Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Batı xan (1205-1255,Monqolca: Бат Хаан və Şah Batı,Rusca: Баты́й, Farsca: باتو Bātū, Çincə: 拔都, Monqolca (ənənəvi):ᠪᠲ ᠬᠠᠭᠠᠨ; ) — Cuçi xanın böyük oğlu, Çingiz xanın nəvəsidir. "Batu" və ya "Bat" monqol dilində "möhkəm" deməkdir. Batı xan monqol hökmdarı və Monqol İmperiyasının bölünməsi nəticəsində yaranmış olan Qızıl Orda dövlətinin qurucusu idi. Polşa və Macarıstan ordularını məğlub etdikdən sonra qurduğu dövlət rus torpaqları və Qafqazda 250 il hegemon olmuşdur. Çingiz xanın oğullarının ölümündən sonra Monqol İmperiyasında ağa (böyük qardaş) adlı ən hörmətli şahzadə olmuşdu.
| Batı xan Cuçi xan oğlu | |
|---|---|
| Бат хан ᠪᠲ ᠬᠠᠭᠠᠨ | |
 Batı xan | |
| 1227 – 1255 | |
| Əvvəlki | xanlıq quruldu |
| Sonrakı | Sartaq |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri |  Monqolustan |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Saray Batu |
| Dəfn yeri | |
| Milliyyəti | Monqol |
| Fəaliyyəti | Xan, hərbi lider[d] |
| Atası | Cuçi xan |
| Anası | Uxaa Ucin |
| Həyat yoldaşı | Borakçin xatun |
| Uşaqları | |
| Ailəsi | Çingizlilər |
| Dini | Tenqriçilik |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Gəncliyi
Çingiz xan tərəfindən 20 yaşında Cuçi ulusunun başçısı elan olunmuşdu. Tac mərasimində Çingiz xanın ən kiçik qardaşı Temüge Çingizin rəsmi nümayəndəsi olaraq iştirak etmişdi. Tacqoyma mərasimində Çingiz xanı, qardaşı təmsil edirdi. Çingiz xan 1227-ci ildə vəfat etdikdə 4000 monqol adamını Joçi'nin ailəsinə buraxdı. Jochi'nin torpaqları Batı ilə böyük qardaşı Orda arasında Ağ Orda və Qızıl Orda olmaqla iki yerə bölündü. Orda xan Ağ Ordanın xanı oldu. Ordanın Ağ Ordası Volqa çayı ilə Balxaş gölü arasındakı əraziləri, Batu Ordası isə Volqanın qərbindəki torpaqları idarə etdi. Batı 1211-1234-cü illərdə Ögedey xanın Çin yürüşlərində iştirak etmişdi.
1229-cu ildə Ögedeyi, aşağı Ural çayı üzərindəki qəbilələri fəth etmək üçün Kuxdei və Sundei'nin altından üç tumarı göndərmişdi. Abulqazinin dediyinə görə, Batı, kiçik qardaşı başqırdlar, cumanlar, bulqarlar və qərbdəki Alanlarla mübarizə apararkən Ödegeyinin Şimali Çindəki Jin sülaləsinə qarşı apardığı hərbi səfərinə qatıldı. Düşmənlərinin ağır müqavimətinə baxmayaraq monqollar Yurchenlərin böyük şəhərlərini fəth etdilər və Başqırdları müttəfiq etdilər. 1230-cu illərdə Ögedey, Çinin Shanxi bölgəsindəki torpaqları Batı və Jochi ailəsinə payladı, lakin eyni zamanda İran, Xorasanda da imperator qubernatorunun nəzarəti altında vəzifəli şəxsləri təyin etdilər.
Rusların üzərinə yürüş
Batı xan Ögedey xanın əmri ilə qərbə doğru hücum başlatdı. 1235-ci ildə Batı xan Güyük xan, , Möngke xan, , Baydar, Sabutay bahadur, , ilə birlikdə 130000 əsgərdən ibarət nəhəng bir ordu ilə yürüşə başladı. 1 il ərzində Qıpçaqlar, Alanlar və İdil bulqarları ilə mübarizə aparandan sonra tabe olmaq üçün məktub göndərdi. Knyaz təklifi qəbul etmədi və Batı xanın ordusu Ryazan, Kolomna, Moskva və Vladimir şəhərlərini, knyazın bütün ailəsini diri-diri yandırdı. məğlub olan II Yurinin başı bədənindən ayrılaraq edam olundu. Bundan sonra Batı xan Rostov, Uqliç, Yaroslavl, Kostroma, Kaşin, , Qorodets, , , , Dmitrov, , Tver və Torjok şəhərlərini ələ keçirdi. şəhərini çətinliklə ələ keçirdi, şəhəri 7 yaşlı Vasili adlı knyaz idarə edirdi. Batı xan ona tabe olan Smolensk və çox uzaq olan Pskov və Novqoroddan başqa bütün rus şəhərlərini ələ keçirdi və yandırdı. Çadırda olan vaxt və Güyük xan onu təhqir etdiyi üçün onları Ögedey xana şikayət etdi və xan onları cəzalandırdı.
