Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gığı dərəsi (bəzən Qaravun dərəsi; erm. Գեղվա ձորում Geğva dzorum) — Ermənistan Respublikasının cənubunda, Sünik mərzinin qərbində vaxtilə azərbaycanlıların kompakt məskunlaşdığı Qazangölçay boyunca uzanan vadi, dərə.
| Gığı dərəsi |
|---|
1965-ci ildə Gığı dərəsində 840 təsərrüfat (ailə), 4884 nəfər əhali yaşayıb, 1988-ci ildə təsərrüfatların sayı 650-yə, əhalinin sayı isə 2657 nəfərə qədər enib.
Keçmiş Qafan rayonu ərazisində yerləşən dərəni Naxçıvan MR-ının Ordubad rayonundan Zəngəzur silsiləsi ayırır.
Adı
Dərə adını eyniadlı Gığı kəndindən alır. Toponim türk mənşəli kiği - kiğili etnonimi əsasında əmələ gəlmişdir. Etnotoponimdir. Quruluşca sadə toponimdir. Toponim erməni dilinə kalka edilərək Geği (erm. Գեղի) şəklində işlədilir.
Zəngəzurun aran kəndlərindən Gığı dərəsinə yaylağa gələn azərbaycanlılar dərəni Qaravun dərə adlandırsalar da, Gığı dərəsinin yerli camaatı eyni adla Gərd kəndi yaxınlığındakı yaylaqları adlandırıblar.
İnzibati vahid kimi
SSRİ yarananda milli məsələyə ciddi fikir verilmiş, qaçqınların əksəriyyəti öz yerlərinə qayıtmış və o vaxt Gığı dərəsinə Qafan rayonunun daxilində, "Gığı Nim rayonu" statusu verilmişdir. Gığı Nim rayonunun rəhbəri isə əslən naxçıvanlı olan, Qafanda mis mədənində fəhlə işləyən Abbas Həmidov olmuşdur. Sonralar bu inzibati struktur ləğv olunmuş, ancaq az-az hallarda Gığı Nim rayonu sözü işlədilmişdir.
Kəndləri
| Gığı dərəsi kəndləri | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| № | azərbaycanca adı | ermənicə adı | qeyd | hal-hazırda yaşayış | |
| 1 | Acıbac | erm. Աջաբաջ Acabac | var | ||
| 2 | Baharlı | — | 1983-cü ildə su anbarı tikintisi ilə əlaqədar əhalisi Zeyvə kəndinə köçürülərək ləğv edilib | yoxdur | |
| 3 | Çiriş | — | kənd əhalisi 1950-ci illərdə aqrar-iqtisadi səbəblərə görə qonşu Kurud və Kirs kəndlərinə köçərək orada məskunlaşıb | yoxdur | |
| 4 | Daşbaşı | — | yoxdur | ||
| 5 | Dərməzür | — | yoxdur | ||
| 6 | Gərd | erm. Կարդ Kard | yoxdur | ||
| 7 | Gığı | erm. Գեղի Geği | var | ||
| 8 | Həçəti | erm. Ոչեթի Voçeti | yoxdur | ||
| 9 | — | yoxdur | |||
| 10 | Keypəşin | erm. կեֆաշեն Kefaşen erm. Աստղաբերդ Astğaberd | yoxdur | ||
| 11 | Kurud | erm. Քարուտ Karut | yoxdur | ||
| 12 | Kirs | erm. Կիցք Kitsk | yoxdur | ||
| 13 | Qovşud | erm. Կավճուտ Kavçut | var | ||
| 14 | Qarabaş | — | əhalisi 1939-cu ildə qonşu Baharlı kəndinə köçürülərək ləğv edilib | yoxdur | |
| 15 | Mahmudlu | erm. Գետիշեն Getişen | 1949-cü ildə kəndin adı dəyişdirilərək Çaykənd edilib. | var | |
| 16 | Mollalı | — | yoxdur | ||
| 17 | Pəyhan | erm. Փայահան Payahan erm. Նոր Աստղաբերդ Nor Astğaberd | var | ||
| 18 | Pürülü | erm. Վերին Գեղավանք Verin Geğavank | yoxdur | ||
| 19 | — | yoxdur | |||
| 20 | Səncərəli | — | yoxdur | ||
| 21 | erm. Վերին Կարդ Verin Kard | yoxdur | |||
| 22 | Zeyvə | erm. Դավիթ Բեկ Davıt Bek | var | ||
- Keypəşin kəndi Ermənistan SSR və Ermənistan Respublikası dövründə "Kefaşen" şəklində adlansa da, hal-hazırda bəzi online xəritələrdə kənd ərazisi "Astğaberd" kimi göstərilir 2011-08-26 at the Wayback Machine. Qonşu, bitişik Pəyhan kəndi isə rəsmi şəkildə Nor Astğaberd (azərb. Yeni Astğaberd) adı ilə adlandırılır və özündə bir neçə kəndi birləşdirən kənd icmasıdır. Nor Astğaberd kənd icması özündə Acabac (erm.), Getişen (erm.), Nor Astğaberd (erm.), Voçeti (erm.) kəndlərini birləşdirsə də, icmanı təşkil edən kəndlər arasında ən yaxın kəndin Astğaberdin adı görsənmir. Görünür Keypəşin kəndi uzun müddətdir mövcud deyil.
- (Pşan) kəndi bəzən Fişən adlandırılıb.
Yaylaqları
Dağlarında on min hektarlarla yaylaq olan Gığı dərəsi qədim vaxtlardan bəri otluluq və bol sululuğuna görə Zəngəzurun aran kəndlərinin əhalisini və Qarabağ ellərini özünə çəkib. Həmin yaylaqlarda bir çox elin, kəndin öz adına yaylağı olub, son vaxtlara kimi həmin adlarla adlandırılıb. Yaylaqların əksəriyyətində yaylaq vaxtı dünyadan köçənlərin dəfn edildiyi qəbiristanlıqlar da olub.
Cəbrayıl, Füzuli elləri Acıbac kəndindən yuxarıda Sarıdərə çayının başında yerləşən Harami yaylaqlarına gələrdilər. Həmin ərazidə eyniadlı böyük Harami qəbiristanlığı da yerləşib. Azərbaycanlıların Qafan rayonu ərazisindən deportasiyasına kimi ermənilərin qadağalarına baxmayaraq Cəbrayıl rayonunun Hovuslu, Horovlu (Horavlı), Şahvəlli (Şahvəlili), Qovşud (Qovşudlu), Mahmudlu, Çərəkən fermaları Harami yaylaqlarına gəliblər.
Dərədə Qubadlı rayonunun Xanlıq, Zilanlı, Mahrızlı (Marfuzlu), Xocahan, Məmər, Hal, Qazyan, Qarağac, Çərəli, Göyyal, Fərcan kəndlərinin, Zəngilan rayonunun Məmmədbəyli, Ağalı, Zərnəli, Alıbəyli, Hüseynbəyli, Hacallı, Yeməzli, Ağbiz (Ağbis), Qaraqoyunlu, Seyidlər və başqa kəndlərinin adı ilə adlanan yaylaqlar da olub.
Gığı dərəsi yaylaqlarının adları:
|
|
|
|
Qeydlər
İstinadlar
- Səməd Qarayev. «Qazangöl həsrəti», Bakı, "Azərbaycan Nəşriyyatı", 2002. səh. 18.Orijinal mətn (az.)
![image]()
Arandan gələn elatdan soruşduqda ki, hansı dağa gedirsiniz? Cavab verərdilər ki, - «Qaravun dərə»yə gedirik. Onlar Gığı dərəsindəki bütün yaylaqlara Qaravun dərə deyərdilər. Bizim öz yerlilərimiz isə ancaq Gərd kəndinin yaylaqlarına Qaravun dərə deyərdilər.
Səməd Qarayev![image]()
- Akif Muradverdiyev. «Zəngəzur. Tariximizin yaddaşı», Bakı, "Xəzər" nəşriyyatı, 2007.
- Səməd Qarayev. «Qazangöl həsrəti», Bakı, "Azərbaycan Nəşriyyatı", 2002.
- İ. M. Bayramov. «Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri» 2018-09-20 at the Wayback Machine, Bakı, "Elm" nəşriyyatı, 2002. səh. 318.
- Səməd Qarayev. «Qazangöl həsrəti», Bakı, "Azərbaycan Nəşriyyatı", 2002. səh. 9. "Ön söz əvəzi" - Professor T.N.Quliyev
- Səməd Qarayev. «Qazangöl həsrəti», Bakı, "Azərbaycan Nəşriyyatı", 2002. səh. 17-18.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gigi deresi bezen Qaravun deresi erm Գեղվա ձորում Gegva dzorum Ermenistan Respublikasinin cenubunda Sunik merzinin qerbinde vaxtile azerbaycanlilarin kompakt meskunlasdigi Qazangolcay boyunca uzanan vadi dere Gigi deresiQafan Gigi deresi Qazangoldag QapiciqGigi deresinin Ermenistan fiziki xeritesindeki movqeyi 39 13 37 sm e 46 08 25 s u 1965 ci ilde Gigi deresinde 840 teserrufat aile 4884 nefer ehali yasayib 1988 ci ilde teserrufatlarin sayi 650 ye ehalinin sayi ise 2657 nefere qeder enib Kecmis Qafan rayonu erazisinde yerlesen dereni Naxcivan MR inin Ordubad rayonundan Zengezur silsilesi ayirir AdiDere adini eyniadli Gigi kendinden alir Toponim turk menseli kigi kigili etnonimi esasinda emele gelmisdir Etnotoponimdir Qurulusca sade toponimdir Toponim ermeni diline kalka edilerek Gegi erm Գեղի seklinde isledilir Zengezurun aran kendlerinden Gigi deresine yaylaga gelen azerbaycanlilar dereni Qaravun dere adlandirsalar da Gigi deresinin yerli camaati eyni adla Gerd kendi yaxinligindaki yaylaqlari adlandiriblar Inzibati vahid kimiSSRI yarananda milli meseleye ciddi fikir verilmis qacqinlarin ekseriyyeti oz yerlerine qayitmis ve o vaxt Gigi deresine Qafan rayonunun daxilinde Gigi Nim rayonu statusu verilmisdir Gigi Nim rayonunun rehberi ise eslen naxcivanli olan Qafanda mis medeninde fehle isleyen Abbas Hemidov olmusdur Sonralar bu inzibati struktur legv olunmus ancaq az az hallarda Gigi Nim rayonu sozu isledilmisdir KendleriGigi deresi kendleri azerbaycanca adi ermenice adi qeyd hal hazirda yasayis1 Acibac erm Աջաբաջ Acabac var2 Baharli 1983 cu ilde su anbari tikintisi ile elaqedar ehalisi Zeyve kendine kocurulerek legv edilib yoxdur3 Ciris kend ehalisi 1950 ci illerde aqrar iqtisadi sebeblere gore qonsu Kurud ve Kirs kendlerine kocerek orada meskunlasib yoxdur4 Dasbasi yoxdur5 Dermezur yoxdur6 Gerd erm Կարդ Kard yoxdur7 Gigi erm Գեղի Gegi var8 Heceti erm Ոչեթի Voceti yoxdur9 yoxdur10 Keypesin erm կեֆաշեն Kefasen erm Աստղաբերդ Astgaberd yoxdur11 Kurud erm Քարուտ Karut yoxdur12 Kirs erm Կիցք Kitsk yoxdur13 Qovsud erm Կավճուտ Kavcut var14 Qarabas ehalisi 1939 cu ilde qonsu Baharli kendine kocurulerek legv edilib yoxdur15 Mahmudlu erm Գետիշեն Getisen 1949 cu ilde kendin adi deyisdirilerek Caykend edilib var16 Mollali yoxdur17 Peyhan erm Փայահան Payahan erm Նոր Աստղաբերդ Nor Astgaberd var18 Purulu erm Վերին Գեղավանք Verin Gegavank yoxdur19 yoxdur20 Sencereli yoxdur21 erm Վերին Կարդ Verin Kard yoxdur22 Zeyve erm Դավիթ Բեկ Davit Bek varKeypesin kendi Ermenistan SSR ve Ermenistan Respublikasi dovrunde Kefasen seklinde adlansa da hal hazirda bezi online xeritelerde kend erazisi Astgaberd kimi gosterilir 2011 08 26 at the Wayback Machine Qonsu bitisik Peyhan kendi ise resmi sekilde Nor Astgaberd azerb Yeni Astgaberd adi ile adlandirilir ve ozunde bir nece kendi birlesdiren kend icmasidir Nor Astgaberd kend icmasi ozunde Acabac erm Getisen erm Nor Astgaberd erm Voceti erm kendlerini birlesdirse de icmani teskil eden kendler arasinda en yaxin kendin Astgaberdin adi gorsenmir Gorunur Keypesin kendi uzun muddetdir movcud deyil Psan kendi bezen Fisen adlandirilib Gigi deresinden menzere Peyhan kendiYaylaqlari Daglarinda on min hektarlarla yaylaq olan Gigi deresi qedim vaxtlardan beri otluluq ve bol sululuguna gore Zengezurun aran kendlerinin ehalisini ve Qarabag ellerini ozune cekib Hemin yaylaqlarda bir cox elin kendin oz adina yaylagi olub son vaxtlara kimi hemin adlarla adlandirilib Yaylaqlarin ekseriyyetinde yaylaq vaxti dunyadan kocenlerin defn edildiyi qebiristanliqlar da olub Cebrayil Fuzuli elleri Acibac kendinden yuxarida Saridere cayinin basinda yerlesen Harami yaylaqlarina gelerdiler Hemin erazide eyniadli boyuk Harami qebiristanligi da yerlesib Azerbaycanlilarin Qafan rayonu erazisinden deportasiyasina kimi ermenilerin qadagalarina baxmayaraq Cebrayil rayonunun Hovuslu Horovlu Horavli Sahvelli Sahvelili Qovsud Qovsudlu Mahmudlu Cereken fermalari Harami yaylaqlarina gelibler Derede Qubadli rayonunun Xanliq Zilanli Mahrizli Marfuzlu Xocahan Memer Hal Qazyan Qaragac Cereli Goyyal Fercan kendlerinin Zengilan rayonunun Memmedbeyli Agali Zerneli Alibeyli Huseynbeyli Hacalli Yemezli Agbiz Agbis Qaraqoyunlu Seyidler ve basqa kendlerinin adi ile adlanan yaylaqlar da olub Gigi deresi yaylaqlarinin adlari Agmescid Agyurd Aranyurd Belek Boyuk Quzey Cidali Cayarasi Cemen yurd Cicekli Cobanolduren Cola Def Dereyurd Deveboynu Dibekli Essekmeydan Ebedere Elibey yurdu Erimez Evran oylagi Gicitkanli Girevezur Guneyyurd Haci Misirxan yaylagi Hacaqaya Harami Xengelli Kekilli Kicik Ebedere Kiledere Kurddusen Qanqalli Qaraarxac Qaracanqil Qaragab Qaragatli Qaraqaya Qatar yaylagi Qazmaca Qeymes Qirxbulaq Qirxlar Lalali Mecidli Mistapilan Novruz yurdu Ocaqyurd Piralata Saridere Sarimsaqli Sariyurd Seyiddusen Sicanli Soyuqbulaq Sehercik yaylagi Sippirli Sirinbaldirqanliq Yemezli yurdu YiyeliqayaQeydler1958 ci ilde Zengilan rayonunun Huseynbeyli ve Qarakilse kendleri birlesdikden sonra yeni yasayis menteqesi Yenikend adlandirilmaga baslanib Moterize icinde verilen adlar hemin kendlerin Gigi deresinde adlandirma seklidir Istinadlar Semed Qarayev Qazangol hesreti Baki Azerbaycan Nesriyyati 2002 seh 18 Orijinal metn az Arandan gelen elatdan sorusduqda ki hansi daga gedirsiniz Cavab vererdiler ki Qaravun dere ye gedirik Onlar Gigi deresindeki butun yaylaqlara Qaravun dere deyerdiler Bizim oz yerlilerimiz ise ancaq Gerd kendinin yaylaqlarina Qaravun dere deyerdiler Semed Qarayev Akif Muradverdiyev Zengezur Tariximizin yaddasi Baki Xezer nesriyyati 2007 Semed Qarayev Qazangol hesreti Baki Azerbaycan Nesriyyati 2002 I M Bayramov Qerbi Azerbaycanin turk menseli toponimleri 2018 09 20 at the Wayback Machine Baki Elm nesriyyati 2002 seh 318 ISBN 5 8066 1452 2 Semed Qarayev Qazangol hesreti Baki Azerbaycan Nesriyyati 2002 seh 9 On soz evezi Professor T N Quliyev Semed Qarayev Qazangol hesreti Baki Azerbaycan Nesriyyati 2002 seh 17 18