Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fransa kampaniyası, Fransa döyüşü və ya Fransanın süqutu — ikinci dünya müharibəsi zamanı nasist Almaniyasının Fransavə Aşağı Ölkələri (Niderland, Belçika, Lüksemburq) işğal etməsi ilə nəticələnən hərbi kampaniya.
| Fransa kampaniyası | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Tarix | 10 may – 25 iyun 1940 | ||
| Yeri | |||
| Nəticəsi | Niderlandın, Belçikanın və Fransanın alman qoşunları tərəfindən işğalı | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Arxa plan
23 mart 1933-cü ildə Çörçill çıxışlarından birində Almaniyada hakimiyyətə gələn Nazi rejiminin Avropadakı sülh rejimini təhdid etdiyini xəbərdar etdi və “Fransız Ordusu üçün Allaha şükür” kəlimələrini söylədi. Aprel ayında yenidən bu mövzuya qayıtdı və qəti şəkildə bildirdi: "Fransa yalnız Avropada sağ qalan yeganə böyük demokratiya deyil, eyni zamanda o ən güclü hərbi gücdür." Bir neçə il sonra müharibə xatirələrinin birinci cildini toplayan Çörçill yazırdı ki, "Fransız Ordusu üçün "Allaha şükür edirəm" deyəndə hamının üzündə gördüyüm ağrı və nifrət görünüşünü xatırladım".
Bu güclü ordunun 1940-cı ildə altı həftədə məğlub olması tarixin ən diqqət çəkən hərbi məqamlarından biridir. 1939-cu ildə, İkinci Dünya Müharibəsi yaxınlaşarkən İngilislər və Fransızlar Birinci Dünya Müharibəsi əsnasında 1914-18-də baş verənlərin yenilənmiş bir versiyası ilə mübarizə aparmağı planlaşdırdılar, lakin bəzi əsas fərqlərlə. 1914-cü ildə fransızlar cəbhə hücumlarında böyük itki vermişdilər. Bu dəfə hərbi qüvvələrini və sənaye bazalarını ümumi müharibə aparmaq üçün səfərbər edərkən qərbi Avropada müdafiədə qalacaqdılar. Hərbi əməliyyatların başlamasından təxminən 2-3 il sonra hücum etməyi planlaşdırırdılar. Buna görə də, tarixdə "Majino xətti" adlanan və Fransa-Almaniya sərhədində yerləşən, 1940-cı ildə tikilib qurtarılması planlaşdırılan bir səddin tikintisinə başladılar. Fransız hərbi doktrininə uyğun olaraq Majino xətti alman qoşunları üçün keçilməz sədd olmalıydı. Xüsusi ilə zirehli-tank və aviasiya qoşunlarının inkişafının zərərinə Fransa hökuməti Majino xəttinin inşasına nəhəng xərc çəkmişdi. Hələ İkinci Dünya müharibəsinin başlamasına qalmış xəttin tikintisində ciddi nöqsanlar üzə çıxdı. O yetərincə dərin deyildi, zəif tank əleyhinə və havadan müdafiəsinə malik deyildi, qoşunların manevri üçün zəif hazırlanmışdı. Həm də fransız-Belçika sərhədində istehkamların olmaması rəqibə Majino xəttini şimaldan yandan keçmək imkanı verirdi. 1940-cı ildə bu sədd tamamilə hazır idi.
Hitlerin planı
Hitler 1939-cu ildə Polşa üzərində qazandığı qələbəni qərbə də hücum edərək davam etdirməyə can atırdı, lakin pis hava şəraiti planlaşdırılan hücumu təxirə salmağa məcbur etmişdi. Sonra, 1940-cı ilin yanvarında, bir Alman təyyarəsi neytral Belçika ərazisində qəzaya uğramışdı. Planın boşa çıxdığını görən Hitler qətiyyətli bir plan hazırladığını söyləyən General Erix fon Manşteyni də bu işə cəlb etdi. Əslində Manşteyn Majino xəttinə almanların birbaşa hücumunu qorxulu qəbul etmişdi.. Bunun əvəzinə, Fransaya qarşı əsas zərbənin Ardenlərdən atılması ilə bitərəf Hollandiya və Belçika vasitəsilə köməkçi bir hücum təklif etdi. Bura Müttəfiqlərin hücum gözləməyəcəyi ehtimalı olan Almaniya-Belçika-Fransa sərhədindəki təpəli və çox meşəli bir ərazi idi. Plan, sürpriz Blitskriq vasitəsilə həyata keçiriləcəkdi.
İnanılanın əksinə olaraq, Almanların bu nöqtədə Müttəfiqlərdən daha az tankı var idi (3500-ə qarşı 2500). Lakin tanklar Panzer birləşmələrinə cəmlənmişdi. Fransızların keyfiyyətli, bəzi ekvivalent formasiyaları var idi, lakin Almanlar cəmləşmək əvəzinə dağılmışdılar.
