Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədə , təsdiqlənə bilməyən ifadələrə, mülahizə və şərhlərə yer verildiyi düşünülür. Xahiş olunur, mətni nəzərdən keçirin və yeni mənbələr əlavə edərək məqaləni zənginləşdirin. Əlavə məlumat üçün səhifənin yaza bilərsiniz. Lütfən, müzakirələr davam etdiyi müddətdə şablonu məqalədən çıxarmayın. |
Empatiya — özünü başqa insanın və ya canlının yerində hiss etmə bacarığı, başqasının dərdinə şərik olma hissi. Empatiya, eyni zamanda başqa insanın emosional halını onun mimikasından və hərəkətlərindən duyma qabiliyyətini ehtiva edir. Həmçinin, insanı görmədən onun emosional halını tam dəqiq hiss etmək qabiliyyətini nəzərdə tutur. Empatiyanın əksi aleksitimiyadır.
“Empatiya” sözü yunan dilindəki ἐμπάθεια (empateya), “fiziki bağlılıq, meyl” sözündəndir. Bu da ἐν (en), “içində” + πάθος (patos), “hissiyat” sözlərinin birləşməsindən yaranmışdır. İngilis dilində ilk dəfə Teodor Lippsin nəzəriyyəsində əsas anlayış olan alman dilindəki Einfühlung (nüfuz etmə) sözünün qarşılığı kimi istifadə edilmişdir. Empatiyaya nail olmağın başlıca vasitəsi anlayışını Riçard Dlyüs araşdırmışdır.
Empatiya sözünün kökü ingilis və qədim yunan dillərindən tərcümədə “hiss, emosiya” mənalarını ifadə edir. Termin 1909-cu ildə psixoloq Edvard B. Titçener tərəfindən irəli sürülüb. Tam mənası ilə empatiya şəxsin özünü başqa birinin yerinə qoyaraq onun hiss, həyəcanını, istəklərini, davranışlarını anlamaq qabiliyyətidir.
İnsan özünü başqa birinin yerinə qoyaraq bir növ onun şüuraltısı ilə əlaqə yaratmış olur. Yəni qarşısındakı şəxsin müəyyən bir mövzuda hansı hisləri keçirdiyini, mənəvi əziyyətləri, sevincini, kədərini və hətta həmin anda nələr düşündüyünü başa düşə bilir. Alman fenomenoloq Edit Styenə görə empatiya qurulmasını asanlaşdırmaq, maneə olmaq və ya qarşısı almaq mümkündür, amma heç vaxt olmayan empatiya formalaşdırıla bilməz. Editə görə empatiyanı qeyri-adi edən şey onun birdən ortaya çıxması, vəziyyətə uyğun özümüzü qarşı tərəfin yerində hiss etməyimiz və idarə oluna bilməməsidir. Empatiyanın əsas müsbət xüsusiyyəti bizi qarşı tərəfin hərəkətlərini qınamadan əvvəl onun niyə belə hərəkət etməsini analiz etməyimizə yardımçı olmasıdır. Empatiya qabiliyyəti olan insanlar yaxşı dinləyici, diqqətli müşahidəçi, özünün fərqində olan, müsbət tərəfləri düşünməyə üstünlük verən insanlardır.
Empatiyanın növləri
Empatiya əsasən iki yerə ayrılır.
1) Hissi (emosional) empatiya
Eyni zamanda duyğu empatiyası da deyilir. Bu empatiya növü əsasən insanları yaxşı başa düşməyə, hər hansı mövzuda onların hansı hiss-həyəcanı keçirdiklərini anlama qabiliyyətidir. Məsələn narahatlıq empatiyası. Belə empatiya növü hətta kiçik yaşlı uşaqlarda da özünü göstərir. Qarşısındakı insan ağladıqda uşaq həmin şəxslə birgə ağlaya, onu qucaqlaya və ya buna bənzər hərəkətlər nümayiş etdirə bilər.
2) İdrak empatiyası
Bu empatiya forması əsasən başqalarının hərəkətlərini nöqteyi nəzərdən və mənəvi baxımdan anlama formasıdır. İdrak, təfəkkür empatiya formasının özünün müxtəlif formaları mövcuddur. Məsələn, bu empatiya növünə sahib insanlar başqalarını psixoloji tərəfdən anlaya bilir, bir digər qrup insan isə yaratdığı xarakterlərlə təsəvvür yaratmağa meyllidir.
Empatiya-Simpatiya
Bir çox hallarda bu iki söz qarışıq salınır. Simpatiya dedikdə, bir insanın sahib olduğu hiss və düşüncələrə rəğbət bəsləməkdir. Empatiya isə qarşımızdakı şəxsin fikir və düşüncələrini anlamağa əsaslanır. Simpatiya hiss etdiyimiz şəxslərin duyğularını, fikirlərini paylaşdığımız halda, empatiya yaratdığımız insanların isə düşüncə və davranışlarını anlaya bilirik. Empatiyanın əks anlamı antipatiya adlanır. Fransızcadan isə “qarşı duyğu, nifrət, sevməmək” kimi ifadə olunur.
Empatiya çox mühüm anlayışdır. Empatiyası olmayan şəxs normal insan düşüncəsinə sahib ola bilməz. Məsələn, İkinci Dünya müharibəsi dövründə alman əsgərlərinə “mən necə bir cinayət işləyirəm, mən nə edirəm” demək qadağa halını alıb və onun əvəzinə belə olmalıymış kimi fikir formalaşdırılıb. Beləliklə, belə təlim-tərbiyə görmüş insanlarda acıma hissi zamanla ortadan qalxmış və əziyyət çəkən tərəfə rəhm hissi tamamilə yoxa çıxmışdır. Bu cür psixologiya ilə həyat keçirən insanlarda empatiyadan söhbət gedə bilməz.
Empatiya anlayışının yox olduğu cəmiyyət isə sonda çoxlu sayda cinayətlərlə müşahidə oluna bilər.
Empatlar
Həqiqətləri nə qədər gizlətməyə çalışsanız da, empatlar həqiqi hədəfləri, düşüncələri və niyyətləri tanıyır. Onları başqalarından fərqləndirən şey budur.
Empatlar bu planetin ən istedadlı insanlarından biridir. Həm də başqalarının duyğularını hiss edə bildikləri üçün deyil. Bu insanlar yaxınlarına müsbət təsir göstərir - və bu təsir bəzən onların həyatını tamamilə dəyişdirmək gücünə malikdir, və ya əksinə, hər şeyi yerinə qoyur.
Tanışlarınız arasında empatiya duyğusu olan varsa, yəqin ki, yalan danışmağın faydasız olduğunu bilirsiniz. Elə görünür ki, ətrafdakıları tamamilə fərqli bir şəkildə qəbul edirlər və bunun sayəsində adi insanların nədə bacarıqsız olduqlarını görə və hiss edə bilirlər.
Bəzən empatlar yalana inandığını göstərə bilər, amma bu, o demək deyil ki, baş verənləri görmürlər. Bəli, onlar ümumiyyətlə, çox mehribandırlar və mehribanlıqlarını rəhbər tutaraq sizinlə birlikdə oynaya bilirlər. Ancaq bu, maskanızın arxasında gizlənənləri görə bilmədikləri ilə bağlı deyil.
Empatlar həmişə insanların yalnız müsbət cəhətlərini görməyə və bu dünyanı daha yaxşı bir yerə çevirməyə çalışırlar. Odur ki, zaman-zaman ətrafındakılara bu və ya digər yalanın başqa insanlara zərər verməyəcəyindən əmindirsə, onların yalan danışmasına icazə verirlər. Ancaq buna yalnız müəyyən bir həddə icazə verirlər.
Xeyr, onlar əsla icazə vermir ki, həyati vacib olan məsələlərdə onlara yalan deyəsiniz. Niyyətiniz çirkindirsə, heç bir halda yalanınızı görməzdən gəlməyəcəklər. İnanın, empatlar pis sözlər və əməllərinizə özünüzdən daha çox haqq qazandırmağa meyllidir. Ətrafınıza buraxdığınız dumanın arxasında nələr baş verdiyini görürlər...
Empatlar həqiqətin tezliyinə “uyğunlaşdırılmış” olduğundan, ətraflarında baş verən hər şeyi daha dərin səviyyədə - digər insanların sözlərini, düşüncələrini və əməllərini də başa düşür. Bəli, bəli, sizi də. Ancaq sizə qarşı nə qədər mehriban olsalar da, imkan daxilində heç vaxt başqalarının zərər görməsinə imkan vermir.
Bütün empatlar təbiətən şəfaverici olduğundan, ruhunuzu yaxşılaşdırmağa çalışa, daha yaxşı, xeyirxah və daha nəcib olmağın gətirdiyi üstünlükləri göstərə bilər. Bununla birlikdə, onlar müalicəvi sehrinin bütün hallarda işə yaramadığını və bəzən onlar üçün qalan yeganə yolun uzaqlaşmaq olduğunu da bilirlər. Ancaq bunu yalnız son vasitə olaraq edirlər. Onlara dəfələrlə yalan danışsanız da, dəyişə biləcəyinizi hiss etsələr, yenə də kömək əlini uzatmağa hazır olacaqlar və bu heyranlıq doğurmaya bilməz. Empatlar qərəzsiz və fədakardır. Təəssüf ki, bir çox insan bundan faydalanmağa çalışır.
Ancaq yalanınız digər insanları incitmişsə, empatlar heç bir tərəddüd və şübhə etmədən rolunuzu aşkar edə bilər. Empatlar yalnız bir halda susa bilər, əgər ona həqiqətən dəyişdiyinizi və yalanlarınızın nəticələrini ödəməyə hazır olduğunuzu sübut edə bilsəniz. Onlar yalanlarınızı üzünüzə vurmayıbsa, bu o demək deyil ki, olanlardan bixəbərdilər. İnanın, onların yaddaşı əladır. Onlara ümumiyyətlə yalan danışmamaq daha yaxşıdır.
Empatiyanın biznesdə əhəmiyyəti
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Simpatiya ile sehv salmayin Bu meqalede orijinal tedqiqata tesdiqlene bilmeyen ifadelere mulahize ve serhlere yer verildiyi dusunulur Xahis olunur metni nezerden kecirin ve yeni menbeler elave ederek meqaleni zenginlesdirin Elave melumat ucun sehifenin yaza bilersiniz Lutfen muzakireler davam etdiyi muddetde sablonu meqaleden cixarmayin Empatiya ozunu basqa insanin ve ya canlinin yerinde hiss etme bacarigi basqasinin derdine serik olma hissi Empatiya eyni zamanda basqa insanin emosional halini onun mimikasindan ve hereketlerinden duyma qabiliyyetini ehtiva edir Hemcinin insani gormeden onun emosional halini tam deqiq hiss etmek qabiliyyetini nezerde tutur Empatiyanin eksi aleksitimiyadir Incinmis birini qucaqlamaq empatiyanin bir isaresidir Empatiya sozu yunan dilindeki ἐmpa8eia empateya fiziki bagliliq meyl sozundendir Bu da ἐn en icinde pa8os patos hissiyat sozlerinin birlesmesinden yaranmisdir Ingilis dilinde ilk defe Teodor Lippsin nezeriyyesinde esas anlayis olan alman dilindeki Einfuhlung nufuz etme sozunun qarsiligi kimi istifade edilmisdir Empatiyaya nail olmagin baslica vasitesi anlayisini Ricard Dlyus arasdirmisdir Empatiya sozunun koku ingilis ve qedim yunan dillerinden tercumede hiss emosiya menalarini ifade edir Termin 1909 cu ilde psixoloq Edvard B Titcener terefinden ireli surulub Tam menasi ile empatiya sexsin ozunu basqa birinin yerine qoyaraq onun hiss heyecanini isteklerini davranislarini anlamaq qabiliyyetidir Insan ozunu basqa birinin yerine qoyaraq bir nov onun suuraltisi ile elaqe yaratmis olur Yeni qarsisindaki sexsin mueyyen bir movzuda hansi hisleri kecirdiyini menevi eziyyetleri sevincini kederini ve hetta hemin anda neler dusunduyunu basa duse bilir Alman fenomenoloq Edit Styene gore empatiya qurulmasini asanlasdirmaq manee olmaq ve ya qarsisi almaq mumkundur amma hec vaxt olmayan empatiya formalasdirila bilmez Edite gore empatiyani qeyri adi eden sey onun birden ortaya cixmasi veziyyete uygun ozumuzu qarsi terefin yerinde hiss etmeyimiz ve idare oluna bilmemesidir Empatiyanin esas musbet xususiyyeti bizi qarsi terefin hereketlerini qinamadan evvel onun niye bele hereket etmesini analiz etmeyimize yardimci olmasidir Empatiya qabiliyyeti olan insanlar yaxsi dinleyici diqqetli musahideci ozunun ferqinde olan musbet terefleri dusunmeye ustunluk veren insanlardir Empatiyanin novleriEmpatiya esasen iki yere ayrilir 1 Hissi emosional empatiya Eyni zamanda duygu empatiyasi da deyilir Bu empatiya novu esasen insanlari yaxsi basa dusmeye her hansi movzuda onlarin hansi hiss heyecani kecirdiklerini anlama qabiliyyetidir Meselen narahatliq empatiyasi Bele empatiya novu hetta kicik yasli usaqlarda da ozunu gosterir Qarsisindaki insan agladiqda usaq hemin sexsle birge aglaya onu qucaqlaya ve ya buna benzer hereketler numayis etdire biler 2 Idrak empatiyasi Bu empatiya formasi esasen basqalarinin hereketlerini noqteyi nezerden ve menevi baximdan anlama formasidir Idrak tefekkur empatiya formasinin ozunun muxtelif formalari movcuddur Meselen bu empatiya novune sahib insanlar basqalarini psixoloji terefden anlaya bilir bir diger qrup insan ise yaratdigi xarakterlerle tesevvur yaratmaga meyllidir Empatiya SimpatiyaBir cox hallarda bu iki soz qarisiq salinir Simpatiya dedikde bir insanin sahib oldugu hiss ve dusuncelere regbet beslemekdir Empatiya ise qarsimizdaki sexsin fikir ve dusuncelerini anlamaga esaslanir Simpatiya hiss etdiyimiz sexslerin duygularini fikirlerini paylasdigimiz halda empatiya yaratdigimiz insanlarin ise dusunce ve davranislarini anlaya bilirik Empatiyanin eks anlami antipatiya adlanir Fransizcadan ise qarsi duygu nifret sevmemek kimi ifade olunur Empatiya cox muhum anlayisdir Empatiyasi olmayan sexs normal insan dusuncesine sahib ola bilmez Meselen Ikinci Dunya muharibesi dovrunde alman esgerlerine men nece bir cinayet isleyirem men ne edirem demek qadaga halini alib ve onun evezine bele olmaliymis kimi fikir formalasdirilib Belelikle bele telim terbiye gormus insanlarda acima hissi zamanla ortadan qalxmis ve eziyyet ceken terefe rehm hissi tamamile yoxa cixmisdir Bu cur psixologiya ile heyat keciren insanlarda empatiyadan sohbet gede bilmez Empatiya anlayisinin yox oldugu cemiyyet ise sonda coxlu sayda cinayetlerle musahide oluna biler EmpatlarHeqiqetleri ne qeder gizletmeye calissaniz da empatlar heqiqi hedefleri dusunceleri ve niyyetleri taniyir Onlari basqalarindan ferqlendiren sey budur Empatlar bu planetin en istedadli insanlarindan biridir Hem de basqalarinin duygularini hiss ede bildikleri ucun deyil Bu insanlar yaxinlarina musbet tesir gosterir ve bu tesir bezen onlarin heyatini tamamile deyisdirmek gucune malikdir ve ya eksine her seyi yerine qoyur Tanislariniz arasinda empatiya duygusu olan varsa yeqin ki yalan danismagin faydasiz oldugunu bilirsiniz Ele gorunur ki etrafdakilari tamamile ferqli bir sekilde qebul edirler ve bunun sayesinde adi insanlarin nede bacariqsiz olduqlarini gore ve hiss ede bilirler Bezen empatlar yalana inandigini gostere biler amma bu o demek deyil ki bas verenleri gormurler Beli onlar umumiyyetle cox mehribandirlar ve mehribanliqlarini rehber tutaraq sizinle birlikde oynaya bilirler Ancaq bu maskanizin arxasinda gizlenenleri gore bilmedikleri ile bagli deyil Empatlar hemise insanlarin yalniz musbet cehetlerini gormeye ve bu dunyani daha yaxsi bir yere cevirmeye calisirlar Odur ki zaman zaman etrafindakilara bu ve ya diger yalanin basqa insanlara zerer vermeyeceyinden emindirse onlarin yalan danismasina icaze verirler Ancaq buna yalniz mueyyen bir hedde icaze verirler Xeyr onlar esla icaze vermir ki heyati vacib olan meselelerde onlara yalan deyesiniz Niyyetiniz cirkindirse hec bir halda yalaninizi gormezden gelmeyecekler Inanin empatlar pis sozler ve emellerinize ozunuzden daha cox haqq qazandirmaga meyllidir Etrafiniza buraxdiginiz dumanin arxasinda neler bas verdiyini gorurler Empatlar heqiqetin tezliyine uygunlasdirilmis oldugundan etraflarinda bas veren her seyi daha derin seviyyede diger insanlarin sozlerini dusuncelerini ve emellerini de basa dusur Beli beli sizi de Ancaq size qarsi ne qeder mehriban olsalar da imkan daxilinde hec vaxt basqalarinin zerer gormesine imkan vermir Butun empatlar tebieten sefaverici oldugundan ruhunuzu yaxsilasdirmaga calisa daha yaxsi xeyirxah ve daha necib olmagin getirdiyi ustunlukleri gostere biler Bununla birlikde onlar mualicevi sehrinin butun hallarda ise yaramadigini ve bezen onlar ucun qalan yegane yolun uzaqlasmaq oldugunu da bilirler Ancaq bunu yalniz son vasite olaraq edirler Onlara defelerle yalan danissaniz da deyise bileceyinizi hiss etseler yene de komek elini uzatmaga hazir olacaqlar ve bu heyranliq dogurmaya bilmez Empatlar qerezsiz ve fedakardir Teessuf ki bir cox insan bundan faydalanmaga calisir Ancaq yalaniniz diger insanlari incitmisse empatlar hec bir tereddud ve subhe etmeden rolunuzu askar ede biler Empatlar yalniz bir halda susa biler eger ona heqiqeten deyisdiyinizi ve yalanlarinizin neticelerini odemeye hazir oldugunuzu subut ede bilseniz Onlar yalanlarinizi uzunuze vurmayibsa bu o demek deyil ki olanlardan bixeberdiler Inanin onlarin yaddasi eladir Onlara umumiyyetle yalan danismamaq daha yaxsidir Empatiyanin biznesde ehemiyyetiIstinadlarhttp www xezerxeber az mobil Maraql C4 B1 281040 html olu kecid