Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azərbaycanda miniatür sənəti — Azərbaycanda tarixən və qismən müasir dövrdə icra edilən sənət növü.
Tarixi
Orta əsrlər. Təbriz miniatür məkrəbi və Türkmən üslubu
XV əsrin ortalarında Qaraqoyunlu və sonra Ağqoyunlu dövlətləri ərazisində geniş yayılmış Təbriz miniatür məktəbinin ("türkmən" üslubu) meydana gəldi. Bu üslubun bir çox miniatürləri nəinki Təbrizdə, həm də müasir Azərbaycan ərazisində yerləşən bəzi orta əsr şəhərlərində, Şirvanşahlar dövlətinin paytaxtı Şamaxıda ortaya çıxdı (Şamaxı antologiya əlyazması, 1468, Britaniya muzeyi, London). XIV əsrin əvvəllərində Elxani vəziri Rəşidəddinin emalatxanalarında işləyən rəssamların yaratdığı arxaik ənənələrin izləri XV əsr bakılı rəssam Əbdul Baqi Bakuvinin miniatürlərində də müşahidə olunur. Bakuvinin "At və sahibi" əsəri son dövr Yuan və erkən Min sülaləsi dövründə Çində çox məşhur olan döyüşçü təsvirinin İslami variantıdır.
XVI əsrdə Səfəvilərin hakimiyyətə gəlməsindən başlayaraq Azərbaycan xalçaçılıq sənəti misli görünməmiş mükəmməlliyə çatmış, dövrün miniatürist rəssamları, xəttatları Azərbaycan ornamental incəsənət məktəbinin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. Bu isə daha sonra Şərq incəsənətində və vahid Təbriz məktəbinin yaranmasında böyük təsirə səbəb olmuşdur.
XVIII-XIX əsrlər
Orta əsrlərdə Azərbaycanda kitablara illüstrasiya çəkilməsi ənənəvi sənət idi. Bunlardan biri də XVIII əsrə aid Azərbaycan dilində yazılmış "Kəlilə və Dimnə" əlyazmasındakı sulu boya, lələk və mürəkkəblə çəkilmiş rəsmlərdir. Dövrün məşhur miniatüristləri Əvəzəli Muğani ("Kəlilə və Dimnə", 1809), Mirzə Əliqulu ("Şahnamə", 1850), Nəcəfqulu Şamaxılıdır ("Yusif və Züleyxa", 1887). Rəssam Mir Möhsün Nəvvabın da kitab miniatürləri dövrümüzə qədər gəlib çatmışdır. Onlardan ən məşhuru 1864-cü ildə "Bəhr ül-həzən" ("Qəm dəryası") əsərinə çəkdiyi 5 miniatürdür. Gürcüstanın Dövlət İncəsənət Muzeyində şərq minyatürləri kolleksiyasında Mirzə Qədim İrəvaniyə məxsus iki ədəd tamamən bir-birinə bənzəyən “Güllər və quşlar” miniatürləri saxlanılır.
Sovet və müstəqillik dövrü
Oqtay Sadıqzadənin "Fitnə", "Nəsimi" kitablarına verdiyi tərtibat miniatür üslubundadır. Rəssam Altay Hacıyev "Koroğlu" dastanına, Nəsimi poeziyasına illüstrasiyalarında, "Odlar yurdu", "Bahar oyunları" rəsmlərində miniatür ənənələrindən faydalanmışdır. Arif Hüseynovun milli folklora, adət-ənənəyə, maddi-mədəniyyət nümunələrinə həsr etdiyi silsilə rəsmləri qədim miniatürlərimizə yeni və yaradıcı baxış hesab edilir. 70–80-ci illərdə Elçin Aslanov, Sənan Qurbanov, Nazim Babayev, Elçin Məmmədov kimi rəssamlar miniatürlər yaradırlar.
Müasir dövrdə bu sənəti davam etdirənlər Vəfa Allahyarova, Ədalət Bayramoğlu, Pəri Miniatürdür. Ədalət Bayramoğlu Şərq miniatürlərindən, xüsusilə Səlcuqlu miniatür tərzindən istifadə etmişdir. 2020-ci ildə miniatür sənəti Azərbaycan, Türkiyə, İran və Özbəkistanın ortaq qeyri-maddi mədəni irsi olaraq UNESCO-da qeydiyyata keçmişdir.
İstinadlar
- ""Популярная художественная энциклопедия." Под ред. Полевого В. М.; М.: Издательство "Советская энциклопедия", 1986". 2010-12-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-02-01.
- Topqapi Sarayi Muzesi Islam Minyaturleri Orijinal mətn tərcümədə ing. — "{{{1}}}"
78. At ve sahibi
H. 2160 nolu albümden, y. 366, 21,5 x 24,5 cm. Resim 30
Atının kuyruğunu düğünlemeğe hazırlanan bir savaşçı tasviridir. Peyzaj, yapraklı bir ağacın dalları ve çiçek kümeleriyle belirlenmiştir. Bu resmin desen halindeki kopyası «Abdal - Bakî al - Bâkûî » imzalıdır (Aslanapa, «Turkische Miniaturmalerei, Abb* 13») Eser, geç Yüan ve erken Ming devrinden Çin de çok popüler olan bir konunun İslam i kopyasıdır,
XV. Yüzyıl.
Yayın : Aslanapa, pl. 6, Abb. 12; Loehr, p, 87; İpşiroğlu, MM, fig. 47; Ipşiroğlu, 70.
- Siawosh AZADI; Latif KERIMOV; Werner ZOLLINGER. Azerbaijani-Caucasian Rugs. — Switzerland Ulmke Collection, 2001. — p. 135. — ISBN 3-925813-10-1 / 9783925813108 2016-07-31 at the Wayback MachineOrijinal mətn (ing.)
From the 15th century and especially from the second half of the 16th century, the Afshan, Lachak-turundj, Goelbendlik and other carpet compositions which were developed in southern Azerbaijan were adopted by the weavers in the towns of northern Azerbaijan (Garabagh, Baku, Shirvan). The floral pattern on which these designs were based were soon transformed into geometric patterns which reflected the local technical and artistic preferences.
Orijinal mətn (ing.)According to historical sources, the six Caspian districts of Azerbaijan produced 18,000 rugs and carpet fabrics in 1843. Carpets from Shirvan and Guba were sold in Baku and those from Kazak and Ganja in Tabriz and Istanbul.
- Britannica Encyclopedia. Iran. Shah Abbas. 2022-09-01 at the Wayback Machine Orijinal mətn (ing.)
«The silk trade, over which the government held a monopoly, was a primary source of revenue. Ismāʿīl’s successor, Ṭahmāsp I (reigned 1524–76), encouraged carpet weaving on the scale of a state industry. ʿAbbās I (reigned 1588–1629) established trade contacts directly with Europe, but Iran’s remoteness from Europe, behind the imposing Ottoman screen, made maintaining and promoting these contacts difficult and sporadic.»
- Britannica Encyclopedia. Tabriz school. 2022-03-01 at the Wayback Machine Orijinal mətn (ing.)
«The Tabrīz school reached its apogee just as the Il-Khans were being vanquished by the Timurids (1370–1506), the dynasty of the Islāmic conqueror Timur. The school continued to be active in this period, though it was overshadowed by the workshops in Shīrāz and Herāt (see Shīrāz school; Herāt school). When the Ṣafavids came to power at the beginning of the 16th century, however, the ruler Shāh Esmāʿīl brought the master of the Herāt school, Behzād, to Tabrīz, and the school was revived with a radical change in style. The figures were individuals rather than types, and the colours were graded in marvelously subtle shades. Following the removal of the Ṣafavid court from Tabrīz, the school began to decline, and the Kazvin and Eṣfahān schools (see Eṣfahān school) then became the centres of painting in Iran.»
- Р. Тагиева — Азербайджанский ковёр, Баку, 2003, стр. 158–163
- The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture, 2009. səh. 241
- XIX əsrin ensiklopedist alimi Mir Möhsün Nəvvab 2022-03-25 at the Wayback Machine. science.gov.az
- Sənətşünas Ziyadxan Əliyev. "Arif Hüseynov. Cizgilərin hikməti". Bakı. Aspoliqraf. 2013
- Ədalət Bayramoğlunun Atatürk mövzulu lövhələri 2018-10-15 at the Wayback Machinetürk.
Ədəbiyyat
- Azərbaycan incəsənəti. Rasim Əfəndi
- Миклашевская Н. М. Художники XIX в. Мирза Кадым Эривани и Мир Мохсун Навваб / Под ред. Полевого В. М.. — Искусство Азербайджана. — Баку, 1954. — Т. IV.
- The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture, Jonathan M. Bloom and Sheila Blair, Azerbaijan, Oxford University Press, 2009
Xarici keçidlər
- SƏNƏTKARLIQ » TƏSVİRİ SƏNƏT » MİNİATÜR 2020-01-19 at the Wayback Machine. AZƏRBAYCAN QEYRİ-MADDİ MƏDƏNİ İRS NÜMUNƏLƏRİNİN DÖVLƏT REYESTRİ
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Azerbaycanda miniatur seneti Azerbaycanda tarixen ve qismen muasir dovrde icra edilen senet novu Miniatur Mir Mohsun NevvabSovdelesme Perinise EsgerovaTarixiOrta esrler Tebriz miniatur mekrebi ve Turkmen uslubu XV esrin ortalarinda Qaraqoyunlu ve sonra Agqoyunlu dovletleri erazisinde genis yayilmis Tebriz miniatur mektebinin turkmen uslubu meydana geldi Bu uslubun bir cox miniaturleri neinki Tebrizde hem de muasir Azerbaycan erazisinde yerlesen bezi orta esr seherlerinde Sirvansahlar dovletinin paytaxti Samaxida ortaya cixdi Samaxi antologiya elyazmasi 1468 Britaniya muzeyi London XIV esrin evvellerinde Elxani veziri Resideddinin emalatxanalarinda isleyen ressamlarin yaratdigi arxaik enenelerin izleri XV esr bakili ressam Ebdul Baqi Bakuvinin miniaturlerinde de musahide olunur Bakuvinin At ve sahibi eseri son dovr Yuan ve erken Min sulalesi dovrunde Cinde cox meshur olan doyuscu tesvirinin Islami variantidir XVI esrde Sefevilerin hakimiyyete gelmesinden baslayaraq Azerbaycan xalcaciliq seneti misli gorunmemis mukemmelliye catmis dovrun miniaturist ressamlari xettatlari Azerbaycan ornamental incesenet mektebinin formalasmasinda muhum rol oynamisdir Bu ise daha sonra Serq incesenetinde ve vahid Tebriz mektebinin yaranmasinda boyuk tesire sebeb olmusdur XVIII XIX esrler Orta esrlerde Azerbaycanda kitablara illustrasiya cekilmesi enenevi senet idi Bunlardan biri de XVIII esre aid Azerbaycan dilinde yazilmis Kelile ve Dimne elyazmasindaki sulu boya lelek ve murekkeble cekilmis resmlerdir Dovrun meshur miniaturistleri Evezeli Mugani Kelile ve Dimne 1809 Mirze Eliqulu Sahname 1850 Necefqulu Samaxilidir Yusif ve Zuleyxa 1887 Ressam Mir Mohsun Nevvabin da kitab miniaturleri dovrumuze qeder gelib catmisdir Onlardan en meshuru 1864 cu ilde Behr ul hezen Qem deryasi eserine cekdiyi 5 miniaturdur Gurcustanin Dovlet Incesenet Muzeyinde serq minyaturleri kolleksiyasinda Mirze Qedim Irevaniye mexsus iki eded tamamen bir birine benzeyen Guller ve quslar miniaturleri saxlanilir Sovet ve musteqillik dovru Oqtay Sadiqzadenin Fitne Nesimi kitablarina verdiyi tertibat miniatur uslubundadir Ressam Altay Haciyev Koroglu dastanina Nesimi poeziyasina illustrasiyalarinda Odlar yurdu Bahar oyunlari resmlerinde miniatur enenelerinden faydalanmisdir Arif Huseynovun milli folklora adet eneneye maddi medeniyyet numunelerine hesr etdiyi silsile resmleri qedim miniaturlerimize yeni ve yaradici baxis hesab edilir 70 80 ci illerde Elcin Aslanov Senan Qurbanov Nazim Babayev Elcin Memmedov kimi ressamlar miniaturler yaradirlar Muasir dovrde bu seneti davam etdirenler Vefa Allahyarova Edalet Bayramoglu Peri Miniaturdur Edalet Bayramoglu Serq miniaturlerinden xususile Selcuqlu miniatur terzinden istifade etmisdir 2020 ci ilde miniatur seneti Azerbaycan Turkiye Iran ve Ozbekistanin ortaq qeyri maddi medeni irsi olaraq UNESCO da qeydiyyata kecmisdir Istinadlar Populyarnaya hudozhestvennaya enciklopediya Pod red Polevogo V M M Izdatelstvo Sovetskaya enciklopediya 1986 2010 12 08 tarixinde Istifade tarixi 2022 02 01 Topqapi Sarayi Muzesi Islam Minyaturleri Orijinal metn tercumede ing 1 78 At ve sahibi H 2160 nolu albumden y 366 21 5 x 24 5 cm Resim 30 Atinin kuyrugunu dugunlemege hazirlanan bir savasci tasviridir Peyzaj yaprakli bir agacin dallari ve cicek kumeleriyle belirlenmistir Bu resmin desen halindeki kopyasi Abdal Baki al Bakui imzalidir Aslanapa Turkische Miniaturmalerei Abb 13 Eser gec Yuan ve erken Ming devrinden Cin de cok populer olan bir konunun Islam i kopyasidir XV Yuzyil Yayin Aslanapa pl 6 Abb 12 Loehr p 87 Ipsiroglu MM fig 47 Ipsiroglu 70 Siawosh AZADI Latif KERIMOV Werner ZOLLINGER Azerbaijani Caucasian Rugs Switzerland Ulmke Collection 2001 p 135 ISBN 3 925813 10 1 9783925813108 2016 07 31 at the Wayback MachineOrijinal metn ing From the 15th century and especially from the second half of the 16th century the Afshan Lachak turundj Goelbendlik and other carpet compositions which were developed in southern Azerbaijan were adopted by the weavers in the towns of northern Azerbaijan Garabagh Baku Shirvan The floral pattern on which these designs were based were soon transformed into geometric patterns which reflected the local technical and artistic preferences Orijinal metn ing According to historical sources the six Caspian districts of Azerbaijan produced 18 000 rugs and carpet fabrics in 1843 Carpets from Shirvan and Guba were sold in Baku and those from Kazak and Ganja in Tabriz and Istanbul Britannica Encyclopedia Iran Shah Abbas 2022 09 01 at the Wayback Machine Orijinal metn ing The silk trade over which the government held a monopoly was a primary source of revenue Ismaʿil s successor Ṭahmasp I reigned 1524 76 encouraged carpet weaving on the scale of a state industry ʿAbbas I reigned 1588 1629 established trade contacts directly with Europe but Iran s remoteness from Europe behind the imposing Ottoman screen made maintaining and promoting these contacts difficult and sporadic Britannica Encyclopedia Tabriz school 2022 03 01 at the Wayback Machine Orijinal metn ing The Tabriz school reached its apogee just as the Il Khans were being vanquished by the Timurids 1370 1506 the dynasty of the Islamic conqueror Timur The school continued to be active in this period though it was overshadowed by the workshops in Shiraz and Herat see Shiraz school Herat school When the Ṣafavids came to power at the beginning of the 16th century however the ruler Shah Esmaʿil brought the master of the Herat school Behzad to Tabriz and the school was revived with a radical change in style The figures were individuals rather than types and the colours were graded in marvelously subtle shades Following the removal of the Ṣafavid court from Tabriz the school began to decline and the Kazvin and Eṣfahan schools see Eṣfahan school then became the centres of painting in Iran R Tagieva Azerbajdzhanskij kovyor Baku 2003 str 158 163 The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture 2009 seh 241 XIX esrin ensiklopedist alimi Mir Mohsun Nevvab 2022 03 25 at the Wayback Machine science gov az Senetsunas Ziyadxan Eliyev Arif Huseynov Cizgilerin hikmeti Baki Aspoliqraf 2013 Edalet Bayramoglunun Ataturk movzulu lovheleri 2018 10 15 at the Wayback Machineturk EdebiyyatAzerbaycan inceseneti Rasim Efendi Miklashevskaya N M Hudozhniki XIX v Mirza Kadym Erivani i Mir Mohsun Navvab Pod red Polevogo V M Iskusstvo Azerbajdzhana Baku 1954 T IV The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture Jonathan M Bloom and Sheila Blair Azerbaijan Oxford University Press 2009Xarici kecidlerSENETKARLIQ TESVIRI SENET MINIATUR 2020 01 19 at the Wayback Machine AZERBAYCAN QEYRI MADDI MEDENI IRS NUMUNELERININ DOVLET REYESTRI