Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bala Bəhmənli — Azərbaycan Respublikasının Füzuli rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.
| Bala Bəhmənli | |
|---|---|
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 91 m |
| Saat qurşağı | |
Tarixi
Bala Bəhmənli kəndi Füzuli rayonunun ən qədim kəndlərindən biridir. Bala Bəhmənli kəndi Böyük Bəhmənli kəndindən ayrılmış bir qol kimi göstərilsə də, Bala Bəhmənli kəndi ərazisi daimi yaşayış məskəni olmuşdur. Bütün bu sübutlar maddi, tarixi eksponatlarlar Bala Bəhmənli kəndinin Tarix-Diyarşünaslıq muzeyində öz əksini tapmışdır. Burada kəndin tarixi ilə bağlı minə yaxın tarixi eksponatlar saxlanılır. Həmin eksponatların ən qədiminin 4500 il yaşı vardır. Orta tunc dövrünü əhatə edən bu eksponatlar müxtəlifliyi ilə seçilir. Kəndin kənarında şum zamanı sahədə aşkar olunmuş kərpic tikili qalıqları Bala Bəhmənli kəndi ərazisinin əsrlərlə daha geniş olduğunu göstərir. Monqollara aid ox ucluqlarının bu ərazilərdən tapılması həmin dövrlərdə bu ərazilərin qanlı-qadasız ötüşmədiyinin sübutlarıdır. Tarixi mənbələrdə Bəhmənli tayfasının Monqol döyüşçülərinin hücumlarından qorunaraq saxlandığı göstərilir. Bala Bəhmənli Tarix-diyarşünaslıq muzeyi çox sayda xarici vətəndaşları qəbul edərək onlara tariximiz haqqında məlumatlar verir. Muzey təkcə 2008-ci ilin yanvar ayı 45-ə yaxın xarici dövlətin nümayəndələrini qəbul etmişdir. Müxtəlif dövlətləri təmsil edən ATƏT-in nümayəndələri maraqlı qonaqlardan olmuşdur. Füzuli rayonunun Bala Bəhmənli kəndi rayon mərkəzindən 36 km cənubda Araz çayı ilə Köndələn çayının birləşdiyi vadi yaxınlığında yerləşir. Kənd bir tərəfdən yüksək Haramı təpəlikləri ilə, o biri tərəfdən isə Cənubi Azərbaycan təpəlikləri ilə mühasirəyə alınmış kimi görünür. Kəndin yaxınlığından Köndələn çayı keçir. Kəndin coğrafi quruluşuna Araz və Köndələn çaylarının çox böyük təsirləri olmuşdur. Əsrlərlə Araz və Köndələn çayları öz sakitliklərini pozmuşlar. Öz məcrasından çıxmış Araz çayı əhatəsində olan yaşayış yerlərini su altında qoymuşdur. Suyu azalan geriyə yatağına doğru çəkilən Araz çayı arxasınca böyük göllər buraxmışdır. Həmin göllərdən ən böyüyü Bala Bəhmənli kəndində Maaf gölü olmuşdur. V–XIII əsrlərdə Bala Bəhmənli kəndi ərazisi böyük və xırda göllərdən ibarət olmuşdur. Ərazinin göl olan yerləri qarğı-qamışa, kol-kosa bürünərək keçilməz yerlərə çevrilmişdir. Subasar və quru sahələri isə hündür yüz illərlə yaşı olan palıd ağacları ilə əhatə olunmuşdur. Yurğun, qarağac, qaratikan, böyürtkən kolları ərazini bürümüşdü. Bataqlıq yerlərdə şoranlaşma baş alıb gedirdi. Köndələn çayının Araz çayına tökülməzdən əvvəl nizamsız axaraq Araz çayı boyunca irəliləməsi Araz qırağı böyük meşə sahələrinin əmələ gəlməsinə səbəb oldu. Bu meşə sahələri 1920-ci ilə qədər qatı sıxlığını qoruyub saxlamışdır. Köndələn çayının birbaşa Araz çayına tökülməsi kənddə kolxoz quruculuğu illərində mümkün olmuşdur. Yararlı əkin sahələrini genişləndirmək üçün Bala Bəhmənli camaatı böyük zəhmət bahasına əl əməyi ilə-düsər və beldən istifadə edərək Köndələn çayının yolunu dəyişərək birbaşa Araz çayına çəkmişlər.
Bala Bəhmənli kəndi əsasən aşağıdakı 7 böyük tayfalardan ibarətdir.
- Baba bəy (Babəyli tayfası)
- Məmmədqulu bəy (Məmişbəyli tayfası)
- Məşədi Baba.(Məşədi Babalı tayfası)
- Kərbəlayı Abdullalı tayfası
- Hacı Talıb.(Hacı Talıblı tayfası)
- Gülmalılar tayfası
- Kərbəlayı İman tayfası (tayfası və törəməsi qalmayıb).
Qarabağ müharibəsi zamanı Bala Bəhmənli kəndi 2 şəhid, onlarla yaralı vermişdir. Bala Bəhmənli kənd orta məktəbi şəhid Tağıyev Əliağa İdris oğlunun, kənd xəstəxanası isə şəhid İsmayılov Şirvan İsmayıl oğlunun adına verilmişdir. Bala Bəhmənli kəndinin ilk ziyalıları Əsədovlar nəslinə məxsusdur. Onlardan Əsədov İbadulla Müseyib oğlu metodist müəllim, Əsədov Şamil Müseyib oğlu (keçmiş) Xalq Təsərrüfatı İnistutunun riyaziyyat müəllimi, elmi monoqrafiyaların müəllifi, Əsədov Sabir Paşa oğlu (keçmiş) Neft və Kimya İnistitutunun riyaziyyat müəllimi olmuşlar. 1993-cü ildə muharibə vəziyyətində olan Bala Bəhmənli kəndində sabitlik yaradılandan sonra təhsilə maraq zəifləmişdi demək olarkı bir neçə il ərzində ali təhsil ocaqlarina qəbul olan olmamışdır. Bala Bəhmənli kəndində yenidən təhsilə maraq yaranmışdır və ali təhsil müəssisələrinə qəbul olanların sayı da çoxalmışdır. Kənd məktəbində müharibədən sonra təhsilin inkişafında xüsusi roluna görə bir neçə müəllimlərin adların vurğulamaq olar:Babayev Eyyub Erşad oğlu, İsmayılov Ramiz Barat oğlu, Hüseyinova Cəmilə Məhərrəm qızı, Rzayev Sulduz Gülməmməd oğlu, Esedov Rüstəməli İbə oğlu, İsmayılova Mehriban Gülməmməd qızı və.s. Bala Bəhmənli kəndinin xarici dövlətdə mühüm vəzifələrdə işləyən adamları vardır. Bu vəzifələri də Əsədovlar nəslindən olan nümayəndələr təmsil edir. Əsədov Əsəd İbadulla oğlu Qırğızıstan Yüngül Atletika Federasiyasının Prezidenti, Azərbaycan diasporunun fəal üzvü, dəfələrlə dünya Azərbaycanlılarının qurultay nümayəndəsi, Əsədov Qoşqar Fəxrəddin oğlu Azərbaycanın Qırğızıstandakı səfirliyinin işçisi, Əsədov İlham İbadulla oğlu Qırğızıstan Gözbağlayıcılar Federasiyasının Prezidenti, Dünya ğözbağlayıcılarının Nobel sarayında keçirilən qurultayının nümayəndəsi, dəfələrlə Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri dövlətinin dəvətini almış, layiqli çıxışlar etmiş.
Hazırda Bala Bəhmənli kəndi bir mərkəzi xatırladır. Burada aşağıdakı dövlət və yerli idarələr yerləşir.
- Bala Bəhmənli kənd Tarix-Diyarşünaslıq muzeyi
- Füzuli rayon xəstəxanası
- Bala Bəhmənli kənd xəstəxanası
- Füzuli rayon göz xəstəxanası.
- Təcili tibb yardım stansiyası
- Bala Bəhmənli kənd icra nümayəndəliyi
- Bala Bəhmənli kənd bələdiyyəsi.
- Bala Bəhmənli poçtu
- Bala Bəhmənli kənd telefon şəbəkəsi, ATS
- 11 illik təhsil bazası əsasında 1 orta məktəb
- Hal-hazırda tikintisi davam edən Su Elektrik Stansiyası.
- Füzuli rayon mərkəzi apteki.
- Bala Bəhmənli kənd mədəniyyət evi
Toponimikası
Bala Bəhmənli Füzuli rayonunun Əhmədbəyli inzibati ərazi vahidində kənd. Araz çayının sol sahilində, Mil düzündədir. Kənd Bəhmənli adlanan yaşayış məntəqəsinin nisbətən kiçik hissəsini təşkil edir. Oykonim "kiçik Bəhmənli" deməkdir. Etnotoponimdir.
Rəvayət
Babalarımızdan bu günümüzə Bala Bəhmənli kəndinin tarixi ilə əlaqədar bir əfsanə gəlib çıxmışdır. Həmin əfsanədə deyilir: Qədim zamanlarda öz ərazilərini genişlədirmək ona sahib olmaq, cavanlara yeni yaşayış məskənləri salmaq üçün Böyük Bəhmənlidən məsləhətli şəkildə bir neçə tayfa nümayəndələri yararlı torpaq axtarışına başlayırlar. Məsafə Böyük Bəhmənlidən uzaqlaşsa da xeyirli yurd axtarışını ulu babalarımız davam etdirirlər. Onlar indiki Bala Bəhmənli kəndi ərazisinə gəlirlər. Buranın təbiəti çox gözəl idi. Yaşamaq üçün o dövrün təlabatına uyğun hər şey vardı. Bir tərəfdən axıb keçən Köndələn çayı kəndin yaşaması üçün tükənməz yaxın su mənbəyi idi. Qarşı tərəfdən axan Araz çayı isə su basar yerlərində heyvanlar üçün bol otlaqlar vəd edirdi. Ov heyvanları ilə zəngin olan bu təbiət fərəsətli ovçuları əliboş qoymazdı. Yorulmuş babalarımız oturub bir az dincəlib, gətirdikləri çörəkdən bir tikə kəsdilər. Hər kəs düşəcəyi yeri müəyyənləşdirmişdi. Ancaq bir şey qalırdı, yeri çörəklə imtahana çəkmək. Ona görə heybələrini açaraq bir parça çörəyi hərə öz düşəcəyi yerdə bir ağacın başına qoydu. Onlar üç gündən sonra təzə yurda qayıtmaq ümüdi ilə evə döndülər. Hər kəs yurdunun xeyirli və bərəkətli olmasını istəyirdi. Üç gündən sonra geri qayıdan babalarımız bir çörəkdən başqa bütün çörəklərin yerində olduğunu görürlər. Babalarımız bu yerdə yaşamağa qərar verirlər. Bir əsr sonra çörəyi yerində olmayan Kərbəlayı İmanın törəmələri qalmayanda bunu insanlar çörəklə əlaqələndirirlər. Həmin yurdun xeyirsiz olduğunu allah qabaqcadan göstərmişdir deyirlər. Bütün bunlar nəsildən nəsilə ötürülərək gələn bir əfsanədir. Ancaq tarix göstərir ki, insanlar azalsa da müvəqqəti köçmələr olsa da Bala Bəhmənli kəndində ta qədimdən dövrün hər əsrində insan yaşayışı olmuşdur.[]
Əhalisi
2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kənddə 2720 nəfər əhali yaşayır.
İqtisadiyyatı
Əhalinin əsas məşğuliyyətini kənd təsərrüfatı-əkinçilik, maldarlıq və heyvandarlıq təşkil edir.
Tanınmış şəxsləri
- Araz Hilalov — Vətən müharibəsi şəhidi
Həmçinin bax
İstinadlar
- Azərbaycan Toponimlərinin Ensiklopedik Lüğəti. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası. Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu. Şərq-qərb Bakı-2007. səh.427
- Azərbaycan Respublikası Əhalisinin Siyahıyaalınması. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. Bakı-2010. Səh.629
Xarici keçidlər
- Azərbaycan Respublikası Füzuli Rayon İcra Hakimiyyəti
- Bala Bəhmənli və Füzulinin işğaldan azad olmuş kəndlərinin abidələri, tarixi tapıntıları haqqında məlumatlar 2017-09-17 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Behmenli Bala Behmenli Azerbaycan Respublikasinin Fuzuli rayonunun inzibati erazi vahidinde kend Bala Behmenli39 34 sm e 47 35 s u Olke AzerbaycanTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 91 mSaat qursagi UTC 04 00Bala BehmenliTarixiBala Behmenli kendi Fuzuli rayonunun en qedim kendlerinden biridir Bala Behmenli kendi Boyuk Behmenli kendinden ayrilmis bir qol kimi gosterilse de Bala Behmenli kendi erazisi daimi yasayis meskeni olmusdur Butun bu subutlar maddi tarixi eksponatlarlar Bala Behmenli kendinin Tarix Diyarsunasliq muzeyinde oz eksini tapmisdir Burada kendin tarixi ile bagli mine yaxin tarixi eksponatlar saxlanilir Hemin eksponatlarin en qediminin 4500 il yasi vardir Orta tunc dovrunu ehate eden bu eksponatlar muxtelifliyi ile secilir Kendin kenarinda sum zamani sahede askar olunmus kerpic tikili qaliqlari Bala Behmenli kendi erazisinin esrlerle daha genis oldugunu gosterir Monqollara aid ox ucluqlarinin bu erazilerden tapilmasi hemin dovrlerde bu erazilerin qanli qadasiz otusmediyinin subutlaridir Tarixi menbelerde Behmenli tayfasinin Monqol doyusculerinin hucumlarindan qorunaraq saxlandigi gosterilir Bala Behmenli Tarix diyarsunasliq muzeyi cox sayda xarici vetendaslari qebul ederek onlara tariximiz haqqinda melumatlar verir Muzey tekce 2008 ci ilin yanvar ayi 45 e yaxin xarici dovletin numayendelerini qebul etmisdir Muxtelif dovletleri temsil eden ATET in numayendeleri maraqli qonaqlardan olmusdur Fuzuli rayonunun Bala Behmenli kendi rayon merkezinden 36 km cenubda Araz cayi ile Kondelen cayinin birlesdiyi vadi yaxinliginda yerlesir Kend bir terefden yuksek Harami tepelikleri ile o biri terefden ise Cenubi Azerbaycan tepelikleri ile muhasireye alinmis kimi gorunur Kendin yaxinligindan Kondelen cayi kecir Kendin cografi qurulusuna Araz ve Kondelen caylarinin cox boyuk tesirleri olmusdur Esrlerle Araz ve Kondelen caylari oz sakitliklerini pozmuslar Oz mecrasindan cixmis Araz cayi ehatesinde olan yasayis yerlerini su altinda qoymusdur Suyu azalan geriye yatagina dogru cekilen Araz cayi arxasinca boyuk goller buraxmisdir Hemin gollerden en boyuyu Bala Behmenli kendinde Maaf golu olmusdur V XIII esrlerde Bala Behmenli kendi erazisi boyuk ve xirda gollerden ibaret olmusdur Erazinin gol olan yerleri qargi qamisa kol kosa burunerek kecilmez yerlere cevrilmisdir Subasar ve quru saheleri ise hundur yuz illerle yasi olan palid agaclari ile ehate olunmusdur Yurgun qaragac qaratikan boyurtken kollari erazini burumusdu Bataqliq yerlerde soranlasma bas alib gedirdi Kondelen cayinin Araz cayina tokulmezden evvel nizamsiz axaraq Araz cayi boyunca irelilemesi Araz qiragi boyuk mese sahelerinin emele gelmesine sebeb oldu Bu mese saheleri 1920 ci ile qeder qati sixligini qoruyub saxlamisdir Kondelen cayinin birbasa Araz cayina tokulmesi kendde kolxoz quruculugu illerinde mumkun olmusdur Yararli ekin sahelerini genislendirmek ucun Bala Behmenli camaati boyuk zehmet bahasina el emeyi ile duser ve belden istifade ederek Kondelen cayinin yolunu deyiserek birbasa Araz cayina cekmisler Bala Behmenli kendi esasen asagidaki 7 boyuk tayfalardan ibaretdir Baba bey Babeyli tayfasi Memmedqulu bey Memisbeyli tayfasi Mesedi Baba Mesedi Babali tayfasi Kerbelayi Abdullali tayfasi Haci Talib Haci Talibli tayfasi Gulmalilar tayfasi Kerbelayi Iman tayfasi tayfasi ve toremesi qalmayib Qarabag muharibesi zamani Bala Behmenli kendi 2 sehid onlarla yarali vermisdir Bala Behmenli kend orta mektebi sehid Tagiyev Eliaga Idris oglunun kend xestexanasi ise sehid Ismayilov Sirvan Ismayil oglunun adina verilmisdir Bala Behmenli kendinin ilk ziyalilari Esedovlar nesline mexsusdur Onlardan Esedov Ibadulla Museyib oglu metodist muellim Esedov Samil Museyib oglu kecmis Xalq Teserrufati Inistutunun riyaziyyat muellimi elmi monoqrafiyalarin muellifi Esedov Sabir Pasa oglu kecmis Neft ve Kimya Inistitutunun riyaziyyat muellimi olmuslar 1993 cu ilde muharibe veziyyetinde olan Bala Behmenli kendinde sabitlik yaradilandan sonra tehsile maraq zeiflemisdi demek olarki bir nece il erzinde ali tehsil ocaqlarina qebul olan olmamisdir Bala Behmenli kendinde yeniden tehsile maraq yaranmisdir ve ali tehsil muessiselerine qebul olanlarin sayi da coxalmisdir Kend mektebinde muharibeden sonra tehsilin inkisafinda xususi roluna gore bir nece muellimlerin adlarin vurgulamaq olar Babayev Eyyub Ersad oglu Ismayilov Ramiz Barat oglu Huseyinova Cemile Meherrem qizi Rzayev Sulduz Gulmemmed oglu Esedov Rustemeli Ibe oglu Ismayilova Mehriban Gulmemmed qizi ve s Bala Behmenli kendinin xarici dovletde muhum vezifelerde isleyen adamlari vardir Bu vezifeleri de Esedovlar neslinden olan numayendeler temsil edir Esedov Esed Ibadulla oglu Qirgizistan Yungul Atletika Federasiyasinin Prezidenti Azerbaycan diasporunun feal uzvu defelerle dunya Azerbaycanlilarinin qurultay numayendesi Esedov Qosqar Fexreddin oglu Azerbaycanin Qirgizistandaki sefirliyinin iscisi Esedov Ilham Ibadulla oglu Qirgizistan Gozbaglayicilar Federasiyasinin Prezidenti Dunya gozbaglayicilarinin Nobel sarayinda kecirilen qurultayinin numayendesi defelerle Birlesmis Ereb Emirlikleri dovletinin devetini almis layiqli cixislar etmis Hazirda Bala Behmenli kendi bir merkezi xatirladir Burada asagidaki dovlet ve yerli idareler yerlesir Bala Behmenli kend Tarix Diyarsunasliq muzeyi Fuzuli rayon xestexanasi Bala Behmenli kend xestexanasi Fuzuli rayon goz xestexanasi Tecili tibb yardim stansiyasi Bala Behmenli kend icra numayendeliyi Bala Behmenli kend belediyyesi Bala Behmenli poctu Bala Behmenli kend telefon sebekesi ATS 11 illik tehsil bazasi esasinda 1 orta mekteb Hal hazirda tikintisi davam eden Su Elektrik Stansiyasi Fuzuli rayon merkezi apteki Bala Behmenli kend medeniyyet eviToponimikasiBala Behmenli Fuzuli rayonunun Ehmedbeyli inzibati erazi vahidinde kend Araz cayinin sol sahilinde Mil duzundedir Kend Behmenli adlanan yasayis menteqesinin nisbeten kicik hissesini teskil edir Oykonim kicik Behmenli demekdir Etnotoponimdir RevayetBabalarimizdan bu gunumuze Bala Behmenli kendinin tarixi ile elaqedar bir efsane gelib cixmisdir Hemin efsanede deyilir Qedim zamanlarda oz erazilerini genisledirmek ona sahib olmaq cavanlara yeni yasayis meskenleri salmaq ucun Boyuk Behmenliden meslehetli sekilde bir nece tayfa numayendeleri yararli torpaq axtarisina baslayirlar Mesafe Boyuk Behmenliden uzaqlassa da xeyirli yurd axtarisini ulu babalarimiz davam etdirirler Onlar indiki Bala Behmenli kendi erazisine gelirler Buranin tebieti cox gozel idi Yasamaq ucun o dovrun telabatina uygun her sey vardi Bir terefden axib kecen Kondelen cayi kendin yasamasi ucun tukenmez yaxin su menbeyi idi Qarsi terefden axan Araz cayi ise su basar yerlerinde heyvanlar ucun bol otlaqlar ved edirdi Ov heyvanlari ile zengin olan bu tebiet feresetli ovculari elibos qoymazdi Yorulmus babalarimiz oturub bir az dincelib getirdikleri corekden bir tike kesdiler Her kes duseceyi yeri mueyyenlesdirmisdi Ancaq bir sey qalirdi yeri corekle imtahana cekmek Ona gore heybelerini acaraq bir parca coreyi here oz duseceyi yerde bir agacin basina qoydu Onlar uc gunden sonra teze yurda qayitmaq umudi ile eve donduler Her kes yurdunun xeyirli ve bereketli olmasini isteyirdi Uc gunden sonra geri qayidan babalarimiz bir corekden basqa butun coreklerin yerinde oldugunu gorurler Babalarimiz bu yerde yasamaga qerar verirler Bir esr sonra coreyi yerinde olmayan Kerbelayi Imanin toremeleri qalmayanda bunu insanlar corekle elaqelendirirler Hemin yurdun xeyirsiz oldugunu allah qabaqcadan gostermisdir deyirler Butun bunlar nesilden nesile oturulerek gelen bir efsanedir Ancaq tarix gosterir ki insanlar azalsa da muveqqeti kocmeler olsa da Bala Behmenli kendinde ta qedimden dovrun her esrinde insan yasayisi olmusdur menbe gosterin Ehalisi2009 cu ilin siyahiyaalinmasina esasen kendde 2720 nefer ehali yasayir IqtisadiyyatiEhalinin esas mesguliyyetini kend teserrufati ekincilik maldarliq ve heyvandarliq teskil edir Taninmis sexsleriAraz Hilalov Veten muharibesi sehidiHemcinin baxFuzuli rayonuIstinadlarAzerbaycan Toponimlerinin Ensiklopedik Lugeti Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Nesimi adina Dilcilik Institutu Serq qerb Baki 2007 seh 427 Azerbaycan Respublikasi Ehalisinin Siyahiyaalinmasi Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi Baki 2010 Seh 629Xarici kecidlerAzerbaycan Respublikasi Fuzuli Rayon Icra Hakimiyyeti Bala Behmenli ve Fuzulinin isgaldan azad olmus kendlerinin abideleri tarixi tapintilari haqqinda melumatlar 2017 09 17 at the Wayback Machine