Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Emosional zəka (ing. Emotional intelligence) — Emosional zəka ağıl və qəlbin sinxronizasiyasıdır, yəni uyumudur.
Zəka (və ya intellekt) ən geniş yayılan mənası ilə insanın düşünmə, həqiqətləri qəbul etmə, mühakimə etmə və nəticə çıxarma qabiliyyətlərinin cəmidir. Zəka səbəb ilə nəticə arasındakı bağlılıqları tapmaq, bənzərlik və fərqlilikləri anlamaqdır. Ağıl insana zəkadan çox üstün bir anlayış qazandıran, dərin düşünə bilmə, doğrunu tapa bilmə və hər mövzuda həll gətirə bilmə qabiliyyətidir. Zəka və ağıl çox geniş və mücərrəd məfhumlardır.
Tarixi
Hər şey 2000 il bundan əvvəl Platonun "Hər tip öyrənmənin emosional bir təməli vardır" sözü ilə başladı. O gündən bəri alimlər, filosoflar, hətta müəllimlər hisslərin necə vacib olduğunu sübut etmək və ya bunun tam mənada nə olduğunu aydınlaşdırmaq üçün müntəzəm şəkildə araşdırmalar aparırlar. Təəssüf ki, çoxlarının gəldiyi nəticə bu idi : " Hisslərimiz yolumuza maneçilik törədir. Bizim düzgün qərar verməyimizə və fokuslanmağımıza izin vermir." Son 300 ildir isə, artan saysız araşdırmalar bunun əksini isbat edir.
Emosional güc anlayışı 1950-ci illərdə Abraham Maslow tərəfindən təqdim edilmişdir. “Emosional intellekt” termini ilk dəfə 1964-cü ildə Maykl Beldokun məqaləsində və 1966-cı ildə B. Leunerin “Uşaq Psixologiyası və Uşaq Psixiatriyasının Təcrübəsi” adlı psixoterapiya jurnalında dərc edilmiş “Emosional İntellekt və Emansipasiya” adlı məqaləsində ortaya çıxmışdır.
1983-cü ildə Howard Gardner's Mind Frames: The Theory of Multiple Intelligences IQ kimi ənənəvi intellekt növlərinin idrak qabiliyyətini tam izah edə bilməyəcəyi fikrini irəli sürdü. O, həm şəxsiyyətlərarası zəka (başqa insanların niyyətlərini, motivasiyalarını və istəklərini başa düşmək bacarığı), həm də şəxsiyyətdaxili zəkanı (özünü dərk etmək və hisslərini, qorxularını və motivasiyalarını qiymətləndirmək bacarığı) daxil olan çoxsaylı intellekt ideyasını təqdim etdi.
"EQ" (Emosional Kəmiyyət) termini ilk dəfə 1987-ci ildə Britaniyanın Mensa jurnalında Keyt Bislinin məqaləsində dərc edilmişdir.
1989-cu ildə Stenli Qrinspan EI-ni təsvir etmək üçün bir model təklif etdi, bu modeli növbəti il Peter Salovey və Con Mayer tərəfindən hazırlanmış başqa bir model izlədi.
Bununla belə, bu termin Golemanın Emotional Intelligence - Why It May Matter Than IQ (1995) kitabının nəşrindən sonra geniş yayılmışdır. Termin populyarlığını kitabın bestseller statusu ilə əlaqələndirmək olar. Golemanın ardınca bu terminin istifadəsini gücləndirən bir neçə oxşar nəşr çıxdı.
Zəkanın növləri
Psixoloq və "çox saylı zəka (intellekt)" anlayışının müəllifi H.Gardner(ing. Howard Gardne) intellektin 8 növünü müəyyən edib.
- Linqvistik intellekt
- Məntiqi-riyaziyyat intellekti
- Musiqi intellekti
- Ekzistensial intellekt
- Cismani-kinestetik intellekt
- Fərdlərarası intellekt
- Vizual məkan intellekti
- İnterindividual intellekt
Emosional zəkanın anlayışı
İnsan Resursları sahəsinə son illərdə Emosional zəka anlayışı daxil olmuşdur. Fərdlərarası və İnterindividual zəkanın birləşməsi Emosianal zəkanı yaratmışdır. Emosional zəka və ya intellekt (EQ) ( ing. Emotional İntelligence) anlayışı psixologiyaya H.Gardnerin (ing. Howard Gardne), P.Saloyevin və J.Mayerin 1980-ci illərdə apardıqları çoxsaylı tədqiqatlar nəticəsində daxil oldu. Lakin emosional zəka nəzəriyyəsi Daniel Goleman-ın 1995-ci ildə "Emotional İntelligence" adlı kitabının nəşrindən sonra öz zirvəsinə çatdı. Amerikalı psixoloq və jurnalist Daniel Goleman-ın digər tədqiqatçılardan fərqi və özəlliyi odur ki, o bu nəzəriyyəni ən mükəmməl şəkildə şərh etmişdir.
Emosional zəka ağıl və qəlbin sinxronizasiyasıdır, loru dildə desək uyumudur. Bir insanın işə qəbul olması İntellektual zəka (İQ) ilə mümkün olsa da karyerasında irəliləməsi üçün artıq Emosional zəka (EQ) lazımdır. İstər şəxsi, istər iş həyatında emosiyalarla başa çıxmaq olduqca çətin işdir. Məntiqlə hərəkət edən insanlar belə bəzən məntiqli olmayan hadisələr qarşısında çətinlik çəkirlər, və elə tam bu zamanda emosional zəka köməyə gəlir və nəticədə emosiyalara nəzarət etmək asan olur. Goelman-ın nəzəriyyəsindən belə qənaətə gəlmək olur ki, emosional zəka sonradan qazanıla bilər, yəni onu öyrənmək və inkişaf etdirmək mümkündür.
Goleman-ın "Emotional İntelligence" kitabı ilə emosinal zəkayla əlaqəli tamamilə yeni fikirlər meydana gəldi. Əvvəllər insanların intellekt dərəcəsi İQ ilə ölçülürdüsə, artıq son tədqiqatlara əsasən emosional zəkanın (EQ) insanların şəxsi və iş həyatında uğurlu olmalarına intellektual zəkadan (İQ) daha çox təsir göstərdiyini sübuta yetirmiş oldu. Emosional zəka insanların ortaq duyğuları, ünsiyyət əlaqələri, insanlıq anlayışları, zəriflik, kübarlıq , nəzakət, etika və s. kimi bacarıqlarla təsvir olunur. Emosional intellekti güclü insanlar iş münasibətlərində həm özlərinin, həm də qarşı tərəfin düşüncələrini düzgün şəkildə analiz edərək, öz reaksiya və hərəkətlərini idarə etmək sahib olurlar və nəticə etibarilə düzgün qərar verə bilirlər. Çünki bu qabiliyyətin yaxşı inkişaf etdiyi insanlar emosiyalara tabe olmurlar. Gərgin vəziyyətdə və empatiya nəticəsində digər insanların hiss və istəklərini anlama qabiliyyəti yüksək olduğundan, onlar yaranan vəziyyətdən emosional zəka ilə düzgün çıxa bilirlər. Deməli, emosional zəka ilə bizə istər karyera, istərsə də şəxsi həyatımızda emosiyaları nəzarətdə saxlamaq, özünəinam, motivasiya, özünüdərk etmək, sosial həssaslıq – bütün bu bacarıqların həyatda, karyera və digər fəaliyyət sahələrində uğur qazanmaq şansı daha yüksək olur.
Emosional zəkanın 5 əsas maddəsi
Goleman emosional zəkanın əslində xarakter ilə əlaqəli bir ünsür olduğunu da qeyd edir. Amerikalı psixoloq emosional zəkaya hiss və emosiyaların ağıllı şəkildə istifadə olunması da deyir. Goelman-ın nəzəriyyəsinə əsasən, Emosional zəkanın 5 əsas maddəsi var:
Özünü dərk etmə
Özünü dərk etmə — öz emosiyalarını dərk etmə və onları qiymətləndirmə , özünə inam; Bu zaman bütün bilik və fəaliyyətlər insanın özü-özünü anlamağa yönəldilir.
İnsan öz qəlbi və ruhunun kəşfindən çox, dünya və cəmiyyətin qanunlarını, onu əhatə edən aləmin sirlərini kəşf edə bilmişdir.