1238-ci ildə Batı xan Krımı və ələ keçirdi. 1239-cu ildə Çerniqov və ələ keçirdi. 1240-cı ildə Kiyev şəhərini mühasirədən sonra yandırdı. 50000 əhalidən ancaq 2000i sağ çıxa bildi. Bu Monqol ordusunun qərbə çıxışı üçün heç bir maneə qalmadığını göstərirdi.
Göyük ilə mübarizə
Batı xan, yeni sultanın seçilməsi üçün Töregene xatun tərəfindən Qaraqoruma dəvət olunsa da, Macarıstan ərazilərindən Volqa sahillərinə çəkildi. Uzun müddət qeyri-müəyyənlikdən sonra, 1246-cı ildə taxt Göyükdən keçdi.
Avropaya yürüş
Kumanların Macarıstana köçməsini bəhanə edən xan kral IV Belaya 4 elçi göndərdi. Xan sonuncu dəfə onu təhdid etmişdi: "Kumanların bizdən qaçması daha asandır, nəinki qalalar və evlərdə yaşayan sizin." Batı xan birinci Avstriyaya qədər casuslar göndərdi və zəifliklərini öyrəndi. Batı xan ordusunu 3 hissəyə böldü. Birinci hissənin başçılığı və Baydarda idi. Onlar və Tevton ordeninin birləşmiş ordusunu ağır məğlubiyyətə uğratdılar. Güyük xanın ordusu Transilvaniyada zəfər çaldı. Sabutay bahadur isə Macarlar, Xorvatlar və Tampliyerləri məğlubiyyətə uğratdı. Batı xan IV Bela, Müqəddəs Roma imperiyası, Tevton ordeni və Tampliyerlərin birləşmiş ordusunu 11 aprel 1241-ci ildə darmadağın etdi. , Baydar və Orda xan isə öz növbələrində Moraviyanı ələ keçirdilər. Batı xan II Frederikdən taxtdan əl çəkməsini tələb etdi və özünün imperator olacağını dedi. 1241-ci ilin sonlarında Avstriya, Almaniya və İtaliyanın işğalı ancaq Ögedey xanın ölümü nəticəsində təxirə salındı. Batı geri dönmək istəməsə də məcbur oldu.
Ögedeyin oğlu Khadan və Çağatayının oğlu Baidarın altındakı şimal qüvvələri Legnica döyüşündə qalib gəldi və Güyük və ya Büri'nin başqa bir ordusu Transilvaniyada qalib gəldi, Subutai Magyars, xorvatlar və Templars üzərində başqa bir qələbə gözləyirdi. Macarıstan düzənliyi.1241-ci ildə Bujekin başçılıq etdiyi bir tatar (monqol) ordusu Qara Ulağ dağlarını keçdi ("Qara Vlaçlar"); Bujek Vlachları və liderlərindən birini Mišlav adını məğlub etdi. Pestin mühasirəsindən sonra Batı xanın ordusu Sajo çayına tərəf çəkildi və 11 apreldə Mohi döyüşündə Kral IV Bela və müttəfiqlərinə böyük bir məğlubiyyət verdi. Bela ölkəsi, orduya Batı xan tərəfindən komandan olaraq təyin edildi; Batı xan Xorvatiyaya qaçan Belanı təqib edərək xaqanı göndərdi. Monqol batalyonları Müqəddəs Roma İmperiyası və Avstriya qüvvələrini hücum etdilər. Orta Avropadakı səfəri zamanı Batı xan, Müqəddəs Roma İmperatoru II Frederikdən özünü yıxmağı tələb etdi və dedi: "Sənin əvəzinə taxtını qəsb etmək üçün gəlirəm". Sonuncusu yalnız yaxşı bir falçı edəcəyinə cavab verdi, çünki quşları çox yaxşı başa düşdü. İmperator və Papa IX Gregory Monqol İmperiyasına qarşı yürüş etməyə çağırdı, lakin Avropa daxili çəkişmələrə uğradı.
1241-ci ilin sonlarında Batı və Subutai, 1241-ci ilin dekabrında vəfat edən Ögedey xanın ölüm xəbəri gələndə Avstriya, İtaliya və Almaniyaya hücum planlarını sona çatdırdılar. Monqollar, 1242-ci ilin sonlarında, Kan şahzadələri və Subutai'nin, qurultayın keçirildiyi Qaraqoruma geri çəkildiyi üçün oda geri çəkildi. Bolqarıstan İmperiyası Batı xanın üstünlüyünü etiraf etmək məcburiyyətində qaldı. Batı potensiallı böyük xan idi, lakin titul qazana bilmədikdə Asiya və Ural dağları fəthlərini möhkəmləndirməyə başladı.
I Qurultaydan sonra
1246-cı ildə Güyük xanın xaqan seçilməsindən sonra Batı xan bütün qərbin hökmdarı oldu. Fars körfəzindən Ural dağlarınacan böyük bir coğrafiyanı idarə edirdi. Batı digər kiçik rus knyazlarının başçısı təyin etdi. Bütün rus knyazlarının yanına monqol əyanları təyin edən Batı beləliklə onları idarə edirdi. Monqol əyanlarından birini öldürən Çingiz xanın şərəfinə iki alov arasında keçməyə məcbur edildi. Mixail insanın şəkillərinə ibadət etməyin günah olduğunu dediyinə görə onu edam etdirdi. Səlcuqları məğlub etdikdən sonra Batının yanına göndərmişdi. Batı isə VI Davidi Gürcüstan kralı olaraq tanıdı. Güyük isə VI Daviddən daha üstün vəzifəli olaraq qəbul etdi. Güyük Batının işlərinə qarışırdı. İranın idarəsini tapşıran Güyük, Aleksandr Nevskiyə şimali Rusiyanı, isə verdi. Güyük qərbə hərəkət edərkən Batını öz yanına çağırdı, Batı ora çatmamışdan öncə Güyük vəfat etdi.
II Qurultaydan sonra
Güyükün ölümündən sonra hamı Batının xan olacağını gözləyirdisə də bu olmadı. Möngke xan Batı tərəfindən dəstəkləndiyi üçün böyük xan seçildi. Möngke xana qarşı gəldikləri üçün və edam edildi. Bu ərəfədə üsyan etdi və məğlub olaraq İsveçə qaçdı. Aleksandr Nevski Batının oğlu Sartaqın dostu olduğu üçün bütün rusların başçısı oldu. Batu ölümünə bir az almış hakimiyyətdən imtina edərək, taxtını Sartaqa verdi.
Ailəsi
Batı xanın Borakçin xatundan azı 4 övladı oldu. Bunlardan Sartak atası öləndən sonra 1255-56-cı illəri arasında Qızıl Orda taxtına çıxacaq, ancaq Möngkeyi Monqolustanda səfərindən az sonra öləcək. Ondan sonra taxta əmisi Bərkə keçəcəkdi. Müsəlmanlığı seçən Bərkə, Monqolustan İmperiyasına şeklen bağlı qalsa da Abbasi qalib gələrək qohumu Hülakü Xan ilə döyüşəcəkdi. Bu dövrdə artıq Monqol imperatorluğunun çatlaq yaxşıca artmış olacaq və Qızıl Orda müstəqil bir dövlət mövqeyinə gələcəkdir. Bərkə, Şərqi Avropaya qarşı böyük yürüşlərə girişməyəcək və hakimiyyəti dövründə bəzi qarət yürüşləri baş verməsinə baxmayaraq, qardaşı Batı dövrünə görə Avropada Monqol istilası baş verməyəcəkdir. Qızıl Orda digər Monqol dövlətlərinə nisbətən ən uzun müddət ayaqda qalan dövlət olacaqdı. Batı xanın Borakçin xatundan olan 4 övladı bunlardır:
Şəkillər
-
![image]()
Qızıl Ordanın Ryazana hücumu -
![image]()
Qızıl Ordanın Kievə hücumu -
![image]()
Qızıl Ordanın Kozelskdə hücumu -
![image]()
Qızıl Ordanın Vladimirə hücumu -
![image]()
Qızıl Ordanın Suzdala hücumu
Ədəbiyyat
- Grousset, René. L'Empire des Steppes. 1938.
- . The Mongols. ISBN .
- Nicolle, David. The Mongol Warlords. Brockhampton Press. 1998.
- Ronay, Gabriel. The Tartar Khan's Englishman. Cassell. 1978.
- Saunders, J.J. The History of the Mongol Conquests. Routledge & Kegan Paul. 1971. ISBN .
- Sicker, Martin. The Islamic World in Ascendancy: From the Arab Conquests to the Siege of Vienna. Praeger Publishers. 2000.
- Soucek, Svatopluk. A History of Inner Asia. Cambridge. 2000.
- Yan, Vasily. Baty. Azbuka Clasica. 2007.
İstinadlar
- China Biographical Database (ing.).
- Jack Weatherford. Çingiz xan və müasir dünyanın qurulması / Genghis Khan and the Making of the Modern World. Crown and Three Rivers Press. 2004. səh. 150. ISBN .
- Henry Howorth. Monqolların tarixi / History of the Mongols. London: Longmans Green, and Go. 1880. səh. 37. ISBN .
- Thomas T.Allsen. Monqol Avrasiyasındakı mədəniyyət və fəth / Culture and Conquest in Mongol Eurasia (PDF). Cambridge Univesity Press. 2001. səh. 45. ISBN .
- Michael Prawdin. Monqol İmperiyası / The Mongol Empire. New York. 2006. səh. 262. ISBN .
- Orta əsrlərdə Cənub-Şərqi Avropa, 500–1250 / Southeastern Europe in the Middle Ages, 500–1250. Cambridge University Press. İyun 2012. ISBN .
- Michael Prawdin. Monqol İmperiyası / The Mongol Empire. New York. 2006. səh. 268. ISBN .
- Henry Howorth. Monqolların tarixi / History of the Mongols. London: Longmans Green, and Go. 1880. səh. 268.
- Albericus Trium Fontium. Monumenta Germanie historica. 1925. səh. 943.
- René Grousset. Çöllər İmperiyası: Orta Asiya Tarixi / The Empire of the Steppes: A History of Central Asia. Rutgers University Press. 1939 (1970). səh. 596. ISBN .
- Jack Weatherford. Çingiz xan və müasir dünyanın qurulması / Genghis Khan and the Making of the Modern World. Crown and Three Rivers Press. 2004. səh. 109. ISBN .
- Stefan Kamola. Rashīd al-Dīn and the making of history in Mongol Iran. University of Washington. 2013.
- David Morgan. Monqollar / The Mongols. 15 yanvar 1991. səh. 224. ISBN .
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bati xan 1205 1255 Monqolca Bat Haan ve Sah Bati Rusca Baty j Farsca باتو Batu Cince 拔都 Monqolca enenevi ᠪᠲ ᠬᠠᠭᠠᠨ Cuci xanin boyuk oglu Cingiz xanin nevesidir Batu ve ya Bat monqol dilinde mohkem demekdir Bati xan monqol hokmdari ve Monqol Imperiyasinin bolunmesi neticesinde yaranmis olan Qizil Orda dovletinin qurucusu idi Polsa ve Macaristan ordularini meglub etdikden sonra qurdugu dovlet rus torpaqlari ve Qafqazda 250 il hegemon olmusdur Cingiz xanin ogullarinin olumunden sonra Monqol Imperiyasinda aga boyuk qardas adli en hormetli sahzade olmusdu Bati xan Cuci xan ogluBat han ᠪᠲ ᠬᠠᠭᠠᠨBati xanQizil Ordanin I xani1227 1255Evvelkixanliq qurulduSonrakiSartaqSexsi melumatlarDogum tarixi 1207Dogum yeri MonqolustanVefat tarixi 1255Vefat yeri Saray BatuDefn yeri MonqolustanMilliyyeti MonqolFealiyyeti Xan herbi lider d Atasi Cuci xanAnasi Uxaa UcinHeyat yoldasi Borakcin xatunUsaqlari SartaqAilesi CingizlilerDini Tenqricilik Vikianbarda elaqeli mediafayllarGencliyiCingiz xan terefinden 20 yasinda Cuci ulusunun bascisi elan olunmusdu Tac merasiminde Cingiz xanin en kicik qardasi Temuge Cingizin resmi numayendesi olaraq istirak etmisdi Tacqoyma merasiminde Cingiz xani qardasi temsil edirdi Cingiz xan 1227 ci ilde vefat etdikde 4000 monqol adamini Joci nin ailesine buraxdi Jochi nin torpaqlari Bati ile boyuk qardasi Orda arasinda Ag Orda ve Qizil Orda olmaqla iki yere bolundu Orda xan Ag Ordanin xani oldu Ordanin Ag Ordasi Volqa cayi ile Balxas golu arasindaki erazileri Batu Ordasi ise Volqanin qerbindeki torpaqlari idare etdi Bati 1211 1234 cu illerde Ogedey xanin Cin yuruslerinde istirak etmisdi 1229 cu ilde Ogedeyi asagi Ural cayi uzerindeki qebileleri feth etmek ucun Kuxdei ve Sundei nin altindan uc tumari gondermisdi Abulqazinin dediyine gore Bati kicik qardasi basqirdlar cumanlar bulqarlar ve qerbdeki Alanlarla mubarize apararken Odegeyinin Simali Cindeki Jin sulalesine qarsi apardigi herbi seferine qatildi Dusmenlerinin agir muqavimetine baxmayaraq monqollar Yurchenlerin boyuk seherlerini feth etdiler ve Basqirdlari muttefiq etdiler 1230 cu illerde Ogedey Cinin Shanxi bolgesindeki torpaqlari Bati ve Jochi ailesine payladi lakin eyni zamanda Iran Xorasanda da imperator qubernatorunun nezareti altinda vezifeli sexsleri teyin etdiler Ruslarin uzerine yurusBoyuk Vladimir Knyazligi paytaxtinin monqol qosunlari terefinden dagidilmasi Orta esr Rus salnamelerinden Bati xan Ogedey xanin emri ile qerbe dogru hucum baslatdi 1235 ci ilde Bati xan Guyuk xan Mongke xan Baydar Sabutay bahadur ile birlikde 130000 esgerden ibaret neheng bir ordu ile yuruse basladi 1 il erzinde Qipcaqlar Alanlar ve Idil bulqarlari ile mubarize aparandan sonra tabe olmaq ucun mektub gonderdi Knyaz teklifi qebul etmedi ve Bati xanin ordusu Ryazan Kolomna Moskva ve Vladimir seherlerini knyazin butun ailesini diri diri yandirdi meglub olan II Yurinin basi bedeninden ayrilaraq edam olundu Bundan sonra Bati xan Rostov Uqlic Yaroslavl Kostroma Kasin Qorodets Dmitrov Tver ve Torjok seherlerini ele kecirdi seherini cetinlikle ele kecirdi seheri 7 yasli Vasili adli knyaz idare edirdi Bati xan ona tabe olan Smolensk ve cox uzaq olan Pskov ve Novqoroddan basqa butun rus seherlerini ele kecirdi ve yandirdi Cadirda olan vaxt ve Guyuk xan onu tehqir etdiyi ucun onlari Ogedey xana sikayet etdi ve xan onlari cezalandirdi 1238 ci ilde Bati xan Krimi ve ele kecirdi 1239 cu ilde Cerniqov ve ele kecirdi 1240 ci ilde Kiyev seherini muhasireden sonra yandirdi 50000 ehaliden ancaq 2000i sag cixa bildi Bu Monqol ordusunun qerbe cixisi ucun hec bir manee qalmadigini gosterirdi Goyuk ile mubarize Bati xan yeni sultanin secilmesi ucun Toregene xatun terefinden Qaraqoruma devet olunsa da Macaristan erazilerinden Volqa sahillerine cekildi Uzun muddet qeyri mueyyenlikden sonra 1246 ci ilde taxt Goyukden kecdi Avropaya yurusKumanlarin Macaristana kocmesini behane eden xan kral IV Belaya 4 elci gonderdi Xan sonuncu defe onu tehdid etmisdi Kumanlarin bizden qacmasi daha asandir neinki qalalar ve evlerde yasayan sizin Bati xan birinci Avstriyaya qeder casuslar gonderdi ve zeifliklerini oyrendi Bati xan ordusunu 3 hisseye boldu Birinci hissenin basciligi ve Baydarda idi Onlar ve Tevton ordeninin birlesmis ordusunu agir meglubiyyete ugratdilar Guyuk xanin ordusu Transilvaniyada zefer caldi Sabutay bahadur ise Macarlar Xorvatlar ve Tampliyerleri meglubiyyete ugratdi Bati xan IV Bela Muqeddes Roma imperiyasi Tevton ordeni ve Tampliyerlerin birlesmis ordusunu 11 aprel 1241 ci ilde darmadagin etdi Baydar ve Orda xan ise oz novbelerinde Moraviyani ele kecirdiler Bati xan II Frederikden taxtdan el cekmesini teleb etdi ve ozunun imperator olacagini dedi 1241 ci ilin sonlarinda Avstriya Almaniya ve Italiyanin isgali ancaq Ogedey xanin olumu neticesinde texire salindi Bati geri donmek istemese de mecbur oldu Ogedeyin oglu Khadan ve Cagatayinin oglu Baidarin altindaki simal quvveleri Legnica doyusunde qalib geldi ve Guyuk ve ya Buri nin basqa bir ordusu Transilvaniyada qalib geldi Subutai Magyars xorvatlar ve Templars uzerinde basqa bir qelebe gozleyirdi Macaristan duzenliyi 1241 ci ilde Bujekin basciliq etdiyi bir tatar monqol ordusu Qara Ulag daglarini kecdi Qara Vlaclar Bujek Vlachlari ve liderlerinden birini Mislav adini meglub etdi Pestin muhasiresinden sonra Bati xanin ordusu Sajo cayina teref cekildi ve 11 aprelde Mohi doyusunde Kral IV Bela ve muttefiqlerine boyuk bir meglubiyyet verdi Bela olkesi orduya Bati xan terefinden komandan olaraq teyin edildi Bati xan Xorvatiyaya qacan Belani teqib ederek xaqani gonderdi Monqol batalyonlari Muqeddes Roma Imperiyasi ve Avstriya quvvelerini hucum etdiler Orta Avropadaki seferi zamani Bati xan Muqeddes Roma Imperatoru II Frederikden ozunu yixmagi teleb etdi ve dedi Senin evezine taxtini qesb etmek ucun gelirem Sonuncusu yalniz yaxsi bir falci edeceyine cavab verdi cunki quslari cox yaxsi basa dusdu Imperator ve Papa IX Gregory Monqol Imperiyasina qarsi yurus etmeye cagirdi lakin Avropa daxili cekismelere ugradi 1241 ci ilin sonlarinda Bati ve Subutai 1241 ci ilin dekabrinda vefat eden Ogedey xanin olum xeberi gelende Avstriya Italiya ve Almaniyaya hucum planlarini sona catdirdilar Monqollar 1242 ci ilin sonlarinda Kan sahzadeleri ve Subutai nin qurultayin kecirildiyi Qaraqoruma geri cekildiyi ucun oda geri cekildi Bolqaristan Imperiyasi Bati xanin ustunluyunu etiraf etmek mecburiyyetinde qaldi Bati potensialli boyuk xan idi lakin titul qazana bilmedikde Asiya ve Ural daglari fethlerini mohkemlendirmeye basladi I Qurultaydan sonra1246 ci ilde Guyuk xanin xaqan secilmesinden sonra Bati xan butun qerbin hokmdari oldu Fars korfezinden Ural daglarinacan boyuk bir cografiyani idare edirdi Bati diger kicik rus knyazlarinin bascisi teyin etdi Butun rus knyazlarinin yanina monqol eyanlari teyin eden Bati belelikle onlari idare edirdi Monqol eyanlarindan birini olduren Cingiz xanin serefine iki alov arasinda kecmeye mecbur edildi Mixail insanin sekillerine ibadet etmeyin gunah oldugunu dediyine gore onu edam etdirdi Selcuqlari meglub etdikden sonra Batinin yanina gondermisdi Bati ise VI Davidi Gurcustan krali olaraq tanidi Guyuk ise VI Davidden daha ustun vezifeli olaraq qebul etdi Guyuk Batinin islerine qarisirdi Iranin idaresini tapsiran Guyuk Aleksandr Nevskiye simali Rusiyani ise verdi Guyuk qerbe hereket ederken Batini oz yanina cagirdi Bati ora catmamisdan once Guyuk vefat etdi II Qurultaydan sonraGuyukun olumunden sonra hami Batinin xan olacagini gozleyirdise de bu olmadi Mongke xan Bati terefinden desteklendiyi ucun boyuk xan secildi Mongke xana qarsi geldikleri ucun ve edam edildi Bu erefede usyan etdi ve meglub olaraq Isvece qacdi Aleksandr Nevski Batinin oglu Sartaqin dostu oldugu ucun butun ruslarin bascisi oldu Batu olumune bir az almis hakimiyyetden imtina ederek taxtini Sartaqa verdi AilesiBati xanin Borakcin xatundan azi 4 ovladi oldu Bunlardan Sartak atasi olenden sonra 1255 56 ci illeri arasinda Qizil Orda taxtina cixacaq ancaq Mongkeyi Monqolustanda seferinden az sonra olecek Ondan sonra taxta emisi Berke kececekdi Muselmanligi secen Berke Monqolustan Imperiyasina seklen bagli qalsa da Abbasi qalib gelerek qohumu Hulaku Xan ile doyusecekdi Bu dovrde artiq Monqol imperatorlugunun catlaq yaxsica artmis olacaq ve Qizil Orda musteqil bir dovlet movqeyine gelecekdir Berke Serqi Avropaya qarsi boyuk yuruslere girismeyecek ve hakimiyyeti dovrunde bezi qaret yurusleri bas vermesine baxmayaraq qardasi Bati dovrune gore Avropada Monqol istilasi bas vermeyecekdir Qizil Orda diger Monqol dovletlerine nisbeten en uzun muddet ayaqda qalan dovlet olacaqdi Bati xanin Borakcin xatundan olan 4 ovladi bunlardir Sartaq 1255 1256 ci illerde Qizil Orda xani son Batu xan ve Boraqcin Andevan UlaqciSekillerQizil Ordanin Ryazana hucumu Qizil Ordanin Kieve hucumu Qizil Ordanin Kozelskde hucumu Qizil Ordanin Vladimire hucumu Qizil Ordanin Suzdala hucumuEdebiyyatGrousset Rene L Empire des Steppes 1938 The Mongols ISBN 0 631 17563 6 Nicolle David The Mongol Warlords Brockhampton Press 1998 Ronay Gabriel The Tartar Khan s Englishman Cassell 1978 Saunders J J The History of the Mongol Conquests Routledge amp Kegan Paul 1971 ISBN 0 8122 1766 7 Sicker Martin The Islamic World in Ascendancy From the Arab Conquests to the Siege of Vienna Praeger Publishers 2000 Soucek Svatopluk A History of Inner Asia Cambridge 2000 Yan Vasily Baty Azbuka Clasica 2007 IstinadlarChina Biographical Database ing Jack Weatherford Cingiz xan ve muasir dunyanin qurulmasi Genghis Khan and the Making of the Modern World Crown and Three Rivers Press 2004 seh 150 ISBN 0 609 80964 4 Henry Howorth Monqollarin tarixi History of the Mongols London Longmans Green and Go 1880 seh 37 ISBN 1046528205 Thomas T Allsen Monqol Avrasiyasindaki medeniyyet ve feth Culture and Conquest in Mongol Eurasia PDF Cambridge Univesity Press 2001 seh 45 ISBN 0 521 80335 7 Michael Prawdin Monqol Imperiyasi The Mongol Empire New York 2006 seh 262 ISBN 9781315133201 Orta esrlerde Cenub Serqi Avropa 500 1250 Southeastern Europe in the Middle Ages 500 1250 Cambridge University Press Iyun 2012 ISBN 9780511815638 Michael Prawdin Monqol Imperiyasi The Mongol Empire New York 2006 seh 268 ISBN 9781315133201 Henry Howorth Monqollarin tarixi History of the Mongols London Longmans Green and Go 1880 seh 268 Albericus Trium Fontium Monumenta Germanie historica 1925 seh 943 Rene Grousset Coller Imperiyasi Orta Asiya Tarixi The Empire of the Steppes A History of Central Asia Rutgers University Press 1939 1970 seh 596 ISBN 0813513049 Jack Weatherford Cingiz xan ve muasir dunyanin qurulmasi Genghis Khan and the Making of the Modern World Crown and Three Rivers Press 2004 seh 109 ISBN 0 609 80964 4 Stefan Kamola Rashid al Din and the making of history in Mongol Iran University of Washington 2013 David Morgan Monqollar The Mongols 15 yanvar 1991 seh 224 ISBN 0631175636 Hemcinin baxBerke xan Sartaq Mengu Timur Ozbek xan Toxta