Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
II Yusifbəyli hökuməti və ya Beşinci hökumət kabineti — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin sayca 5-ci, Nəsib bəy Yusifbəyli başçılığında təşkil olunan, müsavatçılar, ittihadçılar, müstəqillər, bitərəflər, əharçılar və hümmətçilərdən ibarət koalisiya hökuməti.
| II Yusifbəyli hökuməti | |
|---|---|
 | |
| | |
| Formalaşdırılma tarixi | 22 dekabr 1919 |
| Buraxılma tarixi | Mart 1920 |
| Hökumətin tərkibi | |
| Hökumət başçısı | Nəsib bəy Yusifbəyli |
| Nazir sayı | 13 |
| Hakim partiya | Müsavat Partiyası |
| Digər məlumatlar | |
| Müxalif partiya | İttihad Partiyası |
| Müxalifət lider | Qara bəy Qarabəyov |
Zəmin
22 dekabr 1919-cu ildə kabinetdaxili münaqişələrə görə IV hökumət kabineti istefa verdi.
Tərkibi
1919-cu il dekabrın 24-də özünün ikinci, Cümhuriyyətin isə sayca beşinci hökumət kabinəsini təşkil edən Nəsib bəy Yusifbəyli həmin hökumətə 1920-ci il martın axırına qədər başçılıq etdi.
| Vəzifəsi | Adı | Başlama tarixi | Bitmə tarixi | Fraksiya (Partiya) | |
|---|---|---|---|---|---|
 Nəsib bəy Yusifbəyli | Müsavat Partiyası | ||||
 Məmmədhəsən Hacınski | Müsavat Partiyası | ||||
 Mustafa bəy Vəkilov | Müsavat Partiyası | ||||
 Heybətqulu Məmmədbəyov | |||||
 Xəlil bəy Xasməmmədov | Müsavat Partiyası | ||||
 Əhməd bəy Pepinov | Hümmət Partiyası | ||||
Əhməd bəy Pepinov | Hümmət Partiyası | ||||
 Səməd bəy Mehmandarov | |||||
 Fətəli xan Xoyski | Bitərəf | ||||
 Musa bəy Rəfiyev | Müsavat Partiyası | ||||
 Həmid bəy Şahtaxtinski | |||||
 Nurməmməd bəy Şahsuvarov | |||||
 Rəşid xan Qaplanov | |||||
 Camo bəy Hacınski | Xalqçı Partiyası | ||||
Musa bəy Rəfiyev | Müsavat Partiyası | ||||
 Xudadat bəy Məlik-Aslanov | |||||
Məmmədhəsən Hacınski | Müsavat Partiyası | ||||
Xudadat bəy Məlik-Aslanov | |||||
Fəaliyyəti
Nəsib bəy Yusifbəyli baş nazir olduğu dövrdə Azərbaycan xalqının tarixində ən mühüm hadisə Əlimərdan bəy Topçubaşovun başçılıq etdiyi nümayəndə heyətinin Paris Sülh Konfransındakı gərgin əməyi sayəsində 1920-ci il yanvarın 11-də Azərbaycanın müstəqilliyinin böyük dövlətlər tərəfindən de-fakto tanınması olmuşdur. Bu dövrdə həmçinin Bakı Dövlət Universiteti açıldı. Müxtəlif ixtisaslar üzrə ali təhsil almaq üçün 100 nəfərə yaxın azərbaycanlı gənc Avropanın müxtəlif ali məktəblərinə göndərildi. Torpaq islahatları haqqında 29 maddədən ibarət qanun layihəsi hazırlanaraq, 1920-ci ilin fevralında ümumxalq müzakirəsinə verildi. Savadsızlıqla mübarizə üçün müvəqqəti pedaqoji kurslar açıldı, ibtidai və orta məktəblər üçün dərsliklərin hazırlanması və nəşri işinə başlanıldı.
1920-ci ilin əvvəllərində Şimali Qafqaz və Dağıstanda Denikin qüvvələrini məğlub edən Qırmızı Ordu Azərbaycan sərhədlərinə yaxınlaşaraq Sovet Rusiyasının çoxdan ələ keçirmək arzusunda olduğu Bakını təhlükə altına aldı. Diplomatik əlaqələr yaratmaq haqqında Azərbaycan Hökumətinin bütün təkliflərini cavabsız qoyan Sovet Rusiyası ölkə daxilində bolşeviklərin vasitəsilə müdaxilə üçün zəmin hazırlayırdı. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Hökumətinin fəaliyyəti dövründə yol verdiyi səhvlərin (aqrar məsələnin həll olunmaması, bir sıra sosial problemlərin həllinin ləngidilməsi və s.) xalqın müxtəlif təbəqələri arasında yaratdığı narazılıqdan istifadə edən bolşeviklər vəziyyəti daha da gərginləşdirdilər.
İstefası
1920-ci il martın sonunda Sovet Rusiyası tərəfindən xarici təhlükənin artdığı və işğal üçün zəmin hazırlayan daxili qüvvələrin fəallaşdığı şəraitdə Nəsib bəy Yusifbəyli hökuməti istefa verməli oldu. Yeni hökumətin təşkili Məmmədhəsən Hacınskiyə tapşırıldı. Onun parlamentdəki fraksiyalarla apardığı danışıqlar müsbət nəticə vermədi. Xüsusilə Müsavat və bitərəflər fraksiyası ilə Sosialistlər fraksiyası arasında kəskin fikir ayrılığı yaranmışdı. Sosialistlər yeni hökumətdə əsas nazirliklərin — hərbi, xarici və daxili işlər nazirlərinin portfellərini tələb edirdilər. Bir tərəfdən Müsavat Partiyası bolşeviklərlə gizli əlaqəyə girən Məmmədhəsən Hacınskinin yeni hökumət kabinəsi yaratmaq üçün sərbəst hərəkət etməsinə imkan vermir, digər tərəfdən isə Hacınski özü də yeni hökumət kabinəsini yaratmağa tələsmir, gözləmə mövqeyi tuturdu.
Yaranmış əlverişli şəraitdən istifadə edən Sovet Rusiyasının XI Qırmızı Ordusu beynəlxalq hüquq normalarını kobudcasına pozaraq və qabaqcadan hazırlanmış hərbi müdaxilə planına uyğun olaraq 1920-ci il aprelin 27-də Azərbaycanın sərhədlərini keçərək, Bakıya doğru hərəkət etdi. Aprelin 27-də gündüz saat 12-də Azərbaycan Kommunist (bolşeviklər) Partiyası Mərkəzi Komitəsi, Rusiya Kommunist (bolşeviklər) Partiyası Qafqaz Diyar Komitəsinin Bakı bürosu və Mərkəzi Fəhlə Konfransı adından Azərbaycan Hökumətinə və Parlamentinə hakimiyyətin bolşeviklərə təhvil verilməsi barədə Həmid Sultanov tərəfindən ultimatum təqdim olundu. Elə həmin günün axşamı yaranmış şəraiti və bolşeviklərin ultimatumunu müzakirə edən Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin son iclası dinc əhali arasında qan tökülməməsi üçün hakimiyyəti bolşeviklərə təhvil vermək haqqında axşam saat 11-də qərar qəbul etdi. Hakimiyyəti təslim edərkən Azərbaycan Parlamentinin əsas tələblərindən biri keçmiş hökumət üzvlərinin təqib olunmayacağı idi. Lakin bolşeviklər hakimiyyəti ələ keçirdikləri ilk gündən keçmiş hökumət üzvlərinin həbsinə və repressiyaya başladılar. Sovet qoşunlarının hərbi müdaxiləsi nəticəsində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yarandığı ilk gündən onun süqutu gününə qədər fasiləsiz fəaliyyət göstərmiş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Hökumətinin fəaliyyətinə son qoyuldu.
Qeydlər
- Partiya hökumətdə iştirak etsə də, müxalif mövqeyini qoruyurdu.
- Partiya qərarına əsasən istefa verdi.
- Partiya qərarına əsasən istefa verdi.
- İstefa verdi.
- İttihad Partiyası hökumətdən çəkildi.
- Əhrar fraksiyası rəhbəri Aslan bəy Qardaşov Əhrarın koalisiyadan ayrıldığını və nümayəndəsinin geri çağırdığını elan etdi.
- Partiya qərarına əsasən istefa verdi.
Mənbə
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. I cild. Bakı: "Lider". 2004. 440. ISBN .
İstinadlar
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (1918–1920). Parlament. (stenoqrafık hesabat), c.1–2, B., 1998
- Paşayev A., Açılmamış səhifələrin izi ilə, B., 2001
- Aдpec-календары Aзepбaйджанской Pecnублики нa 1920 год, Б., 1920
- Aзepбaйджанская Демократическая Pecnублика (1918–1920). Законодательные акты (сборник документов), Б., 1998.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
II Yusifbeyli hokumeti ve ya Besinci hokumet kabineti Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin sayca 5 ci Nesib bey Yusifbeyli basciliginda teskil olunan musavatcilar ittihadcilar musteqiller biterefler eharcilar ve hummetcilerden ibaret koalisiya hokumeti II Yusifbeyli hokumetiFormalasdirilma tarixi 22 dekabr 1919Buraxilma tarixi Mart 1920Hokumetin terkibiHokumet bascisi Nesib bey YusifbeyliNazir sayi 13Hakim partiya Musavat PartiyasiDiger melumatlarMuxalif partiya Ittihad PartiyasiMuxalifet lider Qara bey Qarabeyov I Yusifbeyli hokumetiZemin22 dekabr 1919 cu ilde kabinetdaxili munaqiselere gore IV hokumet kabineti istefa verdi Terkibi1919 cu il dekabrin 24 de ozunun ikinci Cumhuriyyetin ise sayca besinci hokumet kabinesini teskil eden Nesib bey Yusifbeyli hemin hokumete 1920 ci il martin axirina qeder basciliq etdi Vezifesi Adi Baslama tarixi Bitme tarixi Fraksiya Partiya Nazirler Surasinin sedri Nesib bey Yusifbeyli 24 dekabr 1919 30 mart 1920 Musavat ve biterefler fraksiyasiMusavat PartiyasiDaxili Isler naziri Memmedhesen Hacinski 24 dekabr 1919 18 fevral 1920 Musavat ve biterefler fraksiyasiMusavat PartiyasiMustafa bey Vekilov 18 fevral 1920 30 mart 1920 Musavat ve biterefler fraksiyasiMusavat PartiyasiDovlet nezareti naziri Heybetqulu Memmedbeyov 24 dekabr 1919 30 mart 1920 Ittihad fraksiyasiEdliyye naziri Xelil bey Xasmemmedov 24 dekabr 1919 30 mart 1920 Musavat ve biterefler fraksiyasiMusavat PartiyasiEkincilik ve dovlet emlaki naziri Ehmed bey Pepinov 24 dekabr 1919 23 mart 1920 Sosialistler fraksiyasiHummet PartiyasiEmek naziri Ehmed bey Pepinov 24 dekabr 1919 23 mart 1920 Sosialistler fraksiyasiHummet PartiyasiHerbi nazir Semed bey Mehmandarov 24 dekabr 1919 30 mart 1920 FraksiyasizXarici isler naziri Feteli xan Xoyski 24 dekabr 1919 30 mart 1920 Musavat ve biterefler fraksiyasiBiterefIctimai teminat naziri Musa bey Refiyev 24 dekabr 1919 30 mart 1920 Musavat ve biterefler fraksiyasiMusavat PartiyasiMaarif ve dini etiqad naziri Hemid bey Sahtaxtinski 24 dekabr 1919 5 mart 1920 Ittihad fraksiyasiNurmemmed bey Sahsuvarov 5 mart 1920 30 mart 1920 Ittihad fraksiyasiMaliyye naziri Resid xan Qaplanov 24 dekabr 1919 15 aprel 1920 Ehrar fraksiyasiPoct teleqraf naziri Camo bey Hacinski 24 dekabr 1919 9 aprel 1920 Sosialistler fraksiyasiXalqci PartiyasiSehiyye naziri Musa bey Refiyev 24 dekabr 1919 30 mart 1920 Musavat ve biterefler fraksiyasiMusavat PartiyasiTicaret senaye ve erzaq naziri Xudadat bey Melik Aslanov 24 dekabr 1919 18 fevral 1920 FraksiyasizMemmedhesen Hacinski 18 fevral 1920 30 mart 1920 Musavat ve biterefler fraksiyasiMusavat PartiyasiYollar naziri Xudadat bey Melik Aslanov 24 dekabr 1919 30 mart 1920 FraksiyasizFealiyyetiNesib bey Yusifbeyli bas nazir oldugu dovrde Azerbaycan xalqinin tarixinde en muhum hadise Elimerdan bey Topcubasovun basciliq etdiyi numayende heyetinin Paris Sulh Konfransindaki gergin emeyi sayesinde 1920 ci il yanvarin 11 de Azerbaycanin musteqilliyinin boyuk dovletler terefinden de fakto taninmasi olmusdur Bu dovrde hemcinin Baki Dovlet Universiteti acildi Muxtelif ixtisaslar uzre ali tehsil almaq ucun 100 nefere yaxin azerbaycanli genc Avropanin muxtelif ali mekteblerine gonderildi Torpaq islahatlari haqqinda 29 maddeden ibaret qanun layihesi hazirlanaraq 1920 ci ilin fevralinda umumxalq muzakiresine verildi Savadsizliqla mubarize ucun muveqqeti pedaqoji kurslar acildi ibtidai ve orta mektebler ucun dersliklerin hazirlanmasi ve nesri isine baslanildi 1920 ci ilin evvellerinde Simali Qafqaz ve Dagistanda Denikin quvvelerini meglub eden Qirmizi Ordu Azerbaycan serhedlerine yaxinlasaraq Sovet Rusiyasinin coxdan ele kecirmek arzusunda oldugu Bakini tehluke altina aldi Diplomatik elaqeler yaratmaq haqqinda Azerbaycan Hokumetinin butun tekliflerini cavabsiz qoyan Sovet Rusiyasi olke daxilinde bolseviklerin vasitesile mudaxile ucun zemin hazirlayirdi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Hokumetinin fealiyyeti dovrunde yol verdiyi sehvlerin aqrar meselenin hell olunmamasi bir sira sosial problemlerin hellinin lengidilmesi ve s xalqin muxtelif tebeqeleri arasinda yaratdigi naraziliqdan istifade eden bolsevikler veziyyeti daha da gerginlesdirdiler Istefasi1920 ci il martin sonunda Sovet Rusiyasi terefinden xarici tehlukenin artdigi ve isgal ucun zemin hazirlayan daxili quvvelerin feallasdigi seraitde Nesib bey Yusifbeyli hokumeti istefa vermeli oldu Yeni hokumetin teskili Memmedhesen Hacinskiye tapsirildi Onun parlamentdeki fraksiyalarla apardigi danisiqlar musbet netice vermedi Xususile Musavat ve biterefler fraksiyasi ile Sosialistler fraksiyasi arasinda keskin fikir ayriligi yaranmisdi Sosialistler yeni hokumetde esas nazirliklerin herbi xarici ve daxili isler nazirlerinin portfellerini teleb edirdiler Bir terefden Musavat Partiyasi bolseviklerle gizli elaqeye giren Memmedhesen Hacinskinin yeni hokumet kabinesi yaratmaq ucun serbest hereket etmesine imkan vermir diger terefden ise Hacinski ozu de yeni hokumet kabinesini yaratmaga telesmir gozleme movqeyi tuturdu Yaranmis elverisli seraitden istifade eden Sovet Rusiyasinin XI Qirmizi Ordusu beynelxalq huquq normalarini kobudcasina pozaraq ve qabaqcadan hazirlanmis herbi mudaxile planina uygun olaraq 1920 ci il aprelin 27 de Azerbaycanin serhedlerini kecerek Bakiya dogru hereket etdi Aprelin 27 de gunduz saat 12 de Azerbaycan Kommunist bolsevikler Partiyasi Merkezi Komitesi Rusiya Kommunist bolsevikler Partiyasi Qafqaz Diyar Komitesinin Baki burosu ve Merkezi Fehle Konfransi adindan Azerbaycan Hokumetine ve Parlamentine hakimiyyetin bolseviklere tehvil verilmesi barede Hemid Sultanov terefinden ultimatum teqdim olundu Ele hemin gunun axsami yaranmis seraiti ve bolseviklerin ultimatumunu muzakire eden Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamentinin son iclasi dinc ehali arasinda qan tokulmemesi ucun hakimiyyeti bolseviklere tehvil vermek haqqinda axsam saat 11 de qerar qebul etdi Hakimiyyeti teslim ederken Azerbaycan Parlamentinin esas teleblerinden biri kecmis hokumet uzvlerinin teqib olunmayacagi idi Lakin bolsevikler hakimiyyeti ele kecirdikleri ilk gunden kecmis hokumet uzvlerinin hebsine ve repressiyaya basladilar Sovet qosunlarinin herbi mudaxilesi neticesinde Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin yarandigi ilk gunden onun suqutu gunune qeder fasilesiz fealiyyet gostermis Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Hokumetinin fealiyyetine son qoyuldu QeydlerPartiya hokumetde istirak etse de muxalif movqeyini qoruyurdu Partiya qerarina esasen istefa verdi Partiya qerarina esasen istefa verdi Istefa verdi Ittihad Partiyasi hokumetden cekildi Ehrar fraksiyasi rehberi Aslan bey Qardasov Ehrarin koalisiyadan ayrildigini ve numayendesinin geri cagirdigini elan etdi Partiya qerarina esasen istefa verdi MenbeAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi I cild Baki Lider 2004 440 ISBN 9952 417 14 2 Istinadlar Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti 1918 1920 Parlament stenoqrafik hesabat c 1 2 B 1998 Pasayev A Acilmamis sehifelerin izi ile B 2001 Adpec kalendary Azepbajdzhanskoj Pecnubliki na 1920 god B 1920 Azepbajdzhanskaya Demokraticheskaya Pecnublika 1918 1920 Zakonodatelnye akty sbornik dokumentov B 1998