Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Alliqator (lat. Alligator) — Alliqatorlar fəsiləsinə aid cins. Alliqator cinsi özündə 2 müasir: Amerika və ya Missisipi alliqatoru (Alligator mississippiensis) və Çin alliqatoru (Alligator sinensis) növlərini birləşdirir.
| Alliqator | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsiləüstü: Klad: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Alliqator | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Sözün mənşəyi
“Alliqator” sözü Azərbaycan dilinə ingilis dilindəki “alliqator” sözündən gəlmişdir. İngilis dilinə isə ispan dilindən tərcümədə kərtənkələ mənasını verən "el lagarto" sözündən daxil olmuşdur. Timsah sözü isə ərəb sözüdür. Peçeneqlər, kumanlar, qıpçaqlar, basmıllar, oğuzlar, qarluqlar, türkeşlər, xəzərlər, göytürklər, uyğurlar, dunay bulqarları, kiməklər isə timsaha alavan demişdirlər.
Fiziki quruluşları
Alliqatorlar timsahlardan və qaviallardan küt, dairəvi ağız quruluşları ilə seçilir.
İki alt növ vardır
- Amerika alliqatoru (Alligator misisipiensis)
- Çin alliqatoru (Alligator sinensis)
Təsviri
Hər 2 növün bədəninin rəngi daha tünddür (demək olar ki, qaradır) və yaşadığı suyun rəngindən asılı olaraq dəyişilir. Ən iri Missisipi alliqatorunun bədən uzunluğu 4,5 m-ə yaxın olmuşdur. Çin alliqatoru xeyli kiçikdir, onun uzunluğu 2 m-dən böyük deyildir.
Yayılması
Bu cinsin nümayəndələri, göründüyü kimi, dünyada yalnız Amerika Birləşmiş Ştatlarında və Çində yayılmışlar. Amerika alliqatoru ABŞ-nın şərq sahili boyunca, Şimali Karolinadan tutmuş Texasa qədər bütün ərazilərdə sıx yayılmışdır. Florida ştatında fərdlərin sayı bir milyondan artıqdır. Qış yuxusuna gedə bilir. Çin alliqatoru isə yalnız Yantszı çayının məcrası boyu yayılmışdır. İtməkdə olan növdür, mühafizəsinə ehtiyac var.
Həyat tərzi
Missisipi alliqatoru əldə edə bildiyi hər bir canlı ilə qidalanır. Böyüdükcə daha iri ölçülü qurbanlara üstünlük verir. İnəklərə, ayılara və atlara da hücum etdiyi qeydə alınmışdır. Kiçik ovunu çənəsində əzib bütöv uda bilir. İri qurbanı suyun altına çəkib boğur və parçalayıb yeyir. Çin alliqatoru isə kiçik bədən ölçülərinə görə çoxlu miqdarda kiçik heyvanlarla qidalanır. Hər 2 növ cəmdəkdən də imtina etmir. Timsahlardan fərqli olaraq bu cinsin nümayəndələri insanlara qurban kimi baxmırlar, çox nadir hallarda onlara hücum edirlər. Bununla belə Amerika timsahı onu hirsləndirdikdə insana hücum edib onu öldürə bilər. Çin alliqatoru dəstənin ən sakit nümayəndəsidir, insana qətiyyən hücum etmir.
Çoxalması
Alliqatorların cinsi yetkinliyi onların bədən ölçülərindən daha çox asılıdır. Belə hesab edirlər ki, Missisipi alliqatorunun boyu 1,8 m-dən, Çin alliqatorunun boyu isə bir metrdən artıq olduqda çoxalma qabiliyyətli olurlar. Cütləşmə yazda baş verir. Dişi sahildə otdan yuva qurur, 20–70 ədəd yumurta qoyur. Yuvanı dişi qoruyur, balalarını bir ilədək mühafizə edir.
Yetişdirilməsi
Dərisinə görə Florida, Luizana və Texas ştatlarında alliqator geniş bəslənilir. ABŞ-də ildə 45 min ədəd dəri istehsal edilir. Hər il 150 min kq alliqator əti bazara çıxarılır. Cin alliqatoru isə növün saxlanılması naminə xüsusi fermalarda çoxaldılır.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2012.
- Cuvier Sur les différentes espèces de crocodiles vivans et sur leurs caractères distinctifs (fr.). // Annales du Muséum National d'Histoire Naturelle 1807. Vol. 10. P. 25. ISSN 1256-2599
- "Louisiana Fur and Alligator Advisory Council". 2014-07-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2006-11-23.
- "The IUCN Red List of Threatened Species". IUCN Red List of Threatened Species. 2021-06-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-12.
- Mark W. J. Ferguson; Ted Joanen. "Temperature of egg incubation determines sex in Alligator mississippiensis". Nature. 296 (5860). 1982: 850–853. doi:10.1038/296850a0. PMID 7070524.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Alliqator lat Alligator Alliqatorlar fesilesine aid cins Alliqator cinsi ozunde 2 muasir Amerika ve ya Missisipi alliqatoru Alligator mississippiensis ve Cin alliqatoru Alligator sinensis novlerini birlesdirir AlliqatorElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Klad Sinif SurunenlerKlad Klad Klad Klad Klad Klad Klad Klad Klad Klad Klad ArxozavrlarDeste TimsahlarFesileustu Klad Fesile AlliqatorlarYarimfesile Cins AlliqatorBeynelxalq elmi adiAlligator Cuvier 1807Sekil axtarisiITIS 174366NCBI 8495EOL 35688FW 38423Sozun menseyi Alliqator sozu Azerbaycan diline ingilis dilindeki alliqator sozunden gelmisdir Ingilis diline ise ispan dilinden tercumede kertenkele menasini veren el lagarto sozunden daxil olmusdur Timsah sozu ise ereb sozudur Peceneqler kumanlar qipcaqlar basmillar oguzlar qarluqlar turkesler xezerler goyturkler uygurlar dunay bulqarlari kimekler ise timsaha alavan demisdirler Fiziki quruluslariAlliqatorlar timsahlardan ve qaviallardan kut dairevi agiz quruluslari ile secilir Iki alt nov vardir Amerika alliqatoru Alligator misisipiensis Cin alliqatoru Alligator sinensis TesviriHer 2 novun bedeninin rengi daha tunddur demek olar ki qaradir ve yasadigi suyun renginden asili olaraq deyisilir En iri Missisipi alliqatorunun beden uzunlugu 4 5 m e yaxin olmusdur Cin alliqatoru xeyli kicikdir onun uzunlugu 2 m den boyuk deyildir YayilmasiBu cinsin numayendeleri gorunduyu kimi dunyada yalniz Amerika Birlesmis Statlarinda ve Cinde yayilmislar Amerika alliqatoru ABS nin serq sahili boyunca Simali Karolinadan tutmus Texasa qeder butun erazilerde six yayilmisdir Florida statinda ferdlerin sayi bir milyondan artiqdir Qis yuxusuna gede bilir Cin alliqatoru ise yalniz Yantszi cayinin mecrasi boyu yayilmisdir Itmekde olan novdur muhafizesine ehtiyac var Heyat terziMissisipi alliqatoru elde ede bildiyi her bir canli ile qidalanir Boyudukce daha iri olculu qurbanlara ustunluk verir Ineklere ayilara ve atlara da hucum etdiyi qeyde alinmisdir Kicik ovunu cenesinde ezib butov uda bilir Iri qurbani suyun altina cekib bogur ve parcalayib yeyir Cin alliqatoru ise kicik beden olculerine gore coxlu miqdarda kicik heyvanlarla qidalanir Her 2 nov cemdekden de imtina etmir Timsahlardan ferqli olaraq bu cinsin numayendeleri insanlara qurban kimi baxmirlar cox nadir hallarda onlara hucum edirler Bununla bele Amerika timsahi onu hirslendirdikde insana hucum edib onu oldure biler Cin alliqatoru destenin en sakit numayendesidir insana qetiyyen hucum etmir CoxalmasiAlliqatorlarin cinsi yetkinliyi onlarin beden olculerinden daha cox asilidir Bele hesab edirler ki Missisipi alliqatorunun boyu 1 8 m den Cin alliqatorunun boyu ise bir metrden artiq olduqda coxalma qabiliyyetli olurlar Cutlesme yazda bas verir Disi sahilde otdan yuva qurur 20 70 eded yumurta qoyur Yuvani disi qoruyur balalarini bir iledek muhafize edir YetisdirilmesiDerisine gore Florida Luizana ve Texas statlarinda alliqator genis beslenilir ABS de ilde 45 min eded deri istehsal edilir Her il 150 min kq alliqator eti bazara cixarilir Cin alliqatoru ise novun saxlanilmasi namine xususi fermalarda coxaldilir IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2012 Cuvier Sur les differentes especes de crocodiles vivans et sur leurs caracteres distinctifs fr Annales du Museum National d Histoire Naturelle1807 Vol 10 P 25 ISSN 1256 2599 Louisiana Fur and Alligator Advisory Council 2014 07 20 tarixinde Istifade tarixi 2006 11 23 The IUCN Red List of Threatened Species IUCN Red List of Threatened Species 2021 06 15 tarixinde Istifade tarixi 2020 03 12 Mark W J Ferguson Ted Joanen Temperature of egg incubation determines sex in Alligator mississippiensis Nature 296 5860 1982 850 853 doi 10 1038 296850a0 PMID 7070524 Hemcinin bax