Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
İqor Fyodoroviç Stravinski (rus. Игорь Фёдорович Стравинский; 17 iyun 1882[…], Lomonosov, Sankt-Peterburq quberniyası[d], Rusiya imperiyası – 6 aprel 1971[…], Nyu-York, Nyu-York ştatı) həm Qərb, həm də anadan olduğu Rusiyada bir çoxlarının XX əsrin ən böyük bəstəkarı hesab etdiyi rus bəstəkarı."Time" jurnalı Stravinskini XX əsrin ən nüfuzlu şəxsiyyətləri siyahısına daxil etmişdir. Bəstəkarlıqla yanaşı, Stravinksi həm də mahir pianoçu və dirijor kimi də dünya şöhrəti qazanmışdır.
| İqor Stravinski | |
|---|---|
| rus. Игорь Фёдорович Стравинский | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 17 iyun 1882[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 6 aprel 1971[…](88 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | ürək çatışmazlığı |
| Dəfn yeri |
|
| Vətəndaşlığı | |
| Musiqiçi məlumatları | |
| Fəaliyyəti | bəstəkar, dirijor, pianoçu, musiqiçi |
| Janrlar | opera, simfoniya, kamera musiqisi, XX əsr klassik musiqisi[d] |
| Musiqi aləti | piano |
| Musiqi şirkətləri | Columbia Records |
| Təhsili | |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları |   |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Stravinskinin bəstəkarlıq fəaliyyəti öz üslubi rəngarəngliyi ilə diqqət çəkir. Ona ilk şöhrəti Sergey Daygilev adlı impressario tərəfindən həvalə edilmiş üç baleti olmuşdur. Bu baletlər, yəni, "Alovquşu " (The Firebird) (1910), "Petruşka" (1911) və "Bahar mərasimi" (1913) Daygilevin Rus Baleti səhnəsində tamaşaya qoyulur. Premyerası iğtişaşla başa çatan Mərasim baleti ritmik quruluşa daha çox fikir verən əvvəlki nəsil bəstəkarların fikrinə təsir edir və günümüzə qədər bütpərəstlik mərasimi kimi qəbul olunan qədim Rusiyada baş verən hadisələri əks etdirən təcəssümü indiyə qədər tamaşaçıları valeh etdirməkdədir.
1920-ci illərdə Stravinski yaradıcılığının rus dövründən neoklassik dövrünə qədəm qoyur. Bu dövrə aid əsərlərində ənənəvi klassik musiqi formaları olan concerto grosso, fuga, simfoniyalardan istifadə edir, gərgin emosional anları soyuqluq və ya laqeydsizliyin səthi görüntüsü altında gizlədir və tez-tez Bax, Verdi, Çaykovski kimi ustad bəstəkarları anır.
Həyatı
Stravinski Rusiyanın Orenienbaum şəhərində anadan olmuş və Sankt-Peterbuqda böyümüşdür. Uşaqlıq illəri özünün dediyi kimi, ağır keçmişdir: "Rastıma heç vaxt məni doğrudan sevən birisi gəlməmişdir". Bəstəkarın atası Fyodr Stravinski Sankt-Peterburqun Marinki teatrında baş müğənni kimi çalışırdı. Gənc Stravinski tezliklə piano dərslərinə başlayır və bir qədər sonra musiqi nəzəriyyəsini öyrənməyə və əsər yazmağa da cəhd göstərir. 1890-cı ildə Stravinski Marinski teatrının səhnəsində Çaykovskinin "Yatmış gözəl" baletini seyr edir. Bu tamaşa Stravinskini məftun edir. On dörd yaşında o, Mendelsonun G minorda Paiano Konsertini öyrənir və növbəti il Aleksandr Qlazunovun simli kvartetlərindən birinin piano qısaltmasını öyrənir.
Musiqiyə olan hədsiz həvəsinə baxmayaraq valideynləri onu hüquqşünas görmək arzusu ilə yaşayırdılar. Stravinski bu səbəbdən 1901-ci ildə Sankt-Peterburq universitetinin hüquq fakültəsinə daxil olur. Hüquq elminə heç bir həvəsi olmayan Stravinski dörd illik təhsili müddətində əllidən də az dərsdə iştirak edir.1902-ci ildə atasının ölümündən sonra o artıq musiqi təhsili üzərində daha çox vaxt sərf etməyə başlayır. 1905-ci ilin yazında Qanlı Bazar günü hadisəsi səbəbindən Stravinski son imtahanları vermək imkanından məhrum olur və 1906-cı ildə yalnız yarım-dərəcəli diplom ala bilir. Bundan sora o diqqətini tamamilə musiqiyə yönəldir. O dövrün aparıcı rus bəstəkarı Nikolay Rimski-Korsakovun məsləhəti ilə Stravinski Sankt-Peterburq konservatoriyasına daxil olmaq fikrindən daşınır və əvəzində Rimski-Korsakovdan həftədə iki dəfə olmaqla fərdi dərslər götürməyə başlayır. Sonralar bu bəstəkar Stravinskinin ikinci atasına çevrilir.
Elə həmin il Stravinski dayısı qızı Katerina Nossekaya nişanlanır. Cütlük 1906-cı ilin 23 yanvarında evlənir və ilk övladları Fyodr və Lyudmila müvafiq olaraq 1907-cı, 1908-ci illərdə dünyaya gəlirlər.
1909-cu ildə bəstəkarın "Feu d`artifice" ("Fişənglər") əsəri Sankt-Peterburqda səhnəyə qoyulur. Əsərin premyerasında iştirak edən Paris Rus Belletinin direktoru Sergey Daygilev Stavinski yaradıcılığına heyran qalır və bəstəkara bir orkestr və sonra bütöv bir balle sifarişi verir.
Stravinski 1910-cu ildə Fayerberd əsərinin premyerası üçün Parisə gedir. Bir qədər sonra bəstəkarın ailəsi də ona qoşulur və Stravinskilər bir müddət Qərbdə qalmağa qərar verirlər. Daha sonra bəstəkar İsveçrəyə gedir və 1920-ci ilə qədər burada qalır. Bu dövrdə Stravinski Rus Balleti üçün daha üç əsər – "Petruşka" (1911), "Le Sacre du printemps" ("Bahar mərasimi")(1913) və "Pulcinnella" yazır.
Stravinskilər İsveçrədə olduqları bu dövrdə 1910-cu ildə ikinci oğulları Solima və 1913-cü ildə ikinci Mariya Milena adlı ikini qız övladları dünyaya gəlir. Bu son hamiləlik dövründə Katerina vərəm xəstəliyinə yoluxur və müalicə üçün İsveçrə sanatoriyalarından birinə yerləşdirilir. 1914-cü ildə "Les noces" əsərinə dair tədqiqat materialları üçün qısa müddətə ana vətəninə dönən Stravinski I Dünya müharibəsi başlamamışdan əvvəl Rusiyanı tərk edir və növbəti 50 il ərzində Rusiyada görünmür.
Stravinski 1920-ci ildə Fransaya köçür. Bu dövrdə o, piano istehsalı ilə məşğul olan Pleyel şirkətində işləyir. Bu şirkətdə Stravinski öz piano musiqisinin vallarını hazırlayır. O şəxsən özü 50 belə val hazırlayır. Bu vallarda o, dinləyicilərə musiqisinin daha aydın anlaşılması imkanı verir. Bu əsərlərin əksəriyyətinin standart repertuarların tərkib hissələri olmağına baxmayaraq, o zamanlar əksər orkestrlər Stravinski musiqisini ifa etməkdən yayınırdılar. Bu da onun musiqisinin orkestr üçün olduqca mürəkkəb olması idi.
Paris yaxınlığında bir müddət qaldıqdan sonra Stravinski ailəsi ilə birgə Fransanın cənubuna köçür və 1934-cü ilə qədər burada yaşayır. 1934-cü ildə o, yenidən Parisə qayıdır və Fayburq St. Onor küçəsində yaşayır. Sonralar o, bu ünvanı Avropada ən son və ən kədərli ünvanı kimi xatırlayır. Belə ki, burada yoldaşının vərəm xəstəliyi qızları Lyudmilaya və özünə keçir. Lyudmila 1938-ci ildə, Katerina isə növbəti il vəfat edirlər. Stravinski özü xəstəxanada müalicə olunduğu müddətdə anası da dünyadan köçür.
