Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qabırrıçay (gürcücə İori (იორი), saxurca Q'arbi (Къарби)) - Gürcüstan və Azərbaycan ərazisində çay, Qanıxçayın (gürcücə Alazani) sol qolu.
| Qabırrıçay | |
|---|---|
| azərb. Qabırrıçay, gürc. იორი (İori) | |
 İori | |
| Ölkələr | |
| Şəhər | |
| Mənbəyi | Böyük Qafqaz |
| • Yüksəkliyi | 2700 m |
| Mənsəbi | Mingəçevir su anbarı |
| Uzunluğu | 320 km |
| Su sərfi | 9,82 m³/san |
| Su sistemi | Mingəçevir su anbarı/Kür/Xəzər dənizi |
| Su hövzəsi | Xəzər dənizi |
| Hövzəsinin sahəsi | 4800 km² |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Etimologiyası
Qabırrıçayın adı qədim yunan qədim Roma müəlliflərinin əsərlərində Kambis kimi qeyd edilmişdi.
Qafqaz Albaniyasının İberiya ilə sərhədində yerləşən əyaləti də Kambisena adlanırdı. XIX əsrin ortalarına aid bəzi mənbələrdə çayın adı Qambori kimi də qeyd olunmuşdur.
Bəzi tədqiqatçıların fikrincə, Qabırrı adı Albaniyanın Kamb (Kambisena) əyalətinin adının və çayın adının gürcücə variantında qorunub saxlanan "İori" / "Yori" çay adının birləşməsindən yaranmışdır. Sonralar təhrif olunaraq Qabırrı şəklinə düşən Kambiori isə "Kamb əyalətindən axan Yori, Kamb Yorisi" mənasındadır. Yori hidronimi isə bəzi Nax-Dağıstan dil və ləhçələrində (məsələn, avarca ior / or (гІор)) "çay" mənasını verən sözdən və gürcü dilində əksər isimlərin sonuna artırılan "-i" şəkilçisindən ibarətdir.
Qabırrı toponiminin yayılma arealı genişdir. Şirvan düzündə Qabırrı adlı qışlaq da mövcuddur. Qabırrı eyni zamanda Şamaxı rayonundakı Quşçu kəndinin əhalisinin tirələrindən birinin adıdır. Keçən əsrdə Cavad qəzasında "Kabırra" və Ərəş qəzasında "Kabırrı" kənd adları da Qabırrı toponimi ilə eyni mənşəlidir.
Ehtimal ki, qabırrı türk (Azərbaycan) mənşəli tayfanın adıdır. Digər bir mülahizəyə əsasən Qabırrı hidroniminin əsasını yalnız fel formasını mühafizə edən "səs-küy salmaq", "gurultu qoparmaq", "coşmaq, hiddətlənmək" mənalı qabır sözü təşkil edir. Təbiidir ki, çaya "səs-küylü, gurultulu" adı onun səciyyəvi cəhətinə görə verilmişdir. Türkmənistanda Qabırrıarık, Azərbaycanda Qabırrı çaylarının adı eynimənşəlidir. Bəzi tədqiqatçıların fikrincə, bu hidronimin adı kəbirli tayfasının adı ilə əlaqədardır.
Haqqında
Qabırrıçayın uzunluğu 320 km, hövzəsinin sahəsi 4,8 min km²-dir. Hazırda Mingəçevir su anbarına tökülür. Başlanğıcını Böyük Qafqazın cənub yamacından (2560 m) alır. Yuxarı və orta axımı Gürcüstan ərazisindən, aşağı axımında isə 10 km məsafədə Azərbaycanın Samux rayonu ilə Gürcüstanın sərhəddi boyunca axır.
Samqori suvarma şəbəkəsinin yaradılması ilə əlaqədar olaraq çayın suyunun bir hissəsi kanallar vasitəsilə Tbilisi su anbarına axıdılır.
Çayın mənbəyi
Qabırrıçay öz suyunu qar, yağış və yeraltı sulardan alır. Mənsəb yaxınlığında orta illik su sərfi 15,6 kub m/san-dir. Axımın 47%-i yazda, 26%-i yayda, 16%-i payızda, 11%-i isə qışda keçir. Qabırrıçay orta lillənməsi 500-700 q/kub m-dir. Suyu hidrokabonatlı-natriumlu olmaqla 500-1000mq/l minerallaşmaya malikdir.
Mənbə
- Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti. II cild. Bakı,2007.
- Qabırrıçay 2006-09-23 at the Wayback Machine
- Река Иори в Большой советской энциклопедии
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qabirricay gurcuce Iori იორი saxurca Q arbi Karbi Gurcustan ve Azerbaycan erazisinde cay Qanixcayin gurcuce Alazani sol qolu Qabirricayazerb Qabirricay gurc იორი Iori IoriOlkeler Gurcustan AzerbaycanSeher MingecevirMenbeyi Boyuk Qafqaz Yuksekliyi 2700 mMensebi Mingecevir su anbariUzunlugu 320 kmSu serfi 9 82 m sanSu sistemi Mingecevir su anbari Kur Xezer deniziSu hovzesi Xezer deniziHovzesinin sahesi 4800 km menbeyi mensebiQabirricay Azerbaycanin fiziki xeritesinde 42 20 40 sm e 45 14 36 s u 41 02 03 sm e 46 30 11 s u Vikianbarda elaqeli mediafayllarEtimologiyasiQabirricayin adi qedim yunan qedim Roma muelliflerinin eserlerinde Kambis kimi qeyd edilmisdi Qafqaz Albaniyasinin Iberiya ile serhedinde yerlesen eyaleti de Kambisena adlanirdi XIX esrin ortalarina aid bezi menbelerde cayin adi Qambori kimi de qeyd olunmusdur Bezi tedqiqatcilarin fikrince Qabirri adi Albaniyanin Kamb Kambisena eyaletinin adinin ve cayin adinin gurcuce variantinda qorunub saxlanan Iori Yori cay adinin birlesmesinden yaranmisdir Sonralar tehrif olunaraq Qabirri sekline dusen Kambiori ise Kamb eyaletinden axan Yori Kamb Yorisi menasindadir Yori hidronimi ise bezi Nax Dagistan dil ve lehcelerinde meselen avarca ior or gIor cay menasini veren sozden ve gurcu dilinde ekser isimlerin sonuna artirilan i sekilcisinden ibaretdir Qabirri toponiminin yayilma areali genisdir Sirvan duzunde Qabirri adli qislaq da movcuddur Qabirri eyni zamanda Samaxi rayonundaki Quscu kendinin ehalisinin tirelerinden birinin adidir Kecen esrde Cavad qezasinda Kabirra ve Eres qezasinda Kabirri kend adlari da Qabirri toponimi ile eyni menselidir Ehtimal ki qabirri turk Azerbaycan menseli tayfanin adidir Diger bir mulahizeye esasen Qabirri hidroniminin esasini yalniz fel formasini muhafize eden ses kuy salmaq gurultu qoparmaq cosmaq hiddetlenmek menali qabir sozu teskil edir Tebiidir ki caya ses kuylu gurultulu adi onun seciyyevi cehetine gore verilmisdir Turkmenistanda Qabirriarik Azerbaycanda Qabirri caylarinin adi eynimenselidir Bezi tedqiqatcilarin fikrince bu hidronimin adi kebirli tayfasinin adi ile elaqedardir HaqqindaQabirricayin uzunlugu 320 km hovzesinin sahesi 4 8 min km dir Hazirda Mingecevir su anbarina tokulur Baslangicini Boyuk Qafqazin cenub yamacindan 2560 m alir Yuxari ve orta aximi Gurcustan erazisinden asagi aximinda ise 10 km mesafede Azerbaycanin Samux rayonu ile Gurcustanin serheddi boyunca axir Samqori suvarma sebekesinin yaradilmasi ile elaqedar olaraq cayin suyunun bir hissesi kanallar vasitesile Tbilisi su anbarina axidilir Cayin menbeyiQabirricay oz suyunu qar yagis ve yeralti sulardan alir Menseb yaxinliginda orta illik su serfi 15 6 kub m san dir Aximin 47 i yazda 26 i yayda 16 i payizda 11 i ise qisda kecir Qabirricay orta lillenmesi 500 700 q kub m dir Suyu hidrokabonatli natriumlu olmaqla 500 1000mq l minerallasmaya malikdir MenbeAzerbaycan toponimlerinin ensiklopedik lugeti II cild Baki 2007 Qabirricay 2006 09 23 at the Wayback Machine Reka Iori v Bolshoj sovetskoj enciklopediiHemcinin bax