Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Böyük post-splenektomiya infeksiyası — (BPSİ) dalağın çıxarılmasından (və ya daimi disfunksiyasından) sonra fərdlərdə baş verən nadir, lakin ölümcül infeksiya. İnfeksiyalar adətən meningit və ya sepsis ilə xarakterizə olunur və Streptococcus pneumoniae daxil olmaqla, kapsullaşdırılmış orqanizmlər səbəb olur. Xəstəlik tibbi yardım və təcili müalicə tələb edir. Ölüm 12 saat ərzində baş verdiyi bildirilir.
Dalaq kapsullaşdırılmış bakteriyalardan qorunmaq üçün vacibdir və buna görə də onun splenektomiya vasitəsi ilə çıxarılması kapsullaşdırılmış bakteriyalar tərəfindən sürətli, maneəsiz infeksiyaya səbəb ola bilər. Yüngül viruslu simptomlardan sepsisə sürətlə çevrilməsi BPSİ-nin xüsusilə təhlükəli olmasının səbəblərindən biridir.
Digər infeksiya mənbəyi, babezioza səbəb olan Babesia növlərinin gənə parazitləridir.İtlər tərəfindən dişlənildikdən sonra Capnocytophaga canimorsus infeksiyası da bu vəziyyətə səbəb ola bilər.
Simptomları
Əvvəlcə BPSİ qızdırma və ya öskürək kimi yüngül viral simptomlarla özünü göstərə bilər, lakin sonradan infeksiya simptomlarına titrəmə, ishal, qusma, nasazlıq, əzələ ağrısı, baş ağrısı və qarın ağrısı daxil ola bilər.
Xəstəlik yuxarıda qeyd olunan əlamətlərdən komaya qədər sürətlə irəliləyir və refrakter septik şoka və nəhayət, 24 saat ərzində ölümə səbəb olur.
Mexanizmi
Dalağın tərkibində bakteriyaları faqositləşdirən (yeyən) və məhv edən immun hüceyrələr olan çoxlu makrofaqlar (retikuloendotelial sistemin bir hissəsi) var. Xüsusilə, bu makrofaqlar bakteriyalar IgG antitellərinə (IgG1 və ya IgG3) bağlandıqda və ya C3b komponentini tamamlayanda aktivləşir. Bu tip antitellər və komplementlər opsonizatorlar adlanan immun maddələrdir, faqositozu asanlaşdırmaq üçün bakteriyaların səthinə bağlanan molekullardır.
Dalaq artıq olmadığı halda (aspleniya), IgG və C3b hələ də bakteriyalara bağlıdır, lakin dalaq makrofaqlarının itməsi səbəbindən qan dövranından çıxarıla bilməz. Beləliklə, bakteriyalar infeksiyaya səbəb olmaq üçün sərbəstdir.
Dalağı olmayan xəstələrdə adətən dalaqda makrofaqlar tərəfindən opsonizasiya və faqositoz tələb edən patogenlərə qarşı immunizasiya lazımdır. Onlara bakterial kapsullu ümumi insan patogenləri (Streptococcus pneumoniae, Salmonella typhi, Neisseria meningitidis, E. coli, Hemophilus influenzae, Streptococcus agalactiae, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa) daxildir. Polisaxaridlərdən hazırlanmış kapsullar bakteriyaların yalnız makrofaqlar tərəfindən faqositozdan yayınmasına imkan verir, çünki faqositoz zamanı yalnız zülallar makrofaqlar tərəfindən birbaşa tanınır. Beləliklə, IgG və komplement zülalları şəklində humoral toxunulmazlıq insanın immun sisteminin bakterial kapsullara qarşı cavabıdır.
Qarşısının alınması
BPSİ-nin qarşısını almaq üçün tədbirlərə peyvənd, profilaktik antibiotiklər və xəstələrin maarifləndirilməsi daxildir.
Xəstələrin maarifləndirilməsi
Aspleniya (dalağın normal fəaliyyətinin olmaması) risklərini bilmək BPSİ riskinin əhəmiyyətli dərəcədə azalması ilə əlaqələndirilir, buna görə də xəstənin təhsili BPSİ-nın qarşısını almaq üçün həyatı əhəmiyyət kəsb edir və BPSİ-nın qarşısının alınmasında ən vacib amil ola bilər. Getdikcə daha çox insan öz sağlamlıq haqqında məlumatları internetdən alır və aspleniya və splenektomiyanın riskləri haqqında etibarlı və hərtərəfli məlumatın olmaması aspleniyalı insanlar üçün qarşısı alına bilən risk faktorudur. Asplenik şəxslərin əksəriyyəti (84%-ə qədəri) aspleniya risklərindən xəbərsizdir. Vəziyyət haqqında məlumat olan bilərziklərin taxılmasını təşviq etmək, antibiotiklərin daşınması, səyahətdən əvvəl, xüsusən malyariya və babesiyanın endemik olduğu yerlərə tibbi məsləhət almaq və heyvan dişləməsindən sonra dərhal tibbi yardım axtarmaq BPSİ riskini azaltdığını göstərilmişdir.
Peyvənd
Xəstəliklərə Nəzarət və Qarşısının Alınması Mərkəzlərinin illik peyvənd tövsiyələri dalağı işləməyən insanlar üçün xüsusi ehtiva edir.
Böyük Britaniyada İmmunizasiya üzrə Yaşıl kitabın 7-ci fəslində əlavə xəstəlikləri olan insanların, o cümlədən aspleniya xəstələrinin immunizasiyası haqqında geniş məlumat təqdim olunub.
Bir sıra müxtəlif pnevmokok peyvəndləri olduğundan xəstəyə onlardan ən müasiri təklif edilməlidir. Dalağı olmayan xəstələrə təkrar dozalar tövsiyə olunur.
Proqnozu
BPSİ demək olar ki, həmişə müalicə olmadan ölümcül olur, lakin müasir müalicələr ölüm nisbətini təxminən 40–70% endirmişdir. BPSİ olan şəxslər ən çox antibiotiklər və dəstəkləyici müalicə ilə müalicə olunurlar.
Epidemiologiyası
BPSİ riski ildə 0,23–0,42%, ömür boyu risk isə 5%-dir. Əksər infeksiyalar splenektomiyadan sonra ilk bir neçə ildə baş verir, lakin BPSİ riski ömürlükdür.
Risk uşaqlar və yaşlılar (70+ yaş) üçün ən yüksəkdir, lakin BPSİ hər yaşda baş verə bilər. Oraqvari hüceyrəli anemiya, talassemiya və şişlər kimi hematoloji vəziyyətlərdə daha çox risk var.
İstinadlar
- Waghorn DJ. "Overwhelming infection in asplenic patients: current best practice preventive measures are not being followed". Journal of Clinical Pathology. 54 (3). March 2001: 214–8. doi:10.1136/jcp.54.3.214. PMC 1731383. PMID 11253134.
- Taniguchi, Leandro Utino; Correia, Mário Diego Teles; Zampieri, Fernando Godinho. "Overwhelming post-splenectomy infection: narrative review of the literature". Surgical Infections. 15 (6). December 2014: 686–693. doi:10.1089/sur.2013.051. ISSN 1557-8674. PMID 25318011. 2022-12-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-04-06.
- Rosner, F. "Babesiosis in splenectomized adults. Review of 22 reported cases". American Journal of Medicine. 76 (4). April 1984: 696–701. doi:10.1016/0002-9343(84)90298-5. PMID 6424470.
- Centers for Disease Control and Prevention. "About Babesiosis". CDC Parasites. 6 April 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 19 June 2018.
- Sinwar, Prabhu. "Overwhelming post splenectomy infection syndrome – Review study". International Journal of Surgery. 12 (12). December 2014: 1314–1316. doi:10.1016/j.ijsu.2014.11.005. PMID 25463041.
- Davidson RN, Wall RA. "Prevention and management of infections in patients without a spleen". Clinical Microbiology and Infection. 7 (12). December 2001: 657–60. doi:10.1046/j.1198-743x.2001.00355.x. PMID 11843905.
- Working Party of the British Committee for Standards in Haematology Clinical Haematology Task Force. "Guidelines for the prevention and treatment of infection in patients with an absent or dysfunctional spleen. Working Party of the British Committee for Standards in Haematology Clinical Haematology Task Force". BMJ. 312 (7028). 1996: 430–4. doi:10.1136/bmj.312.7028.430. PMC 2350106. PMID 8601117. 2006-03-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-04-06.
- Davies JM, və b. "The prevention and treatment of infection in patients with an absent or dysfunctional spleen - British Committee for Standards in Haematology Guideline up-date". BMJ. 312 (7028). 2001-06-02: 430–4. doi:10.1136/bmj.312.7028.430. PMC 2350106. PMID 8601117.
- Downing, Mark A.; Omar, Ahmed H.; Sabri, Elham; McCarthy, Anne E. "Information on the Internet for asplenic patients: a systematic review". Canadian Journal of Surgery (ingilis). 54 (4). August 2011: 232–236. doi:10.1503/cjs.005510. PMC 3191896. PMID 21651833. 2023-07-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-04-06.
- "2018 Adult Schedule by Health Conditions in Easy-to-read Format for Patients". Centers for Disease Control and Prevention. 14 May 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 19 June 2018.
- "Arxivlənmiş surət". 2023-02-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-04-06.
- Schwartz PE, Sterioff S, Mucha P, Melton LJ, Offord KP. "Postsplenectomy sepsis and mortality in adults". Journal of the American Medical Association. 248 (18). November 1982: 2279–83. doi:10.1001/jama.248.18.2279. PMID 7131680.
- Cullingford GL, Watkins DN, Watts AD, Mallon DF. "Severe late postsplenectomy infection". The British Journal of Surgery. 78 (6). June 1991: 716–21. doi:10.1002/bjs.1800780626. PMID 2070242.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Boyuk post splenektomiya infeksiyasi BPSI dalagin cixarilmasindan ve ya daimi disfunksiyasindan sonra ferdlerde bas veren nadir lakin olumcul infeksiya Infeksiyalar adeten meningit ve ya sepsis ile xarakterize olunur ve Streptococcus pneumoniae daxil olmaqla kapsullasdirilmis orqanizmler sebeb olur Xestelik tibbi yardim ve tecili mualice teleb edir Olum 12 saat erzinde bas verdiyi bildirilir Dalaq kapsullasdirilmis bakteriyalardan qorunmaq ucun vacibdir ve buna gore de onun splenektomiya vasitesi ile cixarilmasi kapsullasdirilmis bakteriyalar terefinden suretli maneesiz infeksiyaya sebeb ola biler Yungul viruslu simptomlardan sepsise suretle cevrilmesi BPSI nin xususile tehlukeli olmasinin sebeblerinden biridir Diger infeksiya menbeyi babezioza sebeb olan Babesia novlerinin gene parazitleridir Itler terefinden dislenildikden sonra Capnocytophaga canimorsus infeksiyasi da bu veziyyete sebeb ola biler SimptomlariEvvelce BPSI qizdirma ve ya oskurek kimi yungul viral simptomlarla ozunu gostere biler lakin sonradan infeksiya simptomlarina titreme ishal qusma nasazliq ezele agrisi bas agrisi ve qarin agrisi daxil ola biler Xestelik yuxarida qeyd olunan elametlerden komaya qeder suretle irelileyir ve refrakter septik soka ve nehayet 24 saat erzinde olume sebeb olur MexanizmiDalagin terkibinde bakteriyalari faqositlesdiren yeyen ve mehv eden immun huceyreler olan coxlu makrofaqlar retikuloendotelial sistemin bir hissesi var Xususile bu makrofaqlar bakteriyalar IgG antitellerine IgG1 ve ya IgG3 baglandiqda ve ya C3b komponentini tamamlayanda aktivlesir Bu tip antiteller ve komplementler opsonizatorlar adlanan immun maddelerdir faqositozu asanlasdirmaq ucun bakteriyalarin sethine baglanan molekullardir Dalaq artiq olmadigi halda aspleniya IgG ve C3b hele de bakteriyalara baglidir lakin dalaq makrofaqlarinin itmesi sebebinden qan dovranindan cixarila bilmez Belelikle bakteriyalar infeksiyaya sebeb olmaq ucun serbestdir Dalagi olmayan xestelerde adeten dalaqda makrofaqlar terefinden opsonizasiya ve faqositoz teleb eden patogenlere qarsi immunizasiya lazimdir Onlara bakterial kapsullu umumi insan patogenleri Streptococcus pneumoniae Salmonella typhi Neisseria meningitidis E coli Hemophilus influenzae Streptococcus agalactiae Klebsiella pneumoniae Pseudomonas aeruginosa daxildir Polisaxaridlerden hazirlanmis kapsullar bakteriyalarin yalniz makrofaqlar terefinden faqositozdan yayinmasina imkan verir cunki faqositoz zamani yalniz zulallar makrofaqlar terefinden birbasa taninir Belelikle IgG ve komplement zulallari seklinde humoral toxunulmazliq insanin immun sisteminin bakterial kapsullara qarsi cavabidir Qarsisinin alinmasiBPSI nin qarsisini almaq ucun tedbirlere peyvend profilaktik antibiotikler ve xestelerin maariflendirilmesi daxildir Xestelerin maariflendirilmesi Aspleniya dalagin normal fealiyyetinin olmamasi risklerini bilmek BPSI riskinin ehemiyyetli derecede azalmasi ile elaqelendirilir buna gore de xestenin tehsili BPSI nin qarsisini almaq ucun heyati ehemiyyet kesb edir ve BPSI nin qarsisinin alinmasinda en vacib amil ola biler Getdikce daha cox insan oz saglamliq haqqinda melumatlari internetden alir ve aspleniya ve splenektomiyanin riskleri haqqinda etibarli ve herterefli melumatin olmamasi aspleniyali insanlar ucun qarsisi alina bilen risk faktorudur Asplenik sexslerin ekseriyyeti 84 e qederi aspleniya risklerinden xebersizdir Veziyyet haqqinda melumat olan bilerziklerin taxilmasini tesviq etmek antibiotiklerin dasinmasi seyahetden evvel xususen malyariya ve babesiyanin endemik oldugu yerlere tibbi meslehet almaq ve heyvan dislemesinden sonra derhal tibbi yardim axtarmaq BPSI riskini azaltdigini gosterilmisdir Peyvend Xesteliklere Nezaret ve Qarsisinin Alinmasi Merkezlerinin illik peyvend tovsiyeleri dalagi islemeyen insanlar ucun xususi ehtiva edir Boyuk Britaniyada Immunizasiya uzre Yasil kitabin 7 ci feslinde elave xestelikleri olan insanlarin o cumleden aspleniya xestelerinin immunizasiyasi haqqinda genis melumat teqdim olunub Bir sira muxtelif pnevmokok peyvendleri oldugundan xesteye onlardan en muasiri teklif edilmelidir Dalagi olmayan xestelere tekrar dozalar tovsiye olunur ProqnozuBPSI demek olar ki hemise mualice olmadan olumcul olur lakin muasir mualiceler olum nisbetini texminen 40 70 endirmisdir BPSI olan sexsler en cox antibiotikler ve destekleyici mualice ile mualice olunurlar EpidemiologiyasiBPSI riski ilde 0 23 0 42 omur boyu risk ise 5 dir Ekser infeksiyalar splenektomiyadan sonra ilk bir nece ilde bas verir lakin BPSI riski omurlukdur Risk usaqlar ve yaslilar 70 yas ucun en yuksekdir lakin BPSI her yasda bas vere biler Oraqvari huceyreli anemiya talassemiya ve sisler kimi hematoloji veziyyetlerde daha cox risk var IstinadlarWaghorn DJ Overwhelming infection in asplenic patients current best practice preventive measures are not being followed Journal of Clinical Pathology 54 3 March 2001 214 8 doi 10 1136 jcp 54 3 214 PMC 1731383 PMID 11253134 Taniguchi Leandro Utino Correia Mario Diego Teles Zampieri Fernando Godinho Overwhelming post splenectomy infection narrative review of the literature Surgical Infections 15 6 December 2014 686 693 doi 10 1089 sur 2013 051 ISSN 1557 8674 PMID 25318011 2022 12 26 tarixinde Istifade tarixi 2023 04 06 Rosner F Babesiosis in splenectomized adults Review of 22 reported cases American Journal of Medicine 76 4 April 1984 696 701 doi 10 1016 0002 9343 84 90298 5 PMID 6424470 Centers for Disease Control and Prevention About Babesiosis CDC Parasites 6 April 2023 tarixinde Istifade tarixi 19 June 2018 Sinwar Prabhu Overwhelming post splenectomy infection syndrome Review study International Journal of Surgery 12 12 December 2014 1314 1316 doi 10 1016 j ijsu 2014 11 005 PMID 25463041 Davidson RN Wall RA Prevention and management of infections in patients without a spleen Clinical Microbiology and Infection 7 12 December 2001 657 60 doi 10 1046 j 1198 743x 2001 00355 x PMID 11843905 Working Party of the British Committee for Standards in Haematology Clinical Haematology Task Force Guidelines for the prevention and treatment of infection in patients with an absent or dysfunctional spleen Working Party of the British Committee for Standards in Haematology Clinical Haematology Task Force BMJ 312 7028 1996 430 4 doi 10 1136 bmj 312 7028 430 PMC 2350106 PMID 8601117 2006 03 01 tarixinde Istifade tarixi 2023 04 06 Davies JM ve b The prevention and treatment of infection in patients with an absent or dysfunctional spleen British Committee for Standards in Haematology Guideline up date BMJ 312 7028 2001 06 02 430 4 doi 10 1136 bmj 312 7028 430 PMC 2350106 PMID 8601117 Downing Mark A Omar Ahmed H Sabri Elham McCarthy Anne E Information on the Internet for asplenic patients a systematic review Canadian Journal of Surgery ingilis 54 4 August 2011 232 236 doi 10 1503 cjs 005510 PMC 3191896 PMID 21651833 2023 07 04 tarixinde Istifade tarixi 2023 04 06 2018 Adult Schedule by Health Conditions in Easy to read Format for Patients Centers for Disease Control and Prevention 14 May 2021 tarixinde Istifade tarixi 19 June 2018 Arxivlenmis suret 2023 02 27 tarixinde Istifade tarixi 2023 04 06 Schwartz PE Sterioff S Mucha P Melton LJ Offord KP Postsplenectomy sepsis and mortality in adults Journal of the American Medical Association 248 18 November 1982 2279 83 doi 10 1001 jama 248 18 2279 PMID 7131680 Cullingford GL Watkins DN Watts AD Mallon DF Severe late postsplenectomy infection The British Journal of Surgery 78 6 June 1991 716 21 doi 10 1002 bjs 1800780626 PMID 2070242 Xarici kecidler