Özümüz haqqında bir çox şeyləri bilmirik: məsələn, ekstrasenslərin müəmmalı xüsusiyyətləri; cadugərlik və magiyanın mövcudluq sirləri, telepatiya hadisəsinin izah edilə bilməməsi, telekinez (məsafə çərçivəsində fikirlərin ötürülməsi), gələcəyi görə bilməyi və digər insan potensiyasının açılmamış sirləri hələ bizlər üçün maraq doğurur. Bütün bunlar bir neçə illər məkanımızda dilə gətirilməyən problemlər olmuşdur. İnsanın özündə möcüzə gizlətmədiyi həmişə təlqin olmuşdur. Lakin, əslində insan öz sirli daxili aləmi ilə maraq dairəsindədir. Əgər elə olmasaydı insan əsərləri ilə dünya sivilizasiyasına möhtəşəm sənət nümunələri bəxş etməzdi.
Özünü idarə etmə
Özünü idarə etmə – öz emosiyalarını idarə etmə, etibarlılıq, uyğunlaşa bilmək və optimist düşünə bilmək qabiliyyətləri;
Özünü motivasiya etmə
Özünü motivasiya – özünü motivasiya edə bilmə, daima uğur qazanma istəyi və həyəcanını yox edə bilmə qabiliyyətləri ;
Sosial həssaslıq
Sosial həssaslıq – empatiya, təşkilat daxilində başqalarına qarşı diqqətlilik;
Münasibətlərin idarə edilməsi
Münasibətlərin idarə edilməsi – ruhlandırıcı rəhbərlik, təsir etmə, başqalarının inkişafına səbəb olma, dəyişikliklərə səbəb olma, konfliktlərin idarə edilməsi, kollektiv iş görmə qabiliyyəti.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Gulsafa Abdullayeva. "Emosional zəka nədir?" (az.). hr-az.com. 14.11.2019. 2023-07-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-13.
- "Duygusal Kəşfiyyat üçün tam təlimat". 2022-03-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-12-19.
- "Emotional intelligence; history, models and measures". www.researchgate.net. 2022-03-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-09-26.
- "Social Encounters". books.google.com. 2023-09-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-09-26.
- "Howard Gardner, multiple intelligences and education". infed.org. 2023-04-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-09-26.
- "Emotional intelligence". umock.com. 2022-12-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-09-26.
- "Emotional Intelligence: Why It Can Matter More Than IQ". books.google.com. İstifadə tarixi: 2023-09-26.
- "Daniel Goleman on Leadership and The Power of Emotional Intelligence". www.forbes.com. İstifadə tarixi: 2023-09-26.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Emosional zeka ing Emotional intelligence Emosional zeka agil ve qelbin sinxronizasiyasidir yeni uyumudur Zeka ve ya intellekt en genis yayilan menasi ile insanin dusunme heqiqetleri qebul etme muhakime etme ve netice cixarma qabiliyyetlerinin cemidir Zeka sebeb ile netice arasindaki bagliliqlari tapmaq benzerlik ve ferqlilikleri anlamaqdir Agil insana zekadan cox ustun bir anlayis qazandiran derin dusune bilme dogrunu tapa bilme ve her movzuda hell getire bilme qabiliyyetidir Zeka ve agil cox genis ve mucerred mefhumlardir TarixiHer sey 2000 il bundan evvel Platonun Her tip oyrenmenin emosional bir temeli vardir sozu ile basladi O gunden beri alimler filosoflar hetta muellimler hisslerin nece vacib oldugunu subut etmek ve ya bunun tam menada ne oldugunu aydinlasdirmaq ucun muntezem sekilde arasdirmalar aparirlar Teessuf ki coxlarinin geldiyi netice bu idi Hisslerimiz yolumuza manecilik toredir Bizim duzgun qerar vermeyimize ve fokuslanmagimiza izin vermir Son 300 ildir ise artan saysiz arasdirmalar bunun eksini isbat edir Emosional guc anlayisi 1950 ci illerde Abraham Maslow