Manşteynin planında bu Panzer bölgüləri müttəfiqlərin istiqamətlərini pozmaq üçün ordunun əsas hissəsini qabaqlayaraq yarı müstəqil bir rolda nəzərdə tutulmuşdu. Bu, çox riskli bir plan idi - Polşada istifadə edilən strategiyadan daha çox iddialı idi və daha mühafizəkar düşüncəli generallar bu fikrə qarşı çıxmışdı. Hitlerdə də bəzi şübhə doğsa da, planın təsdiqini vermişdi.
“Gelb” planı kod adı altında strateji hücum əməliyyatının həyata keçirilməsi üçün general-polkovnik Valter fon Brauxiçin ümumi komandanlığı altında, bütövlükdə 136 diviziya, 2,5 min tank, 3,8 min təyyarənin daxil olduğu “A”, “B” və “C” olmaqla üç ordu qrupu hərbi əməliyyatlara cəlb olundu. Plana görə, əsas zərbəni vurmalı olan, general-polkovnik Gerd fon Rundştedtin komandanlıq etdiyi “A” ordu qrupu La-Manş boğazından çıxmaq məqsədilə, Ardenləri aşaraq “Majino xəttini” keçməli, düşmənin əsas qüvvələrini dənizə doğru sıxışdıraraq “B” ordu qrupu ilə birləşib onu məhv etməli idi. Əməliyyatın aparılmasında general Evald fon Kleystin tank qrupu və general German Qotun 15-ci tank korpusu da əsas rol oynamalı idi. General-pokovnik Fyodor fon Bokun komandanlıq etdiyi “B” ordu qrupu Niderlandı ələ keçirmək və yuxarıda göstərildiyi kimi, “A” ordu qrupu ilə birləşib müttəfiqlərin ordusunu məhv etmək tapşırığı almışdı. Nəhayət, general-polkovnik Vilhelm fon Leyebin komandanlığı altında olan “C” ordu qrupu isə, aktiv hərbi əməliyyatlarla fransız qoşunlarını “Majino xəttinə” sıxışdırmalı, digər iki ordu qrupuna dəstək verməli idi. Bundan əlavə, alman komandanlığının ehtiyatında 40-dan çox diviziya var idi.
Hücumun başlanması
Hücum 10 may 1940-da Almaniyanın Belçika və Hollandiyaya hava, ardından paraşütçü və quru qüvvələrinin hücumları və Majino müdafiə xəttini yarması ilə başladı (Fransa-Belçika sərhədində istehkamların olmaması rəqibə Majino xəttini şimaldan yandan keçmək imkanı vermişdi.) Artıq çökmüş 2 dövlət (Hollandiya və Belçika) tələsik Fransa və İngiltərənin daxil olduğu anti-Alman müvəqqəti koalisiyasına əlavə edildi, lakin bu yalnız Müttəfiqlərin komandanlıq və nəzarət tənzimləmələrini daha da çətinləşdirməyə xidmət etdi. Yəni, koalisiyanın üzvləri olmalarına baxmayaraq, bu 2 dövlətə nəzarət elmək çətinləşmişdi.
Niderlandın işğalı
Nasist Almaniyasının siyasi-hərbi rəhbərliyi və vermaxt komandanlığının planlarına görə, Niderland silahlı qüvvələrinə qarşı “B” orduqrupuna daxil olan general-polkovnik Georq fon Küxlerin 18-ci ordusu və general- polkovnik Valter fon Reyxenaunun 6-cı ordusu hərəkət etməli idi. 6-cı ordu Niderlandın Rurmon şəhərinin cənubu ilə hərəkət etməli və müttəfiq qüvvələri,fransız-ingilis və Belçika silahlı qüvvələri ilə mübarizə aparmalı idi. Lakin, əsas hədəf – holland qüvvələrinin darmadağın edilməsi 18-ci orduya tapşırılmışdı. Almanlar Niderland silahlı qüvvələrini daha tez sıradan çıxarmaq üçün, ilk növbədə onun planlı müdafiəsinin təşkilinə mane olmaq istəyirdilər. General 22-ci piyada diviziyası və general 7-ci aviadesant diviziyasıda, məhz bu məqsəd üçün ayrılmışdı.
1940-cı il, mayın 10-da alman qoşunlarının Fransaya və neytral ölkələr olan Belçika, Niderland və Lüksemburqa tərəf hərəkət etməsi ilə “qəribə müharibə” qəfil sona çatdı. …“Alman işğalının sürəti və işğalın miqyası müttəfiqləri və bitərəf ölkələri gözənilməz halda yaxaladı”. Alman ordusu, elə ilk gündən, Lüksemburqu praktik olaraq müqavimətsiz işğal etdi.
Niderland uğrunda döyüşlər ilk olaraq 18-ci alman ordusunun hücumu ilə başlandı. Həmin ordu qısa zaman kəsiyində zəif müdafiə olunmuş şimal-şərq vilayətlərini tutaraq Eyssel kanalının şərq sahillərinə çatdı. Vermaxt qüvvələrinin son dərəcə sürətli hücumları nəticəsində, Neymeqen və digər cənub rayonlarındakı bir sıra körpülər, zədələnmədən almanların əlinə keçdi, Eyssel mövqeyi və Pel xətti yarıldı,hücumun elə ilk günündə buradakı müdafiəçilər təslim oldular. Niderlandın 2-ci ordukorpusu Vaal çayına doğru geri çəkilərək, Pel xəttinin arxasında mövqe tutdu. Nisbətən daha yaxşı möhkəmləndirilmiş Qrebbe xəttinin müdafiəsi, artıq mayın 12-də yarılmağa başlandı. Sonrakı günlərdə isə, şığıyıcı bombardmançıların havadan dəstəyi, almanların burada həlledici qələbəsini təmin edir. Lakin, Niderland ordusu üçün ən faciəlisi, “Hollandiya qalası”nda baş verən döyüşlər olur. Rotterdam vəLeyden rayonları arasındakı əraziyə, 22-ci piyada diviziyasının tərkibindən olan havadesantının çıxarılmasına baxmayaraq, hollandlar bir çox yerlərdə tamamilə məğlubiyyətə uğrayırlar.
Almanlar Niderlandı tam şəkildə təslim olmağa məcbur etmək məqsədilə, əsasşəhərlər üzərinə hava hücumları təşkil etməyə başladılar. Vermaxt generalı Hans Şmidt əvvəlcə, Rotterdam şəhərinin bombardman olunacağı planı barədə Niderlanda ultimatum verdi. Niderland ultimatumu qəbul etdiyi üçün plan ləğv olundu. Lakin, hücumun ləğvi barədə məlumat siqnalı, artıq şəhər üzərinə hücuma başlayan yüzlərlə “Heinkel He-111” bombardmançı təyyarələrdən ən azı 50-60-na çatmadı və mayın14-də onlar şəhərin mərkəzinə təqribən 97 ton bomba yağdırdılar. Əksər tarixçilərə görə, şəhərin kütləvi yanğınlarla müşayiət olunan bombardmanı nəticəsində təqribən 900-1000 nəfər dinc sakin həlak olmuş, 85 mindən çox insan evsiz qalmış, minlərlə müxtəlif tikili, kilsə, məktəb tamamilə dağıntıya məruz qalmışdır. Hətta, bəzi holland və ingilis mənbələrinin, kütləvi informasiya vasitələrinin məlumatlarına görə, şəhər dağıdılarkən 30 min sakin həlak olmuş və nasistlər şəhərin qədim binalarını dağıtmaqla barbarlıq aktı həyata keçirmişdilər.
Nəhayət, 15 mayda kapitulyasiya aktının imzalanması ilə Niderland təslim oldu. Öz ölkəsini tərk etmiş Niderland kraliçası Vilhelmina Britaniyada mühacir hökumət yaratdı.
Belçikanın işğalı
Belçikanın alman hücumu ərəfəsində ümumilikdə 1338 artilleriya silahına malik olan 22 diviziyası var idi. Lakin, silahlı qüvvələrin müasir tanklar və texnika ilə təchizatı son dərəcə aşağı idi. Məsələn, o dövrdə Belçika ordusunda ən müasir tipli tank, fransız “Renault” şirkətinin 1930-cu illərdə istehsal etməyə başladığı “AMC 35” yüngül tankları idi ki, ondan da cəmi 10 ədəd var idi. Səfərbər olunmuş ordunun ümumi sayı 600 min nəfər idi. Almaniya iləmüharibənin başlanğıcında Belçika Hərbi Hava Qüvvələrində (HHQ) 250 hərbi təyyarə, o cümlədən 90 qırıcı, 12 bombardmançı, 12 kəşfiyyatçı təyyarə var idi. Lakin, bütün bunların təqribən, yalnız 50-si müasir müharibənin tələblərinə cavab verirdi.
Ümumilikdə, fransızların 2-ci, 7-ci və 9-cu orduları da, Belçika uğrunda döyüşlərdə iştirak etmişdir. Britaniyalıların isə, Belçikadakı əsas qüvvələri, 152 min nəfər canlı qüvvəyə malik 2 korpusdan ibarət olan və general lord Con Qortun komandanlıq etdiyi Britaniya Ekspedisiya Qüvvələrində cəmlənmişdilər. Lakin bütün bunlara baxmayaraq, Belçikanın nasist Almaniyası tərəfindən işğalı cəmi 18 gün çəkdi.
Alman ordusu Belçika üzərinə hücuma əsas vəzifəsi rəqibin hərbi hava qüvvələrini məhv etmək və səmada üstünlüyü ələ keçirmək olan “Lüftvaffe” təyyarələrinin havadəstəyi ilə başladı. Hava döyüşləri “Heinkel He-111”, “Dornier Do 17”, “Messerşmitt Bf 109” kimi müasir tipli alman qırıcı və bombardmançı təyyarələrinin üstünlüyü şəraitində gedirdi. Belçikalılar belə bir çətin şəraitdə, 1930-cu illərdə tikilmiş və Niderlandla sərhəddə yerləşən Eben-Emal fortuna böyük ümidlər bəsləyirdilər. Lakin,vermaxt komandanlığı da Eben-Emal fortunun strateji əhəmiyyətini hiss edərək, hələ Belçika ilə müharibəyə başlamazdan əvvəl, həmin fortun neytrallaşdırılmasıməqsədilə hərbi hava əməliyyatı planı hazırlamışdı. Məhz buna görə də, Fransa kampaniyasının ilk günündə – mayın 10-da alman desantçıları motorsuz uçan aparatlar olan planerlərin köməyi ilə, fort ərazisinə endirildi. Cəmi 24 saata Belçikanın 7-ci piyada diviziyasının müqavimətini qıran almanlar Eben-Emal fortunuələ keçirdilər. Bu, həmçinin almanlara, mühüm strateji plasdarm olan Albert kanalı sahillərini ələ keçitməyə şərait yaratdı.
Mayın 10–12-də vermaxt ordusu Ardenləri keçərək, La-Manş boğazına doğru irəliləməyə başladılar. Mayın 12-də, müharibənin ən böyük tank döyüşlərindən biriolan Annyu döyüşü başlandı və tərəflərdən heç biri həlledici qələbə qazana bilmədi.Lakin, La-Manşa doğru irəliləyən alman ordusu müttəfiqləri mühasirəyə alaraq, 5 günə oraya çatmağa nail oldu. Almanlar müttəfiq ordularını tədricən dənizə doğru geri çəkilməyə məcbur etdilər.
Dünkerk əməliyyatı
Müttəfiqlərin yüksək komandanlığı iflic kimi görünürdü. General Veyqand General Qamelin'i Fransız baş komandanı olaraq dəyişdirdi, lakin bunun heç bir fərqi olmadı. Sonra 23 may tarixində Britaniya Ekspedisiya Qüvvələrinin (BEF) komandiri General Lord Gort, proqnozlaşdırılan İngiltərə-Fransız əks hücumundakı rolundan imtina etmək üçün mənəvi cəhətdən cəsarətli bir qərar aldı və yenidən Kanal limanlarına qayıtdı.
Fransızlar, təəccüblü deyil ki, bunu xəyanət kimi qiymətləndirdi, lakin Gort'un qərarı BEF-i xilas etdi. 26 May - 4 İyun tarixləri arasında, Dinamo Əməliyyatı kod adı ilə, dəniz yolu ilə tələsik şəkildə təşkil edilmiş bir təxliyə gəmisi 338.000 Müttəfiq əsgərini Dunkirkdən götürdü.
Alman qüvvələrinin Dunkirk üzərinə hücumlarını edə bilməməsi, Dünkirk'i İngilis və Fransız qoşunlarının kobud müdafiəsi və tükənmiş RAF-ın (Royal Air Force - Britaniyanın hərbi hava qüvvələri) səyləri sayəsində baş verdi.
Bu hesaba alınmayan bir qələbə idi. Əsgərlərin geri qayıtması, hətta onların bir çox avadanlığı olmadan da İngiltərəyə Dəniz Qüvvələri və RAF-ın arxasında sığınması, ordunu yenidən qurmağa əsas verdi.
Kampaniyanın sonu
Fransa Döyüşünün sonuncu tamaşası, Almanların Somme çayından cənub tərəfə vurması ilə 5 İyunda başladı. Bölgədəki fransızların yaxşı döyüşmələrinə baxmayaraq, almanlar müttəfiq qüvvələrini qısa müddətdə məhv etdilər. İngilis ordusunun qalan hissəsi ilə birləşməmiş 51-ci Dağüstü Diviziya, St Valéry-en-Cauxda mühasirəyə alındı və 12 iyun tarixində təslim olmaq məcburiyyətində qaldı.
Almanlar 9 iyun tarixində Parisə böyük bir hücuma başladılar və 13 iyun tarixində Fransa hökuməti Bordoya qaçdığı üçün Paris açıq şəhər elan edildi. İlk Alman qoşunları 14 iyun tarixində Fransa paytaxtına girdi.
Döyüş hələ davam edirdi. Normandiyaya təzə bir İngilis qüvvəsi göndərildi, yalnız dərhal təxliyə edildi. Kral Hərbi Dəniz Qüvvələri, Fransa sahillərindəki limanlardan, demək olar ki, İspaniya sərhədinə qədər təxliyələr həyata keçirdi. Bu vaxt, qalib gələn Panzerlər 17 iyun tarixində qərbdə Loire çayını keçərək bir neçə gün sonra İsveçrə sərhədinə çataraq Fransa boyunca fərqli istiqamətlərdə müttəfiqlərlə yarışdılar.
22 iyun tarixində Fransa təslim oldu. Hitler, Almaniyanın 1918-ci ildə təslim olduğu zaman istifadə edilən eyni dəmir yolu vaqonunda təslim sənədini imzalamaqda israr etdi. (Kompyen meşəsində imzalanmışdır) Fransanın alçaldılması tamamlandı.
Həmçinin bax
Mənbə
- Balamirzə Məmmədli. Nasist Almaniyasının Fransa kampaniyası və onun nəticələri // Türk Dünyası Gənc Tədqiqatçılar Dərnəyinin Araşdırmaları, №5(5) 2021. səh. 43-56.
İstinadlar
- "ФРАНЦУ́ЗСКАЯ КАМПА́НИЯ 1940, Большая российская энциклопедия". 2022-06-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-06.
- . "Nasist Almaniyasının Fransa kampaniyası və onun nəticələri" (az.). Türk Dünyası Gənc Tədqiqatçılar Dərnəyinin Araşdırmaları, №5(5), 2021. səh. 43-56. 2022-03-25 tarixində .
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Fransa kampaniyasi Fransa doyusu ve ya Fransanin suqutu ikinci dunya muharibesi zamani nasist Almaniyasinin Fransave Asagi Olkeleri Niderland Belcika Luksemburq isgal etmesi ile neticelenen herbi kampaniya Fransa kampaniyasiTarix 10 may 25 iyun 1940Yeri LuksemburqBelcikaFransaNiderlandNeticesi Niderlandin Belcikanin ve Fransanin alman qosunlari terefinden isgaliMunaqise terefleriUcuncu Reyx Italiya Fransa Belcika Birlesmis Kralliq Hollandiya Polsa Cexoslovakiya LuksemburqTereflerin quvvesiUcuncu Reyx 141 diviziya 7 378 silah 2 445 tank 5 638 teyyare 3 350 000 qosun Italiya 22 diviziya 3 000 silah 300 000 qosun Muttefiqler 135 diviziya 13 974 silah 3 383 4 071 tank lt 2 935 teyyare 3 300 000 qosun Fransa 5 diviziya 150 000 qosun Vikianbarda elaqeli mediafayllarArxa plan23 mart 1933 cu ilde Corcill cixislarindan birinde Almaniyada hakimiyyete gelen Nazi rejiminin Avropadaki sulh rejimini tehdid etdiyini xeberdar etdi ve Fransiz Ordusu ucun Allaha sukur kelimelerini soyledi Aprel ayinda yeniden bu movzuya qayitdi ve qeti sekilde bildirdi Fransa yalniz Avropada sag qalan yegane boyuk demokratiya deyil eyni zamanda o en guclu herbi gucdur Bir nece il sonra muharibe xatirelerinin birinci cildini toplayan Corcill yazirdi ki Fransiz Ordusu ucun Allaha sukur edirem deyende haminin uzunde gorduyum agri ve nifret gorunusunu xatirladim Bu guclu ordunun 1940 ci ilde alti heftede meglub olmasi tarixin en diqqet ceken herbi meqamlarindan biridir 1939 cu ilde Ikinci Dunya Muharibesi yaxinlasarken Ingilisler ve Fransizlar Birinci Dunya Muharibesi esnasinda 1914 18 de bas verenlerin yenilenmis bir versiyasi ile mubarize aparmagi planlasdirdilar lakin bezi esas ferqlerle 1914 cu ilde fransizlar cebhe hucumlarinda boyuk itki vermisdiler Bu defe herbi quvvelerini ve senaye bazalarini umumi muharibe aparmaq ucun seferber ederken qerbi Avropada mudafiede qalacaqdilar Herbi emeliyyatlarin baslamasindan texminen 2 3 il sonra hucum etmeyi planlasdirirdilar Buna gore de tarixde Majino xetti adlanan ve Fransa Almaniya serhedinde yerlesen 1940 ci ilde tikilib qurtarilmasi planlasdirilan bir seddin tikintisine basladilar Fransiz herbi doktrinine uygun olaraq Majino xetti alman qosunlari ucun kecilmez sedd olmaliydi Xususi ile zirehli tank ve aviasiya qosunlarinin inkisafinin zererine Fransa hokumeti Majino xettinin insasina neheng xerc cekmisdi Hele Ikinci Dunya muharibesinin baslamasina qalmis xettin tikintisinde ciddi noqsanlar uze cixdi O yeterince derin deyildi zeif tank eleyhine ve havadan mudafiesine malik deyildi qosunlarin manevri ucun zeif hazirlanmisdi Hem de fransiz Belcika serhedinde istehkamlarin olmamasi reqibe Majino xettini simaldan yandan kecmek imkani verirdi 1940 ci ilde bu sedd tamamile hazir idi Hitlerin planiHitler 1939 cu ilde Polsa uzerinde qazandigi qelebeni qerbe de hucum ederek davam etdirmeye can atirdi lakin pis hava seraiti planlasdirilan hucumu texire salmaga mecbur etmisdi Sonra 1940 ci ilin yanvarinda bir Alman teyyaresi neytral Belcika erazisinde qezaya ugramisdi Planin bosa cixdigini goren Hitler qetiyyetli bir plan hazirladigini soyleyen General Erix fon Mansteyni de bu ise celb etdi Eslinde Mansteyn Majino xettine almanlarin birbasa hucumunu qorxulu qebul etmisdi Bunun evezine Fransaya qarsi esas zerbenin Ardenlerden atilmasi ile biteref Hollandiya ve Belcika vasitesile komekci bir hucum teklif etdi Bura Muttefiqlerin hucum gozlemeyeceyi ehtimali olan Almaniya Belcika Fransa serhedindeki tepeli ve cox meseli bir erazi idi Plan surpriz Blitskriq vasitesile heyata kecirilecekdi Inanilanin eksine olaraq Almanlarin bu noqtede Muttefiqlerden daha az tanki var idi 3500 e qarsi 2500 Lakin tanklar Panzer birlesmelerine cemlenmisdi Fransizlarin keyfiyyetli bezi ekvivalent formasiyalari var idi lakin Almanlar cemlesmek evezine dagilmisdilar Mansteynin planinda bu Panzer bolguleri muttefiqlerin istiqametlerini pozmaq ucun ordunun esas hissesini qabaqlayaraq yari musteqil bir rolda nezerde tutulmusdu Bu cox riskli bir plan idi Polsada istifade edilen strategiyadan daha cox iddiali idi ve daha muhafizekar dusunceli generallar bu fikre qarsi cixmisdi Hitlerde de bezi subhe dogsa da planin tesdiqini vermisdi Gelb plani kod adi altinda strateji hucum emeliyyatinin heyata kecirilmesi ucun general polkovnik Valter fon Brauxicin umumi komandanligi altinda butovlukde 136 diviziya 2 5 min tank 3 8 min teyyarenin daxil oldugu A B ve C olmaqla uc ordu qrupu herbi emeliyyatlara celb olundu Plana gore esas zerbeni vurmali olan general polkovnik Gerd fon Rundstedtin komandanliq etdiyi A ordu qrupu La Mans bogazindan cixmaq meqsedile Ardenleri asaraq Majino xettini kecmeli dusmenin esas quvvelerini denize dogru sixisdiraraq B ordu qrupu ile birlesib onu mehv etmeli idi Emeliyyatin aparilmasinda general Evald fon Kleystin tank qrupu ve general German Qotun 15 ci tank korpusu da esas rol oynamali idi General pokovnik Fyodor fon Bokun komandanliq etdiyi B ordu qrupu Niderlandi ele kecirmek ve yuxarida gosterildiyi kimi A ordu qrupu ile birlesib muttefiqlerin ordusunu mehv etmek tapsirigi almisdi Nehayet general polkovnik Vilhelm fon Leyebin komandanligi altinda olan C ordu qrupu ise aktiv herbi emeliyyatlarla fransiz qosunlarini Majino xettine sixisdirmali diger iki ordu qrupuna destek vermeli idi Bundan elave alman komandanliginin ehtiyatinda 40 dan cox diviziya var idi Hucumun baslanmasiHucum 10 may 1940 da Almaniyanin Belcika ve Hollandiyaya hava ardindan parasutcu ve quru quvvelerinin hucumlari ve Majino mudafie xettini yarmasi ile basladi Fransa Belcika serhedinde istehkamlarin olmamasi reqibe Majino xettini simaldan yandan kecmek imkani vermisdi Artiq cokmus 2 dovlet Hollandiya ve Belcika telesik Fransa ve Ingilterenin daxil oldugu anti Alman muveqqeti koalisiyasina elave edildi lakin bu yalniz Muttefiqlerin komandanliq ve nezaret tenzimlemelerini daha da cetinlesdirmeye xidmet etdi Yeni koalisiyanin uzvleri olmalarina baxmayaraq bu 2 dovlete nezaret elmek cetinlesmisdi Niderlandin isgali Esas meqale Niderlandin isgali 1940 Niderland semasindaki alman parasutculeri 10 may 1940 ci il Nasist Almaniyasinin siyasi herbi rehberliyi ve vermaxt komandanliginin planlarina gore Niderland silahli quvvelerine qarsi B orduqrupuna daxil olan general polkovnik Georq fon Kuxlerin 18 ci ordusu ve general polkovnik Valter fon Reyxenaunun 6 ci ordusu hereket etmeli idi 6 ci ordu Niderlandin Rurmon seherinin cenubu ile hereket etmeli ve muttefiq quvveleri fransiz ingilis ve Belcika silahli quvveleri ile mubarize aparmali idi Lakin esas hedef holland quvvelerinin darmadagin edilmesi 18 ci orduya tapsirilmisdi Almanlar Niderland silahli quvvelerini daha tez siradan cixarmaq ucun ilk novbede onun planli mudafiesinin teskiline mane olmaq isteyirdiler General 22 ci piyada diviziyasi ve general 7 ci aviadesant diviziyasida mehz bu meqsed ucun ayrilmisdi 1940 ci il mayin 10 da alman qosunlarinin Fransaya ve neytral olkeler olan Belcika Niderland ve Luksemburqa teref hereket etmesi ile qeribe muharibe qefil sona catdi Alman isgalinin sureti ve isgalin miqyasi muttefiqleri ve biteref olkeleri gozenilmez halda yaxaladi Alman ordusu ele ilk gunden Luksemburqu praktik olaraq muqavimetsiz isgal etdi Niderland ugrunda doyusler ilk olaraq 18 ci alman ordusunun hucumu ile baslandi Hemin ordu qisa zaman kesiyinde zeif mudafie olunmus simal serq vilayetlerini tutaraq Eyssel kanalinin serq sahillerine catdi Vermaxt quvvelerinin son derece suretli hucumlari neticesinde Neymeqen ve diger cenub rayonlarindaki bir sira korpuler zedelenmeden almanlarin eline kecdi Eyssel movqeyi ve Pel xetti yarildi hucumun ele ilk gununde buradaki mudafieciler teslim oldular Niderlandin 2 ci ordukorpusu Vaal cayina dogru geri cekilerek Pel xettinin arxasinda movqe tutdu Nisbeten daha yaxsi mohkemlendirilmis Qrebbe xettinin mudafiesi artiq mayin 12 de yarilmaga baslandi Sonraki gunlerde ise sigiyici bombardmancilarin havadan desteyi almanlarin burada helledici qelebesini temin edir Lakin Niderland ordusu ucun en facielisi Hollandiya qalasi nda bas veren doyusler olur Rotterdam veLeyden rayonlari arasindaki eraziye 22 ci piyada diviziyasinin terkibinden olan havadesantinin cixarilmasina baxmayaraq hollandlar bir cox yerlerde tamamile meglubiyyete ugrayirlar Almanlar Niderlandi tam sekilde teslim olmaga mecbur etmek meqsedile esasseherler uzerine hava hucumlari teskil etmeye basladilar Vermaxt generali Hans Smidt evvelce Rotterdam seherinin bombardman olunacagi plani barede Niderlanda ultimatum verdi Niderland ultimatumu qebul etdiyi ucun plan legv olundu Lakin hucumun legvi barede melumat siqnali artiq seher uzerine hucuma baslayan yuzlerle Heinkel He 111 bombardmanci teyyarelerden en azi 50 60 na catmadi ve mayin14 de onlar seherin merkezine teqriben 97 ton bomba yagdirdilar Ekser tarixcilere gore seherin kutlevi yanginlarla musayiet olunan bombardmani neticesinde teqriben 900 1000 nefer dinc sakin helak olmus 85 minden cox insan evsiz qalmis minlerle muxtelif tikili kilse mekteb tamamile dagintiya meruz qalmisdir Hetta bezi holland ve ingilis menbelerinin kutlevi informasiya vasitelerinin melumatlarina gore seher dagidilarken 30 min sakin helak olmus ve nasistler seherin qedim binalarini dagitmaqla barbarliq akti heyata kecirmisdiler Nehayet 15 mayda kapitulyasiya aktinin imzalanmasi ile Niderland teslim oldu Oz olkesini terk etmis Niderland kralicasi Vilhelmina Britaniyada muhacir hokumet yaratdi Belcikanin isgali Esas meqale Belcikanin isgali 1940 Alman esgerleri Bruggede teslim olan Belcika ordusunun silahlarini yigir Belcikanin alman hucumu erefesinde umumilikde 1338 artilleriya silahina malik olan 22 diviziyasi var idi Lakin silahli quvvelerin muasir tanklar ve texnika ile techizati son derece asagi idi Meselen o dovrde Belcika ordusunda en muasir tipli tank fransiz Renault sirketinin 1930 cu illerde istehsal etmeye basladigi AMC 35 yungul tanklari idi ki ondan da cemi 10 eded var idi Seferber olunmus ordunun umumi sayi 600 min nefer idi Almaniya ilemuharibenin baslangicinda Belcika Herbi Hava Quvvelerinde HHQ 250 herbi teyyare o cumleden 90 qirici 12 bombardmanci 12 kesfiyyatci teyyare var idi Lakin butun bunlarin teqriben yalniz 50 si muasir muharibenin teleblerine cavab verirdi Umumilikde fransizlarin 2 ci 7 ci ve 9 cu ordulari da Belcika ugrunda doyuslerde istirak etmisdir Britaniyalilarin ise Belcikadaki esas quvveleri 152 min nefer canli quvveye malik 2 korpusdan ibaret olan ve general lord Con Qortun komandanliq etdiyi Britaniya Ekspedisiya Quvvelerinde cemlenmisdiler Lakin butun bunlara baxmayaraq Belcikanin nasist Almaniyasi terefinden isgali cemi 18 gun cekdi Alman ordusu Belcika uzerine hucuma esas vezifesi reqibin herbi hava quvvelerini mehv etmek ve semada ustunluyu ele kecirmek olan Luftvaffe teyyarelerinin havadesteyi ile basladi Hava doyusleri Heinkel He 111 Dornier Do 17 Messersmitt Bf 109 kimi muasir tipli alman qirici ve bombardmanci teyyarelerinin ustunluyu seraitinde gedirdi Belcikalilar bele bir cetin seraitde 1930 cu illerde tikilmis ve Niderlandla serhedde yerlesen Eben Emal fortuna boyuk umidler besleyirdiler Lakin vermaxt komandanligi da Eben Emal fortunun strateji ehemiyyetini hiss ederek hele Belcika ile muharibeye baslamazdan evvel hemin fortun neytrallasdirilmasimeqsedile herbi hava emeliyyati plani hazirlamisdi Mehz buna gore de Fransa kampaniyasinin ilk gununde mayin 10 da alman desantcilari motorsuz ucan aparatlar olan planerlerin komeyi ile fort erazisine endirildi Cemi 24 saata Belcikanin 7 ci piyada diviziyasinin muqavimetini qiran almanlar Eben Emal fortunuele kecirdiler Bu hemcinin almanlara muhum strateji plasdarm olan Albert kanali sahillerini ele kecitmeye serait yaratdi Mayin 10 12 de vermaxt ordusu Ardenleri kecerek La Mans bogazina dogru irelilemeye basladilar Mayin 12 de muharibenin en boyuk tank doyuslerinden biriolan Annyu doyusu baslandi ve tereflerden hec biri helledici qelebe qazana bilmedi Lakin La Mansa dogru irelileyen alman ordusu muttefiqleri muhasireye alaraq 5 gune oraya catmaga nail oldu Almanlar muttefiq ordularini tedricen denize dogru geri cekilmeye mecbur etdiler Dunkerk emeliyyatiEsas meqale Dinamo emeliyyati Muttefiqlerin yuksek komandanligi iflic kimi gorunurdu General Veyqand General Qamelin i Fransiz bas komandani olaraq deyisdirdi lakin bunun hec bir ferqi olmadi Sonra 23 may tarixinde Britaniya Ekspedisiya Quvvelerinin BEF komandiri General Lord Gort proqnozlasdirilan Ingiltere Fransiz eks hucumundaki rolundan imtina etmek ucun menevi cehetden cesaretli bir qerar aldi ve yeniden Kanal limanlarina qayitdi Fransizlar teeccublu deyil ki bunu xeyanet kimi qiymetlendirdi lakin Gort un qerari BEF i xilas etdi 26 May 4 Iyun tarixleri arasinda Dinamo Emeliyyati kod adi ile deniz yolu ile telesik sekilde teskil edilmis bir texliye gemisi 338 000 Muttefiq esgerini Dunkirkden goturdu Alman quvvelerinin Dunkirk uzerine hucumlarini ede bilmemesi Dunkirk i Ingilis ve Fransiz qosunlarinin kobud mudafiesi ve tukenmis RAF in Royal Air Force Britaniyanin herbi hava quvveleri seyleri sayesinde bas verdi Bu hesaba alinmayan bir qelebe idi Esgerlerin geri qayitmasi hetta onlarin bir cox avadanligi olmadan da Ingiltereye Deniz Quvveleri ve RAF in arxasinda siginmasi ordunu yeniden qurmaga esas verdi Kampaniyanin sonuFransa Doyusunun sonuncu tamasasi Almanlarin Somme cayindan cenub terefe vurmasi ile 5 Iyunda basladi Bolgedeki fransizlarin yaxsi doyusmelerine baxmayaraq almanlar muttefiq quvvelerini qisa muddetde mehv etdiler Ingilis ordusunun qalan hissesi ile birlesmemis 51 ci Dagustu Diviziya St Valery en Cauxda muhasireye alindi ve 12 iyun tarixinde teslim olmaq mecburiyyetinde qaldi Almanlar 9 iyun tarixinde Parise boyuk bir hucuma basladilar ve 13 iyun tarixinde Fransa hokumeti Bordoya qacdigi ucun Paris aciq seher elan edildi Ilk Alman qosunlari 14 iyun tarixinde Fransa paytaxtina girdi Doyus hele davam edirdi Normandiyaya teze bir Ingilis quvvesi gonderildi yalniz derhal texliye edildi Kral Herbi Deniz Quvveleri Fransa sahillerindeki limanlardan demek olar ki Ispaniya serhedine qeder texliyeler heyata kecirdi Bu vaxt qalib gelen Panzerler 17 iyun tarixinde qerbde Loire cayini kecerek bir nece gun sonra Isvecre serhedine cataraq Fransa boyunca ferqli istiqametlerde muttefiqlerle yarisdilar 22 iyun tarixinde Fransa teslim oldu Hitler Almaniyanin 1918 ci ilde teslim oldugu zaman istifade edilen eyni demir yolu vaqonunda teslim senedini imzalamaqda israr etdi Kompyen mesesinde imzalanmisdir Fransanin alcaldilmasi tamamlandi Hemcinin baxHolokost Fasizm Boyuk Veten muharibesi Ucuncu Reyx Fransa tarixi Normandiya emeliyyati Dinamo emeliyyati Polsa kampaniyasi 1939 MenbeBalamirze Memmedli Nasist Almaniyasinin Fransa kampaniyasi ve onun neticeleri Turk Dunyasi Genc Tedqiqatcilar Derneyinin Arasdirmalari 5 5 2021 seh 43 56 Istinadlar FRANCU ZSKAYa KAMPA NIYa 1940 Bolshaya rossijskaya enciklopediya 2022 06 15 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 06 Nasist Almaniyasinin Fransa kampaniyasi ve onun neticeleri az Turk Dunyasi Genc Tedqiqatcilar Derneyinin Arasdirmalari 5 5 2021 seh 43 56 2022 03 25 tarixinde Xarici kecidlerhttp www bbc co uk history worldwars wwtwo fall france 01 shtml