Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Balina ovu sənayesi — Balinakimilərin gəlir əldə etmək məqsədilə ovlanması. Ovun hədəfi balinaların piyinin əldə edilməsidir. Onların piyi əsasən yanacaq kimi istifadə edilirdi. Üstəlik sənaye ehəmiyyəti olmuşdur. Balinaların ət məqsədli ovu XX əsrin ortalarına qədər davam etmişdir. Balinanın ətindən Kolbasa, sümüklərindən A vitamini, beynindən isə hormonlar və insulin hazırlanır.
Balinaovlayan və emal edən sənaye sahəsi
İlk zamanlar Balina ovu Atlantika və Sakit okeanların sahilyanı hissələrində inkişaf etmişdi. 15 əsrin axırlarında burada balinaların miqdarının azalması ilə əlaqədar olaraq tədricən açıq dənizdə gəmi ilə Balina ovuna başlandı. 19 əsrin axırlarında zolaqlı balinaların miqdarı Şimali Atlantikada kəskin surətdə azaldığından Norvec sənayeçiləri çox sayda balina sürüləri qeydə alınan Antarktika sularına ekspedisiyalar təşkil etdilər. Hazırda dünya okeanlarında, əsasən, 5 növ balina – finval, kaşalot, seyval, qozbel və göy balina ovlanır. 20 əsrin 60-cı illərinə qədər dünya Balina ovunda aparıcı yerləri Norvec və B.Britaniya tuturdu. Sonrakı illərdə birinci yerləri SSRİ və Yaponiya tutmuşdur. Balinaların sayı kəskin azaldığına görə, 1972 ildən Balina ovuna beynəlxalq nəzarət qoyulmuşdur. Hazırda Balina ovu, əsasən, Rusiya, İslandiya, Kanada, həmçinin Qrenlandiya adası ərazilərinin sahilyanı sularında aparılır.
Tarixi
Avropada ilk balina ovçuları Norveçlilər xüsusi ilə seçilirdilər. Onlar 800-1000 illərdən bu sahə üzrə ixtisaslaşmışlar. Basklar 12 yük illik ərzində bu sahəyə maraq göstərmişlər. Onlar əsasən Biskay körfəzi ərazisində bu ovları təşkil edirdilər. İlk əvvəllər əsasən hamar bə Qrenlandiya balinasına qarşı ov təşkil edilirdi. Səbəb isə onların nisbətən ləng olması və böyük piyə sahib olması səbəbindən batmamalarıdır. Boz balinalara qarşı həyata keçirilən intensiv ovun sayəsində XVIII əsrdə onların soyu tükənmişdir.
Biskay körfəzindən başlayan Avropa balina ovu sənayesi sonradan qitənin şimalına sonradan isə Qrenlandiyaya keçmişdir. XVII əsrdə isə artıq Şimali Amerikanın şimal-şərq sahilləri bu sahəyə cəlb dilir.
Balinaların ovunda əsasən yelkənli gəmilərdən və reyzin qayıqlardan istifadə edilirdi. Ələ keçirilən şikar tutuluraq buzlaqlar üzərinə çıxarılır və elə buradaca bölünmə həyata keçirilir. Yaponlar isə 1600-ci ildən bu ovu həyata keçirməyə başlamışdır. Ov torlar vastəsi ilə həyata keçirilirdi.
Beynəlxalq balina komisiyası
1931-ci ildə balina ovu sənayesi ilə əlaqədar beynəlxalq birlik yaradılır. Bu birliyin ən mühüm qərarlarından biri Balina ovu sənayesinin nizamlanması haqqında beynəlxalq konvensiyanın qəbul (International Convention for the Regulation of Whaling, ICRW) edilməsi olur (1946). Beynəlxalq balina komisiyası Elmi kamitetinin effektivliyi çox zəif olur. Səbəb isə onların qısa müddətli komersiya maraqlarına xidmət etməli olmuşdur.
Balina ovu sənayesinə qoyulan qadağa
1972-ci ildə ABŞ Dəniz məməlilərinin ovlanmasını və ixracına qadağa qoyan aktı qəbul edir. Bunla belə köklü xalqların həyata keçirdiyi ovlar istisnadır. 23 iyul 1982-ci ildə Beynəlxalq balina komisiyası tərəfindən sənaye əməmiyyəti ova qadağa qoyurlar. 1980-1990 illərdə Şimali Atlantikada balina ovunu həyata keçirmək istəyən ölkələr (Norveç, Farer adaları, İslandiya və Qrenlandiya) Şimali Atlantika dəniz məməliləri ilə əlaqədar komisiya təşkil edilir.
2010-ci ildə 62 sesiyada Beynəlxalq balina komissiya Yaponiya, İslandiya və Danimarkanın təziqi ilə balina ovuna qoyulan qdağa aradan qaldırılmışdır. Məlumata görə 1867 balina ovlanır.
Norveç
Beynəlxalq balina komisiyasının qərarına etraz edən Norveç 1993-ci ildən sənaye əhəmiyyətli ovu bərpa etmişdir. Onlar əsasən qarşı ovu şimal-şərqi Atlantikada həyata keçirir. 1995 ildə 218, 2003 ildə isə 646 balina ovlanmışdır. Əldə edilən balina əti Farer adaları və İspaniyaya ixrac edilir. Məhsullar Yaponiyaya ixrac edilsədə sonradan iqtisadi etirazlar və Yaponiyanın Şimali Atlatika məhsullarının ekaloji kirlənməsi səbəbindən bu məhsulları almasını dayandırması ilə ixrac dayandırılmışdır.
Farer adaları
Farer adalarında il ərzində 950 Qrindlər ovlanılır. Bəzən isə vəziyyətdən asılı olaraq digər balinakimilər: şimali butulkaburun balina və atlantik ağ yanlı delfin ovlanılır.
İslandiya
Norveçdən fərqli olaraq İslandiya Beynəlxalq balina komisiyasının qərarına etiraz etməmişdir. 1986—1989 illər ərzində elmi məqsədlər üçün il ərzində 60 balina ovlanılırdı. Bu addımlar birlik ölkələrinin kəskin etazına səbəb olmuşdur. Bu səbəbdən sənaye 1989 ildən dayandırılmışdır. 1992-ci ildə Beynəlxalq balina komisiyasından çıxmışdır. 2003-ci ildən elmi məqsədli ov bərpa edilmişdir. Onlara elmi məqsədlər üçün 100 Kiçik Zolaqlı balina, 100 Finval və 50 Seyval ovlamasına icazə verilməsini istəyir. İslandiya 2003-ci ildə 36 balina (kvota — 38), 2004 — 25 balina (bütün kvota), 2005 ildə 39 balina ovlanmışdır.
2006 ildən İslandiya sənaye ovunu bərpa etmişdir. İl ərzində 30 və 9 Finval ovlanmasına icazə verilmişdir. 22 oktyabr 2006-ci ildə İslsndiya 60 tonluq finval dişisini ovlamaqla Beynəlxalq balina komisiyasının qanunlarını pozmuşdular.
Qrenlandiya
Qrenlandiya eskimosları il ərzində 170 balna ovlayırlar. Bu isə Nirveç və Yaponiyadan sonra üçüncü nəticədir. Beynəlxalq balina komisiyası Qrenlandiyanın şərq və qərb hissələrində yayılmış balinaları başqa-başqa papulyasiyalara aid edirlər. Hər ikisinə müxtəlif kvota qoyulmuşdur. Ovu 90% qərb sahillərində cəmləşmişdir. Burada 150 və 10 Finval, şərqdə isə 10 Kiçik Zolaqlı balina ovlanılır.
Kanada
Kanada 1982 ildə Beynəlxalq balina komisiyasından çıxmışdır. Bu balina sənayesini inkişaf etdirilməsi ilə əlaqədar olmamışdır. Balina ovu hazırda burada eskimolar tərəfindən Kanadanın Balıqçılıq və Dəniz Resursları Departamentinin nəzarəti ilə həyata keçirilir. Ov nəticəsində əldə edilən ət mağaza və supermarketlərdə satılır.
Rusiya
SSRİ Norveç kimi Beynəlxalq balina komisiyasının qərarına öz etazını bildirmişdir. İl ərzində Çukot Muxtar Dairəsinin əhalisi tərəfindən 140 Boz balina ovu həyata keçirilirdi. Rusiyada isə yerli əhaliyə il ərzində bir neçə min dəniz məməlisinin ovunu həyata keçirməyə icazə verilmişdir. Xüsusi ilə Ağ balina ovu seçilir.
ABŞ
ABŞ ərazisində bu sənayenin inkişafı Alyaskanın aborigen əhalisi ilə əkaqədardır. İl ərzinfə 50 Qrenlandiya balinası və 1-2 Boz balina ovlanılır. 1999 ildə Makax hindu qəbilələri Vaşinqton ştatında balina ovunu bərpa etdilər. Bu heyvan hüquq müdafiə təşkilatlarını ayağa qaldırmışdır.
Digər ölkələr
Kiçik balinakimilərin ovu Beynəlxalq balina komisiyası tərəfindən idarə edilmir. Karib dənizində Qrenada, Dominika və Sent-Lüsiya tərəfindən ov həyata keçirilir. Burada Qrindlər, Cırtdan qatil balina və əyirici delfin ovlanılır. il ərzində 400 qrind ovlanılır.
İndoneziyada ov qarşı həyata keçirilir.
Balina papulyasiyalarının sayı
Sənaye əhəmiyyətli balina ovuna qoyulan qadağadan sonra balinaların sayında artım müşahidə edilmişdir. Qozbel balinaların sayı 1999-ci ildə Atlantik okeanın şimal-qərbində sayı 10600 baş qiymətləndirilmişdir. Meyn körfəzində onların sayında 6,5 % artım müşahidə edilmişdir. Sakit okeanın şimal-şərqində isə Göy balinaların sayı 2000 baş qiymətləndirilirdi. Sonralar isə sayında artım olmuşdur. Hamar balinaların sayında artım isə az müşahidə edilmişdir. Qrenlandiya balinalarının Oxot dənizi və Artikada, Sakit okeanın şimal-qərbində Göy balinaların sayı olduqca azdır.
İstinadlar
- Balina ovu // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 3-cü cild: Babilistan – Bəzirxana (25 000 nüs.). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2011. səh. 129. ISBN .
- "BuenoLatina. Yaponiya, İslandiya və Danimarka balina ovunu davam etdirir". 2011-01-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-12-25.
- "ОДУ-2011". 2011-04-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-12-24.
- "Russian Orcas Homepage — Müasir balina ovu sənayesi". 2007-12-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-12-24.
Mənbə
- Михалев Ю. А. Краткий исторический обзор промысла китов // Украинский антарктический журнал. — 2009. — № 8. — С. 217—227. [1][ölü keçid]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Balina ovu senayesi Balinakimilerin gelir elde etmek meqsedile ovlanmasi Ovun hedefi balinalarin piyinin elde edilmesidir Onlarin piyi esasen yanacaq kimi istifade edilirdi Ustelik senaye ehemiyyeti olmusdur Balinalarin et meqsedli ovu XX esrin ortalarina qeder davam etmisdir Balinanin etinden Kolbasa sumuklerinden A vitamini beyninden ise hormonlar ve insulin hazirlanir Balina ovu 1894 cu il Ag balina Farer adalariBalinaovlayan ve emal eden senaye sahesiIlk zamanlar Balina ovu Atlantika ve Sakit okeanlarin sahilyani hisselerinde inkisaf etmisdi 15 esrin axirlarinda burada balinalarin miqdarinin azalmasi ile elaqedar olaraq tedricen aciq denizde gemi ile Balina ovuna baslandi 19 esrin axirlarinda zolaqli balinalarin miqdari Simali Atlantikada keskin suretde azaldigindan Norvec senayecileri cox sayda balina suruleri qeyde alinan Antarktika sularina ekspedisiyalar teskil etdiler Hazirda dunya okeanlarinda esasen 5 nov balina finval kasalot seyval qozbel ve goy balina ovlanir 20 esrin 60 ci illerine qeder dunya Balina ovunda aparici yerleri Norvec ve B Britaniya tuturdu Sonraki illerde birinci yerleri SSRI ve Yaponiya tutmusdur Balinalarin sayi keskin azaldigina gore 1972 ilden Balina ovuna beynelxalq nezaret qoyulmusdur Hazirda Balina ovu esasen Rusiya Islandiya Kanada hemcinin Qrenlandiya adasi erazilerinin sahilyani sularinda aparilir TarixiBalina ovu Ag deniz 1760 il Avropada ilk balina ovculari Norvecliler xususi ile secilirdiler Onlar 800 1000 illerden bu sahe uzre ixtisaslasmislar Basklar 12 yuk illik erzinde bu saheye maraq gostermisler Onlar esasen Biskay korfezi erazisinde bu ovlari teskil edirdiler Ilk evveller esasen hamar be Qrenlandiya balinasina qarsi ov teskil edilirdi Sebeb ise onlarin nisbeten leng olmasi ve boyuk piye sahib olmasi sebebinden batmamalaridir Boz balinalara qarsi heyata kecirilen intensiv ovun sayesinde XVIII esrde onlarin soyu tukenmisdir Biskay korfezinden baslayan Avropa balina ovu senayesi sonradan qitenin simalina sonradan ise Qrenlandiyaya kecmisdir XVII esrde ise artiq Simali Amerikanin simal serq sahilleri bu saheye celb dilir Balinalarin ovunda esasen yelkenli gemilerden ve reyzin qayiqlardan istifade edilirdi Ele kecirilen sikar tutuluraq buzlaqlar uzerine cixarilir ve ele buradaca bolunme heyata kecirilir Yaponlar ise 1600 ci ilden bu ovu heyata kecirmeye baslamisdir Ov torlar vastesi ile heyata kecirilirdi Beynelxalq balina komisiyasi 1931 ci ilde balina ovu senayesi ile elaqedar beynelxalq birlik yaradilir Bu birliyin en muhum qerarlarindan biri Balina ovu senayesinin nizamlanmasi haqqinda beynelxalq konvensiyanin qebul International Convention for the Regulation of Whaling ICRW edilmesi olur 1946 Beynelxalq balina komisiyasi Elmi kamitetinin effektivliyi cox zeif olur Sebeb ise onlarin qisa muddetli komersiya maraqlarina xidmet etmeli olmusdur Balina ovu senayesine qoyulan qadaga 1972 ci ilde ABS Deniz memelilerinin ovlanmasini ve ixracina qadaga qoyan akti qebul edir Bunla bele koklu xalqlarin heyata kecirdiyi ovlar istisnadir 23 iyul 1982 ci ilde Beynelxalq balina komisiyasi terefinden senaye ememiyyeti ova qadaga qoyurlar 1980 1990 illerde Simali Atlantikada balina ovunu heyata kecirmek isteyen olkeler Norvec Farer adalari Islandiya ve Qrenlandiya Simali Atlantika deniz memelileri ile elaqedar komisiya teskil edilir 2010 ci ilde 62 sesiyada Beynelxalq balina komissiya Yaponiya Islandiya ve Danimarkanin teziqi ile balina ovuna qoyulan qdaga aradan qaldirilmisdir Melumata gore 1867 balina ovlanir Norvec Beynelxalq balina komisiyasinin qerarina etraz eden Norvec 1993 ci ilden senaye ehemiyyetli ovu berpa etmisdir Onlar esasen qarsi ovu simal serqi Atlantikada heyata kecirir 1995 ilde 218 2003 ilde ise 646 balina ovlanmisdir Elde edilen balina eti Farer adalari ve Ispaniyaya ixrac edilir Mehsullar Yaponiyaya ixrac edilsede sonradan iqtisadi etirazlar ve Yaponiyanin Simali Atlatika mehsullarinin ekaloji kirlenmesi sebebinden bu mehsullari almasini dayandirmasi ile ixrac dayandirilmisdir Farer adalari Farer adalarinda il erzinde 950 Qrindler ovlanilir Bezen ise veziyyetden asili olaraq diger balinakimiler simali butulkaburun balina ve atlantik ag yanli delfin ovlanilir Islandiya Norvecden ferqli olaraq Islandiya Beynelxalq balina komisiyasinin qerarina etiraz etmemisdir 1986 1989 iller erzinde elmi meqsedler ucun il erzinde 60 balina ovlanilirdi Bu addimlar birlik olkelerinin keskin etazina sebeb olmusdur Bu sebebden senaye 1989 ilden dayandirilmisdir 1992 ci ilde Beynelxalq balina komisiyasindan cixmisdir 2003 ci ilden elmi meqsedli ov berpa edilmisdir Onlara elmi meqsedler ucun 100 Kicik Zolaqli balina 100 Finval ve 50 Seyval ovlamasina icaze verilmesini isteyir Islandiya 2003 ci ilde 36 balina kvota 38 2004 25 balina butun kvota 2005 ilde 39 balina ovlanmisdir 2006 ilden Islandiya senaye ovunu berpa etmisdir Il erzinde 30 ve 9 Finval ovlanmasina icaze verilmisdir 22 oktyabr 2006 ci ilde Islsndiya 60 tonluq finval disisini ovlamaqla Beynelxalq balina komisiyasinin qanunlarini pozmusdular Qrenlandiya Qrenlandiya eskimoslari il erzinde 170 balna ovlayirlar Bu ise Nirvec ve Yaponiyadan sonra ucuncu neticedir Beynelxalq balina komisiyasi Qrenlandiyanin serq ve qerb hisselerinde yayilmis balinalari basqa basqa papulyasiyalara aid edirler Her ikisine muxtelif kvota qoyulmusdur Ovu 90 qerb sahillerinde cemlesmisdir Burada 150 ve 10 Finval serqde ise 10 Kicik Zolaqli balina ovlanilir Kanada Kanada 1982 ilde Beynelxalq balina komisiyasindan cixmisdir Bu balina senayesini inkisaf etdirilmesi ile elaqedar olmamisdir Balina ovu hazirda burada eskimolar terefinden Kanadanin Baliqciliq ve Deniz Resurslari Departamentinin nezareti ile heyata kecirilir Ov neticesinde elde edilen et magaza ve supermarketlerde satilir Rusiya SSRI Norvec kimi Beynelxalq balina komisiyasinin qerarina oz etazini bildirmisdir Il erzinde Cukot Muxtar Dairesinin ehalisi terefinden 140 Boz balina ovu heyata kecirilirdi Rusiyada ise yerli ehaliye il erzinde bir nece min deniz memelisinin ovunu heyata kecirmeye icaze verilmisdir Xususi ile Ag balina ovu secilir ABS ABS erazisinde bu senayenin inkisafi Alyaskanin aborigen ehalisi ile ekaqedardir Il erzinfe 50 Qrenlandiya balinasi ve 1 2 Boz balina ovlanilir 1999 ilde Makax hindu qebileleri Vasinqton statinda balina ovunu berpa etdiler Bu heyvan huquq mudafie teskilatlarini ayaga qaldirmisdir Diger olkeler Kicik balinakimilerin ovu Beynelxalq balina komisiyasi terefinden idare edilmir Karib denizinde Qrenada Dominika ve Sent Lusiya terefinden ov heyata kecirilir Burada Qrindler Cirtdan qatil balina ve eyirici delfin ovlanilir il erzinde 400 qrind ovlanilir Indoneziyada ov qarsi heyata kecirilir Balina papulyasiyalarinin sayiSenaye ehemiyyetli balina ovuna qoyulan qadagadan sonra balinalarin sayinda artim musahide edilmisdir Qozbel balinalarin sayi 1999 ci ilde Atlantik okeanin simal qerbinde sayi 10600 bas qiymetlendirilmisdir Meyn korfezinde onlarin sayinda 6 5 artim musahide edilmisdir Sakit okeanin simal serqinde ise Goy balinalarin sayi 2000 bas qiymetlendirilirdi Sonralar ise sayinda artim olmusdur Hamar balinalarin sayinda artim ise az musahide edilmisdir Qrenlandiya balinalarinin Oxot denizi ve Artikada Sakit okeanin simal qerbinde Goy balinalarin sayi olduqca azdir IstinadlarBalina ovu Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde 3 cu cild Babilistan Bezirxana 25 000 nus Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2011 seh 129 ISBN 978 9952 441 07 9 BuenoLatina Yaponiya Islandiya ve Danimarka balina ovunu davam etdirir 2011 01 20 tarixinde Istifade tarixi 2015 12 25 ODU 2011 2011 04 15 tarixinde Istifade tarixi 2015 12 24 Russian Orcas Homepage Muasir balina ovu senayesi 2007 12 24 tarixinde Istifade tarixi 2015 12 24 MenbeMihalev Yu A Kratkij istoricheskij obzor promysla kitov Ukrainskij antarkticheskij zhurnal 2009 8 S 217 227 1 olu kecid