Azərbaycan çayları Azərbaycan Respublikası ərazisindən axan çaylar Kür çayı hövzəsi Azərbaycan Respublikası ərazisinin b

Azərbaycan çayları — Azərbaycan Respublikası ərazisindən axan çaylar.

Kür çayı hövzəsi Azərbaycan Respublikası ərazisinin böyük əksəriyyətini təşkil edir

Azərbaycan çaylarını aşağıdakı 3 əsas qrupa bölmək olar:

Azərbaycanın Kür hövzəsinə aid olan mərkəzi və qərb çayları;
Azərbaycanın bilavasitə orta Xəzərə axan şimali-şərq çayları;
Bilavasitə Xəzər dənizinin cənubuna axan cənubi-şərq çayları.

Ümumi məlumat

Azərbaycan ərazisində irili-xırdalı 8550-dən artıq axar sudan ibarət çay sistemi vardır ki, onların bütövlükdə ümumi uzunluğu 33665 km. təşkil edir. Bütün bu çayların su toplayıcı sahəsi 85600 km² qəbul edilir. Çayların 7550-sinin uzunluğu 5 km-dən az olan çaylardır. Qalan 800 çaydan yalnız 65-nin uzunluğu 50 km-ə qədər, 735-nin uzunluğu isə 6 km ilə 50 km arasında dəyişir.

Azərbaycan ərazisindən axan ən iri çaylar Kür və Araz çaylar

Dağ çayları

Dağ çayları öz mənbəyini dəniz səviyyəsindən 2000–3500 m. hündürlükdə olan dağlardan götürür, öz axarlarında çay pillələri və şəlalələr əmələ gətirir, dərin dərələrlə axır və düzənliklərə çıxdıqda güclü yarğanlar əmələ gətirərək çoxlu qollara ayrılırlar. Onlardan bəziləri tez-tez öz axarlarını dəyişir, digərləri isə yerin altı ilə sızaraq itir, yaxud kiçik bataqlıqlar əmələ gətirirlər.

Düzənlik çayları

Düzənlik çayları başlıca olaraq maili düzənliklərdə, geniş Kür-Araz ovlaqlarında, dərə və vadilərdə yerləşir. Axınları əyri-üyrü və sakit olan bu çaylar öz məcralarını asanlıqla yuyaraq yataqlarını lilləndirirlər. Onların suyu kənar qatışıqlarla bir o qədər də zəngin deyil və hamısının mənsəbi vardır. Lakin Kür çayı ətrafı depressiyanın və dənizyanı qum təpələrinin yaranması nəticəsində bu çayların bir qismi kor arteriyaya çevrilir və mənsəbləri itir. Dayaz çayların qidalanması əsasən dağ çayları, bulaq və yerüstü suların hesabına həyata keçir. Dayaz çayların sonuncu növünü adətən qara su (sularının hədsiz minerallaşması nəticəsi olaraq) adlandırırlar ki, onların mövcud olması da, dağ çayları arteriyaları ilə olduqca bağlıdır.

Coğrafi yerləşməsinə görə çayların təsnifatı

Böyük Qafqazın şimal-şərq yamacının çayları

Samur, Qusarçay, Qudyalçay, Qaraçay, Vəlvələçay, Gilgilçay, Şabrançay, Ataçay

Abşeron-Qobustanın çayları

Pirsaatçay, Ceyrankeçməz, Sumqayıqçay, SitalçAy

Talış dağlarından axan çaylar

Bolqarçay, Viləşçay, Lənkərançay, Təngərud

Kür hövzəsinin çayları

Qanıx çayı , Balakən çay , Əyri çay , Daşagil çay , Araz çayı.

Azərbaycan çaylarının siyahısı

Əsas məqalə: Azərbaycan çaylarının siyahısı

1000 km-dən yuxarı

Kür, 1515 km
Araz, 1072 km

1000-100 km

Qanıxçay, 413 km
Qabırrıçay, 320 km
Samurçay, 216 km
Anaxatır (Ehram və ya Xrami), 201 km
Tərtərçay, 200 km
Sumqayıtçay, 198 km
Kürəkçay, 186 km
Türyançay, 180 km
Bazarçay, 178 km
Bolqarçay, 163 km
Əyriçay, 135 km
Ağstafaçay, 133 km
Arpaçay, 126 km
Xaçınçay, 119 km
Pirsaatçay, 119 km
Göyçay, 115 km
Qarqarçay, 115 km
Viləşçay, 115 km
Həkəri, 113 km
Qudyalçay, 108 km
Qusarçay, 108 km
Ceyrankeçməzçay, 100 km

100-50 km

Gəncəçay, 99 km
Gilançay, 99 km
Əlicançay, 98 km
Vəlvələçay, 98 km
Şəmkirçay, 95 km
Qaraçay, 93 km (Quba və Xaçmaz)
Zəyəmçay, 90 km
Köndələnçay, 89 km
Girdimançay, 88 km
Ağsuçay, 85 km
Oxçuçay, 85 km
Ləkərçay, 84 km
İncəçay, 83 km (Ağdərə, Tərtər və Yevlax)
Quruçay, 82 km (Xocavand və Füzuli)
Lənkərançay, 82 km
Gorançay, 81 km
Naxçıvançay, 81 km
Quruçay, 77 km (Quba və Xaçmaz)
Axıncaçay, 76 km
Qoşqarçay, 76 km
Gilgilçay, 72 km
Həsənsuçay, 71 km
Dəmiraparançay, 69 km
Ağçay, 68 km
Çikilçay, 68 km
Caqacuqçay, 65 km
Bala Kür, 63 km
Hocazsuçay, 63 km
Əlincəçay, 62 km
Xonaşençay, 62 km
Coğazçay, 60 km
Cəyirçay, 58 km
Muxaxçay, 56 km
Tikanliçay, 56 km
Kürmükçay, 55 km
Katexçay, 54 km
Şabrançay, 62 km
Künkütçay, 52 km
Bumçay, 51 km
İncəçay, 51 km (Cəbrayıl)
Zabuxçay, 51 km
Göytəpəçay, 50 km

Mənbə

Azərbaycanın çayları, gölləri və su anbarları 2014-10-17 at the Wayback Machine