Stravinskinin o vaxtlar Birləşmiş Ştatlarla artıq əlaqəsi var idi və o, Çikaqo Simfonik Orkestri üçün C minorda Simfoniya yazırdı. Eyni zamanda o, 1939-1940-cı illərdə dərs ili üçün Harvardda mühazirə verməyə də razılaşmışdır. İkinci Dünya müharibəsinin başlanması ilə Stravinski Ştatlara yollanır, əvvəlcə Hollivuda, daha sonra (1969) Nyu-Yorka köçür.
Amerikada
Stravinski 1939-cu ildən ölümünə qədər Amerikada yaşayır və 1945-ci ildə ABŞ vətəndaşlığını alır. Stravinski fransız yaşam tərzinə uyğunlaşmışdı və 58 yaşında Amerikaya gəlişi qarşısında tamam başqa perspektivlər qoyurdu. Bir müddət bəstəkar əlaqələrini yalnız rusiyalı emiqrant dost və tanışları ilə məhdudlaşdırır, lakin tezliklə başa düşür ki, bu cür yaşam ona Amerikada onun həm intellektual həm də peşəkar həyatına maneə törədəcək. O tezliklə Los-Ancelesin mədəni həyatı ilə maraqlanmağa başlayır. Xüsusən müharibə illəri buraya Otto Klemperer, Tomas Mann, Franz Verfel, Corc Balanşin və Artur Rubenşteyn kimi yazıçı, musiqiçi, bəstəkar, və dirijorları çəkib gətirmişdir. Oanold Şönberq və Corc Gerşin ilə yaxın münasibətlər saxlayır, lakin onlar o dərəcədədə yaxın olmurlar. Bernard Holand öz xatirələrində Stravinskinin xüsusən Britaniyalı yazıçılara yaxın münasibətlər göstərir, onları özünün Beverli Hilzdəki evinə dəvət edərdi. Bunlar arasında V.H. Auden, Kristofer İşervurd, Dilan Tomas və xüsusilə də Aldouz Huksley kimi yazıçılar var idi. Sonuncu ilə Stravinski fransız dilində danışmaq üçün görüşərdi. Stravinski tezliklə Los-Ancelesdə məskunlaşır və arabir Los-Anceles Filarmoniyası ilə məşhur Hollivud Baulda konsertlə verir. V.H. Audenlə birgə opera yazmaq qərarına gəldikdə, ingilis dilli dünya ilə daha yaxında tanış olmaq ehtiyacı onun dirijor və musiqişünas Robert Kraftla tanışlığı ilə üst-üstə düşür. Kraft bəstəkarla onun pülmünə qədər yaşayır, onun tərcüməçisi, səlnaməçisi, dirijoru assistenti, və saysız-hesabsız musiqi və sosial məsələlərinin həllində etibarlı qulluqçusu kimi çalışır.
1962-ci ildə Stravinski Sankt-Peterburqa (o vaxtlar Leninqrad) qayıtmaq və burada konsertlə vermək təklifini qəbul edir. Səfəri zamanı o Sovetlər Birliyinin lideri Nikita Xruşşovla iki saata yaxın söhbət edir və Xruşşov bəstəkarı vətənində qalmağa inandırmağa çalışır. Təklifə baxmayaraq, Stravinski Qərbdə emiqrant kimi yaşamağa üstünlük verir. Ömrünün son illərində, Stravinski Nyu-Yorkda Essek Evində yaşayır.
Stravinski 1971-ci ildə 88 yaşında Nyu-Yorka vəfat edir və San Mişel ada-qəbiristanlığında dəfn olunur. Bəstəkarın qəbri uzun müddət əməkdaşlıq etdiyi Daygilevin məzarı yanındadır. Stravinskinin həm həyatı, həm də yaradıcılığı XX əsrin əksər hissəsini tutur. Bu əsərdə müasir musiqi üslubları meydana çıxır ki, burada da Stravinskinin birbaşa əməyi danılmazdır. Bəstəkar həm öz dövrünün həm də özündən sonra gələn bəstəkarlar nəslinin yetişməsində böyük təsirə malik olmuşdur. Onun Hollivudun Məşhurlar Xiyabanında 6340 Hollivud Bulvarında ulduzu var.
Stravinski ömrü boyu incəsənət, ədəbiyyat və həyatı öyrənməyə tükənməz maraq göstərmiş və bu istəyi onun bir neçə P\us əməkdaşlığında təzahür edir. O, təkcə Parisdə Sergey Daygilevin Ballet Russesinə əsərlər yazmamış, eyni zamanda Pablo Pikasso (Pulçinella), Jan Kokte və Jorj Balanşinlə də əməkdaşlıq etmişdir.
Stravinski və Pikkaso 1920-ci ildə Pulçinella operası çərçivəsində əməkdaşlıq etmiş və rəssam imkandan istifadə edərək Stravinskinin portretini yaratmışdır.
Boyca nisbətən alçaq və heç də yaraşıqlı olmayan Stravinski əksık şəkillərin nümayiş etdirdiyi kiin fotogenik olmuşdur. Katerina ilə evliliyinin 33 il sürməsinə baxmayaraq, həyatının əsl məhəbbəti ikinci həyat yoldaşı Vera de Bosse olmuşdur (1888-1982). Artıq onu tanıyanlar arasında əsl Don Juan kimi tanınan Stravinski (bir vaxtlar Koko Şanel kimi yüksək təbəqəyə məxsus qadınla da eşq macərasının olduğu söylənilirdi) eyni zamanda ailəsinə də bağlı olmuş, vaxtının və gəlirinin böyük əksəriyyətini oğul və qızlarına sərf etmişdir. Oğullarından biri Solima Stravinski də bəstəkar olmuş, lakin atası ilə müqayisədə az tanınmışdır.
Stravinski 1920-ci illərdə Vera ilə tanış olanda qadın Sergey Sudeykina adlı rəssam və səhnə dizayneri ilə ailəli idi. Amma Vera tezliklə Stravinski ilə eşq macəralarına başlayır və bu Veranın ərini tərk etməsi ilə nəticələnir. O vaxtdan Katerinanın vəfatına qədər (1939) Stravinski ikili həyat təzri sürür. Katerina tezliklə baş verənlərdən xəbər tutur, amma hadisənin qaçılmaz olduğunu qəbul edir. Katerinanın vəfatından sonra Stravinski və Vera 1940-cı ilin 9 mart tarixində Bedfiordda (Massaçusets, ABŞ) evlənirlər.
Stravinski bu vaxtlar hamilərinin ona göstərdiyi maddi dəstəkdən də lazımi dərəcədə yararlanır. 1920-ci illərdə Leopold Stikovski Stravinskiyə mütamadi dəstək göstərirdi. Bəstəkar eyni zamanda ona edilən sifarişlərdən də nəzərəçarpacaq gəlir əldə edirdi.
Stravinski ədəbiyyata sonsuz maraq göstərir və daimi yeniliklər axtarışında idi. Əsərlərindən istinad etdiyi mətn və ədəbi mənbələr ilk əvvəl rus folkloru ilə bağlı idi. Daha sonra o, klassik ədiblər və latın liturgiyasına qədər genişlənir. Bəstəkar daha sonra da müasir fransız (Andre Gide Fersefon) və ingilis ədiblərinə (Eliyot və orta əsrlər ingilis ədəbiyyatı) də müracət edir.
Yaradıcılığı
Stravinski yaradıcılığını üç dövrə bölmək olar:
Millətçilik
Bu dövr (bəzi ilkin kiçik həcmli əsərləri istisna olmaqla) "Feu d'artifice" ("Atəşfəşanlıq") əsəri ilə başlamış və Daygilev üçün yazılmış üç baletlə öz zirvəsinə çatmışdır. Bu üç əsərin bəzi oxşar cəhətləri vardır: onlar olduqca böyük orkestr üçün nəzərdə tutulub, hər üçü rus folklor mövzu və motivlərindən istifadə olunur və Rimski-Korsakovun bədii yaradıcılığından təsirlənmişdir. Rimski-Korsakov yaradıcılığında bir neçə tendesiyalardan bəhrələnmiş və üçüncü hissəsində açıq-aşkar pandiatonizm elementlərini nümayiş etdirən "L'oiseau de feu" ("Alovquşu") baletindən politonnallıqdan geniş istifadə olunmuş "Petruşka" və poliritmlər və dissonanslarla zəngin "Le Sacre du printemps" ("Müqəddəs bahar") baletinə kimi bu üç balet mühüm üslubi inkişaf xətti ilə səciyyələnir.
