Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 | Bu məqalə Balakən rayonu haqqındadır. Şəhər üçün Balakən səhifəsinə baxın. |
Balakən rayonu — Azərbaycan Respublikasında inzibati – ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Balakən şəhəridir.
| Rayon | |
| Balakən rayonu | |
|---|---|
 | |
|
| |
| Ölkə | |
| Daxildir | Şəki-Zaqatala |
| İnzibati mərkəz | Balakən |
| İcra başçısı | İslam Rzayev |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 8 avqust 1930 |
| Sahəsi |
|
| Hündürlük | 496 m |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| ISO kodu | AZ-BAL |
| Telefon kodu | +994 24 |
| Poçt indeksi | 0800 |
| Avtomobil nömrəsi | 08 |
| Rəsmi sayt | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Balakən rayonu inzibati vahid kimi 8 avqust 1930-cu ildə təşkil olunmuşdur. Rayonun təşkili tarixinədək bu ərazi inzibati cəhətdən Zaqatala dairəsinə daxil idi. 1963-cü ildə ləğv edilərək Zaqatala rayonuna verilmiş, 1965-ci ildə yenidən müstəqil rayon olmuşdur.
Antik yunan coğrafiyaçısı Strabon qədim Balakən ərazisini "Məbədlər diyarı" adlandırmışdır. Müəyyən dövrlərdə aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı tapılan əşyalar, bu günə kimi qalmış bəzi tikinti abidələri və kurqanlar Balakənin qədim yaşayış məskəni olduğunu deməyə əsas verir.
Yazılı qaynaqların verdiyi məlumatlara görə Balakən Qədim Albaniya dövlətinin ərazisinə daxil olmuşdur. Eramızdan əvvəl 65-ci ildə Roma və alban qoşunları arasında Alazan (Qanıx) çayı sahilində baş verən döyüşdə iştirak edən qədim yunan tarixçisi Plutarx yazırdı ki, bu yerlərin əhalisi sakit təbiətli, məğrur, döyüşdə cəsarətli və cəsurdur. Bu gün də işlədilən Hetovlar (Hetləri xatırladan), Hunbulçay (Hunları xatırladan), inqiloylar (Qerləri xatırladan) və s. toponimlərin tədqiqi sübut edir ki, ən qədim zamanlardan başlayaraq türkdilli tayfalar bu bölgənin daimi sakinləri olmuşlar.
XI əsrə qədər bu bölgə Qədim Qafqaz Albaniyasının şimal-qərbində yaşayan türklərin, inqiloyların və avarların əcdadları hesab olunan lek, ipin və s. tayfaların məskəni olmuşdur. Bu ərazi bol təbii sərvətlərə, münbit torpaqlara malik olduğuna və mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyinə görə həmişə xarici qüvvələrin, yad dövlətlərin maraq dairəsində olmuş, ayrı-ayrı vaxtlarda mübarizə və müharibə meydanına çevrilmişdir.
Eyni zamanda bu ərazi həmişə qəsbkarlara qarşı sipər rolunu oynamış, işğalçıların Azərbaycanın içərisinə doğru irəliləməsi zamanı ilk zərbəni də çox vaxt məhz buranın yerli sakinləri qarşılamalı olmuşlar. Bura kömək diləyilə gələn ehtiramla qarşılanıb, bəd niyyətlə gələnlər isə layiqli cəzasını almışlar.
XVIII əsrin sonlarında Cənubi Qafqazda yaranmış siyasi vəziyyətlə əlaqədar ayrı-ayrı xanlıqlar Gürcüstan və Dağıstan feodal hakimləri arasında gedən çəkişmələrə Balakən camaatı da cəlb olunmuşdur.
Çar Rusiyası dövründə
1783-cü ildə bağlanmış Georgiyevsk Rusiya-Gürcüstan müqavilələrindən sonra Şərqi Gürcüstanda möhkəmlənən Rusiya faktiki olaraq Azərbaycan xanlıqları ilə müharibəyə başlayır. Rusiyanın ilk hədəfi Balakən bölgəsi olur. Çünki bu yerlər rus qoşunlarının Azərbaycanın içərilərinə doğru irəliləməsi yolunda maneə, İran və Türkiyə üçün Rusiyaya qarşı mübarizədə mühüm strateji məntəqə idi. Balakənin tutulması Kürün üzərindəki Şəki, Gəncə və Şamaxıdan keçərək Bakı və Tiflisi birləşdirən yolun təhlükəsizliyini təmin edirdi. Ona görə də Rusiya Gürcüstandan Azərbaycana keçən yolun başlanğıcında yerləşən Balakəndən asanlıqla əl çəkmək fikrində deyildi.
1803-cü ildə rus qoşunları Alazan (Qanıx) çayını keçib Balakən yaxınlığında baş verən qanlı döyüşlərdə yerli əhalinin müqavimətini qırır və ərazidə yerləşirlər. Qafqazdakı rus qoşunlarının baş komandanı general Pavel Sisiyanov Balakənin işğalı barədə Rusiyanın vitse-kansleri, qraf V. P. Koçubeyə yazırdı: "Bu zəbt xüsusi diqqətə layiqdir. Car-Balakən kampaniyası yeni düşmənin hərbi qüvvəsinin və yerli əhaliyə qarşı olan qəddarlığın nümunəsi kimi bütün Qafqaza, o cümlədən Azərbaycan xanlıqlarına dərs olmalıdır". Lakin bu bölgənin – Car-Balakənin tabeçiliyi zahiri idi. 1804-cü ildə Balakən yaxınlığındakı döyüşdə rus qoşunları darmadağın edilir və rus generalı Vasili Semyonoviç öldürülür. Bu zaman general-mayor Qulyakov böyük bir qüvvə ilə yerli əhalini cəzalandırmaq məqsədilə Balakənə yürüş edir. Qəsbkarlara qarşı qəhrəmancasına vuruşan yerli əhali rus qoşunlarını məğlubiyyətə uğradır, general Qulyakov isə döyüşdə öldürülür. Yalnız təsadüf Qulyakovun dəstəsindən olan qraf Benkendorfu (sonralar Rusiya jandarmının şefi), Vorontsovu (Qafqazın gələcək canişini), general-mayor Orbelianini və başqa zabitləri ölümdən xilas edir.
XIX əsrin 50-ci illərində müridizmin təsiri və yerli əhalinin ruslara qarşı çıxışları daha da güclənir. 1853-cü ilin avqustunda dağlıların azadlıq hərəkatının başçısı Şeyx Şamil bu yerlərdə olur. Onun məqsədi çarizmin siyasətindən narazı olan yerli əhalini üsyana qaldıraraq Kaxetiyaya girmək və türklərlə birləşmək idi. Lakin müridlərə və üsyançılara qarşı bölgəyə ruslar əlavə qüvvələr yeridirlər. Bir neçə vuruşmadan sonra İmam Şamil geri çəkilməyə məcbur olur.
Bu bölgəni nəzarətdə saxlamaq üçün çarizmin apardığı tədbirlərdən biri də yerli əhalinin zorla xristianlaşdırması idi. XIX əsrdə çarizm bu yerlərdə bir neçə dəfə xristianlaşdırma siyasəti aparmağa cəhd etsə də, onların hamısına yerli müsəlmanlar üsyanla cavab verir. Balakənin mərkəzində xristian kilsəsinin bünövrəsinin qoyulması mərasimində yüksək rus zabiti və keşiş, Qallacovlar nəslindən olan Qallacov Abdulla tərəfindən öldürülür. Qallacov Abdullanın bu iki şəxsi öldürməsində səbəb isə bu tikintinin bünövrəsini qoyan şəxsin, onun öz qaynının olması idi. Onun qaynı Qallacov Georgiyə (xristianlığı qəbul etdikdən sonra bu adı alır) ruslar tərəfindən dinindən dönmək və Balakənin mərkəzində kilsə tikmək üçün pul təklif olunur. Onun yeznəsi Qallacov Abdullada həmin zamanlarda tanınan və sözü keçən şəxslərdən olduğu üçün Georgi xristianlığın qəbuluna Abdullanın oğullarından başlamaq istəyir. Bu təklifə qəzəblənən Abdulla onu öldürmək istəsə də onu tapa bilmir və bu səbəbdən yüksək rus zabitini və keşişi öldürür. Nəticədə onu edam qərarı gözləsə də iki məcməyi qızıl qan diyəti ödəndikdən sonra o Sibirə sürgün olunur və orada Dizenteriya xəstəliyindən vəfat edir. Bu hadisədən sonra Hacı Murtuz tərəfindən Zaqatalada üsyan qaldırılır. Yerli əhalinin qəzəbindən qorxuya düşən çar məmurları kilsənin tikintisini dayandırırlar. (Həmçinin bax:)
Rusların bu yerlərdə apardığı xristianlaşdırma siyasəti onların özlərinə Qafqazda dayaq hesab etdikləri ermənilərin bu bölgəyə axını üçün şərait yaradır. Bu diyarın iqtisadiyyatının tarmar edilməsində erməni tacir-sələmçiləri xüsusi fəallıq göstərir. Bölgənin iqtisadiyyatını ələ keçirmək istəyən ermənilərə hakimiyyətdə olan ruslar müxtəlif vasitələrlə – kəndlilərə borc verib, sonradan borcu yığılan kəndliləri torpaqlarını hərraca çıxarmağa məcbur etməklə, vergiləri kəndlilərin əvəzinə ödəyib sonradan onların torpaqlarına yiyələnməklə və digər üsullarla yardım göstərirlər. Ermənilərdən faizlə borc alan kəndlilər son nəticədə torpaqlarını yalnız onlara satmaq məcburiyyəti qarşısında qalırdılar.
XIX əsrin sonuna doğru sələmçi tacirlərin istismarçı iqtisadi siyasəti kəndlilərin ciddi narazılığına səbəb olur. Müsəlmanların qəzəbinə gələ biləcəklərindən qorxan ermənilər buna qarşı hazırlıq görürlər. Burada onların hər cür silahlara və partlayıcı maddələrə malik gizli millətçi komitəsi fəaliyyətə başlayır. Varlı ermənilər tərəfindən maliyyələşdirilən bu komitə bölgənin nüfuzlu adamlarına qarşı gizli terrorla məşğul olur.
Əhalinin haqlı narazılığına səbəb olmuş müstəmləkəçilik siyasətinin amansızlığı bu yerlərdə qaçaqçılıq hərakatının vüsət almasına gətirib çıxarır. Yerli qaçaqların əksəriyyəti çarizmin idarə orqanlarının özbaşınalıqlarına, rüşvətxorluğa və qanunsuz hərəkətlərinə qarşı mübarizə aparırlar. Beləcə Balakən Birinci dünya müharibəsinə qədər rus imperiyasının müstəmləkəçilik siyasətinə qarşı etiraz və üsyanlarla dolu ağrı-acılı, qanlı bir tarix yaşayır.
XX əsrdə
1918-ci il 28 mayda Azərbaycanın istiqlalının elan olunması xəbərini Balakən əhalisi bunu azad və xoşbəxt günlərin sorağı kimi qarşıladı. Lakin həmin dövrün siyasi vəziyyətindən istifadə edib bu bölgədə yaşayan xalqlar arasında milli nifaq salaraq gərginliyi artırmaq istəyən qüvvələr də az deyildi. Doğulduğu torpağın təşəbbüsünü çəkən ziyalılar pis niyyətli qüvvələrin qarşısını almaq üçün böyük sayıqlıq göstərirlər. Belə adamlardan biri də Qori seminariyasında dahi bəstəkar Ü.Hacıbəyovla birgə oxumuş, sonralar onunla qohum olmuş, Qabaqçöllü avar Həmzət bəy Xəlilov idi. O, Zaqafqaziya Seymi dağıldıqdan sonra başçılıq etdiyi azərbaycanlılardan ibarət süvari dəstələrini Tiflisdən Balakənə gətirir və Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin yeni yaranan ordusunun tərkibində bu ərazinin sərhədlərini mühafizədə, əmin-amanlığın qorunmasında fəal iştirak edir. Balakənlilər həmişə məğrur, cəsur olduqları kimi də əməksevər və dövlətçiliyə sadiq insanlar olmuşlar. İkinci dünya müharibəsi zamanı Azərbaycan faşist Almaniyasının hücumuna məruz qalanda balakənlilər də Vətənin müdafiəsi üçün ayağa qalxdılar. Balakəndən döyüş cəbhələrinə 6882 nəfər yola düşdü. Onlardan 2315 nəfəri faşizmlə mübarizədə həlak oldu. Döyüş meydanlarında göstərdikləri hərbi şücaətlərinə görə yüzlərlə müharibə iştirakçısı orden və medallarla təltif edildi.
Müharibədən sonrakı bərpa illərində Balakən rayonu keçmiş SSRİ kimi nəhəng bir dövlətin ərazisində yeganə rayon olmuşdur ki, eyni vaxtda 18 nəfər adam o dövrün ən yüksək dövlət təltifinə – Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.
XX əsrin 70–80-ci illərində Balakən iqtisadi, sosial və mədəni sahələrdə daha sürətlə inkişaf etməyə başladı. Həmin dövrdə Balakən və Mazım çaylarının üzərində böyük körpülər salındı, əhalinin həyat səviyyəsi xeyli yüksəldi, kəndlər tamamilə öz simasını dəyişdi, gözəlliyi və rahatlığı ilə seçilən minlərlə fərdi yaşayış evi tikildi, onlarla inzibati bina, sənaye müəssisəsi, yeni tipli məktəb binası, uşaq bağçası və digər sosial obyektlər tikilib istifadəyə verildi, Bakı-Balakən dəmiryolu çəkildi.
Dağlıq Qarabağı Azərbaycandan qoparmaq istəyən ermənilərin təqsiri nəticəsində başlanan Qarabağ müharibəsi zamanı da balakənlilər etiraz səslərini ucaldıb, öz oğullarını xəyanətkar ermənilərlə vuruşmaq üçün cəbhəyə yola saldılar. Azərbaycan torpaqlarının müdafiəsi uğrunda erməni qəsbkarları ilə gedən döyüşlərdə 151 nəfər balakənli şəhid, 90 nəfər əlil olmuşdur.
Müasir dövrdə
Rusiya və Gürcüstanla həmsərhəd olan Balakən 1991–1994-cü illərdə çox keşməkeşli günlər yaşadı. Xaricdən idarə olunan bəzi qüvvələr Azərbaycanın parçalanmasına can ataraq və ölkədə mövcud olan gərgin vəziyyətdən, hakimiyyət orqanlarının zəifliyindən sui-istifadə edərək burada əsrlər boyu bir yerdə yaşayan azərbaycanlı, avar, inqiloy və başqa xalqları toqquşdurmağa çalışırdılar. Ancaq Azərbaycanın dövlətçiliyinə sadiq olan balakənlilər heç bir provakasiyaya uymadılar. Ölkənin bütövlüyünə zərbə vuracaq millətlərarası münaqişənin yaranmasına yol vermədilər.
Coğrafi mövqeyi
Azərbaycanın şimal-qərbində Böyük Qafqazın cənub yamaclarında 923 km² sahə tutan Balakən rayonu şimalda Rusiya Federasiyası (Dağıstan MR), qərb və cənub-qərbdə Gürcüstan, şərqdə isə Zaqatala rayonu ilə həmsərhəddir.
Təbiəti
Balakən rayonu Azərbaycanın əsrarəngiz təbiətə, böyük rekreasiya-turizm resurslarına malik rayonlarından biridir. Rayon gəzməli, görməli yerlərlə zəngindir. Katexçay şəlaləsi, İmambulaq, Arılıq, Qaraçay-Razvedka, Mazımqara, Mirovoy Voda, Şərif kəndində Bağman Bulağı və s. belə yerlərdəndir.
Balakənin zəngin meşə örtüyü ölkənin meşə ehtiyatlarının 5 %-ni təşkil edir. Meşələrində palıd, vələs, fıstıq, qızılağac, akasiya və s. ağaclar bitir. Qanıx (Alazan) çayı boyunca Tuğay meşələri vardır. Dərman bitkiləri ilə zəngindir. Maraqlıdır ki, dünyada Şuşadan başqa heç yerdə bitməyən xarıbülbül adlı məşhur gül Balakən rayonunda bitir.
Rayonun faunası da zəngindir. Dağ və düzənlik meşələrində qonur ayı, dağ keçisi, canavar, çaqqal, tülkü, qaban, dovşan, cüyür və s. heyvanlar yaşayır.
Böyüklüyünə görə Azərbaycanda ikinci olan Zaqatala qoruğunun 3/4-ü Balakən rayonunun ərazisinə düşür.
Ən iri çayları Qanıx (Alazan), Balakənçay, Katexçay və Mazımçaydır.
İqlimi
Balakən üçün əsasən rütubətli subtropik və dağ-tundra iqlimi səciyyəvidir. Rayonda 4 iqlim qurşağı mövcuddur. Düzənlik və dağətəyi hissədə mülayim və yarımrütubətli subtropik, yüksək dağlıq yerlərdə soyuq və rütubətlidir. Rayonun 65%-ində subtropik iqlim qurşağı mövcuddur.
Yanvar ayında orta temperatur – 1,5; – 7,8 dərəcə, iyulda + 10,5; + 24,5 dərəcə təşkil edir. İllik yağıntının miqdarı 600mm-dən 1400mm-ə qədər olur.
Maksimum temperatur adətən iyul ayında müşahidə olunur və + 37 dərəcəyə çata bilər. Yağıntıların illik miqdarı 890 mm-dir. Buxarlanmanın illik miqdarı 824 mm-dir.
İnzibati bölgü
Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə 2013-cü ilə olan vəziyyətinə əsasən rayon inzibati cəhətdən 1 şəhər, 1 qəsəbə və 18 kənd inzibati ərazi dairəsinə bölünür; rayonda ümumi sayı 57 olan kənd yaşayış məntəqələri kənd inzibati ərazi dairələrinə daxildir.
| İnzibati ərazi dairəsinin adı | Əhatə etdiyi ərazi vahidləri |
|---|---|
| Balakən şəhər inzibati ərazi dairəsi | |
| Balakən şəhəri | |
| Qabaqçöl qəsəbə inzibati ərazi dairəsi | |
| Qabaqçöl qəsəbəsi | |
| Katex kənd inzibati ərazi dairəsi | |
| Katex kəndi | |
| Beretbinə kəndi | |
| İtitala kənd inzibati ərazi dairəsi | |
| İtitala kəndi | |
| Kortala kənd inzibati ərazi dairəsi | |
| Kortala kəndi | |
| Qarahacılı kəndi | |
| Beçeqarbinə kəndi | |
| Püştətala kənd inzibati ərazi dairəsi | |
| Püştətala kəndi | |
| Mollaçıbinə kəndi | |
| Qamıştala kəndi | |
| Qaravəli kəndi | |
| Qadaşbinə kəndi | |
| Pirqax kəndi | |
| Mahamalar kənd inzibati ərazi dairəsi | |
| Mahamalar kəndi | |
| Solban kəndi | |
| Qasbinə kəndi | |
| Qaracabinə kəndi | |
| Qullar kənd inzibati ərazi dairəsi | |
| Qullar kəndi | |
| Acılıqbinə kəndi | |
| Gərəkli kənd inzibati ərazi dairəsi | |
| Gərəkli kəndi | |
| Mazımçay kəndi | |
| Çorçorbinə kəndi | |
| Poçtbinə kəndi | |
| Tülü kənd inzibati ərazi dairəsi | |
| Tülü kəndi | |
| Mazımqarışan kəndi | |
| Mazımüstü kəndi | |
| Talalar kənd inzibati ərazi dairəsi | |
| Talalar kəndi | |
| Hetovlar kəndi | |
| Bayrambinə kəndi | |
| Hənifə kənd inzibati ərazi dairəsi | |
| Hənifə kəndi | |
| Gülüzanbinə kəndi | |
| Məlikzadə kəndi | |
| Roçəhməd kəndi | |
| Murğuztala kəndi | |
| Böyüktala kəndi | |
| Əyritala kəndi | |
| Cincartala kəndi | |
| Göyəmtala kəndi | |
| Qazma kənd inzibati ərazi dairəsi | |
| Qazma kəndi | |
| Bedağar kəndi | |
| Şambulbinə kəndi | |
| Cillik kəndi | |
| Öküzovtala kəndi | |
| Darvazbinə kəndi | |
| Sarıbulaq kənd inzibati ərazi dairəsi | |
| Sarıbulaq kəndi | |
| Cederovtala kəndi | |
| Ağkilsə kəndi | |
| Kilsəbuqov kəndi | |
| Şambul kənd inzibati ərazi dairəsi | |
| Şambul kəndi | |
| İsaxlıgirmə kəndi | |
| Meşəşambul kənd inzibati ərazi dairəsi | |
| Meşəşambul kəndi | |
| Qazbölük kəndi | |
| Şərif kənd inzibati ərazi dairəsi | |
| Şərif kəndi | |
| Yeni Şərif kənd inzibati ərazi dairəsi | |
| Yeni Şərif kəndi | |
| Qaysa kənd inzibati ərazi dairəsi | |
| Qaysa kəndi | |
| Abjit kəndi | |
| Xalatala kənd inzibati ərazi dairəsi | |
| Xalatala kəndi | |
| Göyrüclük kəndi |
— şəhərlər, 
— qəsəbələr, 
— kəndlər 
— arxeoloji obyektlər, 
— türbələr, 
— məscidlər, 
— körpülər, 
— qalalar, 
— kilsələrYerli özünüidarə
2004-cü ildə rayondakı bələdiyyələrin sayı 24 idi:
29 may 2009-cu ildə Cederovtala və Roçəhməd bələdiyyələri ləğv edildi. Cederovtala bələdiyyəsinin əhatə etdiyi Cederovtala kəndi Sarıbulaq bələdiyyəsinə, Roçəhməd bələdiyyəsinin əhatə etdiyi Roçəhməd, Murğuztala və Əyritala kəndləri isə Hənifə bələdiyyəsinə daxil edildi. Beləliklə, bələdiyyələrin sayı 22–yə endi.
30 may 2014-cü il tarixindən etibarən rayonda 1–i şəhər, 1–i qəsəbə və 18–i kənd bələdiyyələri olmaqla 20 bələdiyyə fəaliyyət göstərir. Bu tarixədək mövcud olmuş (Qaracabinə və Qasbinə kəndlərini əhatə edən) Qasbinə bələdiyyəsi və (Çorçorbinə və Poştbinə kəndlərini əhatə edən) Poştbinə bələdiyyəsi 978-IVQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanununa əsasən ləğv edilmiş, Çorçorbinə və Poştbinə kəndləri Gərəkli bələdiyyəsinə, Qaracabinə və Qasbinə kəndləri isə Mahamalar bələdiyyəsinə daxil edilmişdir.
Əhalisi
Sayın dinamikası
1 noyabr 1931-ci il tarixinə 1.096 km² olan rayon ərazisində 7 kənd sovetliyinə daxil olan 39 kənddə 1 yanvar 1930-cu il tarixinə olan cari hesablamalara əsasən 24.493 nəfər əhali yaşayırdı. 84 il (1930–2014) ərzində rayon əhalisi təqribən 3.83 dəfə artaraq 1 yanvar 2014-cü ildə 93.796 nəfər təşkil etmişdir. Müvafiq göstərici ümumölkə miqyasında təqribən 3.77–yə bərabər olmuşdur, belə ki, ölkə əhalisi qeyd edilən tarixlərdə 2510.8 min nəfərdən 9477.1 min nəfərədək artmışdır.
SSRİ–nin dağılmasından öncə həyata keçirilmiş son siyahıyaalınma zamanı, yəni 12–19 yanvar 1989-cu ildə rayonun əhalisi (33.305 nəfəri kişilər, 35.538 nəfəri qadınlar olmaqla) 68.843 nəfər idi, onlardan (4.041 nəfəri kişilər, 4.093 nəfəri qadınlar olmaqla) 8.134 nəfərini şəhər əhalisi, (29.264 nəfəri kişilər, 31.445 nəfəri qadınlar olmaqla) 60.709 nəfərini isə kənd əhalisi təşkil edirdi.
Yerləşməsi
Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarına əsasən rayon əhalisinin 1990–2015-ci illərdə kənd və şəhər yaşayış məntəqələri üzrə bölgüsü:
| İllər | Şəhər əhalisi (x 1000) | Kənd əhalisi (x 1000) | Cəmi (x 1000) |
|---|---|---|---|
| 1990 | 8.3 | 61.4 | 69.7 |
| 1991 | 9.0 | 63.5 | 72.5 |
| 1992 | 9.2 | 64.3 | 73.5 |
| 1993 | 9.4 | 67.1 | 76.5 |
| 1994 | 9.7 | 67.8 | 77.5 |
| 1995 | 9.7 | 69.6 | 79.3 |
| 1996 | 9.8 | 70.8 | 80.6 |
| 1997 | 10.0 | 71.6 | 81.6 |
| 1998 | 10.1 | 72.7 | 82.8 |
| 1999 | 9.9 | 73.8 | 83.7 |
| 2000 | 10.0 | 74.5 | 84.5 |
| 2001 | 10.0 | 75.1 | 85.1 |
| 2002 | 10.1 | 75.6 | 85.7 |
| 2003 | 10.1 | 76.1 | 86.2 |
| 2004 | 10.2 | 76.5 | 86.7 |
| 2005 | 10.2 | 77.1 | 87.3 |
| 2006 | 10.2 | 77.7 | 87.9 |
| 2007 | 10.3 | 78.1 | 88.4 |
| 2008 | 10.3 | 78.7 | 89.0 |
| 2009 | 10.3 | 79.4 | 89.7 |
| 2010 | 10.4 | 80.1 | 90.5 |
| 2011 | 10.4 | 80.7 | 91.1 |
| 2012 | 10.4 | 81.7 | 92.1 |
| 2013 | 10.5 | 82.5 | 93.0 |
| 2014 | 14.3 | 79.5 | 93.8 |
| 2015 | 14.5 | 80.4 | 94.9 |
| 2016 | 14.7 | 81.2 | 95.9 |
| Ərazi | 1 yanvar 2007-ci il tarixinə olan rəsmi məlumata əsasən | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Cəmi | % | Kişilər | % | Qadınlar | % | |
| Balakən rayonu | 87 365 | 100.00 | 42 867 | 100.00 | 44 498 | 100.00 |
| Balakən şəhəri | 9 105 | 10.42 | 4 417 | 10.30 | 4 688 | 10.54 |
| Qabaqçöl qəsəbəsi | 1 011 | 1.21 | 457 | 1.12 | 554 | 1.29 |
| Katex kənd iəd | 7 177 | 8.57 | 3 488 | 8.55 | 3 689 | 8.59 |
| Mahamalar kənd iəd | 6 548 | 7.82 | 3 259 | 7.99 | 3 289 | 7.66 |
| Qazma kənd iəd | 6 462 | 7.72 | 3 208 | 7.87 | 3 254 | 7.58 |
| Hənifə kənd iəd | 5 787 | 6.91 | 2 901 | 7.11 | 2 886 | 6.72 |
| Qullar kənd iəd | 5 569 | 6.65 | 2 707 | 6.64 | 2 862 | 6.66 |
| Tülü kənd iəd | 5 441 | 6.50 | 2 638 | 6.47 | 2 803 | 6.53 |
| Gərəkli kənd iəd | 4 820 | 5.76 | 2 294 | 5.63 | 2 526 | 5.88 |
| Talalar kənd iəd | 4 784 | 5.71 | 2 367 | 5.80 | 2 417 | 5.63 |
| Qaysa kənd iəd | 3 476 | 4.15 | 1 695 | 4.16 | 1 781 | 4.15 |
| Meşəşambul kənd iəd | 3 334 | 3.98 | 1 635 | 4.01 | 1 699 | 3.96 |
| Şərif kənd iəd | 3 182 | 3.80 | 1 505 | 3.69 | 1 677 | 3.90 |
| Kortala kənd iəd | 2 835 | 3.39 | 1 404 | 3.44 | 1 431 | 3.33 |
| Yeni Şərif kənd iəd | 2 962 | 3.54 | 1 463 | 3.59 | 1 499 | 3.49 |
| Püştətala kənd iəd | 2 218 | 2.65 | 1 097 | 2.69 | 1 121 | 2.61 |
| Sarıbulaq kənd iəd | 2 200 | 2.63 | 1 069 | 2.62 | 1 131 | 2.63 |
| İtitala kənd iəd | 2 029 | 2.42 | 966 | 2.37 | 1 063 | 2.47 |
| Sair | 5 013 | 5.99 | 2 442 | 5.99 | 2 571 | 5.99 |
| Ərazi | 2009-cu il siyahıyaalınmasının yekunlarına əsasən | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Cəmi | % | Kişilər | % | Qadınlar | % | |
| Balakən rayonu | 89 827 | 100.00 | 44 012 | 100.00 | 45 815 | 100.00 |
| Balakən şəhəri | 9 317 | 10.37 | 4 351 | 9.89 | 4 966 | 10.84 |
| Qabaqçöl qəsəbəsi | 999 | 1.11 | 456 | 1.04 | 543 | 1.19 |
| Katex kənd iəd | 7 542 | 8.40 | 3 735 | 8.49 | 3 807 | 8.31 |
| Mahamalar kənd iəd | 7 265 | 8.09 | 3 527 | 8.01 | 3 738 | 8.16 |
| Qazma kənd iəd | 6 837 | 7.61 | 3 393 | 7.71 | 3 444 | 7.52 |
| Hənifə kənd iəd | 6 435 | 7.16 | 3 192 | 7.25 | 3 243 | 7.08 |
| Qullar kənd iəd | 5 987 | 6.67 | 2 903 | 6.60 | 3 084 | 6.73 |
| Tülü kənd iəd | 5 881 | 6.55 | 2 906 | 6.60 | 2 975 | 6.49 |
| Gərəkli kənd iəd | 5 230 | 5.82 | 2 513 | 5.71 | 2 717 | 5.93 |
| Talalar kənd iəd | 5 298 | 5.90 | 2 648 | 6.02 | 2 650 | 5.78 |
| Qaysa kənd iəd | 3 602 | 4.01 | 1 786 | 4.06 | 1 816 | 3.96 |
| Meşəşambul kənd iəd | 3 498 | 3.89 | 1 722 | 3.91 | 1 776 | 3.88 |
| Şərif kənd iəd | 3 293 | 3.67 | 1 629 | 3.70 | 1 664 | 3.63 |
| Kortala kənd iəd | 3 162 | 3.52 | 1 562 | 3.55 | 1 600 | 3.49 |
| Yeni Şərif kənd iəd | 3 118 | 3.47 | 1 577 | 3.58 | 1 541 | 3.36 |
| Xalatala kənd iəd | 2 785 | 3.10 | 1 368 | 3.11 | 1 417 | 3.09 |
| Şambul kənd iəd | 2 621 | 2.92 | 1 303 | 2.96 | 1 318 | 2.88 |
| Püştətala kənd iəd | 2 387 | 2.66 | 1 189 | 2.70 | 1 198 | 2.61 |
| Sarıbulaq kənd iəd | 2 330 | 2.59 | 1 169 | 2.66 | 1 161 | 2.53 |
| Sair | 2 240 | 2.49 | 1 083 | 2.46 | 1 157 | 2.53 |
2009-cu il siyahıyaalınmasının yekunlarına əsasən 57 kənddən 4–ündə (Göyəmtala, Darvazbinə, Abjit və Mazımqarışan) əhali yaşamır.
Təbii artım
Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin 1990–2015-ci illərə olan cari hesablamalarına əsasən Balakən rayonunda əhalinin təbii artımı:
| İllər | Əhali (x 1000) | Diri doğulanlar | Ölənlər | Təbii artım | Diri doğum əmsalı (1000-ə) | Ölüm əmsalı (1000-ə) | Təbii artım əmsalı (1000-ə) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1990 | 72.5 | 2 048 | 478 | 1 570 | 29.2 | 6.8 | 22.4 |
| 1995 | 80.6 | 1 727 | 590 | 1 137 | 22.7 | 7.8 | 14.9 |
| 2000 | 85.1 | 1 173 | 573 | 600 | 13.9 | 6.8 | 7.1 |
| 2001 | 85.7 | 1 155 | 536 | 619 | 13.6 | 6.3 | 7.3 |
| 2002 | 86.2 | 1 034 | 594 | 440 | 12.1 | 7.0 | 5.1 |
| 2003 | 86.7 | 984 | 570 | 414 | 11.5 | 6.6 | 4.9 |
| 2004 | 87.3 | 1 221 | 614 | 607 | 14.2 | 7.1 | 7.1 |
| 2005 | 87.9 | 1 194 | 583 | 611 | 13.8 | 6.7 | 7.1 |
| 2006 | 88.4 | 1 201 | 638 | 563 | 13.8 | 7.3 | 6.5 |
| 2007 | 89.0 | 1 166 | 636 | 530 | 13.3 | 7.3 | 6.0 |
| 2008 | 89.7 | 1 317 | 590 | 727 | 15.0 | 6.7 | 8.3 |
| 2009 | 90.5 | 1 508 | 621 | 887 | 16.8 | 6.9 | 9.9 |
| 2010 | 91.1 | 1 363 | 629 | 734 | 15.0 | 6.9 | 8.1 |
| 2011 | 92.1 | 1 727 | 627 | 1 100 | 18.9 | 6.8 | 12.1 |
| 2012 | 93.0 | 1 545 | 639 | 906 | 16.7 | 6.9 | 9.8 |
| 2013 | 93.8 | 1 442 | 625 | 817 | 15.4 | 6.7 | 8.7 |
| 2014 | 94.9 | 1 604 | 603 | 1 001 | |||
| 2015 | 95.9 | 1 612 | 629 | 983 |
Yaş və gender strukturu
Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin 1 yanvar 2014-cü il tarixinə olan cari hesablamalarına əsasən Balakən rayonu əhalisinin yaş qruplarına görə təsnifi:
| Yaş qrupu | Kişilər | % | Qadınlar | % | Cəmi | % | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 0 – 4 | 4086 | 8.82 | 3483 | 7.34 | 7569 | 8.07 | |
| 5 – 9 | 2469 | 5.33 | 2310 | 4.87 | 4779 | 5.09 | |
| 10 – 14 | 2933 | 6.33 | 2834 | 5.97 | 5767 | 6.15 | |
| 15 – 19 | 4137 | 8.93 | 3927 | 8.27 | 8064 | 8.60 | |
| 20 – 24 | 5158 | 11.13 | 4880 | 10.28 | 10038 | 10.70 | |
| 25 – 29 | 4493 | 9.70 | 4457 | 9.39 | 8950 | 9.54 | |
| 30 – 34 | 3515 | 7.59 | 3485 | 7.34 | 7000 | 7.46 | |
| 35 – 39 | 3159 | 6.82 | 3310 | 6.97 | 6469 | 6.90 | |
| 40 – 44 | 3283 | 7.08 | 3643 | 7.68 | 6926 | 7.38 | |
| 45 – 49 | 3680 | 7.94 | 3813 | 8.03 | 7493 | 7.99 | |
| 50 – 54 | 3578 | 7.72 | 3869 | 8.15 | 7447 | 7.94 | |
| 55 – 59 | 2366 | 5.11 | 2802 | 5.90 | 5168 | 5.51 | |
| 60 – 64 | 1320 | 2.85 | 1668 | 3.52 | 2988 | 3.19 | |
| 65 – 69 | 693 | 1.49 | 873 | 1.84 | 1566 | 1.67 | |
| 70 – 74 | 596 | 1.29 | 718 | 1.51 | 1314 | 1.40 | |
| 75 – 79 | 549 | 1.18 | 790 | 1.67 | 1339 | 1.43 | |
| 80 – 84 | 244 | 0.53 | 411 | 0.87 | 655 | 0.70 | |
| 85 – 89 | 60 | 0.13 | 117 | 0.25 | 177 | 0.19 | |
| 90 – 94 | 16 | 0.03 | 57 | 0.12 | 73 | 0.08 | |
| 95 – 99 | 2 | 0.00 | 12 | 0.03 | 14 | 0.01 | |
| 100 və + | 0 | 0.00 | 0 | 0.00 | 0 | 0.00 | |
| Cəmi | 46337 | 100.00 | 47459 | 100.00 | 93796 | 100.00 |
Etnik tərkibi
Balakən dairəsi əhalisinin etnik tərkibi (1926): Azərbaycanlılar (55,84 %) Avarlar (42,44 %) Digərləri (1,72 %)
| Etnik qrup | Zaqatala qəzasının Balakən dairəsinin əhalisi, 17 dekabr 1926-cı il sa. | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Kişilər | % | Qadınlar | % | Cəmi | % | |
| Cəmi | 9 596 | 100.00 | 8 344 | 100.00 | 17 940 | 100.00 |
| Azərbaycanlılar | 5 301 | 55.24 | 4 717 | 56.53 | 10 018 | 55.84 |
| Avarlar | 4 078 | 42.50 | 3 536 | 42.38 | 7 614 | 42.44 |
| Ermənilər | 85 | 0.89 | 32 | 0.38 | 117 | 0.65 |
| Gürcülər | 31 | 0.32 | 3 | 0.04 | 34 | 0.19 |
| Ləzgilər | 16 | 0.17 | 4 | 0.05 | 20 | 0.11 |
| Ruslar | 11 | 0.11 | 7 | 0.08 | 18 | 0.10 |
| Kürdlər | 12 | 0.13 | 3 | 0.04 | 15 | 0.08 |
| Dağ yəhudiləri | 4 | 0.04 | 10 | 0.12 | 14 | 0.08 |
| Ukraynalılar | 0 | 0 | 3 | 0.04 | 3 | 0.02 |
| Farslar | 0 | 0 | 1 | 0.01 | 1 | 0.01 |
| Digərləri | 58 | 0.60 | 28 | 0.33 | 86 | 0.48 |
Balakən rayonu əhalisinin etnik tərkibi (1939): Azərbaycanlılar (54,46 %) Avarlar (35,35 %) Ruslar (5,88 %) Digərləri (4,31 %)
| Etnik qrup | 1939 sa. | 1959 sa. | 1970 sa. | 1979 sa. | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sayı | % | Sayı | % | Sayı | % | Sayı | % | |
| Cəmi | 32 964 | 100.00 | 35 510 | 100.00 | 51 219 | 100.00 | 59 140 | 100.00 |
| Azərbaycanlılar | 17 953 | 54.46 | 25 071 | 70.60 | 34 261 | 66.89 | 40 817 | 69.02 |
| Avarlar | 5 407 | 35.35 | 7 971 | 22.45 | 14 626 | 28.56 | 16 987 | 28.72 |
| Ləzgilər | 6 248 | 903 | 2.54 | 872 | 1.70 | 180 | 0.30 | |
| Ruslar | 1 938 | 5.88 | 815 | 2.30 | 581 | 1.13 | 409 | 0.69 |
| Ermənilər | 374 | 1.13 | 231 | 0.65 | 189 | 0.37 | 147 | 0.25 |
| Gürcülər | 103 | 0.31 | 42 | 0.12 | 93 | 0.18 | 95 | 0.16 |
| Ukraynalılar | 267 | 0.81 | … | … | 46 | 0.09 | 36 | 0.06 |
| Yəhudilər | 27 | 0.08 | 12 | 0.03 | 3 | 0.01 | 12 | 0.02 |
| Kürdlər | 36 | 0.11 | 2 | 0.01 | 8 | 0.02 | 5 | 0.01 |
| Digərləri | 611 | 1.87 | 463 | 1.30 | 540 | 1.05 | 452 | 0.77 |
Balakən rayonu əhalisinin etnik tərkibi (2009): Azərbaycanlılar (72,75 %) Avarlar (26,58 %) Ruslar (0,14 %) Ləzgilər (0,10 %) Digərləri (0,43 %)
| Etnik qrup | 27 yanvar–3 fevral, 1999-cu il sa. | 13–22 aprel, 2009-cu il sa. | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kişilər | % | Qadınlar | % | Cəmi | % | Kişilər | % | Qadınlar | % | Cəmi | % | |
| Cəmi | 40 778 | 100.00 | 42 954 | 100.00 | 83 732 | 100.00 | 44 012 | 100.00 | 45 815 | 100.00 | 89 827 | 100.00 |
| Azərbaycanlılar | 27 654 | 67.82 | 29 020 | 67.56 | 56 674 | 67.69 | 31 910 | 72.50 | 33 439 | 72.99 | 65 349 | 72.75 |
| Avarlar | 11 950 | 29.31 | 12 465 | 29.02 | 24 415 | 29.16 | 11 868 | 26.97 | 12 006 | 26.21 | 23 874 | 26.58 |
| Ruslar | 66 | 0.16 | 171 | 0.40 | 237 | 0.28 | 18 | 0.04 | 110 | 0.24 | 128 | 0.14 |
| Ləzgilər | 91 | 0.22 | 128 | 0.30 | 219 | 0.26 | 41 | 0.09 | 50 | 0.11 | 91 | 0.10 |
| Gürcülər | 843 | 2.07 | 888 | 2.07 | 1 731 | 2.07 | 12 | 0.03 | 26 | 0.06 | 38 | 0.04 |
| Saxurlar | … | … | … | … | … | … | 19 | 0.04 | 15 | 0.03 | 34 | 0.04 |
| Türklər | 16 | 0.04 | 27 | 0.06 | 43 | 0.05 | 10 | 0.02 | 18 | 0.04 | 28 | 0.03 |
| Tatarlar | 8 | 0.02 | 31 | 0.07 | 39 | 0.05 | 1 | 0.00 | 10 | 0.02 | 11 | 0.01 |
| Digərləri | 147 | 0.36 | 190 | 0.44 | 337 | 0.40 | 133 | 0.30 | 141 | 0.31 | 274 | 0.31 |
| Ukraynalılar | 3 | 0.01 | 31 | 0.07 | 34 | 0.04 | ||||||
| Ermənilər | 0 | 0 | 3 | 0.01 | 3 | 0.00 | ||||||
Rayonda 15 və ya 27 etnik qrupa mənsub əhali yaşayır. Bunlardan sayca ən böyükləri azərbaycanlılar, qafqazdilli avarlar, ingiloylar və farsdilli qaraçılardır.
Qafqazdilli avarlar (şəhərdə əhalinin 14%–i)Balakən şəhərində, Qabaqçöl qəsəbəsində, Solban, Meşəşambul, Cincartala, Beretbinə, Mazımçay, Roçəhməd, Cederovtala, Katex, Mahamalar, Sarıbulaq və Göyəmtala kəndlərində yaşayırlar.
İngiloylar rayonun İtitala kəndində yaşayırlar, müsəlmandırlar, Əliabad, Mosul və Yengiyanda olduğu kimi Kartvel dillərinin cənub qrupuna daxil olan Gürcü dilinin İngiloy dialektinin Əliabad şivəsində danışırlar.
Farsdilli qaraçılar Gülüzanbinə, Məlikzadə və (az sayda) Şambulbinə kəndlərində yaşayırlar.
Görkəmli şəxsləri
- Abbasov Abbas Məhəmməd oğlu -- İctimai xadim, Xeyriyyəçi, Balakən şəhəri "Bülbül adına musiqi məktəbi" direktoru (1970-2007)
- Butdayev Əhməd Hacı oğlu -- İctimai xadim, Xeyriyyəçi, Kortala kənd 267 nömrəli aptekin müdiri (1961-1994)
- Bayramova Nəcibə Qurban qızı -- Xeyriyyəçi, Balakən rayonu "Kommunizm" Kolxozunun sədri (1980-1987)
- — Tarixi şəxsiyyət, Zaqatala üsyanının başlamasında böyük rolu olmuşdur.
- Əli Ansuxski — xeyriyyəçi, Azərbaycan SSR Ali Sovetinin (1990–1995) XII çağırış və Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin (1995–1996) I çağırış deputatı.
- İlham İsmayıl oğlu Mehdiyev — General-leytenant, Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı
- Füzuli Hüseynov — aktyor, əməkdar artist.
- Osman Gündüz — İKT mütəxəssisi.
- — alim, pedaqoji elmlər namizədi.
- Laləzar Mustafayeva — aktrisa.
- Mustafa Mustafayev — texniki elmlər namizədi.
- Qeybulla Qeybullayev — professor.
- Qurban Əhmədov — fizika və riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru.
- Rəbiyyət Aslanova — fəlsəfə elmləri doktoru, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin (II, III və IV çağırış) deputatı.
- Rüfət Əhmədzadə — şair, "Kirpi" jurnalının redaktoru
- Telman Adıgözəlov — aktyor, Azərbaycan Respublikasının xalq artisti.
- Əsədulla Qurbanov — fəlsəfə elmləri doktoru.
- Rəsul Çunayev — idmançı, Dünya (2015) və Avropa (2008, 2010) çempionu, Dünya Kuboku (2015) və Avropa Oyunlarının (2015) qalibi.
- Nailə İslamzadə — televiziya aparıcısı, Azərbaycanın əməkdar artisti (1998).
İqtisadi xarakteristikası
Balakən çoxsahəli təsərrüfata malikdir. Burada tütünçülük, baramaçılıq, arıçılıq, meyvəçilik (əsasən qərzəkli meyvəçilik) daha çox inkişaf etmişdir. İqtisadiyyatında heyvandarlıq və taxılçılıq da mühüm yer tutur. Balakən ölkənin ən çox qarğıdalı tədarük edən rayonudur. Sənayesi əsasən kənd təsərrüfatı məhsullarını emal edir. Rayonda tütün fermentləşdirmə, konserv zavodları, fındıq emalı müəssisəsi, kərpic zavodu, istehsalat və meşə kombinatları vardır.
Mədəniyyət, təhsil və səhiyyə müəssisələri
Balakən rayonunda 49 ümumtəhsil məktəbi, 25 məktəbəqədər, 5 məktəbdənkənar uşaq tərbiyə müəssisəsi, texniki-peşə və musiqi məktəbləri, 44 kitabxana, 25 klub, 5 mədəniyyət evi fəaliyyət göstərir. Ümumtəhsil məktəblərinin 35-i orta, 10-u əsas, 4-ü ibtidaidir. Balakən rayonunda İnternat əsas məktəbi və xüsusi qabiliyyətli şagirdlərin istedad və qabiliyyətlərinin daha da inkişaf etdirilməsinə xidmət edən texniki və humanitar təmayüllü lisey fəaliyyət göstərir. 2007–2008-ci il tədris ilində ümumtəhsil məkəblərində 14878 nəfər uşaq və gəncin təlim və tərbiyəsi ilə 1858 nəfər müəllim, məktəbəqədər uşaq tərbiyə müəssisələrində 1330 nəfər uşağın tərbiyəsi ilə 170 nəfər tərbiyəçi məşğul olmuşdur. 5 məkətəbdənkənar uşaq tərbiyə müəssisəsində, o cümlədən Uşaq Yaradıcılıq Mərkəzində, Ekoloji Tərbiyə və Təcrübəçilik Mərkəzində, Uşaq Texniki Yaradıcılıq Mərkəzində, Şahmat üzrə Uşaq Gənclər İdman Məktəbində, Uşaq Gənclər İdman məktəbində 300 dərnəyə 4262 nəfər şagird cəlb edilmişdir. Həmin müəssisələrdə 176 nəfər müəllim və dərnək rəhbəri çalışır. Ümumtəhsil məkətəblərində çalışan müəllimlərin 3 nəfəri Əməkdar müəllim, 3 nəfəri orden və medallarla təltif olumuş, 19 nəfəri ali kateqoriyalı müəllimdir.
Məktəblərdən 18-i, məktəbəqədər uşaq tərbiyə müəssisələrindən 8-i bir tipli layihə əsasında tikilmiş binalarda fəaliyyət göstərir. 36 məktəb beş günlük iş həftəsi ilə işləyir. Təlim məşğələləri 41 məktəbdə azərbaycan dilində, 3-də rus dilində, 4-də azərbaycan və rus dillərində, 1-də azərbaycan və gürcü dillərində keçirilir. Məktəblərin əksəriyyətinin zəngin tədris bazası vardır. Texniki və humanitar təmayüllü liseydə müasir tipli kompüterləri olan kompüter kabineti quraşdırılmışdır. Bu tədris müəssisəsi rayonun, habelə Azərbaycanın ən qabaqcıl tədris müəssisələrindəndir. Fəaliyyətə başladığı vaxtdan 2007-cı ilə qədər liseyin 362 məzunu olmuş, onlardan 313 nəfəri ali məktəblərə qəbul olmuşlar. 34 nəfər fənn olimpiadalarının respublika turunun qalibi olmuş, 37 nəfər məzun liseyi fərqlənmə attestatı ilə bitirmiş və respublikanın ən nüfuzlu ali məktəblərinə qəbul olunmuşlar.
Ümumiyyətlə, rayon üzrə 2007-ci il XI sinifi bitirən 1106 məzunun 151 nəfəri test üsulu ilə keçirilən qəbul imtahanlarında müvəffəq olaraq ali məktəblərə qəbul olmuşldur.
2007-ci il ildə 600 şağird yerlik şəhər 3 saylı orta məktəbinin, 120 şağird yerlik Beretbinə əsas məktəbinin, 200 şağird yerlik 10 sinif otağı Qazma-2 saylı kənd orta məktəbinin, 480 yerlik İtitala kənd orta məktəbinin, 240 yerlik Katex-3 saylı kənd orta məktəbinin, 120 şağird yerlik Roçəhməd əsas məktəbinin yeni binaları tikilib istifadəyə verilmiş, 800 şagird yerlik Nəsimi adına şəhər 2 saylı orta məktəbi əsaslı təmir olunmuş və yeni avadanlıqlarla təmin edilmişdir.
Hal-hazırda rayonun məktəblərində 24 kompüter kabineti quraşdırılmışdır. Rayonun 39 məktəbində 384 ədəd müasir kompüter dəsti var.
Uşaq Yaradıcılıq Mərkəzi
Uşaq Yaradıcılıq Mərkəzi 1960-cı ildən təhsil şöbəsinin nəzdində fəaliyyət göstərir. Həmin müəssisənin əsas məqsədi şagirdlərin istedad və bacarıqlarını aşkar etmək, inkişaf etdirmək, kütləvi tədbirlərdə iştirakını təşkil etməklə onlarda təşkilatçılığı aşılamaqdır. Həmin müəssisədə 62 qrupda müxtəlif profilli dərnəklərə 992 məktəbli cəlb edilmişdir. 23 qrupu müəssisədə, 39-u ümumtəhsil məktəblərində fəaliyyət göstərir. Müəssisədə "Bədii qiraət", "Təbiəti mühafizə", "Toxuculuq", "Evdarlıq", "Musiqi sevərlər", "Dilçilik", "Kağız əl işləri", "Dərzi", "Biçmə-tikmə" dərnəkləri fəaliyyət göstərir və bu dərnəklərə ali və orta ixtisas təhsilli kadrlar rəhbərlik edir.
Uşaq Texniki Yaradıcılıq Mərkəzi
Uşaq Texniki Yaradıcılıq Mərkəzi 1976-cı ildən rayon təhsil şöbəsinin tabeliyində fəaliyyət göstərir. Müəssisədə 63 qrup fəaliyyət göstərir. Həmin müəssisədə 19 adda dərnəyə ("Bacarıqlı əllər", "Texniki ekologiya", "Radio texnika", "Radiotexniki konstruktivləşdirmə", "İnformatika və EHM", "Əyləncəli fizika", "Gənc dizayner", "Texniki estetika", "İbtidai texniki modelləşdirmə", "Gənc konstruktor", "Avtomodel", "Tikişin texnologiyası", "Kinomexanika", "Radiorabitə", "Kartinq", "Foto", "Radiomexanika", "Elektrotexnika", "Kimya texnologiya") 945 məktəbli cəlb olunmuşdur.
Qrupların 2-si şəhər, 9-u kənd məktəbində fəaliyyət göstərir. Uşaq Texniki Yaradıcılıq Mərkəzinin dərnək üzvləri respublika üzrə hər il keçirilən "Uşaq və yeniyetmələrin texniki yaradıcılıq müsabiqəsi"ndə fəal çıxış edirlər.
Maddi-mədəni irsi
- Talalar kilsəsi — Talalar kəndi ərazisində qədim alban məbədi.
- Katex kilsəsi — Zaqatala qoruğunun qadağan zonasında (Balakən rayonu ərazisində) yerləşən V əsrə aid alban kilsəsi.
- Minarəli məscid — Balakən şəhərində yerləşən XIX əsrə aid unikal minarəli məscid.
- Murtuz qala — Balakən rayonunun Mahamalar kəndi ərazisində XVIII-XIX əsrə aid tarixi abidə.
Mətbəx
Balakənin özünəməxsus milli kulinariyası vardır. Sac üzərində bişirilən, günəş rəmzi daşıyan maxara, toyuq çığırtması, iribuynuzlu heyvan içalatından hazırlanan ev kolbasası (bağırsaq dolması adlanır), ət, şor, qabaq (boranı) xəngəlləri, halva, cüttü, ət, şor, gicitkən, qabaq qutabları (yerli dialektdə xitəb adlanır), soğança, boş xəngəl balakənlilər tərəfindən özünəməxsus tərzdə hazırlanıb bişirilir.
Şəkillər
-
![image]()
Mədəniyyət mərkəzi -
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Həmçinin bax
Mənbə
- Azərbaycan Respcüttü, ublikasının inzibati–ərazi vahidləri. — Kənd rayonları, səhifə 853. // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. 25 cilddə. Məsul katib akademik T. M. Nağıyev. . Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi, 2007, 884 səhifə.
- "Arxeoloqlar Balakəndə tariximizin yeni səhifələrini açır... — Strategiya.az". İstifadə tarixi: 7 iyul 2015. Xəbərin onlayn yayınlanma tarixi: 11:13 14 sentyabr 2012. Arxivləşdirilib.
- "Balakən-Zaqatala bölgəsinin qədim tarixi abidələri — Strategiya.az". İstifadə tarixi: 7 iyul 2015. Xəbərin onlayn yayınlanma tarixi: 09:37 21 fevral 2013. Arxivləşdirilib.
- . Archived from the original on 2015-07-07. İstifadə tarixi: 7 iyul 2015.Xəbərin onlayn yayınlanma tarixi: 11:31 17 iyul 2013..
- . Müəllifi: Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. Buraxılışa məsul şəxs: Rza Allahverdiyev. Bakı — 2015, 134 səhifə.
- . Müəllifi: Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. Buraxılışa məsul şəxs: Rza Allahverdiyev. Bakı — 2016, 132 səhifə.
Qeydlər
- 1989-cu il siyahıyaalınması zamanı rayonda bir şəhər yaşayış məntəqəsi (Balakən şəhəri) var idi.
- Müvafiq ilin (1 yanvar) əvvəlinə olan mlumat.
- Balakən şəhər iəd.
- Qabaqçöl qəsəbə iəd.
- Balakən şəhər iəd.
- Qabaqçöl qəsəbə iəd.
- İlin (31 dekabr) sonuna və ya o biri ilin (1 yanvar) ilk gününə olan məlumat.
- Müvafiq il ərazində.
- Daha dəqiqi 88.407 nəfər.
- Daha dəqiqi 92.057 nəfər.
- Daha dəqiqi 93.796 nəfər.
Şərhlər
- Bu siyahıyaalınma zamanı rayonda ləzgilər kimi qeydə alınmış əhalinin mütləq əksəriyyəti əslində etnik avarlar olmuşdur.
İstinadlar
- Районы Азербайджанской ССР. — Белоканский район, стр. 34. // Президиум Верховного Совета Азербайджанской ССР. "Азербайджанская ССР, Административно-территориальное деление на 1 января 1961-го года". Баку: Азербайджанское государственное издательство "Азернешр", 1961, 278 стр.
- Azərbaycan Respublikasının inzibati–ərazi vahidləri. — Kənd rayonları, səhifə 853. // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. 25 cilddə. Məsul katib akademik T. M. Nağıyev. "Azərbaycan" cildi. Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi, 2007, 884 səhifə.
- (az.). e-qanun.az. 13.06.2000. Archived from the original on 2015-07-07. İstifadə tarixi: 2015-07-7..
- . Archived from the original on 2015-06-27. İstifadə tarixi: 26 iyun 2015..
- "Təsnifatlar: inzibati ərazi bölgüsü təsnifatı — Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi". 2016-02-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 iyun 2015..
- "Rayon haqqında — Balakən Rayon İcra Hakimiyyəti". Archived from the original on 2015-06-29. İstifadə tarixi: 29 iyun 2015..
- "Azərbaycan Respublikasının bəzi rayonlarının ərazisində bələdiyyələrin təşkil edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası № 715-IIQ saylı Qanunu" (az.). e-qanun.az. 29.06.2004. Archived from the original on 2015-06-27. İstifadə tarixi: 2015-06-27..
- "Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin birləşməsi yolu ilə yeni bələdiyyələrin yaradılması haqqında Azərbaycan Respublikası № 826-IIIQ saylı Qanunu" (az.). e-qanun.az. 29.05.2009. Archived from the original on 2015-06-28. İstifadə tarixi: 2015-06-29..
- ""Bələdiyyələrin əraziləri torpaqları haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş "Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı"nın yeni redaksiyada verilməsi barədə Azərbaycan Respublikası № 827-IIIQ saylı Qanunu" (az.). e-qanun.az. 29.05.2009. Archived from the original on 2015-06-28. İstifadə tarixi: 2015-06-29..
- "Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında Azərbaycan Respublikası № 771-IQ saylı Qanunu" (az.). e-qanun.az. 07.12.1999. Archived from the original on 2015-06-27. İstifadə tarixi: 2015-06-25..
- ""Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununa əlavə edilmiş "Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin siyahısı"nda dəyişikliklər edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası № 978-IVQD saylı Qanunu" (az.). e-qanun.az. 30.5.2014. Archived from the original on 2015-06-27. İstifadə tarixi: 2015-06-28..
- Перечень административно-территориальных единиц союза ССР (в алфавитном порядке). — Азербайджанская ССР, стр. 226–227. // Административно-территориальное деление союза ССР: Районы и города СССР. Авторы: Центральный Исполнительный Комитет Союза ССР, Всероссийский центральный исполнительный комитет. Москва: Издательство "Власть Советов" при Президиуме ВЦИК, 1931, 311 стр.
- "Balakən rayonu — Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi". 2015-06-26 tarixində . İstifadə tarixi: 22 iyun 2015. Məlumatların son yenilənmə tarixi: 1 yanvar 2014-cü il. (Zip 2014-07-02 at the Wayback Machine) .
- "Azərbaycanda demoqrafik vəziyyət — Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi". Archived from the original on 2015-06-27. İstifadə tarixi: 25 iyun 2015.Xəbərin yayınlanma tarixi: 13.02.2014. .
- . Archived from the original on 2016-12-20. İstifadə tarixi: 18 avqust 2015..Orijinal mətn (rus.)
Источник: Всесоюзная перепись населения 1989 года. ТОМ 1. Часть 1. Таблица 3. Численность наличного населения союзных и автономных республик, автономных областей и округов, краев, областей, районов, городских поселений и сел-райцентров.)
- . Archived from the original on 2014-12-22. İstifadə tarixi: 5 iyul 2015..Orijinal mətn (rus.)
Источник: Всесоюзная перепись населения 1989 года. ТОМ 1. Часть 1. Таблица 3. Численность наличного населения союзных и автономных республик, автономных областей и округов, краев, областей, районов, городских поселений и сел-райцентров.)
- . Archived from the original on 2015-06-26. İstifadə tarixi: 26 iyun 2015..
- Azərbaycan Respublikası. — 2. Azərbaycan Respublikasının iqtisadi və inzibati rayonları. — 2.6. 2015-ci ilin əvvəlinə iqtisadi və inzibati rayonlar, eləcə də şəhər yaşayış məntəqələri üzrə əhalinin cins bölgüsündə sayı, səhifə 75. // Azərbaycanın əhalisi (statistik bülleten). Müəllifi: Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. Bakı — 2015, 134 səhifə.
- Azərbaycanın əhalisi (statistik bülleten). Müəllifi: Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. Buraxılışa məsul şəxs: Rza Allahverdiyev. Bakı — 2016, səh. 74
- III. Azərbaycanın digər rayon və şəhərləri. — Balakən rayonu, səhifə 41. // İnzibati-ərazi vahidləri 2021-08-09 at the Wayback Machine. Bakı: Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanası, 2007, 252 səhifə.
- "Bu kənddə cəmi 1 nəfər yaşayır – Azərbaycanın tam boşalan kəndləri — AzNews.az". Archived from the original on 2015-06-27. İstifadə tarixi: 28 iyun 2015.Xəbərin onlayn yayımlanma tarixi: 08.12.2014 11:55. .
- . Archived from the original on 2015-06-26. İstifadə tarixi: 26 iyun 2015..
- Azərbaycanın əhalisi (statistik bülleten). Müəllifi: Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. Buraxılışa məsul şəxs: Rza Allahverdiyev. Bakı — 2016, səh. 83
- 2. Demoqrafik göstəricilər, səhifə 89. // . Müəllifi: Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi. Məcmuənin ümumi rəhbəri: Həmid Bağırov; Məcmuənin hazırlanması üçün məsul şəxs: Rafael Süleymanov. Bakı — 2015, 814 səhifə.
- "Население Закатальского уезда (по переписи 1926 года) — Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа". Archived from the original on 2015-10-18. İstifadə tarixi: 18 oktyabr 2015..
- "Население Белоканского района (по переписи 1939 года) — Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа". Archived from the original on 2015-06-27. İstifadə tarixi: 23 iyun 2015..
- "Белоканский район Азербайджанской ССР (Национальный состав населения по переписи 1939 года) — Еженедельная демографическая газета Демоскоп Weekly". Archived from the original on 2015-06-27. İstifadə tarixi: 25 iyun 2015..Orijinal mətn (rus.)
Источник: РГАЭ РФ (быв. ЦГАНХ СССР), фонд 1562, опись 336, Д.Д. 966-1001 ("Национальный состав населения по СССР, республикам, областям, районам"), Д.Д. 256-427 (табл. 26 "Национальный состав населения районов, районных центров, городов и крупных сельских населенных пунктов")
- "Население Белоканского района (по переписи 1959 года) — Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа". Archived from the original on 2015-06-27. İstifadə tarixi: 23 iyun 2015..
- "Население Белоканского района (по переписи 1970 года) — Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа". Archived from the original on 2015-06-27. İstifadə tarixi: 23 iyun 2015..
- "Распределение русских и украинцев по административно-территориальным единицам Азербайджанской ССР (по переписи 1970 года, без Нагорно-Карабахской АО) — Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа". Archived from the original on 2015-06-27. İstifadə tarixi: 25 iyun 2015..
- "Распределение евреев и горских евреев по административно-территориальным единицам Азербайджанской ССР (по переписи 1970 года, без Нагорно-Карабахской АО) — Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа". Archived from the original on 2015-06-27. İstifadə tarixi: 25 iyun 2015..
- "Население Белоканского района (по переписи 1979 года) — Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа". Archived from the original on 2015-06-27. İstifadə tarixi: 23 iyun 2015..
- "Распределение русских и украинцев по административно-территориальным единицам Азербайджанской ССР (по переписи 1979 года, без Нагорно-Карабахской АО) — Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа". Archived from the original on 2015-06-27. İstifadə tarixi: 25 iyun 2015..
- 2. Əhalinin etnik tərkibinin formalaşması: xüsusiyyətləri, dəyişməsi meylləri və reallıqlar, səhifə 78. // Müəlliflər: Şahbaz Muradov, Çingiz Baxış; Redaktor: A. Q. Gözəlova. Bakı — 2013, 135 səhifə.Orijinal mətn (az.)
Ləzgilərin sayının bu dövrdə kəskin şəkildə artması isə (3 dəfə) əsasən 1926-cı ildə özlərini «türk» kimi qeydə aldıran ləzgi dilli əhalinin 1939-cu ildə öz gerçək etnik mənsubiyyətləri ilə qeydə alınmaları ilə izah edilə bilər. Eyni zamanda qeyd edək ki, Balakən rayonunda yaşayan avarların xeyli hissəsi, həmçinin Qax və Zaqatala rayonlarında yaşayan saxurların bir qismi yanlış olaraq 1939-cu ildə ləzgi kimi qeydə alınmışlar. Görünür ki, bu da Azərbaycanda bütün Dağıstan xalqlarının ənənəvi olaraq, ləzgi kimi tanınmasından irəli gəlirdi. Digər tərəfdən, bu dövrdə Dağıstandan Azərbaycana miqrasiya edən ləzgilər də olmuşdur.
- III. Azərbaycanın digər rayon və şəhərləri. — Balakən rayonu, səhifə 41–42. // // İnzibati-ərazi vahidləri. Bakı: Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanası, 2007, 252 səhifə.
- "Ethnic composition of Azerbaijan by 1999 census — Population statistics of Eastern Europe". Archived from the original on 2015-06-27. İstifadə tarixi: 17 iyun 2015..
- "Ethnic composition of Azerbaijan by 2009 census — Population statistics of Eastern Europe". Archived from the original on 2015-06-27. İstifadə tarixi: 20 mart 2015..
- "Əhalisi — Balakən Rayon İcra Hakimiyyəti". Archived from the original on 2015-06-29. İstifadə tarixi: 29 iyun 2015..
- 3. Results. — 3.1 Location Descriptions. — 3.1.1 The district of Balakǝn (Qabaqçöl), page 5. // . Authors: John M. Clifton, Gabriela Deckinga, Laura Lucht, Mak Janfer, Calvin Tiessen. SIL International — 2005. 17 pages.Orijinal mətn (ing.)
The total population of the district of Balakǝn is 84,000, of which 35% are Avar. The number of people in the district has been growing over the past decade. The population of the town of Balakǝn is 8,700, of which 14% are Avar. The majority, 63% of the people in the district as a whole and 85% of the people in the town, are Azerbaijani. Overall, there are at least fifteen different ethnic groups in the district of Balakǝn, including Inghiloi, Tatar, Lezgi, Georgian, and Russian.
The village of Qabaqçöl is the oldest part of the Qabaqзцl administrative group. The village is located appromixately 15 kilometers west of the town of Balakǝn. There are eight villages in the Qabaqçöl administrative group: Qabaqçöl, Meşeşambul, Qaysa, Şǝrif I, Şǝrif II, Xalatala, Şambul, and Sarıbulaq. Şambul and Xalatala are the largest villages in the group. The population of the Qabaqçöl administrative group is 30,000, of which 92% are Avar. It was estimated that both parents are Avar in approximately 87% of the households, both parents are Azerbaijani in approximately 8% of the households, and an Avar is married to an Azerbaijani in approximately 5% of the households. In general, it is rare to see mixed Avar-Azerbaijani marriages in this community. Most of the Avar in the villages of Şǝrif and Qabaqçöl have come from Georgia. In terms of age and gender, 52% are under the age of 35, and 48% are female. The population of the Qabaqçöl group is growing, with people moving from or returning from Dagestan. - . Archived from the original on 2015-07-03. İstifadə tarixi: 3 iyul 2015..Orijinal mətn (az.)
Hazırda kompakt şəkildə Balakən rayonunun Qabaqçöl qəsəbəsində, Car, Zilban, Mazıx, Beretbinə, Cincartala, Katex, Meşəşambul, Mahamalar, Göyəmtala kəndlərində azərbaycanlılarla birlikdə, sıx qohumluq münasibətləri şəraitində yaşayırlar.
- (yazar: Doç Dr. Məhəbbət Paşayeva), sayfa 65. // Üç Aylık Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi — Millî Folklor (ISSN 1300–3984). Ankara: Kış – 2008, 93 sayfa.Orijinal mətn (az.)
Avarlar əsasən Zaqatala, Balakən rayonlarının Tala, Abalı, Yuxarı Çardaqlar, Aşağı Çardaqlar, Nuxbada, Qırqılı oba, Yolayrıc, Solban, Meşə Şambul, Cincartala, Oytala, Paşanoba, Beretbinə, Çiçibinə, Məzimçay, Qoçəhməd, Çədərovtala, Kilsəburun, Kebelolba, Axaxdərə, Zilbal, Mazıx, Qobızdərə, Maqov, Uzuntala, Danaçı, Hotavar, Abaçı, Katex, Qabaqçöl, Mahamalar, Binə, Sarıbulaq, Car, Yuxarı Tala, Dardoqqaz, Göyəmtala kimi kəndlərdə yaşayırlar.
- (автор ), стр. 14–17. // Журнал "Ирс". Главный редактор: Муса Марджанлы. № 31. Баку — 2008, 53 стр.Orijinal mətn (rus.)
По вероисповеданию делятся на христиан (православных) и мусульман (суннитов). Первые компактно проживают в селениях Ках-Ингилой, Беюк Алатемир, Ках-Баш, Алибекли, Мешабаш, Зегем, Халаф-Тала, Гарамеша и Гымыр Гахского района, а вторые – в селениях Алиабад и Мосул Загатальского района и Ититала Балакенского района. Общая численность ингилойцев по переписи населения Азербайджанской Республики 1999 года составляет 14.9 тыс. чел. (в переписи они зарегистрированы как грузины).
- 3. Findings, page 5. // The sociolinguistic situation of the Inghiloi of Azerbaijan. Authors: John M. Clifton, Gabriela Deckinga, Mak Janfer, Calvin Tiessen. SIL International — 2005. 12 pages.Orijinal mətn (ing.)
Our findings are presented in two parts. The first part consists of a brief general description of the main communities in which the Inghiloi live in Azerbaijan: (I) Əliabad, (II) Mosul and Ititala, (III) Zaqatala, and (IV) Baku and Yengıyan. The second part describes the various types of individuals and families who were identified as existing in one or more of these communities.
- 3. Findings. — 3.1 Community Descriptions. — 3.1.2 Mosul and Ititala, page 6. // The sociolinguistic situation of the Inghiloi of Azerbaijan. Authors: John M. Clifton, Gabriela Deckinga, Mak Janfer, Calvin Tiessen. SIL International — 2005. 12 pages.Orijinal mətn (ing.)
In 1997, the population of the villages of Mosul and Ititala was 2,718 and 2,045, respectively. As in Əliabad, Inghiloi is the main language of both villages.
- . Archived from the original on 2015-07-03. İstifadə tarixi: 3 iyul 2015..Orijinal mətn (az.)
Əsasən Şambulbinə, Gülüzənbinə, Məlikzadə kəndlərində yaşayırlar. Balakəndəki qaraçılar farsdillidir.
- "Təhsil" (az.). Balakən Rayon İcra Hakimiyyəti. Archived from the original on 2015-10-10. İstifadə tarixi: 2015-10-11..
- http://balaken-ih.gov.az/az/sehiyye.html (#bare_url_missing_title). 2022-12-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-01-20.
- http://anl.az/down/meqale/yeni_az/2010/avqust/130969.htm (#bare_url_missing_title). 2022-08-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-01-18.
- http://balaken-ih.gov.az/az/medeniyyet.html (#bare_url_missing_title). 2022-12-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-01-20.
Xarici keçidlər
- Azərbaycan rayonları 2012-10-12 at the Wayback Machine
- Balakən mənzərələri[ölü keçid]
 | Balakən rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale Balaken rayonu haqqindadir Seher ucun Balaken sehifesine baxin Balaken rayonu Azerbaycan Respublikasinda inzibati erazi vahidi Inzibati merkezi Balaken seheridir RayonBalaken rayonu41 46 sm e 46 27 s u Olke AzerbaycanDaxildir Seki ZaqatalaInzibati merkez BalakenIcra bascisi Islam RzayevTarixi ve cografiyasiYaradilib 8 avqust 1930Sahesi 923 km Hundurluk 496 mEhalisiEhalisi 97 700 nef 2017 Reqemsal identifikatorlarISO kodu AZ BALTelefon kodu 994 24Poct indeksi 0800Avtomobil nomresi 08Resmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiBalaken rayonu inzibati vahid kimi 8 avqust 1930 cu ilde teskil olunmusdur Rayonun teskili tarixinedek bu erazi inzibati cehetden Zaqatala dairesine daxil idi 1963 cu ilde legv edilerek Zaqatala rayonuna verilmis 1965 ci ilde yeniden musteqil rayon olmusdur Antik yunan cografiyacisi Strabon qedim Balaken erazisini Mebedler diyari adlandirmisdir Mueyyen dovrlerde aparilan arxeoloji qazintilar zamani tapilan esyalar bu gune kimi qalmis bezi tikinti abideleri ve kurqanlar Balakenin qedim yasayis meskeni oldugunu demeye esas verir Yazili qaynaqlarin verdiyi melumatlara gore Balaken Qedim Albaniya dovletinin erazisine daxil olmusdur Eramizdan evvel 65 ci ilde Roma ve alban qosunlari arasinda Alazan Qanix cayi sahilinde bas veren doyusde istirak eden qedim yunan tarixcisi Plutarx yazirdi ki bu yerlerin ehalisi sakit tebietli megrur doyusde cesaretli ve cesurdur Bu gun de isledilen Hetovlar Hetleri xatirladan Hunbulcay Hunlari xatirladan inqiloylar Qerleri xatirladan ve s toponimlerin tedqiqi subut edir ki en qedim zamanlardan baslayaraq turkdilli tayfalar bu bolgenin daimi sakinleri olmuslar XI esre qeder bu bolge Qedim Qafqaz Albaniyasinin simal qerbinde yasayan turklerin inqiloylarin ve avarlarin ecdadlari hesab olunan lek ipin ve s tayfalarin meskeni olmusdur Bu erazi bol tebii servetlere munbit torpaqlara malik olduguna ve muhum ehemiyyet kesb etdiyine gore hemise xarici quvvelerin yad dovletlerin maraq dairesinde olmus ayri ayri vaxtlarda mubarize ve muharibe meydanina cevrilmisdir Eyni zamanda bu erazi hemise qesbkarlara qarsi siper rolunu oynamis isgalcilarin Azerbaycanin icerisine dogru irelilemesi zamani ilk zerbeni de cox vaxt mehz buranin yerli sakinleri qarsilamali olmuslar Bura komek dileyile gelen ehtiramla qarsilanib bed niyyetle gelenler ise layiqli cezasini almislar XVIII esrin sonlarinda Cenubi Qafqazda yaranmis siyasi veziyyetle elaqedar ayri ayri xanliqlar Gurcustan ve Dagistan feodal hakimleri arasinda geden cekismelere Balaken camaati da celb olunmusdur Car Rusiyasi dovrunde Balaken seherinde park 1783 cu ilde baglanmis Georgiyevsk Rusiya Gurcustan muqavilelerinden sonra Serqi Gurcustanda mohkemlenen Rusiya faktiki olaraq Azerbaycan xanliqlari ile muharibeye baslayir Rusiyanin ilk hedefi Balaken bolgesi olur Cunki bu yerler rus qosunlarinin Azerbaycanin icerilerine dogru irelilemesi yolunda manee Iran ve Turkiye ucun Rusiyaya qarsi mubarizede muhum strateji menteqe idi Balakenin tutulmasi Kurun uzerindeki Seki Gence ve Samaxidan kecerek Baki ve Tiflisi birlesdiren yolun tehlukesizliyini temin edirdi Ona gore de Rusiya Gurcustandan Azerbaycana kecen yolun baslangicinda yerlesen Balakenden asanliqla el cekmek fikrinde deyildi 1803 cu ilde rus qosunlari Alazan Qanix cayini kecib Balaken yaxinliginda bas veren qanli doyuslerde yerli ehalinin muqavimetini qirir ve erazide yerlesirler Qafqazdaki rus qosunlarinin bas komandani general Pavel Sisiyanov Balakenin isgali barede Rusiyanin vitse kansleri qraf V P Kocubeye yazirdi Bu zebt xususi diqqete layiqdir Car Balaken kampaniyasi yeni dusmenin herbi quvvesinin ve yerli ehaliye qarsi olan qeddarligin numunesi kimi butun Qafqaza o cumleden Azerbaycan xanliqlarina ders olmalidir Lakin bu bolgenin Car Balakenin tabeciliyi zahiri idi 1804 cu ilde Balaken yaxinligindaki doyusde rus qosunlari darmadagin edilir ve rus generali Vasili Semyonovic oldurulur Bu zaman general mayor Qulyakov boyuk bir quvve ile yerli ehalini cezalandirmaq meqsedile Balakene yurus edir Qesbkarlara qarsi qehremancasina vurusan yerli ehali rus qosunlarini meglubiyyete ugradir general Qulyakov ise doyusde oldurulur Yalniz tesaduf Qulyakovun destesinden olan qraf Benkendorfu sonralar Rusiya jandarminin sefi Vorontsovu Qafqazin gelecek canisini general mayor Orbelianini ve basqa zabitleri olumden xilas edir XIX esrin 50 ci illerinde muridizmin tesiri ve yerli ehalinin ruslara qarsi cixislari daha da guclenir 1853 cu ilin avqustunda daglilarin azadliq herekatinin bascisi Seyx Samil bu yerlerde olur Onun meqsedi carizmin siyasetinden narazi olan yerli ehalini usyana qaldiraraq Kaxetiyaya girmek ve turklerle birlesmek idi Lakin muridlere ve usyancilara qarsi bolgeye ruslar elave quvveler yeridirler Bir nece vurusmadan sonra Imam Samil geri cekilmeye mecbur olur Bu bolgeni nezaretde saxlamaq ucun carizmin apardigi tedbirlerden biri de yerli ehalinin zorla xristianlasdirmasi idi XIX esrde carizm bu yerlerde bir nece defe xristianlasdirma siyaseti aparmaga cehd etse de onlarin hamisina yerli muselmanlar usyanla cavab verir Balakenin merkezinde xristian kilsesinin bunovresinin qoyulmasi merasiminde yuksek rus zabiti ve kesis Qallacovlar neslinden olan Qallacov Abdulla terefinden oldurulur Qallacov Abdullanin bu iki sexsi oldurmesinde sebeb ise bu tikintinin bunovresini qoyan sexsin onun oz qayninin olmasi idi Onun qayni Qallacov Georgiye xristianligi qebul etdikden sonra bu adi alir ruslar terefinden dininden donmek ve Balakenin merkezinde kilse tikmek ucun pul teklif olunur Onun yeznesi Qallacov Abdullada hemin zamanlarda taninan ve sozu kecen sexslerden oldugu ucun Georgi xristianligin qebuluna Abdullanin ogullarindan baslamaq isteyir Bu teklife qezeblenen Abdulla onu oldurmek istese de onu tapa bilmir ve bu sebebden yuksek rus zabitini ve kesisi oldurur Neticede onu edam qerari gozlese de iki mecmeyi qizil qan diyeti odendikden sonra o Sibire surgun olunur ve orada Dizenteriya xesteliyinden vefat edir Bu hadiseden sonra Haci Murtuz terefinden Zaqatalada usyan qaldirilir Yerli ehalinin qezebinden qorxuya dusen car memurlari kilsenin tikintisini dayandirirlar Hemcinin bax Ruslarin bu yerlerde apardigi xristianlasdirma siyaseti onlarin ozlerine Qafqazda dayaq hesab etdikleri ermenilerin bu bolgeye axini ucun serait yaradir Bu diyarin iqtisadiyyatinin tarmar edilmesinde ermeni tacir selemcileri xususi fealliq gosterir Bolgenin iqtisadiyyatini ele kecirmek isteyen ermenilere hakimiyyetde olan ruslar muxtelif vasitelerle kendlilere borc verib sonradan borcu yigilan kendlileri torpaqlarini herraca cixarmaga mecbur etmekle vergileri kendlilerin evezine odeyib sonradan onlarin torpaqlarina yiyelenmekle ve diger usullarla yardim gosterirler Ermenilerden faizle borc alan kendliler son neticede torpaqlarini yalniz onlara satmaq mecburiyyeti qarsisinda qalirdilar XIX esrin sonuna dogru selemci tacirlerin istismarci iqtisadi siyaseti kendlilerin ciddi naraziligina sebeb olur Muselmanlarin qezebine gele bileceklerinden qorxan ermeniler buna qarsi hazirliq gorurler Burada onlarin her cur silahlara ve partlayici maddelere malik gizli milletci komitesi fealiyyete baslayir Varli ermeniler terefinden maliyyelesdirilen bu komite bolgenin nufuzlu adamlarina qarsi gizli terrorla mesgul olur Ehalinin haqli naraziligina sebeb olmus mustemlekecilik siyasetinin amansizligi bu yerlerde qacaqciliq herakatinin vuset almasina getirib cixarir Yerli qacaqlarin ekseriyyeti carizmin idare orqanlarinin ozbasinaliqlarina rusvetxorluga ve qanunsuz hereketlerine qarsi mubarize aparirlar Belece Balaken Birinci dunya muharibesine qeder rus imperiyasinin mustemlekecilik siyasetine qarsi etiraz ve usyanlarla dolu agri acili qanli bir tarix yasayir XX esrde 1918 ci il 28 mayda Azerbaycanin istiqlalinin elan olunmasi xeberini Balaken ehalisi bunu azad ve xosbext gunlerin soragi kimi qarsiladi Lakin hemin dovrun siyasi veziyyetinden istifade edib bu bolgede yasayan xalqlar arasinda milli nifaq salaraq gerginliyi artirmaq isteyen quvveler de az deyildi Doguldugu torpagin tesebbusunu ceken ziyalilar pis niyyetli quvvelerin qarsisini almaq ucun boyuk sayiqliq gosterirler Bele adamlardan biri de Qori seminariyasinda dahi bestekar U Hacibeyovla birge oxumus sonralar onunla qohum olmus Qabaqcollu avar Hemzet bey Xelilov idi O Zaqafqaziya Seymi dagildiqdan sonra basciliq etdiyi azerbaycanlilardan ibaret suvari destelerini Tiflisden Balakene getirir ve Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin yeni yaranan ordusunun terkibinde bu erazinin serhedlerini muhafizede emin amanligin qorunmasinda feal istirak edir Balakenliler hemise megrur cesur olduqlari kimi de emeksever ve dovletciliye sadiq insanlar olmuslar Ikinci dunya muharibesi zamani Azerbaycan fasist Almaniyasinin hucumuna meruz qalanda balakenliler de Vetenin mudafiesi ucun ayaga qalxdilar Balakenden doyus cebhelerine 6882 nefer yola dusdu Onlardan 2315 neferi fasizmle mubarizede helak oldu Doyus meydanlarinda gosterdikleri herbi sucaetlerine gore yuzlerle muharibe istirakcisi orden ve medallarla teltif edildi Muharibeden sonraki berpa illerinde Balaken rayonu kecmis SSRI kimi neheng bir dovletin erazisinde yegane rayon olmusdur ki eyni vaxtda 18 nefer adam o dovrun en yuksek dovlet teltifine Sosialist Emeyi Qehremani adina layiq gorulmusdur XX esrin 70 80 ci illerinde Balaken iqtisadi sosial ve medeni sahelerde daha suretle inkisaf etmeye basladi Hemin dovrde Balaken ve Mazim caylarinin uzerinde boyuk korpuler salindi ehalinin heyat seviyyesi xeyli yukseldi kendler tamamile oz simasini deyisdi gozelliyi ve rahatligi ile secilen minlerle ferdi yasayis evi tikildi onlarla inzibati bina senaye muessisesi yeni tipli mekteb binasi usaq bagcasi ve diger