Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Müqəddəs Roma imperiyası (lat. Sacrum Imperium Romanum; alm. Heiliges Römisches Reich) — əsası 962-ci ildə Almaniya imperatoru I Otto tərəfindən qoyulmuş və 1806-cı ilə qədər mövcud olmuş imperiya. Bu imperiya erkən orta əsrlər ərzində inkişaf etməyə başlamış və 1806-cı ildə Napoleon müharibələri dövründə süquta uğramasına qədər Qərbi və Mərkəzi Avropa regionlarında mövcud olmuş çoxmillətli imperiya idi. 962-ci ildən sonra imperiyanın ən böyük ərazisi Almaniya krallığı hesab olunsa da, bu imperiyanın ərazisinə Bohemiya krallığı, Burqundiya krallığı, İtaliya krallığı və bir çox başqa ərazilər də daxil idi.
| İmperiya | |||||
| Müqəddəs Roma imperiyası | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| lat. Sacrum Imperium Romanum alm. Heiliges Römisches Reich | |||||
| |||||
 962-1806-cı illərdə | |||||
| | |||||
| Paytaxt | Vyana, Praqa, Regensburq, Vetzlar, Aaxen, Praqa | ||||
| Dilləri | latın dili, alman dili, italyan dili, çex dili, fransız dili, Sloven dili | ||||
| Rəsmi dilləri | Latın, Alman, İtalyan, Macar, Slavyan | ||||
| Dövlət dini | Roma-Katolik kilsəsi, lüteranlıq, Kalvinizm, katolisizm | ||||
| Valyuta | Dukat | ||||
| Əhalisi |
| ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
25 dekabr 800-cü ildə Papa III Leonun Frank kralı Böyük Karlı imperator təyin etməsi ilə birlikdə 476-cı ildə qədim Qərbi Roma İmperiyasının süqutundan üç əsr sonra bu titul yenidən Qərbi Avropada canlandırıldı. Titul 888-ci ilə qədər, həmçinin 896-cı ildən 899-cu ilə qədər Karolinqlər sülaləsində qaldı. Həmin tarixdən etibarən İtaliya idarəçiləri bu titul uğrunda vətəndaş müharibəsinə daxil oldu və sonuncu italyan iddiaçı I Berenqarın 924-cü ildə ölümünə qədər bu mübarizə davam etdi. 962-ci ildə özünü Böyük Karlın davamçısı hesab edən I Ottonun imperator təyin edilməsi nəticəsində "imperator" titulu yenidən canlandı və imperiyanın mövcudiyyətini qoruduğu növbəti səkkiz əsr boyunca davam etdi. Bəzi tarixçilər Böyük Karlın tacqoyma tarixini imperiyanın başlanğıcı kimi qəbul etsə də, başqa tarixçilər I Ottonun hakimiyyətə gəlməsini başlanğıc qəbul edir.
Müqəddəs Roma imperatoru ənənəvi olaraq səsvermə ilə seçilsə də, tez-tez imperiyaya daxil olan sülalələrin nəzarəti altında seçilirdi. Adətən imperiyanın ən yüksək rütbəli zadəganları olan alman şahzadələrindən biri "Romalıların kralı" seçilirdi və həmin seçilmiş şəxs sonradan Papa tərəfindən imperator təyin olunurdu. Papa tərəfindən tacqoyma mərasimi XVI əsrə qədər davam etmişdir.
İmperiya Fransanın qərbində formalaşmış siyasi birləşmə səviyyəsinə heç vaxt çatmadı, bunun əvəzində yüzlərlə alt bölmədən ibarət olan mərkəzləşdirilməmiş, məhdud seçkili monarxiyaya çevrilmişdir: krallıqlar, knyazlıqlar, hersoqluqlar, qraflıqlar, knyaz-yepiskoplar, azad imperial şəhərlər və malikənələr. İmperatorun səlahiyyətləri məhdud idi. İmperiyanın daxilindəki müxtəlif hökmdarlar, lordlar, yepiskoplar və şəhərlər imperatorun vassalı hesab olunsa da, onlara öz ərazilərində de-fakto müstəqillik imtiyazı verilmişdi. 6 avqust 1806-cı ildə imperator II Fransın imperiyanı ləğv etməsindən bir ay sonra imperator Napoleon Bonapart tərəfindən Reyn Konfederasiyasının əsası qoyulmuşdur.
Adı
Bu imperiya 1157-ci ildən əvvəl sadəcə Roma İmperiyası adlanırdı. "Müqəddəs" termini ilk dəfə 1157-ci ilin başlanğıcında imperator I Fridrix Barbarossanın hakimiyyəti illərində istifadə olunmuşdur. Həmin terminin istifadə olunmasındakı əsas məqsəd imperator Fridrixin İtaliya və Papalıq ərazilərinə də hökmranlıq etmək istəyindən yaranmışdır. "Müqəddəs Roma İmperiyası" adı 1254-cü ildən etibarən təsdiqlənmişdir.
1512-ci ildə Köln reyxstaqının qəbul etdiyi qərara əsasən imperiyanın adı "Alman xalqının Müqəddəs Roma İmperiyası" (alm. Heiliges Römisches Reich Deutscher Nation, lat. Sacrum Imperium Romanum Nationis Germanicæ) formasını almışdır. İmperiyanın adının bu formasından ilk dəfə 1474-cü ilə aid sənədlərdə istifadə olunmuşdur. Bu yeni titul qəbul edildikdə imperiya artıq İtaliya və Burqundiya ərazilərinin çox hissəsini itirmişdi. 18-ci əsrin sonlarından etibarən "Alman xalqının Müqəddəs Roma İmperiyası" termini rəsmi şəkildə istifadə olunmurdu. Bundan başqa, bu məsələ ilə əlaqədar olaraq ənənəvi görüşə qarşı çıxan Herman Veyzert bir çox dərs kitabının iddialarına baxmayaraq, "Alman xalqının Müqəddəs Roma İmperiyası" adının heç vaxt rəsmi statusua sahib olmadığını bildirirdi. Bu və ya daha qısa formada "Alman xalqının Roma İmperiyası" adı tez-tez Almaniyada Müqəddəs Roma İmperiyasına istinadən istifadə olunurdu.
Məşhur ad qiymətləndirməsində fransız siyasi filosofu Volter (1694–1778) sardonik şəkildə belə deyirdi: "Özünə Müqəddəs Roma İmperiyası adını verən və hələ də bu cür adlandırılan bu qurum heç bir şəkildə nə müqəddəs, nə Roma, nə də imperiya deyildi."
Tarixi
Frank işğalları və xristianlığın yayılması Almaniyada feodal münasibətlərinin formalaşmasını sürətləndirdi. Frank imperiyasının süqutu ilə Almaniya ərazisində alman vilayətlərinin bir dövlət halında birləşməsinin təməli qoyuldu. İlk vaxtlar bu dövlət dörd tayfa hersoqluğu — Saksoniya, Frankoniya, Prussiya və Bavariya daxil olmaqla, Reyn, Elba çayları və Alp dağları arasındakı əraziləri əhatə edirdi. İlkin alman feodal dövlətini səciyyələndirən mühüm amillərdən biri iri feodal mülklərinin sürətlə artması idi. Bunun nəticəsində kəndlilərin feodallardan asılı vəziyyətə düşməsi prosesi sürətlə gedirdi. Bir sıra Qərbi Avropa ölkələrindən fərqli olaraq, Almaniya bu dövrdə vahid dövlət idi. Bu dövlətin yaranmasında macarların və normanların hücumlarının dəf edilməsi xeyli rol oynadı. Artıq X əsrin ortaları və XI əsrin əvvəllərindən alman feodal dövləti özü işğalçılıq siyasətinə başladı. Şərqdə almanların əsas işğal obyekti Lababoyu Slavyanlarının torpaqları oldu. 951-ci ildə Almaniya kralı I Otto (936–973) Şimali İtalyanı ələ keçirdi. O, 962-ci ildə Romanı işğal edib, özünü Roma imperatoru elan etdi. Bu vaxtdan etibarən təkcə Şimali və Mərkəzi İtaliya deyil, Roma papaları da Almaniya imperatorundan asılı vəziyyətə düşdülər. Sonralar bu dövləti Müqəddəs Roma imperiyası adlandırmağa başladılar.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Holy Roman Empire 2015-04-29 at the Wayback Machine, Encyclopædia Britannica Online. Retrieved 15 fevral 2014.
- James Bryce, The Holy Roman Empire (The MacMillan Company, 1913), p. 183 2022-05-16 at the Wayback Machine.
- Joachim Whaley, Germany and the Holy Roman Empire: Volume I: Maximilian I to the Peace of Westphalia, 1493–1648 (2012), pp. 17–20 2017-02-11 at the Wayback Machine.
- Lonnie R. Johnson, Central Europe: Enemies, Neighbors, Friends (1996), Oxford University Press, p. 23 2022-08-10 at the Wayback Machine.
- Norman F. Cantor, Civilization of the Middle Ages, 1993, 212–215
- Bamber Gascoigne. "History of the Holy Roman Empire". HistoryWorld. 2017-11-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-05-08.
- Norman Davies, A History of Europe (Oxford, 1996), pp. 316–317.
- While Charlemagne and his successors assumed variations of the title emperor, none termed themselves Roman emperor until Otto II in 983. Holy Roman Empire 2014-10-23 at the Wayback Machine, Encyclopædia Britannica Online. Retrieved 15 fevral 2014.
- Bryce, pp. 2–3 2022-04-06 at the Wayback Machine
- Heer, Friedrich. The Holy Roman Empire. New York: Frederick A. Praeger. 1967. 1–8. ISBN .
- Davies, pp. 317, 1246.
- Martin Arbage, "Otto I", in Medieval Italy: An Encyclopedia 2020-10-01 at the Wayback Machine, Volume 2 (Routledge, 2004), p. 810: "Otto can be considered the first ruler of the Holy Roman empire, though that term was not used until the twelfth century."
- The Holy Roman Empire 2016-12-08 at the Wayback Machine, Heraldica.org.
- Peter Hamish Wilson, The Holy Roman Empire, 1495–1806, MacMillan Press 1999, London, p. 2.
- Whaley 2011, p. 17
- Peter Moraw, Heiliges Reich, in: , Munich & Zürich: Artemis 1977–1999, vol. 4, col. 2025–2028.
- "History of The Holy Roman Empire". historyworld. 9 March 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 9 may 2019.
- Whaley 2011, pp. 19–20
- Peter H. Wilson, "Bolstering the Prestige of the Habsburgs: The End of the Holy Roman Empire in 1806", in The International History Review, Vol. 28, No. 4 (Dec., 2006), p. 719.
- Original text: Ce corps qui s'appelait et qui s'appelle encore le saint empire romain n'était en aucune manière ni saint, ni romain, ni empire. In Essai sur l'histoire générale et sur les mœurs et l'esprit des nations, Chapter 70 (1756)
 | Tarix ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Muqeddes Roma imperiyasi lat Sacrum Imperium Romanum alm Heiliges Romisches Reich esasi 962 ci ilde Almaniya imperatoru I Otto terefinden qoyulmus ve 1806 ci ile qeder movcud olmus imperiya Bu imperiya erken orta esrler erzinde inkisaf etmeye baslamis ve 1806 ci ilde Napoleon muharibeleri dovrunde suquta ugramasina qeder Qerbi ve Merkezi Avropa regionlarinda movcud olmus coxmilletli imperiya idi 962 ci ilden sonra imperiyanin en boyuk erazisi Almaniya kralligi hesab olunsa da bu imperiyanin erazisine Bohemiya kralligi Burqundiya kralligi Italiya kralligi ve bir cox basqa eraziler de daxil idi ImperiyaMuqeddes Roma imperiyasilat Sacrum Imperium Romanum alm Heiliges Romisches Reich Bayraq Gerb962 1806 ci illerde2 fevral 962 25 dekabr 800 6 avqust 1806Paytaxt Vyana Praqa Regensburq Vetzlar Aaxen PraqaDilleri latin dili alman dili italyan dili cex dili fransiz dili Sloven diliResmi dilleri Latin Alman Italyan Macar SlavyanDovlet dini Roma Katolik kilsesi luteranliq Kalvinizm katolisizmValyuta DukatEhalisi 40 000 000 nef 1806 Vikianbarda elaqeli mediafayllar 25 dekabr 800 cu ilde Papa III Leonun Frank krali Boyuk Karli imperator teyin etmesi ile birlikde 476 ci ilde qedim Qerbi Roma Imperiyasinin suqutundan uc esr sonra bu titul yeniden Qerbi Avropada canlandirildi Titul 888 ci ile qeder hemcinin 896 ci ilden 899 cu ile qeder Karolinqler sulalesinde qaldi Hemin tarixden etibaren Italiya idarecileri bu titul ugrunda vetendas muharibesine daxil oldu ve sonuncu italyan iddiaci I Berenqarin 924 cu ilde olumune qeder bu mubarize davam etdi 962 ci ilde ozunu Boyuk Karlin davamcisi hesab eden I Ottonun imperator teyin edilmesi neticesinde imperator titulu yeniden canlandi ve imperiyanin movcudiyyetini qorudugu novbeti sekkiz esr boyunca davam etdi Bezi tarixciler Boyuk Karlin tacqoyma tarixini imperiyanin baslangici kimi qebul etse de basqa tarixciler I Ottonun hakimiyyete gelmesini baslangic qebul edir Muqeddes Roma imperatoru enenevi olaraq sesverme ile secilse de tez tez imperiyaya daxil olan sulalelerin nezareti altinda secilirdi Adeten imperiyanin en yuksek rutbeli zadeganlari olan alman sahzadelerinden biri Romalilarin krali secilirdi ve hemin secilmis sexs sonradan Papa terefinden imperator teyin olunurdu Papa terefinden tacqoyma merasimi XVI esre qeder davam etmisdir Imperiya Fransanin qerbinde formalasmis siyasi birlesme seviyyesine hec vaxt catmadi bunun evezinde yuzlerle alt bolmeden ibaret olan merkezlesdirilmemis mehdud seckili monarxiyaya cevrilmisdir kralliqlar knyazliqlar hersoqluqlar qrafliqlar knyaz yepiskoplar azad imperial seherler ve malikeneler Imperatorun selahiyyetleri mehdud idi Imperiyanin daxilindeki muxtelif hokmdarlar lordlar yepiskoplar ve seherler imperatorun vassali hesab olunsa da onlara oz erazilerinde de fakto musteqillik imtiyazi verilmisdi 6 avqust 1806 ci ilde imperator II Fransin imperiyani legv etmesinden bir ay sonra imperator Napoleon Bonapart terefinden Reyn Konfederasiyasinin esasi qoyulmusdur AdiMuqeddes Roma Imperiyasinin simvolu olan ikibasli qartal gerbinin uzerinde imperiyaya daxil olan ferdi dovletlerin emblemleri gosterilmisdir 1510 cu il Bu imperiya 1157 ci ilden evvel sadece Roma Imperiyasi adlanirdi Muqeddes termini ilk defe 1157 ci ilin baslangicinda imperator I Fridrix Barbarossanin hakimiyyeti illerinde istifade olunmusdur Hemin terminin istifade olunmasindaki esas meqsed imperator Fridrixin Italiya ve Papaliq erazilerine de hokmranliq etmek isteyinden yaranmisdir Muqeddes Roma Imperiyasi adi 1254 cu ilden etibaren tesdiqlenmisdir 1512 ci ilde Koln reyxstaqinin qebul etdiyi qerara esasen imperiyanin adi Alman xalqinin Muqeddes Roma Imperiyasi alm Heiliges Romisches Reich Deutscher Nation lat Sacrum Imperium Romanum Nationis Germanicae formasini almisdir Imperiyanin adinin bu formasindan ilk defe 1474 cu ile aid senedlerde istifade olunmusdur Bu yeni titul qebul edildikde imperiya artiq Italiya ve Burqundiya erazilerinin cox hissesini itirmisdi 18 ci esrin sonlarindan etibaren Alman xalqinin Muqeddes Roma Imperiyasi termini resmi sekilde istifade olunmurdu Bundan basqa bu mesele ile elaqedar olaraq enenevi goruse qarsi cixan Herman Veyzert bir cox ders kitabinin iddialarina baxmayaraq Alman xalqinin Muqeddes Roma Imperiyasi adinin hec vaxt resmi statusua sahib olmadigini bildirirdi Bu ve ya daha qisa formada Alman xalqinin Roma Imperiyasi adi tez tez Almaniyada Muqeddes Roma Imperiyasina istinaden istifade olunurdu Meshur ad qiymetlendirmesinde fransiz siyasi filosofu Volter 1694 1778 sardonik sekilde bele deyirdi Ozune Muqeddes Roma Imperiyasi adini veren ve hele de bu cur adlandirilan bu qurum hec bir sekilde ne muqeddes ne Roma ne de imperiya deyildi TarixiFrank isgallari ve xristianligin yayilmasi Almaniyada feodal munasibetlerinin formalasmasini suretlendirdi Frank imperiyasinin suqutu ile Almaniya erazisinde alman vilayetlerinin bir dovlet halinda birlesmesinin temeli qoyuldu Ilk vaxtlar bu dovlet dord tayfa hersoqlugu Saksoniya Frankoniya Prussiya ve Bavariya daxil olmaqla Reyn Elba caylari ve Alp daglari arasindaki erazileri ehate edirdi Ilkin alman feodal dovletini seciyyelendiren muhum amillerden biri iri feodal mulklerinin suretle artmasi idi Bunun neticesinde kendlilerin feodallardan asili veziyyete dusmesi prosesi suretle gedirdi Bir sira Qerbi Avropa olkelerinden ferqli olaraq Almaniya bu dovrde vahid dovlet idi Bu dovletin yaranmasinda macarlarin ve normanlarin hucumlarinin def edilmesi xeyli rol oynadi Artiq X esrin ortalari ve XI esrin evvellerinden alman feodal dovleti ozu isgalciliq siyasetine basladi Serqde almanlarin esas isgal obyekti Lababoyu Slavyanlarinin torpaqlari oldu 951 ci ilde Almaniya krali I Otto 936 973 Simali Italyani ele kecirdi O 962 ci ilde Romani isgal edib ozunu Roma imperatoru elan etdi Bu vaxtdan etibaren tekce Simali ve Merkezi Italiya deyil Roma papalari da Almaniya imperatorundan asili veziyyete dusduler Sonralar bu dovleti Muqeddes Roma imperiyasi adlandirmaga basladilar Hemcinin baxQerbi Roma imperiyasi Reyx PapaIstinadlarHoly Roman Empire 2015 04 29 at the Wayback Machine Encyclopaedia Britannica Online Retrieved 15 fevral 2014 James Bryce The Holy Roman Empire The MacMillan Company 1913 p 183 2022 05 16 at the Wayback Machine Joachim Whaley Germany and the Holy Roman Empire Volume I Maximilian I to the Peace of Westphalia 1493 1648 2012 pp 17 20 2017 02 11 at the Wayback Machine Lonnie R Johnson Central Europe Enemies Neighbors Friends 1996 Oxford University Press p 23 2022 08 10 at the Wayback Machine Norman F Cantor Civilization of the Middle Ages 1993 212 215 Bamber Gascoigne History of the Holy Roman Empire HistoryWorld 2017 11 08 tarixinde Istifade tarixi 2019 05 08 Norman Davies A History of Europe Oxford 1996 pp 316 317 While Charlemagne and his successors assumed variations of the title emperor none termed themselves Roman emperor until Otto II in 983 Holy Roman Empire 2014 10 23 at the Wayback Machine Encyclopaedia Britannica Online Retrieved 15 fevral 2014 Bryce pp 2 3 2022 04 06 at the Wayback Machine Heer Friedrich The Holy Roman Empire New York Frederick A Praeger 1967 1 8 ISBN 978 0 297 17672 5 Davies pp 317 1246 Martin Arbage Otto I in Medieval Italy An Encyclopedia 2020 10 01 at the Wayback Machine Volume 2 Routledge 2004 p 810 Otto can be considered the first ruler of the Holy Roman empire though that term was not used until the twelfth century The Holy Roman Empire 2016 12 08 at the Wayback Machine Heraldica org Peter Hamish Wilson The Holy Roman Empire 1495 1806 MacMillan Press 1999 London p 2 Whaley 2011 p 17 Peter Moraw Heiliges Reich in Munich amp Zurich Artemis 1977 1999 vol 4 col 2025 2028 History of The Holy Roman Empire historyworld 9 March 2013 tarixinde Istifade tarixi 9 may 2019 Whaley 2011 pp 19 20 Peter H Wilson Bolstering the Prestige of the Habsburgs The End of the Holy Roman Empire in 1806 in The International History Review Vol 28 No 4 Dec 2006 p 719 Original text Ce corps qui s appelait et qui s appelle encore le saint empire romain n etait en aucune maniere ni saint ni romain ni empire In Essai sur l histoire generale et sur les mœurs et l esprit des nations Chapter 70 1756 Tarix ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin