Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Köndələnçay — Kiçik Qafqazın Çaxmaq silsiləsinin şərq yamaclarından (1780m) bulaqdan başlayır. Köndələnçayın uzunluğu 89 km, hövzəsinin sahəsi isə 594 km² təşkil edir. Formalaşma şəraitinə görə Azərbaycanda formalaşan çaylar qrupuna daxil edilir. Xocavənd və Füzuli rayonları ərazisindən axaraq Bala Bəhmənli kəndinin yaxınlığında Araza tökülür. Ködələnçay bir çox qollarla əhatələnmişdir və ən böyük qolu, çayın sol istiqamətindən axan Keçəlçay hesab edilir. Keçəlçayın uzunluğu 29 km-dir. Arazın mənsəbindən 133 km yuxarıda 90m yüksəklikdə ona tökülür. Hövzənin orta yüksəkliyi 708m, Qırmızı Bazara qədər isə 1030m-dır. Hözvəsində 49 km meşə örtüyü var. Çayın ümumi düşməsi 1690m, orta meyilliliyi 16,6%-dir. Hövzəsinin çay şəbəkəsini sıxlığı 0,63 km/km2.
| Köndələnçay | |
|---|---|
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Mənbəyi | Xocavənd rayonu |
| Mənsəbi | Araz |
| Uzunluğu | 89 km |
| Hövzəsinin sahəsi | 594 km² |
Axımı əsasən yağış (59%) və yeraltı (29%), qismən də qar (12%) sularından əmələ gəlir. Hövzəsinin yüksəkliyi çox böyük olmadığından qar örtüyü tez əriyir və gursulu rejim fazasının başlanmasının orta tarixi isə 8 iyundur. Orta davamiyyəti 79 gündür. Köndələnçayda daşqın rejimi üstünlük təşkil edilir. Yağış daşqınları tez tez təkrar olunur. Daşqınların davamiyyəti 3–6 gündür. Müşahidə illərində ən böyük su sərfi 25 may 1975-ci ildə 90.0km3/san, ən kiçik su sərfi isə 9 iyul 1987-ci ildə 65 1/san olmuşdur. Qəza daşqın 2 iyun 1950 və 27 noyabr 1975-ci ildə baş vermişdir. Əsas qida mənbəyi yağış sularıdır (40–60%), yeraltı suları isə (25–35%) təşkil edir. Yazda (mart-may) yağış suları çayda daşqın əmələ gətirir. Bəzi illərdə payız yağışları da kiçik daşqınların yaranmasına səbəb olur. Qidalanmasına görə daimi axarlı çay hesab olunur. Daşqın dövrü illik axım həcminin 60–70%-ə qədərini özündə əhatə edir. Çayın orta illik su sərfi 0,61 m³/san-dir. Bunun da 45 % yaz, 22%-i yay, 17%-i payız, 16%-i isə qış fəslində axır. İntensiv suvarma dövründə (iyul, avqust aylarında) keçən axım illik həcminin 3–5%-ni təşkil edir. Orta illik asılı gətirmələri 0,82 kq/san, orta lillənməsi isə 1210 q/m³-dir. Suyunun orta minerallaşması 300–500 mq/l olmaqla hidrokarbonatlı-kalsiumludur.
Köndələnçaydan suvarma işlərində səmərəli istifadə etmək məqsədilə Yağlıvənd, Dövlətyarlı və Mirzəcamallı kəndləri ərazisində 3 su anbarı tikilmişdir. Füzuli rayonu ərazisində çayın üzərində su tutumu 2 mln m³, Yağlıvənd kəndi yaxınlığında 4 mln m³ olan su anbarları yaradılmışdır.
Köndələnçay hidroloji gedişatını izləmək üçün üzərində bir çox məntəqələr yaradılmışdır. Bu məntəqələrdən biri olan Qırmızı Bazar məntəqəsində Köndələnçayın 1936-cı ildən başlayaraq 1988-ci ilədək su sərfi qiymətləri qeydə alınmışdır.
Köndələnçayda (Qırmızı Bazar) gətirmələrin orta çox illik sərfi 0,160kq/s, bulanlılıq dərəcəsi 430 q/m³-dir. Ən böyük bulanlılıq dərəcəsi 19 iyun 1977-ci ildə 13000q/m³ olmuşdur. İllik axım gətirmələr axımı 5100 tondur. Köndələnçayın suyunun yanvar ayında orta çoxillik temperaturu 8,40S –dir. Ən yüksək temperatur 17 avqust 1961-ci ildə müşahidə edilib və 32,10S olmuşdur. Qış dövründə sahil buzu əmələ gəlir və dekabr-fevral aylarında 10–40 gün davam edir. Sahil buzu isti qış olan illərdə müşahidə edilir. Minerallaşma dərəcəsi qıtsulu rejimdə 370–640 mq/l, gursulu rejimdə 210–320 mq/l çay suyunda hidrokarbonat (HCO3) və kalsium (C++) üstünlük təşkil edir, sulfat (SO4) ionu 3–6% ekv. İl ərzində çay suyu mülayim coddur. Çay üzərində Köndələnçay su anbarı tikilib. Su anbarının su səthinin sahəsi1 53 km2, suyunun həcmi 9,5 mln km3, bəndin hündürlüyü 25 m-dir. Çayın üzərində Köndələnçay 1 və 3 su anbarları da var. Köndələnçay 1 su anbarının həcmi 2,1 mln m³, faydalı həcmi 1,6 mln m³, su səthinin sahəsi 0,42 km2, bəndin hündürlüyü 14 m, orta dərinlik isə 5 m-dir. Köndələnçay 3 su anbarının isə ümumi su həcmi 3,9 mln m³, faydalı həcmi 3,6 mln m³, su səthinin sahəsi 0,52 km2, bəndin hündürlüyü 23,4 m, orta dərinlik 7,5 m-dir.
Mənbə
- anl.az/el/Kitab/2013/Azf-271133.pdf
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kondelencay Kicik Qafqazin Caxmaq silsilesinin serq yamaclarindan 1780m bulaqdan baslayir Kondelencayin uzunlugu 89 km hovzesinin sahesi ise 594 km teskil edir Formalasma seraitine gore Azerbaycanda formalasan caylar qrupuna daxil edilir Xocavend ve Fuzuli rayonlari erazisinden axaraq Bala Behmenli kendinin yaxinliginda Araza tokulur Kodelencay bir cox qollarla ehatelenmisdir ve en boyuk qolu cayin sol istiqametinden axan Kecelcay hesab edilir Kecelcayin uzunlugu 29 km dir Arazin mensebinden 133 km yuxarida 90m yukseklikde ona tokulur Hovzenin orta yuksekliyi 708m Qirmizi Bazara qeder ise 1030m dir Hozvesinde 49 km mese ortuyu var Cayin umumi dusmesi 1690m orta meyilliliyi 16 6 dir Hovzesinin cay sebekesini sixligi 0 63 km km2 KondelencayOlke AzerbaycanMenbeyi Xocavend rayonuMensebi ArazUzunlugu 89 kmHovzesinin sahesi 594 km Aximi esasen yagis 59 ve yeralti 29 qismen de qar 12 sularindan emele gelir Hovzesinin yuksekliyi cox boyuk olmadigindan qar ortuyu tez eriyir ve gursulu rejim fazasinin baslanmasinin orta tarixi ise 8 iyundur Orta davamiyyeti 79 gundur Kondelencayda dasqin rejimi ustunluk teskil edilir Yagis dasqinlari tez tez tekrar olunur Dasqinlarin davamiyyeti 3 6 gundur Musahide illerinde en boyuk su serfi 25 may 1975 ci ilde 90 0km3 san en kicik su serfi ise 9 iyul 1987 ci ilde 65 1 san olmusdur Qeza dasqin 2 iyun 1950 ve 27 noyabr 1975 ci ilde bas vermisdir Esas qida menbeyi yagis sularidir 40 60 yeralti sulari ise 25 35 teskil edir Yazda mart may yagis sulari cayda dasqin emele getirir Bezi illerde payiz yagislari da kicik dasqinlarin yaranmasina sebeb olur Qidalanmasina gore daimi axarli cay hesab olunur Dasqin dovru illik axim hecminin 60 70 e qederini ozunde ehate edir Cayin orta illik su serfi 0 61 m san dir Bunun da 45 yaz 22 i yay 17 i payiz 16 i ise qis feslinde axir Intensiv suvarma dovrunde iyul avqust aylarinda kecen axim illik hecminin 3 5 ni teskil edir Orta illik asili getirmeleri 0 82 kq san orta lillenmesi ise 1210 q m dir Suyunun orta minerallasmasi 300 500 mq l olmaqla hidrokarbonatli kalsiumludur Kondelencaydan suvarma islerinde semereli istifade etmek meqsedile Yaglivend Dovletyarli ve Mirzecamalli kendleri erazisinde 3 su anbari tikilmisdir Fuzuli rayonu erazisinde cayin uzerinde su tutumu 2 mln m Yaglivend kendi yaxinliginda 4 mln m olan su anbarlari yaradilmisdir Kondelencay hidroloji gedisatini izlemek ucun uzerinde bir cox menteqeler yaradilmisdir Bu menteqelerden biri olan Qirmizi Bazar menteqesinde Kondelencayin 1936 ci ilden baslayaraq 1988 ci iledek su serfi qiymetleri qeyde alinmisdir Kondelencayda Qirmizi Bazar getirmelerin orta cox illik serfi 0 160kq s bulanliliq derecesi 430 q m dir En boyuk bulanliliq derecesi 19 iyun 1977 ci ilde 13000q m olmusdur Illik axim getirmeler aximi 5100 tondur Kondelencayin suyunun yanvar ayinda orta coxillik temperaturu 8 40S dir En yuksek temperatur 17 avqust 1961 ci ilde musahide edilib ve 32 10S olmusdur Qis dovrunde sahil buzu emele gelir ve dekabr fevral aylarinda 10 40 gun davam edir Sahil buzu isti qis olan illerde musahide edilir Minerallasma derecesi qitsulu rejimde 370 640 mq l gursulu rejimde 210 320 mq l cay suyunda hidrokarbonat HCO3 ve kalsium C ustunluk teskil edir sulfat SO4 ionu 3 6 ekv Il erzinde cay suyu mulayim coddur Cay uzerinde Kondelencay su anbari tikilib Su anbarinin su sethinin sahesi1 53 km2 suyunun hecmi 9 5 mln km3 bendin hundurluyu 25 m dir Cayin uzerinde Kondelencay 1 ve 3 su anbarlari da var Kondelencay 1 su anbarinin hecmi 2 1 mln m faydali hecmi 1 6 mln m su sethinin sahesi 0 42 km2 bendin hundurluyu 14 m orta derinlik ise 5 m dir Kondelencay 3 su anbarinin ise umumi su hecmi 3 9 mln m faydali hecmi 3 6 mln m su sethinin sahesi 0 52 km2 bendin hundurluyu 23 4 m orta derinlik 7 5 m dir Menbeanl az el Kitab 2013 Azf 271133 pdfHemcinin bax