sosial obyektler tikilib istifadeye verildi Baki Balaken demiryolu cekildi Dagliq Qarabagi Azerbaycandan qoparmaq isteyen ermenilerin teqsiri neticesinde baslanan Qarabag muharibesi zamani da balakenliler etiraz seslerini ucaldib oz ogullarini xeyanetkar ermenilerle vurusmaq ucun cebheye yola saldilar Azerbaycan torpaqlarinin mudafiesi ugrunda ermeni qesbkarlari ile geden doyuslerde 151 nefer balakenli sehid 90 nefer elil olmusdur Muasir dovrde Rusiya ve Gurcustanla hemserhed olan Balaken 1991 1994 cu illerde cox kesmekesli gunler yasadi Xaricden idare olunan bezi quvveler Azerbaycanin parcalanmasina can ataraq ve olkede movcud olan gergin veziyyetden hakimiyyet orqanlarinin zeifliyinden sui istifade ederek burada esrler boyu bir yerde yasayan azerbaycanli avar inqiloy ve basqa xalqlari toqqusdurmaga calisirdilar Ancaq Azerbaycanin dovletciliyine sadiq olan balakenliler hec bir provakasiyaya uymadilar Olkenin butovluyune zerbe vuracaq milletlerarasi munaqisenin yaranmasina yol vermediler Cografi movqeyiAzerbaycanin simal qerbinde Boyuk Qafqazin cenub yamaclarinda 923 km sahe tutan Balaken rayonu simalda Rusiya Federasiyasi Dagistan MR qerb ve cenub qerbde Gurcustan serqde ise Zaqatala rayonu ile hemserheddir Tebieti Balaken rayonu Azerbaycanin esrarengiz tebiete boyuk rekreasiya turizm resurslarina malik rayonlarindan biridir Rayon gezmeli gormeli yerlerle zengindir Katexcay selalesi Imambulaq Ariliq Qaracay Razvedka Mazimqara Mirovoy Voda Serif kendinde Bagman Bulagi ve s bele yerlerdendir Balakenin zengin mese ortuyu olkenin mese ehtiyatlarinin 5 ni teskil edir Meselerinde palid veles fistiq qizilagac akasiya ve s agaclar bitir Qanix Alazan cayi boyunca Tugay meseleri vardir Derman bitkileri ile zengindir Maraqlidir ki dunyada Susadan basqa hec yerde bitmeyen xaribulbul adli meshur gul Balaken rayonunda bitir Rayonun faunasi da zengindir Dag ve duzenlik meselerinde qonur ayi dag kecisi canavar caqqal tulku qaban dovsan cuyur ve s heyvanlar yasayir Boyukluyune gore Azerbaycanda ikinci olan Zaqatala qorugunun 3 4 u Balaken rayonunun erazisine dusur En iri caylari Qanix Alazan Balakencay Katexcay ve Mazimcaydir Iqlimi Balaken ucun esasen rutubetli subtropik ve dag tundra iqlimi seciyyevidir Rayonda 4 iqlim qursagi movcuddur Duzenlik ve dageteyi hissede mulayim ve yarimrutubetli subtropik yuksek dagliq yerlerde soyuq ve rutubetlidir Rayonun 65 inde subtropik iqlim qursagi movcuddur Yanvar ayinda orta temperatur 1 5 7 8 derece iyulda 10 5 24 5 derece teskil edir Illik yagintinin miqdari 600mm den 1400mm e qeder olur Maksimum temperatur adeten iyul ayinda musahide olunur ve 37 dereceye cata biler Yagintilarin illik miqdari 890 mm dir Buxarlanmanin illik miqdari 824 mm dir Inzibati bolguAzerbaycan Respublikasi Dovlet Statistika Komitesinin melumatina gore 2013 cu ile olan veziyyetine esasen rayon inzibati cehetden 1 seher 1 qesebe ve 18 kend inzibati erazi dairesine bolunur rayonda umumi sayi 57 olan kend yasayis menteqeleri kend inzibati erazi dairelerine daxildir Inzibati erazi daireleri ve onlarin ehate etdiyi yasayis menteqeleri Inzibati erazi dairesinin adi Ehate etdiyi erazi vahidleriBalaken seher inzibati erazi dairesiBalaken seheriQabaqcol qesebe inzibati erazi dairesiQabaqcol qesebesiKatex kend inzibati erazi dairesiKatex kendiBeretbine kendiItitala kend inzibati erazi dairesiItitala kendiKortala kend inzibati erazi dairesiKortala kendiQarahacili kendiBeceqarbine kendiPustetala kend inzibati erazi dairesiPustetala kendiMollacibine kendiQamistala kendiQaraveli kendiQadasbine kendiPirqax kendiMahamalar kend inzibati erazi dairesiMahamalar kendiSolban kendiQasbine kendiQaracabine kendiQullar kend inzibati erazi dairesiQullar kendiAciliqbine kendiGerekli kend inzibati erazi dairesiGerekli kendiMazimcay kendiCorcorbine kendiPoctbine kendiTulu kend inzibati erazi dairesiTulu kendiMazimqarisan kendiMazimustu kendiTalalar kend inzibati erazi dairesiTalalar kendiHetovlar kendiBayrambine kendiHenife kend inzibati erazi dairesiHenife kendiGuluzanbine kendiMelikzade kendiRocehmed kendiMurguztala kendiBoyuktala kendiEyritala kendiCincartala kendiGoyemtala kendiQazma kend inzibati erazi dairesiQazma kendiBedagar kendiSambulbine kendiCillik kendiOkuzovtala kendiDarvazbine kendiSaribulaq kend inzibati erazi dairesiSaribulaq kendiCederovtala kendiAgkilse kendiKilsebuqov kendiSambul kend inzibati erazi dairesiSambul kendiIsaxligirme kendiMesesambul kend inzibati erazi dairesiMesesambul kendiQazboluk kendiSerif kend inzibati erazi dairesiSerif kendiYeni Serif kend inzibati erazi dairesiYeni Serif kendiQaysa kend inzibati erazi dairesiQaysa kendiAbjit kendiXalatala kend inzibati erazi dairesiXalatala kendiGoyrucluk kendiBalaken Qabaqcol Qaysa Mesesambul Serif Rocehmed Sambulbine Sambul Xalatala Ititala Katex Kortala Darvazbine Qaracabine Qazma Bedagar Pustetala Mazimqarisan Katex kilsesi Ariliqbine monastir kompleksiBalaken rayonunun xeritesi seherler qesebeler kendler arxeoloji obyektler turbeler mescidler korpuler qalalar kilselerYerli ozunuidare2004 cu ilde rayondaki belediyyelerin sayi 24 idi Belediyyeler ve onlarin ehate etdiyi yasayis menteqeleri Belediyyenin adi Ehate etdiyi erazi vahidleriBalaken seher belediyyesiBalaken seheriQabaqcol qesebe belediyyesiQabaqcol qesebesiKatex belediyyesiKatex kendiBeretbine kendiItitala belediyyesiItitala kendiKortala belediyyesiKortala kendiQarahacili kendiBeceqarbine kendiPustetala belediyyesiPustetala kendiMollacibine kendiQamistala kendiQaraveli kendiQadasbine kendiPirqax kendiQasbine belediyyesiQasbine kendiQaracabine kendiMahamalar belediyyesiMahamalar kendiSolban kendiQullar belediyyesiQullar kendiAciliqbine kendiGerekli belediyyesiGerekli kendiMazimcay kendiPoctbine belediyyesiPoctbine kendiCorcorbine kendiTulu belediyyesiTulu kendiMazimqarisan kendiMazimustu kendiTalalar belediyyesiTalalar kendiHetovlar kendiBayrambine kendiHenife belediyyesiHenife kendiGuluzanbine kendiMelikzade kendiBoyuktala kendiCincartala kendiGoyemtala kendiRocehmed belediyyesiRocehmed kendiMurguztala kendiEyritala kendiQazma belediyyesiQazma kendiBedagar kendiSambulbine kendiCillik kendiOkuzovtala kendiDarvazbine kendiSaribulaq belediyyesiSaribulaq kendiAgkilse kendiKilsebuqov kendiCederovtala belediyyesiCederovtala kendiSambul belediyyesiSambul kendiIsaxligirme kendiMesesambul belediyyesiMesesambul kendiQazboluk kendiSerif belediyyesiSerif kendiYeni Serif belediyyesiYeni Serif kendiQaysa belediyyesiQaysa kendiAbjit kendiXalatala belediyyesiXalatala kendiGoyrucluk kendi 29 may 2009 cu ilde Cederovtala ve Rocehmed belediyyeleri legv edildi Cederovtala belediyyesinin ehate etdiyi Cederovtala kendi Saribulaq belediyyesine Rocehmed belediyyesinin ehate etdiyi Rocehmed Murguztala ve Eyritala kendleri ise Henife belediyyesine daxil edildi Belelikle belediyyelerin sayi 22 ye endi 30 may 2014 cu il tarixinden etibaren rayonda 1 i seher 1 i qesebe ve 18 i kend belediyyeleri olmaqla 20 belediyye fealiyyet gosterir Bu tarixedek movcud olmus Qaracabine ve Qasbine kendlerini ehate eden Qasbine belediyyesi ve Corcorbine ve Postbine kendlerini ehate eden Postbine belediyyesi 978 IVQD nomreli Azerbaycan Respublikasinin Qanununa esasen legv edilmis Corcorbine ve Postbine kendleri Gerekli belediyyesine Qaracabine ve Qasbine kendleri ise Mahamalar belediyyesine daxil edilmisdir Belediyyeler ve onlarin ehate etdiyi yasayis menteqeleri Belediyyenin adi Ehate etdiyi erazi vahidleriBalaken seher belediyyesiBalaken seheriQabaqcol qesebe belediyyesiQabaqcol qesebesiKatex belediyyesiKatex kendiBeretbine kendiItitala belediyyesiItitala kendiKortala belediyyesiKortala kendiQarahacili kendiBeceqarbine kendiPustetala belediyyesiPustetala kendiMollacibine kendiQamistala kendiQaraveli kendiQadasbine kendiPirqax kendiMahamalar belediyyesiMahamalar kendiSolban kendiQasbine kendiQaracabine kendiQullar belediyyesiQullar kendiAciliqbine kendiGerekli belediyyesiGerekli kendiMazimcay kendiCorcorbine kendiPoctbine kendiTulu belediyyesiTulu kendiMazimqarisan kendiMazimustu kendiTalalar belediyyesiTalalar kendiHetovlar kendiBayrambine kendiHenife belediyyesiHenife kendiGuluzanbine kendiMelikzade kendiRocehmed kendiMurguztala kendiBoyuktala kendiEyritala kendiCincartala kendiGoyemtala kendiQazma belediyyesiQazma kendiBedagar kendiSambulbine kendiCillik kendiOkuzovtala kendiDarvazbine kendiSaribulaq belediyyesiSaribulaq kendiCederovtala kendiAgkilse kendiKilsebuqov kendiSambul belediyyesiSambul kendiIsaxligirme kendiMesesambul belediyyesiMesesambul kendiQazboluk kendiSerif belediyyesiSerif kendiYeni Serif belediyyesiYeni Serif kendiQaysa belediyyesiQaysa kendiAbjit kendiXalatala belediyyesiXalatala kendiGoyrucluk kendiEhalisiSayin dinamikasi 1 noyabr 1931 ci il tarixine 1 096 km olan rayon erazisinde 7 kend sovetliyine daxil olan 39 kendde 1 yanvar 1930 cu il tarixine olan cari hesablamalara esasen 24 493 nefer ehali yasayirdi 84 il 1930 2014 erzinde rayon ehalisi teqriben 3 83 defe artaraq 1 yanvar 2014 cu ilde 93 796 nefer teskil etmisdir Muvafiq gosterici umumolke miqyasinda teqriben 3 77 ye beraber olmusdur bele ki olke ehalisi qeyd edilen tarixlerde 2510 8 min neferden 9477 1 min neferedek artmisdir SSRI nin dagilmasindan once heyata kecirilmis son siyahiyaalinma zamani yeni 12 19 yanvar 1989 cu ilde rayonun ehalisi 33 305 neferi kisiler 35 538 neferi qadinlar olmaqla 68 843 nefer idi onlardan 4 041 neferi kisiler 4 093 neferi qadinlar olmaqla 8 134 neferini seher ehalisi 29 264 neferi kisiler 31 445 neferi qadinlar olmaqla 60 709 neferini ise kend ehalisi teskil edirdi Yerlesmesi Azerbaycan Respublikasi Dovlet Statistika Komitesinin melumatlarina esasen rayon ehalisinin 1990 2015 ci illerde kend ve seher yasayis menteqeleri uzre bolgusu Iller Seher ehalisi x 1000 Kend ehalisi x 1000 Cemi x 1000 1990 8 3 61 4 69 71991 9 0 63 5 72 51992 9 2 64 3 73 51993 9 4 67 1 76 51994 9 7 67 8 77 51995 9 7 69 6 79 31996 9 8 70 8 80 61997 10 0 71 6 81 61998 10 1 72 7 82 81999 9 9 73 8 83 72000 10 0 74 5 84 52001 10 0 75 1 85 12002 10 1 75 6 85 72003 10 1 76 1 86 22004 10 2 76 5 86 72005 10 2 77 1 87 32006 10 2 77 7 87 92007 10 3 78 1 88 42008 10 3 78 7 89 02009 10 3 79 4 89 72010 10 4 80 1 90 52011 10 4 80 7 91 12012 10 4 81 7 92 12013 10 5 82 5 93 02014 14 3 79 5 93 82015 14 5 80 4 94 92016 14 7 81 2 95 9Erazi 1 yanvar 2007 ci il tarixine olan resmi melumata esasenCemi Kisiler Qadinlar Balaken rayonu 87 365 100 00 42 867 100 00 44 498 100 00Balaken seheri 9 105 10 42 4 417 10 30 4 688 10 54Qabaqcol qesebesi 1 011 1 21 457 1 12 554 1 29Katex kend ied 7 177 8 57 3 488 8 55 3 689 8 59Mahamalar kend ied 6 548 7 82 3 259 7 99 3 289 7 66Qazma kend ied 6 462 7 72 3 208 7 87 3 254 7 58Henife kend ied 5 787 6 91 2 901 7 11 2 886 6 72Qullar kend ied 5 569 6 65 2 707 6 64 2 862 6 66Tulu kend ied 5 441 6 50 2 638 6 47 2 803 6 53Gerekli kend ied 4 820 5 76 2 294 5 63 2 526 5 88Talalar kend ied 4 784 5 71 2 367 5 80 2 417 5 63Qaysa kend ied 3 476 4 15 1 695 4 16 1 781 4 15Mesesambul kend ied 3 334 3 98 1 635 4 01 1 699 3 96Serif kend ied 3 182 3 80 1 505 3 69 1 677 3 90Kortala kend ied 2 835 3 39 1 404 3 44 1 431 3 33Yeni Serif kend ied 2 962 3 54 1 463 3 59 1 499 3 49Pustetala kend ied 2 218 2 65 1 097 2 69 1 121 2 61Saribulaq kend ied 2 200 2 63 1 069 2 62 1 131 2 63Ititala kend ied 2 029 2 42 966 2 37 1 063 2 47Sair 5 013 5 99 2 442 5 99 2 571 5 99Erazi 2009 cu il siyahiyaalinmasinin yekunlarina esasenCemi Kisiler Qadinlar Balaken rayonu 89 827 100 00 44 012 100 00 45 815 100 00Balaken seheri 9 317 10 37 4 351 9 89 4 966 10 84Qabaqcol qesebesi 999 1 11 456 1 04 543 1 19Katex kend ied 7 542 8 40 3 735 8 49 3 807 8 31Mahamalar kend ied 7 265 8 09 3 527 8 01 3 738 8 16Qazma kend ied 6 837 7 61 3 393 7 71 3 444 7 52Henife kend ied 6 435 7 16 3 192 7 25 3 243 7 08Qullar kend ied 5 987 6 67 2 903 6 60 3 084 6 73Tulu kend ied 5 881 6 55 2 906 6 60 2 975 6 49Gerekli kend ied 5 230 5 82 2 513 5 71 2 717 5 93Talalar kend ied 5 298 5 90 2 648 6 02 2 650 5 78Qaysa kend ied 3 602 4 01 1 786 4 06 1 816 3 96Mesesambul kend ied 3 498 3 89 1 722 3 91 1 776 3 88Serif kend ied 3 293 3 67 1 629 3 70 1 664 3 63Kortala kend ied 3 162 3 52 1 562 3 55 1 600 3 49Yeni Serif kend ied 3 118 3 47 1 577 3 58 1 541 3 36Xalatala kend ied 2 785 3 10 1 368 3 11 1 417 3 09Sambul kend ied 2 621 2 92 1 303 2 96 1 318 2 88Pustetala kend ied 2 387 2 66 1 189 2 70 1 198 2 61Saribulaq kend ied 2 330 2 59 1 169 2 66 1 161 2 53Sair 2 240 2 49 1 083 2 46 1 157 2 53 2009 cu il siyahiyaalinmasinin yekunlarina esasen 57 kendden 4 unde Goyemtala Darvazbine Abjit ve Mazimqarisan ehali yasamir Tebii artim Azerbaycan Respublikasi Dovlet Statistika Komitesinin 1990 2015 ci illere olan cari hesablamalarina esasen Balaken rayonunda ehalinin tebii artimi Iller Ehali x 1000 Diri dogulanlar Olenler Tebii artim Diri dogum emsali 1000 e Olum emsali 1000 e Tebii artim emsali 1000 e 1990 72 5 2 048 478 1 570 29 2 6 8 22 41995 80 6 1 727 590 1 137 22 7 7 8 14 92000 85 1 1 173 573 600 13 9 6 8 7 12001 85 7 1 155 536 619 13 6 6 3 7 32002 86 2 1 034 594 440 12 1 7 0 5 12003 86 7 984 570 414 11 5 6 6 4 92004 87 3 1 221 614 607 14 2 7 1 7 12005 87 9 1 194 583 611 13 8 6 7 7 12006 88 4 1 201 638 563 13 8 7 3 6 52007 89 0 1 166 636 530 13 3 7 3 6 02008 89 7 1 317 590 727 15 0 6 7 8 32009 90 5 1 508 621 887 16 8 6 9 9 92010 91 1 1 363 629 734 15 0 6 9 8 12011 92 1 1 727 627 1 100 18 9 6 8 12 12012 93 0 1 545 639 906 16 7 6 9 9 82013 93 8 1 442 625 817 15 4 6 7 8 72014 94 9 1 604 603 1 0012015 95 9 1 612 629 983Yas ve gender strukturu Azerbaycan Respublikasi Dovlet Statistika Komitesinin 1 yanvar 2014 cu il tarixine olan cari hesablamalarina esasen Balaken rayonu ehalisinin yas qruplarina gore tesnifi Yas qrupu Kisiler Qadinlar Cemi 0 4 4086 8 82 3483 7 34 7569 8 075 9 2469 5 33 2310 4 87 4779 5 0910 14 2933 6 33 2834 5 97 5767 6 1515 19 4137 8 93 3927 8 27 8064 8 6020 24 5158 11 13 4880 10 28 10038 10 7025 29 4493 9 70 4457 9 39 8950 9 5430 34 3515 7 59 3485 7 34 7000 7 4635 39 3159 6 82 3310 6 97 6469 6 9040 44 3283 7 08 3643 7 68 6926 7 3845 49 3680 7 94 3813 8 03 7493 7 9950 54 3578 7 72 3869 8 15 7447 7 9455 59 2366 5 11 2802 5 90 5168 5 5160 64 1320 2 85 1668 3 52 2988 3 1965 69 693 1 49 873 1 84 1566 1 6770 74 596 1 29 718 1 51 1314 1 4075 79 549 1 18 790 1 67 1339 1 4380 84 244 0 53 411 0 87 655 0 7085 89 60 0 13 117 0 25 177 0 1990 94 16 0 03 57 0 12 73 0 0895 99 2 0 00 12 0 03 14 0 01100 ve 0 0 00 0 0 00 0 0 00Cemi 46337 100 00 47459 100 00 93796 100 00Etnik terkibi Balaken dairesi ehalisinin etnik terkibi 1926 Azerbaycanlilar 55 84 Avarlar 42 44 Digerleri 1 72 Etnik qrup Zaqatala qezasinin Balaken dairesinin ehalisi 17 dekabr 1926 ci il sa Kisiler Qadinlar Cemi Cemi 9 596 100 00 8 344 100 00 17 940 100 00Azerbaycanlilar 5 301 55 24 4 717 56 53 10 018 55 84Avarlar 4 078 42 50 3 536 42 38 7 614 42 44Ermeniler 85 0 89 32 0 38 117 0 65Gurculer 31 0 32 3 0 04 34 0 19Lezgiler 16 0 17 4 0 05 20 0 11Ruslar 11 0 11 7 0 08 18 0 10Kurdler 12 0 13 3 0 04 15 0 08Dag yehudileri 4 0 04 10 0 12 14 0 08Ukraynalilar 0 0 3 0 04 3 0 02Farslar 0 0 1 0 01 1 0 01Digerleri 58 0 60 28 0 33 86 0 48Balaken rayonu ehalisinin etnik terkibi 1939 Azerbaycanlilar 54 46 Avarlar 35 35 Ruslar 5 88 Digerleri 4 31 Etnik qrup 1939 sa 1959 sa 1970 sa 1979 sa Sayi Sayi Sayi Sayi Cemi 32 964 100 00 35 510 100 00 51 219 100 00 59 140 100 00Azerbaycanlilar 17 953 54 46 25 071 70 60 34 261 66 89 40 817 69 02Avarlar 5 407 35 35 7 971 22 45 14 626 28 56 16 987 28 72Lezgiler 6 248 903 2 54 872 1 70 180 0 30Ruslar 1 938 5 88 815 2 30 581 1 13 409 0 69Ermeniler 374 1 13 231 0 65 189 0 37 147 0 25Gurculer 103 0 31 42 0 12 93 0 18 95 0 16Ukraynalilar 267 0 81 46 0 09 36 0 06Yehudiler 27 0 08 12 0 03 3 0 01 12 0 02Kurdler 36 0 11 2 0 01 8 0 02 5 0 01Digerleri 611 1 87 463 1 30 540 1 05 452 0 77Balaken rayonu ehalisinin etnik terkibi 2009 Azerbaycanlilar 72 75 Avarlar 26 58 Ruslar 0 14 Lezgiler 0 10 Digerleri 0 43 Etnik qrup 27 yanvar 3 fevral 1999 cu il sa 13 22 aprel 2009 cu il sa Kisiler Qadinlar Cemi Kisiler Qadinlar Cemi Cemi 40 778 100 00 42 954 100 00 83 732 100 00 44 012 100 00 45 815 100 00 89 827 100 00Azerbaycanlilar 27 654 67 82 29 020 67 56 56 674 67 69 31 910 72 50 33 439 72 99 65 349 72 75Avarlar 11 950 29 31 12 465 29 02 24 415 29 16 11 868 26 97 12 006 26 21 23 874 26 58Ruslar 66 0 16 171 0 40 237 0 28 18 0 04 110 0 24 128 0 14Lezgiler 91 0 22 128 0 30 219 0 26 41 0 09 50 0 11 91 0 10Gurculer 843 2 07 888 2 07 1 731 2 07 12 0 03 26 0 06 38 0 04Saxurlar 19 0 04 15 0 03 34 0 04Turkler 16 0 04 27 0 06 43 0 05 10 0 02 18 0 04 28 0 03Tatarlar 8 0 02 31 0 07 39 0 05 1 0 00 10 0 02 11 0 01Digerleri 147 0 36 190 0 44 337 0 40 133 0 30 141 0 31 274 0 31Ukraynalilar 3 0 01 31 0 07 34 0 04Ermeniler 0 0 3 0 01 3 0 00 Rayonda 15 ve ya 27 etnik qrupa mensub ehali yasayir Bunlardan sayca en boyukleri azerbaycanlilar qafqazdilli avarlar ingiloylar ve farsdilli qaracilardir Qafqazdilli avarlar seherde ehalinin 14 i Balaken seherinde Qabaqcol qesebesinde Solban Mesesambul Cincartala Beretbine Mazimcay Rocehmed Cederovtala Katex Mahamalar Saribulaq ve Goyemtala kendlerinde yasayirlar Ingiloylar rayonun Ititala kendinde yasayirlar muselmandirlar Eliabad Mosul ve Yengiyanda oldugu kimi Kartvel dillerinin cenub qrupuna daxil olan Gurcu dilinin Ingiloy dialektinin Eliabad sivesinde danisirlar Farsdilli qaracilar Guluzanbine Melikzade ve az sayda Sambulbine kendlerinde yasayirlar Gorkemli sexsleri Abbasov Abbas Mehemmed oglu Ictimai xadim Xeyriyyeci Balaken seheri Bulbul adina musiqi mektebi direktoru 1970 2007 Butdayev Ehmed Haci oglu Ictimai xadim Xeyriyyeci Kortala kend 267 nomreli aptekin mudiri 1961 1994 Bayramova Necibe Qurban qizi Xeyriyyeci Balaken rayonu Kommunizm Kolxozunun sedri 1980 1987 Tarixi sexsiyyet Zaqatala usyaninin baslamasinda boyuk rolu olmusdur Eli Ansuxski xeyriyyeci Azerbaycan SSR Ali Sovetinin 1990 1995 XII cagiris ve Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin 1995 1996 I cagiris deputati Ilham Ismayil oglu Mehdiyev General leytenant Veten Muharibesi Qehremani Fuzuli Huseynov aktyor emekdar artist Osman Gunduz IKT mutexessisi alim pedaqoji elmler namizedi Lalezar Mustafayeva aktrisa Mustafa Mustafayev texniki elmler namizedi Qeybulla Qeybullayev professor Qurban Ehmedov fizika ve riyaziyyat uzre felsefe doktoru Rebiyyet Aslanova felsefe elmleri doktoru Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin II III ve IV cagiris deputati Rufet Ehmedzade sair Kirpi jurnalinin redaktoru Telman Adigozelov aktyor Azerbaycan Respublikasinin xalq artisti Esedulla Qurbanov felsefe elmleri doktoru Resul Cunayev idmanci Dunya 2015 ve Avropa 2008 2010 cempionu Dunya Kuboku 2015 ve Avropa Oyunlarinin 2015 qalibi Naile Islamzade televiziya aparicisi Azerbaycanin emekdar artisti 1998 Iqtisadi xarakteristikasiBalaken coxsaheli teserrufata malikdir Burada tutunculuk baramaciliq ariciliq meyvecilik esasen qerzekli meyvecilik daha cox inkisaf etmisdir Iqtisadiyyatinda heyvandarliq ve taxilciliq da muhum yer tutur Balaken olkenin en cox qargidali tedaruk eden rayonudur Senayesi esasen kend teserrufati mehsullarini emal edir Rayonda tutun fermentlesdirme konserv zavodlari findiq emali muessisesi kerpic zavodu istehsalat ve mese kombinatlari vardir Medeniyyet tehsil ve sehiyye muessiseleriBalaken rayonunda 49 umumtehsil mektebi 25 mektebeqeder 5 mektebdenkenar usaq terbiye muessisesi texniki pese ve musiqi mektebleri 44 kitabxana 25 klub 5 medeniyyet evi fealiyyet gosterir Umumtehsil mekteblerinin 35 i orta 10 u esas 4 u ibtidaidir Balaken rayonunda Internat esas mektebi ve xususi qabiliyyetli sagirdlerin istedad ve qabiliyyetlerinin daha da inkisaf etdirilmesine xidmet eden texniki ve humanitar temayullu lisey fealiyyet gosterir 2007 2008 ci il tedris ilinde umumtehsil mekeblerinde 14878 nefer usaq ve gencin telim ve terbiyesi ile 1858 nefer muellim mektebeqeder usaq terbiye muessiselerinde 1330 nefer usagin terbiyesi ile 170 nefer terbiyeci mesgul olmusdur 5 meketebdenkenar usaq terbiye muessisesinde o cumleden Usaq Yaradiciliq Merkezinde Ekoloji Terbiye ve Tecrubecilik Merkezinde Usaq Texniki Yaradiciliq Merkezinde Sahmat uzre Usaq Gencler Idman Mektebinde Usaq Gencler Idman mektebinde 300 derneye 4262 nefer sagird celb edilmisdir Hemin muessiselerde 176 nefer muellim ve dernek rehberi calisir Umumtehsil meketeblerinde calisan muellimlerin 3 neferi Emekdar muellim 3 neferi orden ve medallarla teltif olumus 19 neferi ali kateqoriyali muellimdir Mekteblerden 18 i mektebeqeder usaq terbiye muessiselerinden 8 i bir tipli layihe esasinda tikilmis binalarda fealiyyet gosterir 36 mekteb bes gunluk is heftesi ile isleyir Telim mesgeleleri 41 mektebde azerbaycan dilinde 3 de rus dilinde 4 de azerbaycan ve rus dillerinde 1 de azerbaycan ve gurcu dillerinde kecirilir Mekteblerin ekseriyyetinin zengin tedris bazasi vardir Texniki ve humanitar temayullu liseyde muasir tipli komputerleri olan komputer kabineti qurasdirilmisdir Bu tedris muessisesi rayonun habele Azerbaycanin en qabaqcil tedris muessiselerindendir Fealiyyete basladigi vaxtdan 2007 ci ile qeder liseyin 362 mezunu olmus onlardan 313 neferi ali mekteblere qebul olmuslar 34 nefer fenn olimpiadalarinin respublika turunun qalibi olmus 37 nefer mezun liseyi ferqlenme attestati ile bitirmis ve respublikanin en nufuzlu ali mekteblerine qebul olunmuslar Umumiyyetle rayon uzre 2007 ci il XI sinifi bitiren 1106 mezunun 151 neferi test usulu ile kecirilen qebul imtahanlarinda muveffeq olaraq ali mekteblere qebul olmusldur 2007 ci il ilde 600 sagird yerlik seher 3 sayli orta mektebinin 120 sagird yerlik Beretbine esas mektebinin 200 sagird yerlik 10 sinif otagi Qazma 2 sayli kend orta mektebinin 480 yerlik Ititala kend orta mektebinin 240 yerlik Katex 3 sayli kend orta mektebinin 120 sagird yerlik Rocehmed esas mektebinin yeni binalari tikilib istifadeye verilmis 800 sagird yerlik Nesimi adina seher 2 sayli orta mektebi esasli temir olunmus ve yeni avadanliqlarla temin edilmisdir Hal hazirda rayonun mekteblerinde 24 komputer kabineti qurasdirilmisdir Rayonun 39 mektebinde 384 eded muasir komputer desti var Usaq Yaradiciliq Merkezi Usaq Yaradiciliq Merkezi 1960 ci ilden tehsil sobesinin nezdinde fealiyyet gosterir Hemin muessisenin esas meqsedi sagirdlerin istedad ve bacariqlarini askar etmek inkisaf etdirmek kutlevi tedbirlerde istirakini teskil etmekle onlarda teskilatciligi asilamaqdir Hemin muessisede 62 qrupda muxtelif profilli derneklere 992 mektebli celb edilmisdir 23 qrupu muessisede 39 u umumtehsil mekteblerinde fealiyyet gosterir Muessisede Bedii qiraet Tebieti muhafize Toxuculuq Evdarliq Musiqi severler Dilcilik Kagiz el isleri Derzi Bicme tikme dernekleri fealiyyet gosterir ve bu derneklere ali ve orta ixtisas tehsilli kadrlar rehberlik edir Usaq Texniki Yaradiciliq Merkezi Usaq Texniki Yaradiciliq Merkezi 1976 ci ilden rayon tehsil sobesinin tabeliyinde fealiyyet gosterir Muessisede 63 qrup fealiyyet gosterir Hemin muessisede 19 adda derneye Bacariqli eller Texniki ekologiya Radio texnika Radiotexniki konstruktivlesdirme Informatika ve EHM Eylenceli fizika Genc dizayner Texniki estetika Ibtidai texniki modellesdirme Genc konstruktor Avtomodel Tikisin texnologiyasi Kinomexanika Radiorabite Kartinq Foto Radiomexanika Elektrotexnika Kimya texnologiya 945 mektebli celb olunmusdur Qruplarin 2 si seher 9 u kend mektebinde fealiyyet gosterir Usaq Texniki Yaradiciliq Merkezinin dernek uzvleri respublika uzre her il kecirilen Usaq ve yeniyetmelerin texniki yaradiciliq musabiqesi nde feal cixis edirler Maddi medeni irsiTalalar kilsesi Talalar kendi erazisinde qedim alban mebedi Katex kilsesi Zaqatala qorugunun qadagan zonasinda Balaken rayonu erazisinde yerlesen V esre aid alban kilsesi Minareli mescid Balaken seherinde yerlesen XIX esre aid unikal minareli mescid Murtuz qala Balaken rayonunun Mahamalar kendi erazisinde XVIII XIX esre aid tarixi abide MetbexBalakenin ozunemexsus milli kulinariyasi vardir Sac uzerinde bisirilen gunes remzi dasiyan maxara toyuq cigirtmasi iribuynuzlu heyvan icalatindan hazirlanan ev kolbasasi bagirsaq dolmasi adlanir et sor qabaq borani xengelleri halva cuttu et sor gicitken qabaq qutablari yerli dialektde xiteb adlanir soganca bos xengel balakenliler terefinden ozunemexsus terzde hazirlanib bisirilir SekillerMedeniyyet merkeziHemcinin baxAzerbaycanin inzibati bolgusuMenbeAzerbaycan Respcuttu ublikasinin inzibati erazi vahidleri Kend rayonlari sehife 853 Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde Mesul katib akademik T M Nagiyev Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2007 884 sehife ISBN 9789952441017 Arxeoloqlar Balakende tariximizin yeni sehifelerini acir Strategiya az Istifade tarixi 7 iyul 2015 Xeberin onlayn yayinlanma tarixi 11 13 14 sentyabr 2012 Arxivlesdirilib Balaken Zaqatala bolgesinin qedim tarixi abideleri Strategiya az Istifade tarixi 7 iyul 2015 Xeberin onlayn yayinlanma tarixi 09 37 21 fevral 2013 Arxivlesdirilib Archived from the original on 2015 07 07 Istifade tarixi 7 iyul 2015 Xeberin onlayn yayinlanma tarixi 11 31 17 iyul 2013 Muellifi Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi Buraxilisa mesul sexs Rza Allahverdiyev Baki 2015 134 sehife Muellifi Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi Buraxilisa mesul sexs Rza Allahverdiyev Baki 2016 132 sehife Qeydler1989 cu il siyahiyaalinmasi zamani rayonda bir seher yasayis menteqesi Balaken seheri var idi Muvafiq ilin 1 yanvar evveline olan mlumat Balaken seher ied Qabaqcol qesebe ied Balaken seher ied Qabaqcol qesebe ied Ilin 31 dekabr sonuna ve ya o biri ilin 1 yanvar ilk gunune olan melumat Muvafiq il erazinde Daha deqiqi 88 407 nefer Daha deqiqi 92 057 nefer Daha deqiqi 93 796 nefer SerhlerBu siyahiyaalinma zamani rayonda lezgiler kimi qeyde alinmis ehalinin mutleq ekseriyyeti eslinde etnik avarlar olmusdur IstinadlarRajony Azerbajdzhanskoj SSR Belokanskij rajon str 34 Prezidium Verhovnogo Soveta Azerbajdzhanskoj SSR Azerbajdzhanskaya SSR Administrativno territorialnoe delenie na 1 yanvarya 1961 go goda Baku Azerbajdzhanskoe gosudarstvennoe izdatelstvo Azerneshr 1961 278 str Azerbaycan Respublikasinin inzibati erazi vahidleri Kend rayonlari sehife 853 Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde Mesul katib akademik T M Nagiyev Azerbaycan cildi Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2007 884 sehife ISBN 9789952441017 