"L'oiseau de feu" ("Alovquşu") baleti özünün zəngin bədii orkestr quruluşu ilə fərləqənir. Xalq yaradıcılığı mifologiyası əsasında yazılmış ilk balet olan "Petruşka" da qeyri-adiliyi ilə fərqlənir. Üçüncü baleti olan "Bahar mərasimi" baletində bəstəkar bütün əsər boyu qızğın motivlərə yol açan rus baletizminin qəddarlığını musiqi dili ilə əks etdirir. Stravinski yaradıcılığının orijinallığı bir daha özünü büruzə verir: klassik musiqinin ən məşhur keçidlərindən birini çevrilmiş öz diapazonun lap üstündə faqot üzərində ifa olunan giriş melodiyası.
"Le sacre du printemps" ("Müqəddəs bahar") əsərinin klassik musiqinin ən gözəl əsərlərindən biri olmasına baxmayaraq, bəstəkar avtobioqrafiyasında bu əsəri həyatının qalmaqalı adlandırır. Əsərin tamaşası zamanı dinləyicilərin yumruq davasına çıxması və əsərin ikinci pərdəsində zala polisin müdaxiləsinə ehtiyac yarandığı haqqında da xəbərlər mövcuddur. Lakin hadisənin əsl miqyası mübahisəlidir və həqiqiliyi şübhə doğurur.
Stravisnki sonralar "Mərasiminin" premyerası haqqında bunları söyləyir: "Tamaşaya gəldikdə, elə ilk notlarından istehzalı gülüş doğuran birinci prelüdün elə erkən taktlarından auditoriyanı tərk etdiyim səbəbindən mən heç cürə qiymət verə bilmirəm. Mən hiddətlənmişdim. Ayrı-ayrı hücumlar tezliklə ümumi hal almağa daha sonra əkshücumlara və nəticədə qorxunc iğtişaşa çevrildi. Mən bütün tamaşa boyu Nijinskinin oturduğu tərəfədə idim. O, stulun üstünə çıxıb özlərinə məxsus bir tərzdə "On altı, on yeddi, on səkkiz" deyə qışqırdı. Zavallı rəqqaslar təbii ki, auditoriyadakı sıra və öz ayaq səsləri səbəbindən heç nə eşidə bilmirdilər. Mən qəzəb içində boğulan və hər an səhnəyə atılmağa və qalmaqal salmağa hazılaşan Nijinskin paltarlarından tutmalı oldum. Daygilev səs-küyə son qoymaq ümidi ilə elektriklərə işıqları yandırmaq və söndürmək əmrlərini verməyə davam edirdi. Həmin tamaşa haqqında xatırladıqlarım bundan ibarətdir." Bu dövrə digər əsərləri – Le Rossignol (Bülbüllər), Renard (1916), Historie du soldat ("Bir əsgərin hekayəti") (1918) və Les Noces ("Toy") aiddir.
Neoklassik dövr
Stravinski yaradıcılığının bu dövrü təxminən 1920-ci ildən başayıb 1950-ci ilə qədər davam edir. Nəfəsli alətlər üçün yazılmış Pulçinella (1920) və Oktet (1923) əsərləri Mosart, Bax və digər klassik dövr bəstəkarlarnn əsələrinə yenidən nəzər salınmasına doğru atılmış ilk addımlar idi. Stravinski "Neo-klassik" üslubunda əvvəlki baletlərində iri miqyasda istifadə etdiyi orkestrdən imtina edir və diqqətini daha çox nəfəsli alətlərə, pianoya, xor və kamera musiqinə yönəldir.
Oedipus Rex (1927), Apollon musagete (1928-ci ildə Rus baleti üçün yazmışdır) və Dumbarton Oaks Conserto (1937-1938) kiji əsərlərində də bəstəkar on səkkizinci əsr musiqi üslublarının yenidən işləniləməsinə davam edir.
Bu dövr yaradıcılığı: üç simfoniya Symphonie des Psaumes ("Zəburların simfoniyası") (1930), C-də Simfoniya (1940) və Üç hissəli simfoniya (1945). Apollon, Fersefon (1933) və Orfeus (1947) əsərləri bəstəkarın klassik musiqiyə dönüşü ilə yanaşı, eyni zamanda onun Yunan mifologiyası timsalında qədim klassik dünyanı da öyrəndiyini nümayiş etdiridi.
Stravinski neoklassik dövrə aid Uilyam Hoqartın qravürləri əsasında V.H. Audenin libretossuna yazılmış son əsəri olan "Pozğunların artımı" (The Rake`s Progress) operasını 1951-ci ildə tamamlayır. Əsər 1953-cü il Metropolitan Operasında premyerasından sonra demək olar ki, gözlənilən uğuru əldə edə bilmir. Əsər sonralar 1957-ci ildə bəstəkarın özünün də iştirakı ilə Santa FE operasının ilk mövsümünüdə nümayiş etdirilir və bu bəstəkarın şirkətlə uzunmüddətli əməkdaşlığının əsasını qoyur. Əsərin musiqisi aydın, lakin qeyri-adidir. Əsərdə klassik musiqinin tonal harmoniyasından istifadə edilməklə bərabər gözlənilməz dissonaslara geniş yer verilir. Burada Stravinski özünə məxsus rimdən çəxmaları ilə də sezilir və bəstəkar Monteverdi, Qlak və Mosartın opera və leytmotivlərinə müraciət edir. Əsər 1997-ci ildə Metropolitan Operası tərəfindən bir daha ifa olunmuşdur.
Serial
Stravisnki 1950-ci illərin əvvələrindən etibarən Arnold Şonberq tərəfindən işlənilmiş on-iki tonlu dodekafoniya tenxikasından istifadə etməyə başlayır. Bunda Robert Kraftın da mühüm rolu olmuşdur.
Onun on-iki tonsuz serial texnikası ilə ilk işi Cantata (1952), Septet (1953) və Şekspirdən üç mahnı (1953) adlı kiçik-miqyaslı vokal və kamera musiqiləri olmuşdur. Tamamilə bu üslubda işlədiyi ilk işi "Dilan Tomasın xatirəsinə" (1954) əsəridir. Agon (1954-57) onun on-iki ton seriyalarına daxil olan ilk əsəridir. "Canticum Sacrum" (1955) əsəri isə Stravisnkinin tamamilə ton sırası əsasında yazılmış parçası olan ilk əsəridir. Bəstəkar dodekafoniya texnikasıdan özünün Threni (1958), Moizə, Təhkiyə və Dua (1961) və Daşqın (1962) əsərlərində də istifadə etmişdir.
1954-1957-ci illərdə yazılmış Agon baleti on iki rəqqasə üçün nəzərdə tutulmuşdur. Bu balet Stravinskinin neo-klassik dövrdən serial üslubu dövrünə keçidini əks etdirən mühüm əsərləridən biridir. Belə ki, əsərdə neoklassik dövrün "ağ-not" tonallığından tutmuş serial metodu elementlərini görmək olar.
Yenilikçilik
Stravinski yaradıcılığı ilə çoxsaylı kompozisiya üslubunu əhatə etmiş, orkestr quruluşunu inqilabi şəkildə dəyişmiş və faktiki olaraq baleti musiqi forması kimi yenidən təqdim etmişdir. Stravinski müxtəlif xalqların mədəniyyətləri, dil və ədəbiyyatından bəhrələnmişdir.
Kompozisiya
Bəstəkarın motiv variasiyaları leytmotivlərin yerdəyişməsində özünəməxsus xarakter daşıyırıdı. "Bahar mərasimi" baletində istifadə etdiyi additiv motiv variasiyası XX əsrin ən məhsuldar musiqi innovasiyalarından biri idi. Burada vəznə sonradan edilmiş dəyişiklikdən asılı olmayaraq, notlar çıxarıla və əlavə edilə bilir. Oxşar texnikaya XVI əsr bəstəkarlarından Kipriano de Roredə, Orlandus Lassus, Karlo Gesualdo və Govanni de Makyenin əsərlərində də rast gəlmək olar.
"Bahar mərasimi" özünün ortinatilərdən geniş istifadəsi ilə fərqlənir. Məsələn, əsərin Gənc qızların rəqsi parçasında səkkizinci notda ostinato səkkiz hornla vurğulanması melodiyanın həm variasiyası, həm də akkompanement üçün istifadə olunmamış ostinato musiqisində ilk belə hal idi. Əsərdə eyni zamanda bir neçə ostinatin üz-üzə gəldiyi keçidlərlərə də rast gəlinir. Əmələ gələn tekstura və harmoniyalar rəssamlıqda Kubist üslubuna ekvivalnet olan kollaj yaradırlar. Bu keçidlər, bu kollajlarla bərabər öz uzunluqları ilə də diqqət çəkir. Stravinski bütün binlara bütöv bir şəkildə yanaşır və musiqi parçalarını tamamlayır.
Bu kimi texnikalar Terri Riley və Stiv Reyxin minimalist əsələrini bir neçə onillik qabaqlayırdı. İyirminci əsr Amerika bəstəkarı Frank Zappa Stravinskinin onun yaradıcılığına böyük təsiri olduğunu açıq şəkildə bildirmişdir. Avanqard rok, caz və blüzlər bəstələyən Zappa, eyni zamanda orkestr əsərləri də yazmışdır. Stravinskinin adı onun bir neçə albomlarında hallanır. Bunlardan bəstəkarın vəfatı münasibətilə yazılmış İqorun rəqsi adlı mahnı musiqiçinin Burnt Üeeny Sandüish albomuna salınmışdır.
Stravinksi əsərlərində ritmlər
Stravinski əsərlərində ritmlərdən özünəməxsus şəkildə istifadəsi ilə tanınırdı. Filip Qlass Stravinskinin ritmləri takt xətti boyu istifadə ideyası ilə musiqinin ritmik quruluşunun daha axıcı və müəyyən mənada spontan forma almasına imkan yaradır. Qlass eyni zamanda Stravinskinin primitiv, lakin qeyri-adi ritmik üslubunu da tərifləyir. Endrü J. Braunanun fikrincə isə Stravinski ritmi musiqi sənətində ən yüksək zirvəsini daşımış yeganə bəstəkar kimi xarakterizə edir. Stravinski, eyni zamanda bəzi hallarda sadə ritmik parçaları yenidən işləmişdir. Buna misal olaraq, bəstəkar "Üç parça" əsərində kıarinet üçün üçüncü hissəsində on altıncı notu iki əvəzinə, üç səkkizinci notla eyniləşdirir. Bununla belə əsərdə on altıncı notların ikiliklərdə qruplaşdırılmasına kifayət qədər rast gəlmək olur.
Stravinskinin ritm və əsərlərindəki həyatsevərlik bəstəkar Aron Koplanda da böyük təsir göstərmişdir.
Neoklassizm
Stravinskinin ilk neoklassik əsəri 1920-ci ildə yazdığı "Pulçinella" baleti və qısaldılmış və nəfis işlənmiş orkestrdə ifa olunmuş "Oktet"idir (1923). Stravinski neoklassik üslubda ifa etmiş özündən əvvəlki bəstəkarldan (məsələn Erik Satye) geri qala bilərdi, lakin Stravinskinin əsərləri onaları əhəmiyyətli şəkildə kölgədə qoyurdu.
1920 və 1930-cu illərdə neoklassizm dünya bəstəkarları arasında böyük populyarlıq qazanmışdır. Maraqlısı budur ki, Stravinski də özünün "Çəngin hərəkəti" operası ilə (1951-ci ildə tamamlanmışdır) bu cərəyana qoşulmuşdur. Əsərin musiqi "dili" hələ üç onillik əvvəl neoklassizmi ağızdolusu tərifləyənlər tərəfindən həddən artıq "köhnə" olması tənqidləri ilə üzləşmişdir.
İstinad
Stravinski XV əsrə qədər uzanan böyük bir musiqi tarixinə popurri və parodiya formalarında müraciət etmiş və özündən əvvəlki bəstəkarların əsərləri əsasında musiqi parşaları bəstələmişdir. Belə əsərlərindən biri 1920-ci il "Pulçinelli" baletidir. Bu əsərdə Stravinski həmin vaxtlar bir qayda olaraq, Covanni Perqolezi ilə əlaqələndirilən musiqidən əsas mənbə kimi istifadə etmişdir. Sonralar o, bu ənənəni özünün Çaykovskinin əsasən piano üçün əsərlərinə əsaslanan "Pərinin öpüşü" baletində (1928) daha da inkişaf etdirmişdir. Sonrakı bu kimi əsələrinə Şubertə əsaslandığı "Circus Polka" (1942) və "Görüş" prelüdiyasındakı "Ad günün mübarək" əsərləridir.
Xalq yaradıcılığına müraciət
Stravinski özünün "Le Sacre du Printemps" əsərində folklor mövzularını ən sadə şəklə salmış və bəzi əlavə notlar və inversiya və ixtisarlarla onları tanınmayacaq dərəcədə yenidən işləmişdir. Tədqiqatçılar yalnız yaxın keçmişdə Stravinskinin "Mərasim"ində istifadə etdiyi materalları müəyyən edə bilmişlər.
Orkestr
Bir çox son romantizm dövrü bəstəkarları kimi Stravinski də nəhəng orkestr imkanlarına müraciət etmişdir. Bu xüsusilə bəstəkarın erkən baletlərinə aiddir. Onun ilk böyük nailiyyəti hesab olunan "Şanapipik" əsəri onu Nikolay Rimski-Korsakovla bir səviyyə çatdırır və XIX əsr orkestr quruluşu ənənəsini nəzərəçarpacaq dərəcədə dəyişir. "Şanapipik" əsərində Stravinski orkestri tədqiq edir. "Bahar mərasimi" əsəri isə Aron Koplandın təbiricən desək, XX əsrin ən qabaqcıl orkestr nailiyyəti olur.
Stravinski, eyni zamanda kiçik ansambllarda musiqi alətlərinin qeyri-adi kombinasiyasına da müraciət edirdi. Məsələn, "Bir əsgərin taleyi" əsərində bəstəkar 1918-ci il üçün qeyri-adi olan klarnet, faqot, kornet, trombon, skripka, bass və zərb alətlərinin kombinasiyasında istifadə etmişdir.
Stravinski ara-sıra müxtəlif belə musiqi alətlərindən istifadə etmişdir. Bəstəkar "Bahar mərasimi"ndə bahar səhərinin "oyanışı" səhnəsini canlandırmaq üçün faqot alətinin üst diapazonlarından istifadə edir.
Tənqid
Erik Satie 1922-ci ildə Veniti Fer jurnalına Stravinski barədə məqalə yazır. Satiye Stravinski ilə ilk dəfə 1910-cu ildə tanış olmuş, onun Stravinskiyə qarşı münasibəti hörmət üzərində qurulmuşdur. Bunu onun 1922-ci il məqaləsinə hazırladığı məktublardan da görmək olar. Belə məktubların birində Satiye istehza ilə belə deyir: "Mən sizə pərəstiş edirəm. Məgər siz böyük Stravinski deyilsiniz? Mən sizə balaca Erik Satyeyəm". 1922-ci il məqaləsində Satiye bəstəkarın böyüklüyü onun digər bəstəkarlarla müqayisə etməklə deyil, yazdığı musiqi əsasında müəyyənləşməlidir. Eyni fikri Jan Kokte özünün Stravinskini məzəmmətlərlə dolu qeydlərinin əsk olunduğu 1918-ci il "Le Coq et l'Arlequin" kitabında da bildirir:
"Bütün əlamətlər müharibənin bizə miras qoyub getdiyi dəhşətli səs və qəribəliklərə qarşıdır... Bir neçə illər əvvəl böyük səs-küyə səbəb olmuş Stravinski əsərlərindən indi nə qalıb ki? Onlar demək olar ki, indi kitab rəflərini bəzəyir və bir neçə üzgün nevrasteniya xəstəti qulaq asmaq istəməyənə qədər elə orada da qalacaqlar".
1935-ci ildə Amerika bəstəkarı Mark Blitşteyn Stravinskini Yakopo Peri və C.P.E. Baxla müqayisə edərək deyirdi: "Əlbəttə, Stravinskinin böyüklüyünü danmaq olmaz. Amma məsələ ondadır ki, o lazımi qədər böyük deyil". Özünün Marksist mövqeyi ilə Blitzşetynin fikrincə, Stravinski musiqini həyatın digər axınlarından ayırmaq idi ki, bu da Blitzteynin fikrincə, əslində reallıqdan qaçma simptomu idi. O, bu tendensiyanın bəstəkarı xüsusilə də Apollo, Kapriççio, və Le Baiser de la fée göründüyünü bildirirdi.
Konstant Lambert isə Stravinski musiqisini "soyuqqanlı mücərrdlik" adlandırır. Onun fikrincə, "Bir əsgərin həyatı" əsərindəki melodik fraqmentlər öz-özlüyündə tamamilə mənasızdır.
Özünün "Müasir musiqinin fəlsəfəsi" (1949) kitabında Teodor Adorno Stravinskini akrobat, məmur, modabaz, hebefren xəstəsi, psix, infantil, faşist və pula həris kimi təsvir edir. Adornonun fikrincə, Stravinskinin əsas səhvlərindən biri onun neoklassizmə müraciəti və ən əsası onun musiqisinin "rəsm psevdomorfizmi" idi. "Stravinskinin yalnız bir fəndi onun bütün formal cəhdlərini xarakterizə edə bilər. Onun musiqisi zamanı dairəvi tabloda təsvirdir və zaman sistemini məkan kimi təqdim etməyə cəhd göstərir. Bu fənd tezliklə özünü doğrultmur".
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Archivio Storico Ricordi. 1808.
- Taruskin R., White E. W. Igor Stravinsky // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Stravinsky, Igor (ing.). // The Enciclopædia Britannica 12 London, NYC: 1922. Vol. XXXII Pacific Ocean Islands to Zuloaga. P. 582.
- https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k65478206/f49.item.r=Stravinsky.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Iqor Fyodorovic Stravinski rus Igor Fyodorovich Stravinskij 17 iyun 1882 Lomonosov Sankt Peterburq quberniyasi d Rusiya imperiyasi 6 aprel 1971 Nyu York Nyu York stati hem Qerb hem de anadan oldugu Rusiyada bir coxlarinin XX esrin en boyuk bestekari hesab etdiyi rus bestekari Time jurnali Stravinskini XX esrin en nufuzlu sexsiyyetleri siyahisina daxil etmisdir Bestekarliqla yanasi Stravinksi hem de mahir pianocu ve dirijor kimi de dunya sohreti qazanmisdir Iqor Stravinskirus Igor Fyodorovich StravinskijUmumi melumatlarDogum tarixi 17 iyun 1882 1882 06 17 Dogum yeri Lomonosov Sankt Peterburq quberniyasi d Rusiya imperiyasiVefat tarixi 6 aprel 1971 1971 04 06 88 yasinda Vefat yeri Nyu York Nyu York stati ABSVefat sebebi urek catismazligiDefn yeri San Mikel qebiristanligi d Vetendasligi Fransa Rusiya imperiyasi ABSMusiqici melumatlariFealiyyeti bestekar dirijor pianocu musiqiciJanrlar opera simfoniya kamera musiqisi XX esr klassik musiqisi d Musiqi aleti pianoMusiqi sirketleri Columbia RecordsTehsili Sankt Peterburq Imperator Universiteti 1901 Uzvluyu Amerika Incesenet ve Edebiyyat Akademiyasi d Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi Bavariya Incesenet Akademiyasi d Isvec Kral Musiqi Akademiyasi d Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllar Stravinskinin bestekarliq fealiyyeti oz uslubi rengarengliyi ile diqqet cekir Ona ilk sohreti Sergey Daygilev adli impressario terefinden hevale edilmis uc baleti olmusdur Bu baletler yeni Alovqusu The Firebird 1910 Petruska 1911 ve Bahar merasimi 1913 Daygilevin Rus Baleti sehnesinde tamasaya qoyulur Premyerasi igtisasla basa catan Merasim baleti ritmik qurulusa daha cox fikir veren evvelki nesil bestekarlarin fikrine tesir edir ve gunumuze qeder butperestlik merasimi kimi qebul olunan qedim Rusiyada bas veren hadiseleri eks etdiren tecessumu indiye qeder tamasacilari valeh etdirmekdedir 1920 ci illerde Stravinski yaradiciliginin rus dovrunden neoklassik dovrune qedem qoyur Bu dovre aid eserlerinde enenevi klassik musiqi formalari olan concerto grosso fuga simfoniyalardan istifade edir gergin emosional anlari soyuqluq ve ya laqeydsizliyin sethi goruntusu altinda gizledir ve tez tez Bax Verdi Caykovski kimi ustad bestekarlari anir HeyatiStravinski Rusiyanin Orenienbaum seherinde anadan olmus ve Sankt Peterbuqda boyumusdur Usaqliq illeri ozunun dediyi kimi agir kecmisdir Rastima hec vaxt meni dogrudan seven birisi gelmemisdir Bestekarin atasi Fyodr Stravinski Sankt Peterburqun Marinki teatrinda bas mugenni kimi calisirdi Genc Stravinski tezlikle piano derslerine baslayir ve bir qeder sonra musiqi nezeriyyesini oyrenmeye ve eser yazmaga da cehd gosterir 1890 ci ilde Stravinski Marinski teatrinin sehnesinde Caykovskinin Yatmis gozel baletini seyr edir Bu tamasa Stravinskini meftun edir On dord yasinda o Mendelsonun G minorda Paiano Konsertini oyrenir ve novbeti il Aleksandr Qlazunovun simli kvartetlerinden birinin piano qisaltmasini oyrenir Musiqiye olan hedsiz hevesine baxmayaraq valideynleri onu huquqsunas gormek arzusu ile yasayirdilar Stravinski bu sebebden 1901 ci ilde Sankt Peterburq universitetinin huquq fakultesine daxil olur Huquq elmine hec bir hevesi olmayan Stravinski dord illik tehsili muddetinde elliden de az dersde istirak edir 1902 ci ilde atasinin olumunden sonra o artiq musiqi tehsili uzerinde daha cox vaxt serf etmeye baslayir 1905 ci ilin yazinda Qanli Bazar gunu hadisesi sebebinden Stravinski son imtahanlari vermek imkanindan mehrum olur ve 1906 ci ilde yalniz yarim dereceli diplom ala bilir Bundan sora o diqqetini tamamile musiqiye yoneldir O dovrun aparici rus bestekari Nikolay Rimski Korsakovun mesleheti ile Stravinski Sankt Peterburq konservatoriyasina daxil olmaq fikrinden dasinir ve evezinde Rimski Korsakovdan heftede iki defe olmaqla ferdi dersler goturmeye baslayir Sonralar bu bestekar Stravinskinin ikinci atasina cevrilir Ele hemin il Stravinski dayisi qizi Katerina Nossekaya nisanlanir Cutluk 1906 ci ilin 23 yanvarinda evlenir ve ilk ovladlari Fyodr ve Lyudmila muvafiq olaraq 1907 ci 1908 ci illerde dunyaya gelirler Stravinski 1965 ci ilde 1909 cu ilde bestekarin Feu d artifice Fisengler eseri Sankt Peterburqda sehneye qoyulur Eserin premyerasinda istirak eden Paris Rus Belletinin direktoru Sergey Daygilev Stavinski yaradiciligina heyran qalir ve bestekara bir orkestr ve sonra butov bir balle sifarisi verir Stravinski 1910 cu ilde Fayerberd eserinin premyerasi ucun Parise gedir Bir qeder sonra bestekarin ailesi de ona qosulur ve Stravinskiler bir muddet Qerbde qalmaga qerar verirler Daha sonra bestekar Isvecreye gedir ve 1920 ci ile qeder burada qalir Bu dovrde Stravinski Rus Balleti ucun daha uc eser Petruska 1911 Le Sacre du printemps Bahar merasimi 1913 ve Pulcinnella yazir Stravinskiler Isvecrede olduqlari bu dovrde 1910 cu ilde ikinci ogullari Solima ve 1913 cu ilde ikinci Mariya Milena adli ikini qiz ovladlari dunyaya gelir Bu son hamilelik dovrunde Katerina verem xesteliyine yoluxur ve mualice ucun Isvecre sanatoriyalarindan birine yerlesdirilir 1914 cu ilde Les noces eserine dair tedqiqat materiallari ucun qisa muddete ana vetenine donen Stravinski I Dunya muharibesi baslamamisdan evvel Rusiyani terk edir ve novbeti 50 il erzinde Rusiyada gorunmur Stravinski 1920 ci ilde Fransaya kocur Bu dovrde o piano istehsali ile mesgul olan Pleyel sirketinde isleyir Bu sirketde Stravinski oz piano musiqisinin vallarini hazirlayir O sexsen ozu 50 bele val hazirlayir Bu vallarda o dinleyicilere musiqisinin daha aydin anlasilmasi imkani verir Bu eserlerin ekseriyyetinin standart repertuarlarin terkib hisseleri olmagina baxmayaraq o zamanlar ekser orkestrler Stravinski musiqisini ifa etmekden yayinirdilar Bu da onun musiqisinin orkestr ucun olduqca murekkeb olmasi idi Paris yaxinliginda bir muddet qaldiqdan sonra Stravinski ailesi ile birge Fransanin cenubuna kocur ve 1934 cu ile qeder burada yasayir 1934 cu ilde o yeniden Parise qayidir ve Fayburq St Onor kucesinde yasayir Sonralar o bu unvani Avropada en son ve en kederli unvani kimi xatirlayir Bele ki burada yoldasinin verem xesteliyi qizlari Lyudmilaya ve ozune kecir Lyudmila 1938 ci ilde Katerina ise novbeti il vefat edirler Stravinski ozu xestexanada mualice olundugu muddetde anasi da dunyadan kocur Stravinskinin o vaxtlar Birlesmis Statlarla artiq elaqesi var idi ve o Cikaqo Simfonik Orkestri ucun C minorda Simfoniya yazirdi Eyni zamanda o 1939 1940 ci illerde ders ili ucun Harvardda muhazire vermeye de razilasmisdir Ikinci Dunya muharibesinin baslanmasi ile Stravinski Statlara yollanir evvelce Hollivuda daha sonra 1969 Nyu Yorka kocur AmerikadaStravinski 1939 cu ilden olumune qeder Amerikada yasayir ve 1945 ci ilde ABS vetendasligini alir Stravinski fransiz yasam terzine uygunlasmisdi ve 58 yasinda Amerikaya gelisi qarsisinda tamam basqa perspektivler qoyurdu Bir muddet bestekar elaqelerini yalniz rusiyali emiqrant dost ve tanislari ile mehdudlasdirir lakin tezlikle basa dusur ki bu cur yasam ona Amerikada onun hem intellektual hem de pesekar heyatina manee toredecek O tezlikle Los Ancelesin medeni heyati ile maraqlanmaga baslayir Xususen muharibe illeri buraya Otto Klemperer Tomas Mann Franz Verfel Corc Balansin ve Artur Rubensteyn kimi yazici musiqici bestekar ve dirijorlari cekib getirmisdir Oanold Sonberq ve Corc Gersin ile yaxin munasibetler saxlayir lakin onlar o derecedede yaxin olmurlar Bernard Holand oz xatirelerinde Stravinskinin xususen Britaniyali yazicilara yaxin munasibetler gosterir onlari ozunun Beverli Hilzdeki evine devet ederdi Bunlar arasinda V H Auden Kristofer Iservurd Dilan Tomas ve xususile de Aldouz Huksley kimi yazicilar var idi Sonuncu ile Stravinski fransiz dilinde danismaq ucun goruserdi Stravinski tezlikle Los Ancelesde meskunlasir ve arabir Los Anceles Filarmoniyasi ile meshur Hollivud Baulda konsertle verir V H Audenle birge opera yazmaq qerarina geldikde ingilis dilli dunya ile daha yaxinda tanis olmaq ehtiyaci onun dirijor ve musiqisunas Robert Kraftla tanisligi ile ust uste dusur Kraft bestekarla onun pulmune qeder yasayir onun tercumecisi selnamecisi dirijoru assistenti ve saysiz hesabsiz musiqi ve sosial meselelerinin hellinde etibarli qulluqcusu kimi calisir 1962 ci ilde Stravinski Sankt Peterburqa o vaxtlar Leninqrad qayitmaq ve burada konsertle vermek teklifini qebul edir Seferi zamani o Sovetler Birliyinin lideri Nikita Xrussovla iki saata yaxin sohbet edir ve Xrussov bestekari veteninde qalmaga inandirmaga calisir Teklife baxmayaraq Stravinski Qerbde emiqrant kimi yasamaga ustunluk verir Omrunun son illerinde Stravinski Nyu Yorkda Essek Evinde yasayir Stravinski 1971 ci ilde 88 yasinda Nyu Yorka vefat edir ve San Misel ada qebiristanliginda defn olunur Bestekarin qebri uzun muddet emekdasliq etdiyi Daygilevin mezari yanindadir Stravinskinin hem heyati hem de yaradiciligi XX esrin ekser hissesini tutur Bu eserde muasir musiqi uslublari meydana cixir ki burada da Stravinskinin birbasa emeyi danilmazdir Bestekar hem oz dovrunun hem de ozunden sonra gelen bestekarlar neslinin yetismesinde boyuk tesire malik olmusdur Onun Hollivudun Meshurlar Xiyabaninda 6340 Hollivud Bulvarinda ulduzu var Stravinski omru boyu incesenet edebiyyat ve heyati oyrenmeye tukenmez maraq gostermis ve bu isteyi onun bir nece P us emekdasliginda tezahur edir O tekce Parisde Sergey Daygilevin Ballet Russesine eserler yazmamis eyni zamanda Pablo Pikasso Pulcinella Jan Kokte ve Jorj Balansinle de emekdasliq etmisdir Stravinski ve Pikkaso 1920 ci ilde Pulcinella operasi cercivesinde emekdasliq etmis ve ressam imkandan istifade ederek Stravinskinin portretini yaratmisdir Boyca nisbeten alcaq ve hec de yarasiqli olmayan Stravinski eksik sekillerin numayis etdirdiyi kiin fotogenik olmusdur Katerina ile evliliyinin 33 il surmesine baxmayaraq heyatinin esl mehebbeti ikinci heyat yoldasi Vera de Bosse olmusdur 1888 1982 Artiq onu taniyanlar arasinda esl Don Juan kimi taninan Stravinski bir vaxtlar Koko Sanel kimi yuksek tebeqeye mexsus qadinla da esq macerasinin oldugu soylenilirdi eyni zamanda ailesine de bagli olmus vaxtinin ve gelirinin boyuk ekseriyyetini ogul ve qizlarina serf etmisdir Ogullarindan biri Solima Stravinski de bestekar olmus lakin atasi ile muqayisede az taninmisdir Stravinski 1920 ci illerde Vera ile tanis olanda qadin Sergey Sudeykina adli ressam ve sehne dizayneri ile aileli idi Amma Vera tezlikle Stravinski ile esq maceralarina baslayir ve bu Veranin erini terk etmesi ile neticelenir O vaxtdan Katerinanin vefatina qeder 1939 Stravinski ikili heyat tezri surur Katerina tezlikle bas verenlerden xeber tutur amma hadisenin qacilmaz oldugunu qebul edir Katerinanin vefatindan sonra Stravinski ve Vera 1940 ci ilin 9 mart tarixinde Bedfiordda Massacusets ABS evlenirler Stravinski bu vaxtlar hamilerinin ona gosterdiyi maddi destekden de lazimi derecede yararlanir 1920 ci illerde Leopold Stikovski Stravinskiye mutamadi destek gosterirdi Bestekar eyni zamanda ona edilen sifarislerden de nezerecarpacaq gelir elde edirdi Stravinski edebiyyata sonsuz maraq gosterir ve daimi yenilikler axtarisinda idi Eserlerinden istinad etdiyi metn ve edebi menbeler ilk evvel rus folkloru ile bagli idi Daha sonra o klassik edibler ve latin liturgiyasina qeder genislenir Bestekar daha sonra da muasir fransiz Andre Gide Fersefon ve ingilis ediblerine Eliyot ve orta esrler ingilis edebiyyati de muracet edir YaradiciligiStravinski yaradiciligini uc dovre bolmek olar Milletcilik Bu dovr bezi ilkin kicik hecmli eserleri istisna olmaqla Feu d artifice Atesfesanliq eseri ile baslamis ve Daygilev ucun yazilmis uc baletle oz zirvesine catmisdir Bu uc eserin bezi oxsar cehetleri vardir onlar olduqca boyuk orkestr ucun nezerde tutulub her ucu rus folklor movzu ve motivlerinden istifade olunur ve Rimski Korsakovun bedii yaradiciligindan tesirlenmisdir Rimski Korsakov yaradiciliginda bir nece tendesiyalardan behrelenmis ve ucuncu hissesinde aciq askar pandiatonizm elementlerini numayis etdiren L oiseau de feu Alovqusu baletinden politonnalliqdan genis istifade olunmus Petruska ve poliritmler ve dissonanslarla zengin Le Sacre du printemps Muqeddes bahar baletine kimi bu uc balet muhum uslubi inkisaf xetti ile seciyyelenir L oiseau de feu Alovqusu baleti ozunun zengin bedii orkestr qurulusu ile ferleqenir Xalq yaradiciligi mifologiyasi esasinda yazilmis ilk balet olan Petruska da qeyri adiliyi ile ferqlenir Ucuncu baleti olan Bahar merasimi baletinde bestekar butun eser boyu qizgin motivlere yol acan rus baletizminin qeddarligini musiqi dili ile eks etdirir Stravinski yaradiciliginin orijinalligi bir daha ozunu buruze verir klassik musiqinin en meshur kecidlerinden birini cevrilmis oz diapazonun lap ustunde faqot uzerinde ifa olunan giris melodiyasi Le sacre du printemps Muqeddes bahar eserinin klassik musiqinin en gozel eserlerinden biri olmasina baxmayaraq bestekar avtobioqrafiyasinda bu eseri heyatinin qalmaqali adlandirir Eserin tamasasi zamani dinleyicilerin yumruq davasina cixmasi ve eserin ikinci perdesinde zala polisin mudaxilesine ehtiyac yarandigi haqqinda da xeberler movcuddur Lakin hadisenin esl miqyasi mubahiselidir ve heqiqiliyi subhe dogurur Stravisnki sonralar Merasiminin premyerasi haqqinda bunlari soyleyir Tamasaya geldikde ele ilk notlarindan istehzali gulus doguran birinci preludun ele erken taktlarindan auditoriyani terk etdiyim sebebinden men hec cure qiymet vere bilmirem Men hiddetlenmisdim Ayri ayri hucumlar tezlikle umumi hal almaga daha sonra ekshucumlara ve neticede qorxunc igtisasa cevrildi Men butun tamasa boyu Nijinskinin oturdugu terefede idim O stulun ustune cixib ozlerine mexsus bir terzde On alti on yeddi on sekkiz deye qisqirdi Zavalli reqqaslar tebii ki auditoriyadaki sira ve oz ayaq sesleri sebebinden hec ne eside bilmirdiler Men qezeb icinde bogulan ve her an sehneye atilmaga ve qalmaqal salmaga hazilasan Nijinskin paltarlarindan tutmali oldum Daygilev ses kuye son qoymaq umidi ile elektriklere isiqlari yandirmaq ve sondurmek emrlerini vermeye davam edirdi Hemin tamasa haqqinda xatirladiqlarim bundan ibaretdir Bu dovre diger eserleri Le Rossignol Bulbuller Renard 1916 Historie du soldat Bir esgerin hekayeti 1918 ve Les Noces Toy aiddir Neoklassik dovr Stravinski yaradiciliginin bu dovru texminen 1920 ci ilden basayib 1950 ci ile qeder davam edir Nefesli aletler ucun yazilmis Pulcinella 1920 ve Oktet 1923 eserleri Mosart Bax ve diger klassik dovr bestekarlarnn eselerine yeniden nezer salinmasina dogru atilmis ilk addimlar idi Stravinski Neo klassik uslubunda evvelki baletlerinde iri miqyasda istifade etdiyi orkestrden imtina edir ve diqqetini daha cox nefesli aletlere pianoya xor ve kamera musiqine yoneldir Oedipus Rex 1927 Apollon musagete 1928 ci ilde Rus baleti ucun yazmisdir ve Dumbarton Oaks Conserto 1937 1938 kiji eserlerinde de bestekar on sekkizinci esr musiqi uslublarinin yeniden islenilemesine davam edir Bu dovr yaradiciligi uc simfoniya Symphonie des Psaumes Zeburlarin simfoniyasi 1930 C de Simfoniya 1940 ve Uc hisseli simfoniya 1945 Apollon Fersefon 1933 ve Orfeus 1947 eserleri bestekarin klassik musiqiye donusu ile yanasi eyni zamanda onun Yunan mifologiyasi timsalinda qedim klassik dunyani da oyrendiyini numayis etdiridi Stravinski neoklassik dovre aid Uilyam Hoqartin qravurleri esasinda V H Audenin libretossuna yazilmis son eseri olan Pozgunlarin artimi The Rake s Progress operasini 1951 ci ilde tamamlayir Eser 1953 cu il Metropolitan Operasinda premyerasindan sonra demek olar ki gozlenilen uguru elde ede bilmir Eser sonralar 1957 ci ilde bestekarin ozunun de istiraki ile Santa FE operasinin ilk movsumunude numayis etdirilir ve bu bestekarin sirketle uzunmuddetli emekdasliginin esasini qoyur Eserin musiqisi aydin lakin qeyri adidir Eserde klassik musiqinin tonal harmoniyasindan istifade edilmekle beraber gozlenilmez dissonaslara genis yer verilir Burada Stravinski ozune mexsus rimden cexmalari ile de sezilir ve bestekar Monteverdi Qlak ve Mosartin opera ve leytmotivlerine muraciet edir Eser 1997 ci ilde Metropolitan Operasi terefinden bir daha ifa olunmusdur Serial Stravisnki 1950 ci illerin evvelerinden etibaren Arnold Sonberq terefinden islenilmis on iki tonlu dodekafoniya tenxikasindan istifade etmeye baslayir Bunda Robert Kraftin da muhum rolu olmusdur Onun on iki tonsuz serial texnikasi ile ilk isi Cantata 1952 Septet 1953 ve Sekspirden uc mahni 1953 adli kicik miqyasli vokal ve kamera musiqileri olmusdur Tamamile bu uslubda islediyi ilk isi Dilan Tomasin xatiresine 1954 eseridir Agon 1954 57 onun on iki ton seriyalarina daxil olan ilk eseridir Canticum Sacrum 1955 eseri ise Stravisnkinin tamamile ton sirasi esasinda yazilmis parcasi olan ilk eseridir Bestekar dodekafoniya texnikasidan ozunun Threni 1958 Moize Tehkiye ve Dua 1961 ve Dasqin 1962 eserlerinde de istifade etmisdir 1954 1957 ci illerde yazilmis Agon baleti on iki reqqase ucun nezerde tutulmusdur Bu balet Stravinskinin neo klassik dovrden serial uslubu dovrune kecidini eks etdiren muhum eserleriden biridir Bele ki eserde neoklassik dovrun ag not tonalligindan tutmus serial metodu elementlerini gormek olar Yenilikcilik Stravinski yaradiciligi ile coxsayli kompozisiya uslubunu ehate etmis orkestr qurulusunu inqilabi sekilde deyismis ve faktiki olaraq baleti musiqi formasi kimi yeniden teqdim etmisdir Stravinski muxtelif xalqlarin medeniyyetleri dil ve edebiyyatindan behrelenmisdir Kompozisiya Bestekarin motiv variasiyalari leytmotivlerin yerdeyismesinde ozunemexsus xarakter dasiyiridi Bahar merasimi baletinde istifade etdiyi additiv motiv variasiyasi XX esrin en mehsuldar musiqi innovasiyalarindan biri idi Burada vezne sonradan edilmis deyisiklikden asili olmayaraq notlar cixarila ve elave edile bilir Oxsar texnikaya XVI esr bestekarlarindan Kipriano de Rorede Orlandus Lassus Karlo Gesualdo ve Govanni de Makyenin eserlerinde de rast gelmek olar Bahar merasimi ozunun ortinatilerden genis istifadesi ile ferqlenir Meselen eserin Genc qizlarin reqsi parcasinda sekkizinci notda ostinato sekkiz hornla vurgulanmasi melodiyanin hem variasiyasi hem de akkompanement ucun istifade olunmamis ostinato musiqisinde ilk bele hal idi Eserde eyni zamanda bir nece ostinatin uz uze geldiyi kecidlerlere de rast gelinir Emele gelen tekstura ve harmoniyalar ressamliqda Kubist uslubuna ekvivalnet olan kollaj yaradirlar Bu kecidler bu kollajlarla beraber oz uzunluqlari ile de diqqet cekir Stravinski butun binlara butov bir sekilde yanasir ve musiqi parcalarini tamamlayir Bu kimi texnikalar Terri Riley ve Stiv Reyxin minimalist eselerini bir nece onillik qabaqlayirdi Iyirminci esr Amerika bestekari Frank Zappa Stravinskinin onun yaradiciligina boyuk tesiri oldugunu aciq sekilde bildirmisdir Avanqard rok caz ve bluzler besteleyen Zappa eyni zamanda orkestr eserleri de yazmisdir Stravinskinin adi onun bir nece albomlarinda hallanir Bunlardan bestekarin vefati munasibetile yazilmis Iqorun reqsi adli mahni musiqicinin Burnt Ueeny Sanduish albomuna salinmisdir Stravinksi eserlerinde ritmlerStravinski eserlerinde ritmlerden ozunemexsus sekilde istifadesi ile taninirdi Filip Qlass Stravinskinin ritmleri takt xetti boyu istifade ideyasi ile musiqinin ritmik qurulusunun daha axici ve mueyyen menada spontan forma almasina imkan yaradir Qlass eyni zamanda Stravinskinin primitiv lakin qeyri adi ritmik uslubunu da terifleyir Endru J Braunanun fikrince ise Stravinski ritmi musiqi senetinde en yuksek zirvesini dasimis yegane bestekar kimi xarakterize edir Stravinski eyni zamanda bezi hallarda sade ritmik parcalari yeniden islemisdir Buna misal olaraq bestekar Uc parca eserinde kiarinet ucun ucuncu hissesinde on altinci notu iki evezine uc sekkizinci notla eynilesdirir Bununla bele eserde on altinci notlarin ikiliklerde qruplasdirilmasina kifayet qeder rast gelmek olur Stravinskinin ritm ve eserlerindeki heyatseverlik bestekar Aron Koplanda da boyuk tesir gostermisdir NeoklassizmStravinskinin ilk neoklassik eseri 1920 ci ilde yazdigi Pulcinella baleti ve qisaldilmis ve nefis islenmis orkestrde ifa olunmus Oktet idir 1923 Stravinski neoklassik uslubda ifa etmis ozunden evvelki bestekarldan meselen Erik Satye geri qala bilerdi lakin Stravinskinin eserleri onalari ehemiyyetli sekilde kolgede qoyurdu 1920 ve 1930 cu illerde neoklassizm dunya bestekarlari arasinda boyuk populyarliq qazanmisdir Maraqlisi budur ki Stravinski de ozunun Cengin hereketi operasi ile 1951 ci ilde tamamlanmisdir bu cereyana qosulmusdur Eserin musiqi dili hele uc onillik evvel neoklassizmi agizdolusu terifleyenler terefinden hedden artiq kohne olmasi tenqidleri ile uzlesmisdir IstinadStravinski XV esre qeder uzanan boyuk bir musiqi tarixine popurri ve parodiya formalarinda muraciet etmis ve ozunden evvelki bestekarlarin eserleri esasinda musiqi parsalari bestelemisdir Bele eserlerinden biri 1920 ci il Pulcinelli baletidir Bu eserde Stravinski hemin vaxtlar bir qayda olaraq Covanni Perqolezi ile elaqelendirilen musiqiden esas menbe kimi istifade etmisdir Sonralar o bu eneneni ozunun Caykovskinin esasen piano ucun eserlerine esaslanan Perinin opusu baletinde 1928 daha da inkisaf etdirmisdir Sonraki bu kimi eselerine Suberte esaslandigi Circus Polka 1942 ve Gorus preludiyasindaki Ad gunun mubarek eserleridir Xalq yaradiciligina muracietStravinski ozunun Le Sacre du Printemps eserinde folklor movzularini en sade sekle salmis ve bezi elave notlar ve inversiya ve ixtisarlarla onlari taninmayacaq derecede yeniden islemisdir Tedqiqatcilar yalniz yaxin kecmisde Stravinskinin Merasim inde istifade etdiyi materallari mueyyen ede bilmisler OrkestrBir cox son romantizm dovru bestekarlari kimi Stravinski de neheng orkestr imkanlarina muraciet etmisdir Bu xususile bestekarin erken baletlerine aiddir Onun ilk boyuk nailiyyeti hesab olunan Sanapipik eseri onu Nikolay Rimski Korsakovla bir seviyye catdirir ve XIX esr orkestr qurulusu enenesini nezerecarpacaq derecede deyisir Sanapipik eserinde Stravinski orkestri tedqiq edir Bahar merasimi eseri ise Aron Koplandin tebiricen desek XX esrin en qabaqcil orkestr nailiyyeti olur Stravinski eyni zamanda kicik ansambllarda musiqi aletlerinin qeyri adi kombinasiyasina da muraciet edirdi Meselen Bir esgerin taleyi eserinde bestekar 1918 ci il ucun qeyri adi olan klarnet faqot kornet trombon skripka bass ve zerb aletlerinin kombinasiyasinda istifade etmisdir Stravinski ara sira muxtelif bele musiqi aletlerinden istifade etmisdir Bestekar Bahar merasimi nde bahar seherinin oyanisi sehnesini canlandirmaq ucun faqot aletinin ust diapazonlarindan istifade edir TenqidErik Satie 1922 ci ilde Veniti Fer jurnalina Stravinski barede meqale yazir Satiye Stravinski ile ilk defe 1910 cu ilde tanis olmus onun Stravinskiye qarsi munasibeti hormet uzerinde qurulmusdur Bunu onun 1922 ci il meqalesine hazirladigi mektublardan da gormek olar Bele mektublarin birinde Satiye istehza ile bele deyir Men size perestis edirem Meger siz boyuk Stravinski deyilsiniz Men size balaca Erik Satyeyem 1922 ci il meqalesinde Satiye bestekarin boyukluyu onun diger bestekarlarla muqayise etmekle deyil yazdigi musiqi esasinda mueyyenlesmelidir Eyni fikri Jan Kokte ozunun Stravinskini mezemmetlerle dolu qeydlerinin esk olundugu 1918 ci il Le Coq et l Arlequin kitabinda da bildirir Butun elametler muharibenin bize miras qoyub getdiyi dehsetli ses ve qeribeliklere qarsidir Bir nece iller evvel boyuk ses kuye sebeb olmus Stravinski eserlerinden indi ne qalib ki Onlar demek olar ki indi kitab reflerini bezeyir ve bir nece uzgun nevrasteniya xesteti qulaq asmaq istemeyene qeder ele orada da qalacaqlar 1935 ci ilde Amerika bestekari Mark Blitsteyn Stravinskini Yakopo Peri ve C P E Baxla muqayise ederek deyirdi Elbette Stravinskinin boyukluyunu danmaq olmaz Amma mesele ondadir ki o lazimi qeder boyuk deyil Ozunun Marksist movqeyi ile Blitzsetynin fikrince Stravinski musiqini heyatin diger axinlarindan ayirmaq idi ki bu da Blitzteynin fikrince eslinde realliqdan qacma simptomu idi O bu tendensiyanin bestekari xususile de Apollo Kapriccio ve Le Baiser de la fee gorunduyunu bildirirdi Konstant Lambert ise Stravinski musiqisini soyuqqanli mucerrdlik adlandirir Onun fikrince Bir esgerin heyati eserindeki melodik fraqmentler oz ozluyunde tamamile menasizdir Ozunun Muasir musiqinin felsefesi 1949 kitabinda Teodor Adorno Stravinskini akrobat memur modabaz hebefren xestesi psix infantil fasist ve pula heris kimi tesvir edir Adornonun fikrince Stravinskinin esas sehvlerinden biri onun neoklassizme muracieti ve en esasi onun musiqisinin resm psevdomorfizmi idi Stravinskinin yalniz bir fendi onun butun formal cehdlerini xarakterize ede biler Onun musiqisi zamani dairevi tabloda tesvirdir ve zaman sistemini mekan kimi teqdim etmeye cehd gosterir Bu fend tezlikle ozunu dogrultmur IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Archivio Storico Ricordi 1808 Taruskin R White E W Igor Stravinsky Encyclopaedia Britannica ing Stravinsky Igor ing The Enciclopaedia Britannica12 London NYC 1922 Vol XXXII Pacific Ocean Islands to Zuloaga P 582 https gallica bnf fr ark 12148 bpt6k65478206 f49 item r Stravinsky Xarici kecidler