terefinden teqdim edilmisdir Emosional intellekt termini ilk defe 1964 cu ilde Maykl Beldokun meqalesinde ve 1966 ci ilde B Leunerin Usaq Psixologiyasi ve Usaq Psixiatriyasinin Tecrubesi adli psixoterapiya jurnalinda derc edilmis Emosional Intellekt ve Emansipasiya adli meqalesinde ortaya cixmisdir 1983 cu ilde Howard Gardner s Mind Frames The Theory of Multiple Intelligences IQ kimi enenevi intellekt novlerinin idrak qabiliyyetini tam izah ede bilmeyeceyi fikrini ireli surdu O hem sexsiyyetlerarasi zeka basqa insanlarin niyyetlerini motivasiyalarini ve isteklerini basa dusmek bacarigi hem de sexsiyyetdaxili zekani ozunu derk etmek ve hisslerini qorxularini ve motivasiyalarini qiymetlendirmek bacarigi daxil olan coxsayli intellekt ideyasini teqdim etdi EQ Emosional Kemiyyet termini ilk defe 1987 ci ilde Britaniyanin Mensa jurnalinda Keyt Bislinin meqalesinde derc edilmisdir 1989 cu ilde Stenli Qrinspan EI ni tesvir etmek ucun bir model teklif etdi bu modeli novbeti il Peter Salovey ve Con Mayer terefinden hazirlanmis basqa bir model izledi Bununla bele bu termin Golemanin Emotional Intelligence Why It May Matter Than IQ 1995 kitabinin nesrinden sonra genis yayilmisdir Termin populyarligini kitabin bestseller statusu ile elaqelendirmek olar Golemanin ardinca bu terminin istifadesini guclendiren bir nece oxsar nesr cixdi Zekanin novleriPsixoloq ve cox sayli zeka intellekt anlayisinin muellifi H Gardner ing Howard Gardne intellektin 8 novunu mueyyen edib Linqvistik intellekt Mentiqi riyaziyyat intellekti Musiqi intellekti Ekzistensial intellekt Cismani kinestetik intellekt Ferdlerarasi intellekt Vizual mekan intellekti Interindividual intellektEmosional zekanin anlayisiInsan Resurslari sahesine son illerde Emosional zeka anlayisi daxil olmusdur Ferdlerarasi ve Interindividual zekanin birlesmesi Emosianal zekani yaratmisdir Emosional zeka ve ya intellekt EQ ing Emotional Intelligence anlayisi psixologiyaya H Gardnerin ing Howard Gardne P Saloyevin ve J Mayerin 1980 ci illerde apardiqlari coxsayli tedqiqatlar neticesinde daxil oldu Lakin emosional zeka nezeriyyesi Daniel Goleman in 1995 ci ilde Emotional Intelligence adli kitabinin nesrinden sonra oz zirvesine catdi Amerikali psixoloq ve jurnalist Daniel Goleman in diger tedqiqatcilardan ferqi ve ozelliyi odur ki o bu nezeriyyeni en mukemmel sekilde serh etmisdir Emosional zeka agil ve qelbin sinxronizasiyasidir loru dilde desek uyumudur Bir insanin ise qebul olmasi Intellektual zeka IQ ile mumkun olsa da karyerasinda irelilemesi ucun artiq Emosional zeka EQ lazimdir Ister sexsi ister is heyatinda emosiyalarla basa cixmaq olduqca cetin isdir Mentiqle hereket eden insanlar bele bezen mentiqli olmayan hadiseler qarsisinda cetinlik cekirler ve ele tam bu zamanda emosional zeka komeye gelir ve neticede emosiyalara nezaret etmek asan olur Goelman in nezeriyyesinden bele qenaete gelmek olur ki emosional zeka sonradan qazanila biler yeni onu oyrenmek ve inkisaf etdirmek mumkundur Goleman in Emotional Intelligence kitabi ile emosinal zekayla elaqeli tamamile yeni fikirler meydana geldi Evveller insanlarin intellekt derecesi IQ ile olculurduse artiq son tedqiqatlara esasen emosional zekanin EQ insanlarin sexsi ve is heyatinda ugurlu olmalarina intellektual zekadan IQ daha cox tesir gosterdiyini subuta yetirmis oldu Emosional zeka insanlarin ortaq duygulari unsiyyet elaqeleri insanliq anlayislari zeriflik kubarliq nezaket etika ve s kimi bacariqlarla tesvir olunur Emosional intellekti guclu insanlar is munasibetlerinde hem ozlerinin hem de qarsi terefin dusuncelerini duzgun sekilde analiz ederek oz reaksiya ve hereketlerini idare etmek sahib olurlar ve netice etibarile duzgun qerar vere bilirler Cunki bu qabiliyyetin yaxsi inkisaf etdiyi insanlar emosiyalara tabe olmurlar Gergin veziyyetde ve empatiya neticesinde diger insanlarin hiss ve isteklerini anlama qabiliyyeti yuksek oldugundan onlar yaranan veziyyetden emosional zeka ile duzgun cixa bilirler Demeli emosional zeka ile bize ister karyera isterse de sexsi heyatimizda emosiyalari nezaretde saxlamaq ozuneinam motivasiya ozunuderk etmek sosial hessasliq butun bu bacariqlarin heyatda karyera ve diger fealiyyet sahelerinde ugur qazanmaq sansi daha yuksek olur Emosional zekanin 5 esas maddesiGoleman emosional zekanin eslinde xarakter ile elaqeli bir unsur oldugunu da qeyd edir Amerikali psixoloq emosional zekaya hiss ve emosiyalarin agilli sekilde istifade olunmasi da deyir Goelman in nezeriyyesine esasen Emosional zekanin 5 esas maddesi var Ozunu derk etme Ozunu derk etme oz emosiyalarini derk etme ve onlari qiymetlendirme ozune inam Bu zaman butun bilik ve fealiyyetler insanin ozu ozunu anlamaga yoneldilir Insan oz qelbi ve ruhunun kesfinden cox dunya ve cemiyyetin qanunlarini onu ehate eden alemin sirlerini kesf ede bilmisdir Ozumuz haqqinda bir cox seyleri bilmirik meselen ekstrasenslerin muemmali xususiyyetleri cadugerlik ve magiyanin movcudluq sirleri telepatiya hadisesinin izah edile bilmemesi telekinez mesafe cercivesinde fikirlerin oturulmesi geleceyi gore bilmeyi ve diger insan potensiyasinin acilmamis sirleri hele bizler ucun maraq dogurur Butun bunlar bir nece iller mekanimizda dile getirilmeyen problemler olmusdur Insanin ozunde mocuze gizletmediyi hemise telqin olmusdur Lakin eslinde insan oz sirli daxili alemi ile maraq dairesindedir Eger ele olmasaydi insan eserleri ile dunya sivilizasiyasina mohtesem senet numuneleri bexs etmezdi Ozunu idare etme Ozunu idare etme oz emosiyalarini idare etme etibarliliq uygunlasa bilmek ve optimist dusune bilmek qabiliyyetleri Ozunu motivasiya etme Ozunu motivasiya ozunu motivasiya ede bilme daima ugur qazanma isteyi ve heyecanini yox ede bilme qabiliyyetleri Sosial hessasliq Sosial hessasliq empatiya teskilat daxilinde basqalarina qarsi diqqetlilik Munasibetlerin idare edilmesi Munasibetlerin idare edilmesi ruhlandirici rehberlik tesir etme basqalarinin inkisafina sebeb olma deyisikliklere sebeb olma konfliktlerin idare edilmesi kollektiv is gorme qabiliyyeti Hemcinin baxIstinadlarGulsafa Abdullayeva Emosional zeka nedir az hr az com 14 11 2019 2023 07 09 tarixinde Istifade tarixi 2020 09 13 Duygusal Kesfiyyat ucun tam telimat 2022 03 28 tarixinde Istifade tarixi 2020 12 19 Emotional intelligence history models and measures www researchgate net 2022 03 18 tarixinde Istifade tarixi 2023 09 26 Social Encounters books google com 2023 09 07 tarixinde Istifade tarixi 2023 09 26 Howard Gardner multiple intelligences and education infed org 2023 04 25 tarixinde Istifade tarixi 2023 09 26 Emotional intelligence umock com 2022 12 26 tarixinde Istifade tarixi 2023 09 26 Emotional Intelligence Why It Can Matter More Than IQ books google com Istifade tarixi 2023 09 26 Daniel Goleman on Leadership and The Power of Emotional Intelligence www forbes com Istifade tarixi 2023 09 26 Xarici kecidler