az e qanun az 13 06 2000 Archived from the original on 2015 07 07 Istifade tarixi 2015 07 7 Archived from the original on 2015 06 27 Istifade tarixi 26 iyun 2015 Tesnifatlar inzibati erazi bolgusu tesnifati Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi 2016 02 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 25 iyun 2015 Rayon haqqinda Balaken Rayon Icra Hakimiyyeti Archived from the original on 2015 06 29 Istifade tarixi 29 iyun 2015 Azerbaycan Respublikasinin bezi rayonlarinin erazisinde belediyyelerin teskil edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi 715 IIQ sayli Qanunu az e qanun az 29 06 2004 Archived from the original on 2015 06 27 Istifade tarixi 2015 06 27 Azerbaycan Respublikasinda belediyyelerin birlesmesi yolu ile yeni belediyyelerin yaradilmasi haqqinda Azerbaycan Respublikasi 826 IIIQ sayli Qanunu az e qanun az 29 05 2009 Archived from the original on 2015 06 28 Istifade tarixi 2015 06 29 Belediyyelerin erazileri torpaqlari haqqinda Azerbaycan Respublikasinin Qanununa elave edilmis Azerbaycan Respublikasinda belediyyelerin siyahisi nin yeni redaksiyada verilmesi barede Azerbaycan Respublikasi 827 IIIQ sayli Qanunu az e qanun az 29 05 2009 Archived from the original on 2015 06 28 Istifade tarixi 2015 06 29 Belediyyelerin erazileri ve torpaqlari haqqinda Azerbaycan Respublikasi 771 IQ sayli Qanunu az e qanun az 07 12 1999 Archived from the original on 2015 06 27 Istifade tarixi 2015 06 25 Belediyyelerin erazileri ve torpaqlari haqqinda Azerbaycan Respublikasinin Qanununa elave edilmis Azerbaycan Respublikasinda belediyyelerin siyahisi nda deyisiklikler edilmesi barede Azerbaycan Respublikasi 978 IVQD sayli Qanunu az e qanun az 30 5 2014 Archived from the original on 2015 06 27 Istifade tarixi 2015 06 28 Perechen administrativno territorialnyh edinic soyuza SSR v alfavitnom poryadke Azerbajdzhanskaya SSR str 226 227 Administrativno territorialnoe delenie soyuza SSR Rajony i goroda SSSR Avtory Centralnyj Ispolnitelnyj Komitet Soyuza SSR Vserossijskij centralnyj ispolnitelnyj komitet Moskva Izdatelstvo Vlast Sovetov pri Prezidiume VCIK 1931 311 str Balaken rayonu Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi 2015 06 26 tarixinde Istifade tarixi 22 iyun 2015 Melumatlarin son yenilenme tarixi 1 yanvar 2014 cu il Zip 2014 07 02 at the Wayback Machine Azerbaycanda demoqrafik veziyyet Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi Archived from the original on 2015 06 27 Istifade tarixi 25 iyun 2015 Xeberin yayinlanma tarixi 13 02 2014 Archived from the original on 2016 12 20 Istifade tarixi 18 avqust 2015 Orijinal metn rus Istochnik Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1989 goda TOM 1 Chast 1 Tablica 3 Chislennost nalichnogo naseleniya soyuznyh i avtonomnyh respublik avtonomnyh oblastej i okrugov kraev oblastej rajonov gorodskih poselenij i sel rajcentrov Archived from the original on 2014 12 22 Istifade tarixi 5 iyul 2015 Orijinal metn rus Istochnik Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1989 goda TOM 1 Chast 1 Tablica 3 Chislennost nalichnogo naseleniya soyuznyh i avtonomnyh respublik avtonomnyh oblastej i okrugov kraev oblastej rajonov gorodskih poselenij i sel rajcentrov Archived from the original on 2015 06 26 Istifade tarixi 26 iyun 2015 Azerbaycan Respublikasi 2 Azerbaycan Respublikasinin iqtisadi ve inzibati rayonlari 2 6 2015 ci ilin evveline iqtisadi ve inzibati rayonlar elece de seher yasayis menteqeleri uzre ehalinin cins bolgusunde sayi sehife 75 Azerbaycanin ehalisi statistik bulleten Muellifi Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi Baki 2015 134 sehife Azerbaycanin ehalisi statistik bulleten Muellifi Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi Buraxilisa mesul sexs Rza Allahverdiyev Baki 2016 seh 74 III Azerbaycanin diger rayon ve seherleri Balaken rayonu sehife 41 Inzibati erazi vahidleri 2021 08 09 at the Wayback Machine Baki Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Isler Idaresinin Prezident Kitabxanasi 2007 252 sehife Bu kendde cemi 1 nefer yasayir Azerbaycanin tam bosalan kendleri AzNews az Archived from the original on 2015 06 27 Istifade tarixi 28 iyun 2015 Xeberin onlayn yayimlanma tarixi 08 12 2014 11 55 Archived from the original on 2015 06 26 Istifade tarixi 26 iyun 2015 Azerbaycanin ehalisi statistik bulleten Muellifi Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi Buraxilisa mesul sexs Rza Allahverdiyev Baki 2016 seh 83 2 Demoqrafik gostericiler sehife 89 Muellifi Azerbaycan Respublikasi Dovlet Statistika Komitesi Mecmuenin umumi rehberi Hemid Bagirov Mecmuenin hazirlanmasi ucun mesul sexs Rafael Suleymanov Baki 2015 814 sehife ISBN 5 86874 232 9 Naselenie Zakatalskogo uezda po perepisi 1926 goda Ethno Caucasus Etnodemografiya Kavkaza Archived from the original on 2015 10 18 Istifade tarixi 18 oktyabr 2015 Naselenie Belokanskogo rajona po perepisi 1939 goda Ethno Caucasus Etnodemografiya Kavkaza Archived from the original on 2015 06 27 Istifade tarixi 23 iyun 2015 Belokanskij rajon Azerbajdzhanskoj SSR Nacionalnyj sostav naseleniya po perepisi 1939 goda Ezhenedelnaya demograficheskaya gazeta Demoskop Weekly Archived from the original on 2015 06 27 Istifade tarixi 25 iyun 2015 Orijinal metn rus Istochnik RGAE RF byv CGANH SSSR fond 1562 opis 336 D D 966 1001 Nacionalnyj sostav naseleniya po SSSR respublikam oblastyam rajonam D D 256 427 tabl 26 Nacionalnyj sostav naseleniya rajonov rajonnyh centrov gorodov i krupnyh selskih naselennyh punktov Naselenie Belokanskogo rajona po perepisi 1959 goda Ethno Caucasus Etnodemografiya Kavkaza Archived from the original on 2015 06 27 Istifade tarixi 23 iyun 2015 Naselenie Belokanskogo rajona po perepisi 1970 goda Ethno Caucasus Etnodemografiya Kavkaza Archived from the original on 2015 06 27 Istifade tarixi 23 iyun 2015 Raspredelenie russkih i ukraincev po administrativno territorialnym edinicam Azerbajdzhanskoj SSR po perepisi 1970 goda bez Nagorno Karabahskoj AO Ethno Caucasus Etnodemografiya Kavkaza Archived from the original on 2015 06 27 Istifade tarixi 25 iyun 2015 Raspredelenie evreev i gorskih evreev po administrativno territorialnym edinicam Azerbajdzhanskoj SSR po perepisi 1970 goda bez Nagorno Karabahskoj AO Ethno Caucasus Etnodemografiya Kavkaza Archived from the original on 2015 06 27 Istifade tarixi 25 iyun 2015 Naselenie Belokanskogo rajona po perepisi 1979 goda Ethno Caucasus Etnodemografiya Kavkaza Archived from the original on 2015 06 27 Istifade tarixi 23 iyun 2015 Raspredelenie russkih i ukraincev po administrativno territorialnym edinicam Azerbajdzhanskoj SSR po perepisi 1979 goda bez Nagorno Karabahskoj AO Ethno Caucasus Etnodemografiya Kavkaza Archived from the original on 2015 06 27 Istifade tarixi 25 iyun 2015 2 Ehalinin etnik terkibinin formalasmasi xususiyyetleri deyismesi meylleri ve realliqlar sehife 78 Muellifler Sahbaz Muradov Cingiz Baxis Redaktor A Q Gozelova Baki 2013 135 sehife Orijinal metn az Lezgilerin sayinin bu dovrde keskin sekilde artmasi ise 3 defe esasen 1926 ci ilde ozlerini turk kimi qeyde aldiran lezgi dilli ehalinin 1939 cu ilde oz gercek etnik mensubiyyetleri ile qeyde alinmalari ile izah edile biler Eyni zamanda qeyd edek ki Balaken rayonunda yasayan avarlarin xeyli hissesi hemcinin Qax ve Zaqatala rayonlarinda yasayan saxurlarin bir qismi yanlis olaraq 1939 cu ilde lezgi kimi qeyde alinmislar Gorunur ki bu da Azerbaycanda butun Dagistan xalqlarinin enenevi olaraq lezgi kimi taninmasindan ireli gelirdi Diger terefden bu dovrde Dagistandan Azerbaycana miqrasiya eden lezgiler de olmusdur III Azerbaycanin diger rayon ve seherleri Balaken rayonu sehife 41 42 Inzibati erazi vahidleri Baki Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Isler Idaresinin Prezident Kitabxanasi 2007 252 sehife Ethnic composition of Azerbaijan by 1999 census Population statistics of Eastern Europe Archived from the original on 2015 06 27 Istifade tarixi 17 iyun 2015 Ethnic composition of Azerbaijan by 2009 census Population statistics of Eastern Europe Archived from the original on 2015 06 27 Istifade tarixi 20 mart 2015 Ehalisi Balaken Rayon Icra Hakimiyyeti Archived from the original on 2015 06 29 Istifade tarixi 29 iyun 2015 3 Results 3 1 Location Descriptions 3 1 1 The district of Balakǝn Qabaqcol page 5 Authors John M Clifton Gabriela Deckinga Laura Lucht Mak Janfer Calvin Tiessen SIL International 2005 17 pages Orijinal metn ing The total population of the district of Balakǝn is 84 000 of which 35 are Avar The number of people in the district has been growing over the past decade The population of the town of Balakǝn is 8 700 of which 14 are Avar The majority 63 of the people in the district as a whole and 85 of the people in the town are Azerbaijani Overall there are at least fifteen different ethnic groups in the district of Balakǝn including Inghiloi Tatar Lezgi Georgian and Russian The village of Qabaqcol is the oldest part of the Qabaqzcl administrative group The village is located appromixately 15 kilometers west of the town of Balakǝn There are eight villages in the Qabaqcol administrative group Qabaqcol Mesesambul Qaysa Sǝrif I Sǝrif II Xalatala Sambul and Saribulaq Sambul and Xalatala are the largest villages in the group The population of the Qabaqcol administrative group is 30 000 of which 92 are Avar It was estimated that both parents are Avar in approximately 87 of the households both parents are Azerbaijani in approximately 8 of the households and an Avar is married to an Azerbaijani in approximately 5 of the households In general it is rare to see mixed Avar Azerbaijani marriages in this community Most of the Avar in the villages of Sǝrif and Qabaqcol have come from Georgia In terms of age and gender 52 are under the age of 35 and 48 are female The population of the Qabaqcol group is growing with people moving from or returning from Dagestan Archived from the original on 2015 07 03 Istifade tarixi 3 iyul 2015 Orijinal metn az Hazirda kompakt sekilde Balaken rayonunun Qabaqcol qesebesinde Car Zilban Mazix Beretbine Cincartala Katex Mesesambul Mahamalar Goyemtala kendlerinde azerbaycanlilarla birlikde six qohumluq munasibetleri seraitinde yasayirlar yazar Doc Dr Mehebbet Pasayeva sayfa 65 Uc Aylik Uluslararasi Kultur Arastirmalari Dergisi Milli Folklor ISSN 1300 3984 Ankara Kis 2008 93 sayfa Orijinal metn az Avarlar esasen Zaqatala Balaken rayonlarinin Tala Abali Yuxari Cardaqlar Asagi Cardaqlar Nuxbada Qirqili oba Yolayric Solban Mese Sambul Cincartala Oytala Pasanoba Beretbine Cicibine Mezimcay Qocehmed Cederovtala Kilseburun Kebelolba Axaxdere Zilbal Mazix Qobizdere Maqov Uzuntala Danaci Hotavar Abaci Katex Qabaqcol Mahamalar Bine Saribulaq Car Yuxari Tala Dardoqqaz Goyemtala kimi kendlerde yasayirlar avtor str 14 17 Zhurnal Irs Glavnyj redaktor Musa Mardzhanly 31 Baku 2008 53 str Orijinal metn rus Po veroispovedaniyu delyatsya na hristian pravoslavnyh i musulman sunnitov Pervye kompaktno prozhivayut v seleniyah Kah Ingiloj Beyuk Alatemir Kah Bash Alibekli Meshabash Zegem Halaf Tala Garamesha i Gymyr Gahskogo rajona a vtorye v seleniyah Aliabad i Mosul Zagatalskogo rajona i Ititala Balakenskogo rajona Obshaya chislennost ingilojcev po perepisi naseleniya Azerbajdzhanskoj Respubliki 1999 goda sostavlyaet 14 9 tys chel v perepisi oni zaregistrirovany kak gruziny 3 Findings page 5 The sociolinguistic situation of the Inghiloi of Azerbaijan Authors John M Clifton Gabriela Deckinga Mak Janfer Calvin Tiessen SIL International 2005 12 pages Orijinal metn ing Our findings are presented in two parts The first part consists of a brief general description of the main communities in which the Inghiloi live in Azerbaijan I Eliabad II Mosul and Ititala III Zaqatala and IV Baku and Yengiyan The second part describes the various types of individuals and families who were identified as existing in one or more of these communities 3 Findings 3 1 Community Descriptions 3 1 2 Mosul and Ititala page 6 The sociolinguistic situation of the Inghiloi of Azerbaijan Authors John M Clifton Gabriela Deckinga Mak Janfer Calvin Tiessen SIL International 2005 12 pages Orijinal metn ing In 1997 the population of the villages of Mosul and Ititala was 2 718 and 2 045 respectively As in Eliabad Inghiloi is the main language of both villages Archived from the original on 2015 07 03 Istifade tarixi 3 iyul 2015 Orijinal metn az Esasen Sambulbine Guluzenbine Melikzade kendlerinde yasayirlar Balakendeki qaracilar farsdillidir Tehsil az Balaken Rayon Icra Hakimiyyeti Archived from the original on 2015 10 10 Istifade tarixi 2015 10 11 http balaken ih gov az az sehiyye html bare url missing title 2022 12 07 tarixinde Istifade tarixi 2024 01 20 http anl az down meqale yeni az 2010 avqust 130969 htm bare url missing title 2022 08 22 tarixinde Istifade tarixi 2024 01 18 http balaken ih gov az az medeniyyet html bare url missing title 2022 12 08 tarixinde Istifade tarixi 2024 01 20 Xarici kecidlerVikianbarda Balaken rayonu ile elaqeli mediafayllar var Azerbaycan rayonlari 2012 10 12 at the Wayback Machine Balaken menzereleri olu kecid Balaken rayonu ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin