Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kortala — Azərbaycan Respublikasının Balakən rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.
| Kortala | |
|---|---|
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 213 m |
| Saat qurşağı | |
| | |
Tarixi
Kəndin adı türk dilindəki kora (təzə doğulmuş quzuların saxlandığı yer) və tala (meşədə açıq sahə)komponentlərindən düzəlib. Kəndin ərazisi keçmişdə maldarların qışlaq yeri olmuş, ona görə də kənd belə adlandırılmışdır.
Kortala kəndinin tarixi hələ eramızdan əvvəllərə gedib çıxır. Kortala kəndinin dəqiq tarixi məlum olmasa da, kənd tarixini iki hissəyə bölmək olar. İlkin dövr və müasir dövr. İlkin dövr eramızdan əvvəl VII–IV yüzilliklərə aid arxeolojo tapintilardan məlum olur ki, bu ərazilərdə məskunlaşma olmuşdur. Sonuncu məskunlaşma isə, XVIII əsrin əvvəllərinə təsadüf edir. Bunu kəndin mərkəzindəki qəbiristanlıqdakı XVIII əsr qəbirlərinə nəzərən demək olar. Kortala kəndinin əhalisi bu ərazilərdə bir neçə dəfə məskunlaşmaq məcburiyyətində qalmışdılar. Belə ki, bu əraziləri dəfələrlə su basmalarə və müharibələr, yaşayış yerlərini tamamilə dağılmış, əhali başqa ərazılərə köç etmək məcburiyyətində qalmışdı. Bir müddət keçdikdən sonra həmin ərazi meşələrlə örtülmüşdü. Qazıntılar zamanı torpaq qatlarının incələnməsi nəticəsində məlum olur ki, bu cür yaşayış yerləri tarix ərzində bir neçə dəfə yenilənmişdir. Kortala kəndi ərazisinə sonuncu köç XVIII əsrə təsadüf edir. Meşədə olan talalarda məskunlaşan əhali əsasən maldarlıq və əkinçiliklə məşğul olurdular. Kənd ağsaqqallarının dediklərinə görə, bu ərazidə ilk məskən salan kor bir kişi olduğundan bu əraziləri də Kortalası adlandırmışlar.
Kənd ərazisində kənd təsərrüfatı işləri zamanı aparılan kortəbii qazıntılar nəticəsində məlum olmuşdu ki, bu ərazilərdə yaşayış çox qədimlərə gedib çıxır. Belə ki, XX əsrin 50–60-cı illərində Katexçay sahillərində əkin sahələrinin genişləndirilməsi məqsədilə meşələrin qırılması və torpağın şumlanması zamanı torpaqdan çıxan insan və heyvan sümüklərinin qalıqları, həmçinin metal alət və silahlar, saxsı əşyalar üzə çıxmışdır. İnsan və heyvan sümüklərinin dağınıq formada yerləşməsi və həmçinin qədim silahların mövcudluğu sübut edir ki, bu ərazidə böyük hərbi əməliyyatlar getmişdir. Yazılı qaynaqların verdiyi məlumatlara görə Balakən Qədim Albaniya dövlətinin ərazisinə daxil olmuşdur. Onda belə nəticəyə gəlmək olar ki, E.ə. 65-ci ildə Roma və Alban qoşunları arasında Alazan (Qanıx) çayı sahilində baş verən döyüşlərdən biri məhz Kortala kəndi ərazisində olmuşdu. Qaravəlli və Kortala kəndlərinin inzibati sərhəddində, Katexçay sahilində isə qədim qəbiristanliq qalıqları üzə çıxmışdı. Bu da onu göstərir ki, burada yaşayış məskəni ta qədimlərdən mövcud olmuşdur.
2010-cu ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu Kortala kəndində "Xəncər itən Qobu" adlanan ərazidə arxeoloji kəşfiyyat işləri aparıb. Aparılmış qazıntılar nəticəsində Kortala kəndinin "Xəncər itən Qobu" adlanan hissəsində eramızdan əvvəl VII–IV yüzilliklərə aid bir neçə nekropol üzə çıxarılıb. Arxeoloji qazıntı aparılan 2 nekropoldan hər birində Qafqaz Albaniyasının antik dövr mədəniyyətini, sənətkarlığını əks etdirən onlarla saxsı qablar aşkar edilib. Burada dəfn kremasiya üsulu ilə həyata keçirilib. Dəfn edilənlər bükülmüş vəziyyətdədir, nekropolda aşkarlanan qablar isə buta və ay şəklində düzülüb. Dəfn edilənlərin üzərində misdən və müxtəlif daşlardan hazırlanmış çoxlu sayda zinət əşyaları aşkar edilib.
Hal-hazırda dövlət tərəfindən tarixi abidə kimi kənd məscidi qeydiyyata alınmışdır. Həmin məscid 1905-ci ildə inşa edildiyi göstərilır. Həmçinin kənddə XX əsrin 50–60-cı illərinə aid poçt binası (hal-hazırda baxımsız vəziyyətdədir, Kortala kəndi uşaq baxcası (Kənd Soveti idarə binası olmuşdur), Kənd xəstəxanası (Kortala kənd orta məktəbi olmuşdur).
Kənd ərazisində mədəniyyət evi, kitabxana, klub, tam orta təhsil məktəbi, uşaq bağçası, poçt, aptek, elektron telefon stansiyası, həkim məntəqəsi və digər məişət-iaşə obyektləri fəaliyyət göstərir.
Mədəniyyəti
Kənd ərazisində öyrənilməyə ehtiyac duyan bir cox qədim abidələr mövcuddur. Məsələn, Qarahacılı ərazisində əkin sahəsində qədim tunel mövcuddur. Kənd sakinlərindən bəziləri bu tunelə düşmüş, oradan saxsı məmulatları tapıb çıxarmışlar. Lakin, tunelin dərin olması onun dərinliklərinin kəşfinə maneəçiliklər törədir.
Digər bir araşdırılmaya ehtiyac duyan abidə isə, hazırda kənd mərkəzində ailə kəndli təsərrüfat torpağında yerləşən kirəncdən tikilmiş, eni 1 metr olan, uzunu isə hələ məlum olmayan divardi. Kənd əhalisi kortəbii olaraq qazıntılar aparsa da, bu işi yarımçıq qoymaq məcburiyyətində qalmışdılar. İlkin məlumatlara əsaslanaraq onu demək olar ki, bu divar hansısa böyük ölçülü tikilinin bir hissəsidir.
Başqa bir arxeoloji predmet isə, kəndin cənubunda meşəlik sahədə üzərində qaya parçası olan qəbirdir. Bu qəbirin əsas xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, qəbirdə mövcud olan insan sümüklərinin qalıqları arasında kəllə sümüyü tapılmamışdır.
Coğrafiyası və iqlimi
Kortala kəndi Katexçayın sahilində Alazan-Əyriçay çökəkliyindədir.
Əhalisi
Əhalisi 2996 nəfərdir.[] Əhalinin etnik tərkibi müxtəlifdir. Kənd əhalisinin əksəriyyəti azərbaycanlılar (muğallar-) və avarlardan ibarətdir. Kortala kəndinin əhalisi etnik baxımdan azərbaycanlılar (muğallar-türkləşmiş moğollar) üstünlük təşkil etməsinə bamayaraq, həmçinin, avarlar, buxadarlar və ingiloylar da məskunlaşmışdılar. Kortala kəndi Car-Balakən camaatlığında (Car, Balakən, Katex, Tala, Muxax və Cənik) "heç bir icmaya mənsub olmayan və bu icmalarda heç bir tabe kəndi olmayan" daha doqquz kənddən (Katex, Matsex, Qaracalı və b.) biri idi. Buna baxmayaraq kənd əhalisinin əksəriyyəti Katex (Gadıx) camaatlığı ilə birbaşa əlaqəlidir. Kortala kəndi Abbasovlar, Şirbidovlar, Eminlər, Butdaylar, Nəsiblər, Maxaralar, Duquşlar, Əlibəylər, Şirinlər, Gondollar, Hodoşlar, Kosalar, Nağılar, Qanzaylar, Şiblilər, Ziyadlar və s. nəsillərindən ibarətdir.
İqtisadiyyatı
Kənd əhalisinin əksəriyyəti əkinçilik və maldarlıqla məşğul olur. Əkinçilik sahəsində əsasən dənli bitkilər (buğda, qarğıdalı, arpa), həmçinin tərəvəz və bostan bitkilərinə üstünlük verilir. Azərbaycanda torpaq islahatlarının keçirilməsi ilə əlaqədar keçmiş kolxoz və sovxoz əraziləri pay torpağı şəklində bölünərək fermer təsərrüfatları yaradılmışdı.
Kənd təsərrüfatının əsas hissəsini də, maldarlıq və arıçılıq tutur. Əsasən iri buynuzlu heyvanların yetişdirilməsinə üstünlük verilir. Buna baxmayaraq kənd təsərrüfatında xırda buynuzlu heyvanların da xüsusi çəkisi vardır. Sovet dövründə kənddə baramaçılıq və tütün bitkisi becərilməsi də mövcud idi.
Tanınmış şəxsləri
- Abbasov Abbas Məhəmməd oğlu — İctimai xadim, Xeyriyyəçi, Balakən şəhəri "Bülbül adına musiqi məktəbi" direktoru (1970–2007)
- Butdayev Əhməd Hacı oğlu — İctimai xadim, Xeyriyyəçi, Kortala kənd 267 nömrəli aptekin müdiri (1961–1994)
- Bayramova Nəcibə Qurban qızı — Xeyriyyəçi, Balakən rayonu "Kommunizm" Kolxozunun sədri (1980–1987)
- Maral Şirinova — Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdçüsü (2. oktyabr 2002)
- Əsgər Hüseyinov — Şəhid
- Əzim Həsənov — Şəhid
İstinadlar
- Azərbaycan toponimlərinin ensklopedik lüğəti, 2 cilddə. Bakı-2007. I cild, səh.286.
- "Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdlərinin verilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı". «LegalActs» LLC (az.). legalacts.az. 02.10.2002. 2016-02-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-09-13.
 | Balakən rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
 | Kənd ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kortala Azerbaycan Respublikasinin Balaken rayonunun inzibati erazi vahidinde kend Kortala41 36 52 sm e 46 22 49 s u Olke AzerbaycanTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 213 mSaat qursagi UTC 04 00Xeriteni goster gizle KortalaTarixiKendin adi turk dilindeki kora teze dogulmus quzularin saxlandigi yer ve tala mesede aciq sahe komponentlerinden duzelib Kendin erazisi kecmisde maldarlarin qislaq yeri olmus ona gore de kend bele adlandirilmisdir Kortala kendinin tarixi hele eramizdan evvellere gedib cixir Kortala kendinin deqiq tarixi melum olmasa da kend tarixini iki hisseye bolmek olar Ilkin dovr ve muasir dovr Ilkin dovr eramizdan evvel VII IV yuzilliklere aid arxeolojo tapintilardan melum olur ki bu erazilerde meskunlasma olmusdur Sonuncu meskunlasma ise XVIII esrin evvellerine tesaduf edir Bunu kendin merkezindeki qebiristanliqdaki XVIII esr qebirlerine nezeren demek olar Kortala kendinin ehalisi bu erazilerde bir nece defe meskunlasmaq mecburiyyetinde qalmisdilar Bele ki bu erazileri defelerle su basmalare ve muharibeler yasayis yerlerini tamamile dagilmis ehali basqa erazilere koc etmek mecburiyyetinde qalmisdi Bir muddet kecdikden sonra hemin erazi meselerle ortulmusdu Qazintilar zamani torpaq qatlarinin incelenmesi neticesinde melum olur ki bu cur yasayis yerleri tarix erzinde bir nece defe yenilenmisdir Kortala kendi erazisine sonuncu koc XVIII esre tesaduf edir Mesede olan talalarda meskunlasan ehali esasen maldarliq ve ekincilikle mesgul olurdular Kend agsaqqallarinin dediklerine gore bu erazide ilk mesken salan kor bir kisi oldugundan bu erazileri de Kortalasi adlandirmislar Kend erazisinde kend teserrufati isleri zamani aparilan kortebii qazintilar neticesinde melum olmusdu ki bu erazilerde yasayis cox qedimlere gedib cixir Bele ki XX esrin 50 60 ci illerinde Katexcay sahillerinde ekin sahelerinin genislendirilmesi meqsedile meselerin qirilmasi ve torpagin sumlanmasi zamani torpaqdan cixan insan ve heyvan sumuklerinin qaliqlari hemcinin metal alet ve silahlar saxsi esyalar uze cixmisdir Insan ve heyvan sumuklerinin daginiq formada yerlesmesi ve hemcinin qedim silahlarin movcudlugu subut edir ki bu erazide boyuk herbi emeliyyatlar getmisdir Yazili qaynaqlarin verdiyi melumatlara gore Balaken Qedim Albaniya dovletinin erazisine daxil olmusdur Onda bele neticeye gelmek olar ki E e 65 ci ilde Roma ve Alban qosunlari arasinda Alazan Qanix cayi sahilinde bas veren doyuslerden biri mehz Kortala kendi erazisinde olmusdu Qaravelli ve Kortala kendlerinin inzibati serheddinde Katexcay sahilinde ise qedim qebiristanliq qaliqlari uze cixmisdi Bu da onu gosterir ki burada yasayis meskeni ta qedimlerden movcud olmusdur 2010 cu ilde Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasinin Arxeologiya ve Etnoqrafiya Institutu Kortala kendinde Xencer iten Qobu adlanan erazide arxeoloji kesfiyyat isleri aparib Aparilmis qazintilar neticesinde Kortala kendinin Xencer iten Qobu adlanan hissesinde eramizdan evvel VII IV yuzilliklere aid bir nece nekropol uze cixarilib Arxeoloji qazinti aparilan 2 nekropoldan her birinde Qafqaz Albaniyasinin antik dovr medeniyyetini senetkarligini eks etdiren onlarla saxsi qablar askar edilib Burada defn kremasiya usulu ile heyata kecirilib Defn edilenler bukulmus veziyyetdedir nekropolda askarlanan qablar ise buta ve ay seklinde duzulub Defn edilenlerin uzerinde misden ve muxtelif daslardan hazirlanmis coxlu sayda zinet esyalari askar edilib Hal hazirda dovlet terefinden tarixi abide kimi kend mescidi qeydiyyata alinmisdir Hemin mescid 1905 ci ilde insa edildiyi gosterilir Hemcinin kendde XX esrin 50 60 ci illerine aid poct binasi hal hazirda baximsiz veziyyetdedir Kortala kendi usaq baxcasi Kend Soveti idare binasi olmusdur Kend xestexanasi Kortala kend orta mektebi olmusdur Kend erazisinde medeniyyet evi kitabxana klub tam orta tehsil mektebi usaq bagcasi poct aptek elektron telefon stansiyasi hekim menteqesi ve diger meiset iase obyektleri fealiyyet gosterir MedeniyyetiKend erazisinde oyrenilmeye ehtiyac duyan bir cox qedim abideler movcuddur Meselen Qarahacili erazisinde ekin sahesinde qedim tunel movcuddur Kend sakinlerinden bezileri bu tunele dusmus oradan saxsi memulatlari tapib cixarmislar Lakin tunelin derin olmasi onun derinliklerinin kesfine maneecilikler toredir Diger bir arasdirilmaya ehtiyac duyan abide ise hazirda kend merkezinde aile kendli teserrufat torpaginda yerlesen kirencden tikilmis eni 1 metr olan uzunu ise hele melum olmayan divardi Kend ehalisi kortebii olaraq qazintilar aparsa da bu isi yarimciq qoymaq mecburiyyetinde qalmisdilar Ilkin melumatlara esaslanaraq onu demek olar ki bu divar hansisa boyuk olculu tikilinin bir hissesidir Basqa bir arxeoloji predmet ise kendin cenubunda meselik sahede uzerinde qaya parcasi olan qebirdir Bu qebirin esas xususiyyeti ondan ibaretdir ki qebirde movcud olan insan sumuklerinin qaliqlari arasinda kelle sumuyu tapilmamisdir Cografiyasi ve iqlimiKortala kendi Katexcayin sahilinde Alazan Eyricay cokekliyindedir EhalisiEhalisi 2996 neferdir menbe gosterin Ehalinin etnik terkibi muxtelifdir Kend ehalisinin ekseriyyeti azerbaycanlilar mugallar ve avarlardan ibaretdir Kortala kendinin ehalisi etnik baximdan azerbaycanlilar mugallar turklesmis mogollar ustunluk teskil etmesine bamayaraq hemcinin avarlar buxadarlar ve ingiloylar da meskunlasmisdilar Kortala kendi Car Balaken camaatliginda Car Balaken Katex Tala Muxax ve Cenik hec bir icmaya mensub olmayan ve bu icmalarda hec bir tabe kendi olmayan daha doqquz kendden Katex Matsex Qaracali ve b biri idi Buna baxmayaraq kend ehalisinin ekseriyyeti Katex Gadix camaatligi ile birbasa elaqelidir Kortala kendi Abbasovlar Sirbidovlar Eminler Butdaylar Nesibler Maxaralar Duquslar Elibeyler Sirinler Gondollar Hodoslar Kosalar Nagilar Qanzaylar Sibliler Ziyadlar ve s nesillerinden ibaretdir IqtisadiyyatiKend ehalisinin ekseriyyeti ekincilik ve maldarliqla mesgul olur Ekincilik sahesinde esasen denli bitkiler bugda qargidali arpa hemcinin terevez ve bostan bitkilerine ustunluk verilir Azerbaycanda torpaq islahatlarinin kecirilmesi ile elaqedar kecmis kolxoz ve sovxoz erazileri pay torpagi seklinde bolunerek fermer teserrufatlari yaradilmisdi Kend teserrufatinin esas hissesini de maldarliq ve ariciliq tutur Esasen iri buynuzlu heyvanlarin yetisdirilmesine ustunluk verilir Buna baxmayaraq kend teserrufatinda xirda buynuzlu heyvanlarin da xususi cekisi vardir Sovet dovrunde kendde baramaciliq ve tutun bitkisi becerilmesi de movcud idi Taninmis sexsleriAbbasov Abbas Mehemmed oglu Ictimai xadim Xeyriyyeci Balaken seheri Bulbul adina musiqi mektebi direktoru 1970 2007 Butdayev Ehmed Haci oglu Ictimai xadim Xeyriyyeci Kortala kend 267 nomreli aptekin mudiri 1961 1994 Bayramova Necibe Qurban qizi Xeyriyyeci Balaken rayonu Kommunizm Kolxozunun sedri 1980 1987 Maral Sirinova Sosialist Emeyi Qehremani Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin ferdi teqaudcusu 2 oktyabr 2002 Esger Huseyinov Sehid Ezim Hesenov SehidIstinadlarAzerbaycan toponimlerinin ensklopedik lugeti 2 cildde Baki 2007 I cild seh 286 Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin ferdi teqaudlerinin verilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Serencami LegalActs LLC az legalacts az 02 10 2002 2016 02 14 tarixinde Istifade tarixi 2014 09 13 Balaken rayonu ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Kend ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin