Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Balet (fr. balleto - rəqs edirəm) — səhnə sənətinin bir növü, xoreoqrafiyanın ən yüksək pilləsi. Əsas ifadə vasitələri bir-biri ilə qırılmaz tellərlə bağlanmış musiqi və rəsqdir. Baletdə rəqs sənəti musiqili-səhnə tamaşaları səviyyəsinə yüksəlir.
Balet tarixi
Bu sintetik janrın kökləri çox qədimdir. İbtidai icma və quldarlıq cəmiyyətin həyatında onun rolu vacibdir. Misirin, Yunanıstanın, Hindistanın mədəni abidələri bunu təsdiq edir. Əvvəllər balet "çox ədəbli" saray şənliklərinin tərkib hissəsi olmuşdur (Lüllinin, Ramonun operabaletləri, Molyerin komediya-baletləri və b. buna daxildir).
Adətən, baletin əsasında müəyyən bir süjet, dramaturji ideya dayanır, lakin süjetsiz baletlər də var. Baletdə əsasən, klassik və xarakterik rəsqlərdən istifadə olunur. Ancaq bu sənət növündə pantomima da mühüm rol oynayır. Aktyorlar qəhrəmanların hisslərini, səhnədə baş verənlərin mahiyyətini pantomimanın köməyilə çatdırırlar. Həmçinin, müasir baletdə gimnastika və akrobatika elementlərindən də geniş istifadə olunur.
Balet intibah dövründə İtaliyada musiqili tamaşaların – operaların tərkib hissəsi kimi – kiçik rəqs epizodları qismində meydana çıxıb (XVI əsr). Musiqi, söz, rəqs və pantomimanı birləşdirən ilk balet tamaşası "Çirçeya" və ya "Kraliçanın gülməli baleti" italiyalı baletmeystr Baltazarini di Belcoyozo tərəfindən 1581-ci ildə Yekaterina Mediçinin sarayında səhnələşdirilib. O vaxtdan da Fransada saray baleti janrı inkişaf etməyə başlayıb. (maskaradlar, pastorallar, rəqs divertismentləri və intermediyaları). XIV Lüdovikin zamanında saray baletinin tamaşaları son dərəcə möhtəşəm səviyyəyə çatmış, tamaşalara əfsanəvi xarakter verən səhnə effektlərindən istifadə olunurdu.
XVII əsrin ikinci yarısında komediya-balet, opera-balet kimi teatral janrlar yaranır ki, onlarda baletə daha çox yer ayrılır və onun dramatikləşdirilməsinə cəhd olunur.
Balet, yalnız XVIII əsrin ikinci yarısında Fransız baletmeysteri J. J. Noverin həyata keçirdiyi islahatlar sayəsində səhnə sənətinin müstəqil növünə çevrilir. Fransız maarifçilərinin estetikasından ilhamlanan Nover, məzmunu bədii plastik obrazlar vasiləsilə açılan tamaşalar yaradaraq, musiqini "rəqqasın hərəkətlərini yönləndirən proqram" adlandırır.
Baletin sonrakı inkişaf və çiçəklənmə dövrü romantizm dövrünə təsadüf edir. Müstəqil janr kimi balet XVIII əsrin axırında formalaşır. İnkişaf zamanında balet incəsənəti sonrakı üslub istiqamətlərini (klassisizm, barokko və s.) özündə əks etdirmişdir. XVIII əsrin 30-cu illərində fransız balerinası Kamarqo yubkasını qısaldaraq dikdaban ayaqqabılardan imtina edir və rəqsə öz yeniliklərini gətirir. XVIII əsrin sonlarında balet kostyumu daha da yüngülləşir ki, bu da rəqs texnikasının inkişafına xeyli yardım edir. Rəqslərini daha havalı etməyə çalışan rəqqassələr barmaqlarının ucuna qalxmağa çalışırlar. Nəticədə puant ixtira olunur. İlk dəfə rəqsdə puantdan ifadə vasitəsi kimi rəqqasə Mariya Talyoni istifadə edib.
XIX–XX əsrin balet musiqisinin ən yüksək nailliyətləri Pyotr Çaykovskinin "Qu gölü", "Yatmış gözəl", "Şelkunçik", Aleksandr Qlazunovun "Raymonda", İqor Stravinskinin "Petruşka", "Müqəddəs bahar", Moris Ravelin "Dafnis və Xloya", Sergey Prokofyevin "Romeo və Cülyetta", "Zoluşka", "Daş gülü", "Şahsənəm", Azərbaycanda Əfrasiyab Bədəlbəylinin "Qız qalası", Qara Qarayevin "Yeddi gözəl", Fikrət Əmirovun "1001 gecə" adı ilə bağlıdır.
Baletin müxtəlif növləri var: klassik, çoxaktlı təhkiyə baleti, drambalet, süjetsiz balet – balet –simfoniya, əfval-ruhiyyə baleti – miniatür. Janrına görə balet komik, folklor və qəhrəmanlıq baletlərinə bölünür. XX əsr isə baletə yeni formalar – cazz-balet və modern baleti gətirib.
2001-ci ildən bu, Türkmənistanda qadağan edilib.
Azərbaycanda balet
Azərbaycanda baletin yaranma tarixi 1940-cı ildən — Əfrasiyab Bədəlbəylinin "Qız qalası" baletinin səhnələşdirildiyi tarixdən hesablansa da, əslində onun rüşeymləri 20-ci illərin əvvəllərində qoyulub. Belə ki, 1923-cü ildə Bakıda özəl balet studiyası fəaliyyət göstərib. Qeyd etmək olar ki, Azərbaycanın ilk balerinası Qəmər Almaszadə balet sənətinin sirlərini bu məktəbdə öyrənib. 1939-cu ildə ildə Əfrasiyab Bədəlbəyli Bakı Xoreoqrafiya məktəbinin ilk buraxılışı münasibətilə uşaqlar üçün birpərdəli "Tərlan" baletini, bir ildən sonra isə məxsusi olaraq Qəmər Almaszadə üçün "Qız qalası" baletini yazmışdır. Sonralar teatrın repertuarı "Gülşən" (1950, S. Hacıbəyov) "Yeddi gözəl" (1952, Q. Qarayev), "İldırımlı yollarla" (1961, Q. Qarayev), "Məhəbbət əfsanəsi" (1962, A. Məlikov), Qaraca qız"(1965, E. Abbasov), "Min bir gecə" (1979, Fikrət Əmirov), "Babək" (1986, Aqşin Əlizadə), "Ağ və qara" (2000, Xəyyam Mirzəzadə), "Eşq və ölüm" (2005, P. Bülbüloğlu) və s. əsərlərlə zənginləşmişdi.
Filmoqrafiya
Həmçinin bax
İstinadlar
- Samirə Mir-Bağırzadə. İNCƏSƏNƏT TARİXİ (PDF). Bakı: MSA. 2012. səh. 88. ISBN .
- "Un-Turkmen opera, ballet banned". 2016-04-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-04-01.
Mənbə
- Balet haqqında
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Balet fr balleto reqs edirem sehne senetinin bir novu xoreoqrafiyanin en yuksek pillesi Esas ifade vasiteleri bir biri ile qirilmaz tellerle baglanmis musiqi ve resqdir Baletde reqs seneti musiqili sehne tamasalari seviyyesine yukselir Koloradoda balet reqsiBalet tarixiBu sintetik janrin kokleri cox qedimdir Ibtidai icma ve quldarliq cemiyyetin heyatinda onun rolu vacibdir Misirin Yunanistanin Hindistanin medeni abideleri bunu tesdiq edir Evveller balet cox edebli saray senliklerinin terkib hissesi olmusdur Lullinin Ramonun operabaletleri Molyerin komediya baletleri ve b buna daxildir Balet tamasasi elementi Adeten baletin esasinda mueyyen bir sujet dramaturji ideya dayanir lakin sujetsiz baletler de var Baletde esasen klassik ve xarakterik resqlerden istifade olunur Ancaq bu senet novunde pantomima da muhum rol oynayir Aktyorlar qehremanlarin hisslerini sehnede bas verenlerin mahiyyetini pantomimanin komeyile catdirirlar Hemcinin muasir baletde gimnastika ve akrobatika elementlerinden de genis istifade olunur Balet intibah dovrunde Italiyada musiqili tamasalarin operalarin terkib hissesi kimi kicik reqs epizodlari qisminde meydana cixib XVI esr Musiqi soz reqs ve pantomimani birlesdiren ilk balet tamasasi Circeya ve ya Kralicanin gulmeli baleti italiyali baletmeystr Baltazarini di Belcoyozo terefinden 1581 ci ilde Yekaterina Medicinin sarayinda sehnelesdirilib O vaxtdan da Fransada saray baleti janri inkisaf etmeye baslayib maskaradlar pastorallar reqs divertismentleri ve intermediyalari XIV Ludovikin zamaninda saray baletinin tamasalari son derece mohtesem seviyyeye catmis tamasalara efsanevi xarakter veren sehne effektlerinden istifade olunurdu XVII esrin ikinci yarisinda komediya balet opera balet kimi teatral janrlar yaranir ki onlarda balete daha cox yer ayrilir ve onun dramatiklesdirilmesine cehd olunur Balet yalniz XVIII esrin ikinci yarisinda Fransiz baletmeysteri J J Noverin heyata kecirdiyi islahatlar sayesinde sehne senetinin musteqil novune cevrilir Fransiz maarifcilerinin estetikasindan ilhamlanan Nover mezmunu bedii plastik obrazlar vasilesile acilan tamasalar yaradaraq musiqini reqqasin hereketlerini yonlendiren proqram adlandirir Baletde teadul cox onemlidir Baletin sonraki inkisaf ve ciceklenme dovru romantizm dovrune tesaduf edir Musteqil janr kimi balet XVIII esrin axirinda formalasir Inkisaf zamaninda balet inceseneti sonraki uslub istiqametlerini klassisizm barokko ve s ozunde eks etdirmisdir XVIII esrin 30 cu illerinde fransiz balerinasi Kamarqo yubkasini qisaldaraq dikdaban ayaqqabilardan imtina edir ve reqse oz yeniliklerini getirir XVIII esrin sonlarinda balet kostyumu daha da yungullesir ki bu da reqs texnikasinin inkisafina xeyli yardim edir Reqslerini daha havali etmeye calisan reqqasseler barmaqlarinin ucuna qalxmaga calisirlar Neticede puant ixtira olunur Ilk defe reqsde puantdan ifade vasitesi kimi reqqase Mariya Talyoni istifade edib XIX XX esrin balet musiqisinin en yuksek nailliyetleri Pyotr Caykovskinin Qu golu Yatmis gozel Selkuncik Aleksandr Qlazunovun Raymonda Iqor Stravinskinin Petruska Muqeddes bahar Moris Ravelin Dafnis ve Xloya Sergey Prokofyevin Romeo ve Culyetta Zoluska Das gulu Sahsenem Azerbaycanda Efrasiyab Bedelbeylinin Qiz qalasi Qara Qarayevin Yeddi gozel Fikret Emirovun 1001 gece adi ile baglidir Baletin muxtelif novleri var klassik coxaktli tehkiye baleti drambalet sujetsiz balet balet simfoniya efval ruhiyye baleti miniatur Janrina gore balet komik folklor ve qehremanliq baletlerine bolunur XX esr ise balete yeni formalar cazz balet ve modern baleti getirib 2001 ci ilden bu Turkmenistanda qadagan edilib Azerbaycanda baletEsas meqale Azerbaycanda balet Azerbaycanda baletin yaranma tarixi 1940 ci ilden Efrasiyab Bedelbeylinin Qiz qalasi baletinin sehnelesdirildiyi tarixden hesablansa da eslinde onun ruseymleri 20 ci illerin evvellerinde qoyulub Bele ki 1923 cu ilde Bakida ozel balet studiyasi fealiyyet gosterib Qeyd etmek olar ki Azerbaycanin ilk balerinasi Qemer Almaszade balet senetinin sirlerini bu mektebde oyrenib 1939 cu ilde ilde Efrasiyab Bedelbeyli Baki Xoreoqrafiya mektebinin ilk buraxilisi munasibetile usaqlar ucun birperdeli Terlan baletini bir ilden sonra ise mexsusi olaraq Qemer Almaszade ucun Qiz qalasi baletini yazmisdir Sonralar teatrin repertuari Gulsen 1950 S Hacibeyov Yeddi gozel 1952 Q Qarayev Ildirimli yollarla 1961 Q Qarayev Mehebbet efsanesi 1962 A Melikov Qaraca qiz 1965 E Abbasov Min bir gece 1979 Fikret Emirov Babek 1986 Aqsin Elizade Ag ve qara 2000 Xeyyam Mirzezade Esq ve olum 2005 P Bulbuloglu ve s eserlerle zenginlesmisdi FilmoqrafiyaEmek ve qizilgul film 1962 Mehebbet efsanesi film 1969 Yeddi gozel film 1982 Efsaneler aleminde film 1975 Hemcinin baxQiz qalasi balet Azerbaycan reqsleriIstinadlarSamire Mir Bagirzade INCESENET TARIXI PDF Baki MSA 2012 seh 88 ISBN 978 9952 440 33 5 Un Turkmen opera ballet banned 2016 04 16 tarixinde Istifade tarixi 2016 04 01 MenbeBalet haqqinda