illerde Zainolla Samasev ve basqalari terefinden arxeoloji qazintilar ve tedqiqatlar aparilmisdir Esasen XIV esrin tebeqeleri arasdirilmis xam ve daha az yandirilmis kerpicden tikililer keramika borularindan su techizati sistemi ve senetkarliq izleri tapilmisdir Arxeoloji materiallar arasinda ev esyalari tetbiqi senet eserleri de var XIII XVI esrlere aid sikkeler Yusif Balasaqunlunun seirinden parcalar olan qab seherin uzaq elaqelerini eks etdiren bir xalca parcasi ereb yazisi ile ortulu mohurler tapilmisdir Askar edilen sikkelerin soxu XIV esre aiddir En erken sikkeler Toxta xanin dovrune aiddir Seher qaliqlarinda Krim xanlari Geraylarin sikkeleri de tapilmisdir Bunlar I Haci Geray ve I Mengli Geray adindan zerb edilmis sikkelerdir Muasir dovrHal hazirda tarixi abidenin yaninda Atirau vilayetinin Maxambet rayonunun Saraycik kendi var Ural cayinin mensebini deyismesi neticesinde seherin tarixi tebeqesi geri donmez sekilde mehv olur 1999 cu ilde bu yerlerde Xanin qerargahi Saraycik xatire kompleksi ucaldilmisdir Hemcinin baxSaray BatuIstinadlarSarajchik Remen Safi M Sovetskaya enciklopediya 1975 Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t gl red A M Prohorov 1969 1978 t 22 Sarajchik Volkov I V Rumyniya Sen Zhan de Lyuz Elektronnyj resurs 2015 S 413 Bolshaya rossijskaya enciklopediya v 35 t gl red Yu S Osipov 2004 2017 t 29 ISBN 978 5 85270 366 8 Zolotaya Orda Trepavlov V V Bolshaya rossijskaya enciklopediya v 35 t gl red Yu S Osipov M Bolshaya rossijskaya enciklopediya 2004 2017 Trudy Horezmskoj arheologo etnograficheskoj ekspedicii 2 Arheologicheskie i etnograficheskie raboty Horezmskoj ekspedicii 1949 1953 M AN SSSR Pod red S P Tolstova i T A Zhdanko 1958 12 Tasmagambetov I Samashev Z Sarajchik Almaty OF Berel 2001 Pachkalov A V Novye knigi po arheologii i numizmatike gorodisha Sarajchik Voprosy istorii i arheologii Zapadnogo Kazahstana 1 Uralsk 2007 308 331 Zolotaya Orda Trepavlov V V Bolshaya rossijskaya enciklopediya v 35 t gl red Yu S Osipov M Bolshaya rossijskaya enciklopediya 2004 2017 Pachkalov A V Vremya vozniknoveniya goroda Sarajchuka numizmatika i arheologicheskie materialy pismennye istochniki Mezhdunarodnoe XVI Uralskoe arheologicheskoe soveshanie Materialy mezhdunarodnoj nauchnoj konferencii Perm 2003 Pachkalov A V Monety goroda Sarajchuk Vosmaya Vserossijskaya numizmaticheskaya konferenciya Tezisy dokladov i soobshenij M 2000 82 84 Sarajchik Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona v 86 t 82 t i 4 dop SPb 1900 T XXVIIIa S 399 400 O razvalinah tatarskago goroda Sarail Dzhadita ru Uralskie vojskovye vedomosti 30 1867 23 iyul 2 7 Arzyutov N K Otchyot o raskopkah proizvedennyh v 1937 na meste razvalin Zolotoordynskogo g Sarajchika Izvestiya AN KazSSR Seriya arheologicheskaya 67 2 1949 Arzyutov Nikolaj Konstantinovich 1899 Otkrytyj spisok 2021 07 16 tarixinde Istifade tarixi 2019 04 16 EdebiyyatSarajchik Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona v 86 t 82 t i 4 dop SPb 1900 T XXVIIIa S 399 400 Sarajchik Remen Safi M Sovetskaya enciklopediya 1975 Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t gl red A M Prohorov 1969 1978 t 22 Sarajchik Volkov I V Rumyniya Sen Zhan de Lyuz Elektronnyj resurs 2015 S 413 Bolshaya rossijskaya enciklopediya v 35 t gl red Yu S Osipov 2004 2017 t 29 ISBN 978 5 85270 366 8 Xarici kecidler Atyrauskij oblastnoj istoriko kraevedcheskij muzej Byuro YuNESKO v Almaty Istifade tarixi 2019 04 16 Fyodorov Yakov Sarajshyk drevnyaya stolica Kazahstana yvision kz 2017 08 25 Istifade tarixi 2019 04 16