Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Jorj Leopold Küvye (fr. Jean Léopold Nicolas Frédéric Cuvier; 23 avqust 1769[…], Monbelyar[d] – 13 may 1832[…], Paris) — fransız təbiətşünası, naturalist, "paleontologiya elminin və müasir müqayisəli anatomiyanın atası", Fransa Coğrafiya Cəmiyyətinin üzvü, Frederik Küvyenin qardaşı.
| Jorj Küvye | |
|---|---|
 | |
| Doğum adı | Jean Léopold Nicolas Frédéric Cuvier |
| Doğum tarixi | 23 avqust 1769[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 13 may 1832[…](62 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | vəba |
| Dəfn yeri | |
| Elm sahələri | Müqayisəli anatomiya, zoologiya, paleontologiya, təbiət elmləri |
| İş yerləri |
|
| Təhsili | |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Jorj Leopold Küvye 23 avqust 1769-cu ildə, o zaman Vürtemberqə məxsus olan Mempelqard (Mömpelgard və ya Montbéliard) şəhərində anadan olmuşdur. O, burada dini məktəbdə təhsil alırdı (Küvyenin ailəsi protestant idi) və din xadimi olmaq istəyirdi, lakin oxuduğu gimnaziyanın direktorunun ona olan nifrəti Jorjun sonrakı taleyinə də ciddi təsir göstərdi. Sonralar Jorj Küvye Ştutqartda Karolin (Karlsschule) akademiyasına daxil olmuş, burada o, hələ uşaqlıq dövründən meyil göstərdiyi təbiətşünaslıqla daha dərindən tanış olmaq imkanı verən kameral biliklər fakultəsini seçmişdir.
1788-ci ildə Küvye Normandiyada Fikkenvill qalasında qraf d’Erisinin yanında ailə müəllimi işləyərkən bu qalanın dənizin yaxınlığında olmasından istifadə edərək dəniz canlılarının tədqiqi ilə məşğul olurdu. Abbat Anri Aleksandr Tesse ilə ilə tanış olan Küvye onun xahişi ilə Tessenin rəhbərlik etdiyi hospitalın həkimləri üçün botanikadan mühazirələr oxumuşdur. Tessenin vasitəçiliyi ilə Küvye Paris alimləri ilə tanış olmuş, onların dəvətilə Parisə getmiş və burada 1795-ci ildə mərkəzi Panteon məktəbində professor vəzifəsini tutmuşdur. Küvye Parisdə Kral Nəbatət Bağının müqayisəli anatomiya müəllimi Jan-Klod Mertrünün köməkçisi təyin edildikdən az sonra, 1796-cı ildə Milli İnstitutun üzvü təyin edildi, 1800-cü ildə Collège de France məktəbində təbii tarix fakültəsinin müdiri, 1802-ci ildə Mertrünün ölümündən sonra isə Kral Nəbatət Bağında müqayisəli anatomiya kafedrasının müdiri vəzifəsinə təyin edildi. 1809–1811-ci illərdə yenidən imperiyaya birləşdirilən ərazilərdə tədris prosesini təşkil etdi, sonralar dövlət şurasında xidmət etmiş və ona 1822-ci ildə dini fakultələrdə protestantlar üzərində nəzarət tapşırılmışdır.
Küvye Fransa Akademiyasının üzvü olmuş, Fransa kralı dövründə Fransanın peri olmuşdu. Peterburq Elmlər Akademiyasının əcnəbi fəxri üzvü (1802), London Kral Cəmiyyətinin əcnəbi üzvü (1806) idi.
Jorj Küvye 13 may 1832-ci ildə vəfat etmişdir. Onun adı Eyfel qülləsinin birinci mərtəbəsindəki binada asılan Fransanın dahi alimlərinin siyahısına daxil edilmişdir.
1935-ci ildə Beynəlxalq Astronomiya İttifaqı Ayın görünən tərəfindəki kraterlərdən birinə Jorj Küvyenin adını vermişdir.
Elmi fəaliyyəti
Jorj Küvye paleontologiya elminin və müasir müqayisəli anatomiyanın əsasını qoymuşdur. Elm tarixində ilk dəfə olaraq o, müxtəlif heyvanların orqanlarını öyrənmiş, müqayisə etmiş, quruluşunu və funksiyalarını müəyyənləşdirmişdir. Bu əlamətlərə görə o, heyvanları dörd tipə bölmüşdür: onurğalılar; yumşaqbədənlilər, buğumlular, şüalılar. Bu bölgü müasir sistematikanın əsasını təşkil edir.
Küvyenin dünya elmi qarşısında ən böyük xidməti onurğalı heyvanlar paleontologiyasını yaratmasıdır. Yerin müxtəlif qatları və onlardan tapılmış onurğalı heyvanların qalıqları arasındakı əlaqəni aşkar etməklə, Küvye tarixi geologiya elminin banilərindən biri olmuşdur.
Küvye Paris Kral Nəbatət Bağının nəzdində olan Təbiət tarixi muzeyində çalışarkən, orada məşhur Monmartr təpəliyində işlənən gips yatağından toplanmış onurğalı heyvan sümüklərinin kolleksiyasını tətqiq etmişdir. O, nizamsız yığılmış sümük topasında hər bir sümüyə uyğun olan digər sümükləri seçmiş, keçmişdə yaşamış və o zamana qədər məlum olmayan heyvan skeleti yaratmışdır. Sonradan gips yatağında həmin heyvanın bütöv skeleti tapılmışdır. Beləliklə, Küvye biologiya elminin əsas qanunlarından birini-orqanların üzlaşması qanununu kəşf etmişdir. Küvye bu qanunu belə ifadə etmişdir: "Hər bir varlıq özünün istənilən hissəsinin qırığından tanına bilər". Başqa sözlə desək, yırtıcı dişli heyvanlarda buynuz və dırnaq, otyeyənlərdə isə caynaq ola bilməz. Bu kəşfin nəticəsi o oldu ki, ilk zamanlar "təbiətin oyunu" hesab olunan orqanizm qalıqları ciddi və dəqiq elmi-tədqiqat obyektinə çevrilir.
1812-ci ildə Jorj Küvyenin ən məşhur əsərlərindən biri-"Yer kürəsinin səthi üzərində çevrilişlər və onların heyvanlar aləmində yaratdığı dəyişikliklər" əsəri çap olundu. O, bu əsərində göstərirdi ki, Yer tarixində, indi olduğu kimi, təbii qüvvələrin təsir etdiyi sakit epoxalar və qısa müddətli, çox güclü qüvvələrin təsir göstərdiyi fəlakət epoxaları bir-birini əvəz etmişdir. Fəlakətlər Yer üzərindəki bütün canlıları məhv edərək, onun bütün simasını dəyişdirmişdir. Sonradan sakitlik bərqərar olmuş, fəlakətin təsir dairəsindən kənarda qalan yerlərdə qorunub salamat qalmış növlər geniş ərazilərə yayılmış, Yerdə həyat bərpa olunmuşdur.
Küvyenin fikrincə, fəlakətlər çox geniş əraziləri əhatə etsə də, ümumdünya miqyaslı olmamışdır. Başvermənin səbəb və xarakterləri məlum olmasa da, onlara aydınlıq gətirmək mümkündür.
Küvyenin fəlakətlər nəzəriyyəsi müasirləri içərisində özünə çoxlu tərəfdarlar topladı, bu nəzəriyyəni qəbul etdilər, lakin yeni kəşflər, xüsusilə də, ingilis geoloqu Çarlz Layelin tədqiqatları fəlakətlər nəzəriyyəsinin öz əhəmiyyətini itirməsinə gətirib çıxartdı.
Küvye təkamül nəzəriyyəsini qəbul etmirdi, lakin özünün paleontoloji tədqiqatları ilə təkamül nəzəriyyəsinin meydana gəlib, inkişaf etməsinə kömək edirdi. Elm tarixini tədqiq edən alimlər təsdiq edirdilər ki, təkamül nəzəriyyəsi üçün Küvye bu nəzəriyyəni qəbul etmiş bir çox müasirlərindən çox iş görmüşdür.
İstinadlar
- Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- Léonore verilənlər bazası (fr.). ministère de la Culture.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Georges Léopold Chrétien Frédéric Dagobert Cuvier // KNAW Past Members (ing.).
- list of professors at Collège de France.
- www.accademiadellescienze.it (it.).
- Moiroux J. Le cimetière du Père-Lachaise (fr.). Paris: 1908. P. 118.
- Советский энциклопедический словарь / Гл. ред. А. М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1986. — С. 679. — 1600 с. — 2 500 000 экз. — ISBN ИБ№ 115
- Cuvier, G. (Baron) (1827). Essay on the Theory of the Earth, 5th, London: T. Cadell
- Кювье Ж. Л. Рассуждение о переворотах на поверхности земного шара 2022-08-20 at the Wayback Machine
- Baron Georges Cuvier A Discourse on the Revolutions of the Surface of the Globe. 2016-03-03 at the Wayback Machine
Mənbə
- Кювье Ж. Рассуждения о переворотах на поверхности земного шара. М. – Л., 1937
- Канаев И.И. Жорж Кювье. Л., 1976
- Вагнер Н. Жорж Кювье и Этьен Жоффруа Сент-Илер. Казань, 1860
- Канаев И.И. Жорж Кювье. 1769–1832. Л., 1976
- Федорова М.М. Философы Франции. Словарь. – Под общей редакцией И.И.Блауберг, М., 2008
- Lee, "Memoires of Baron Cuvier" (Лондон, 1833);
- Pasquier. "Eloge de Cuvier" (П., 1833);
- Ducrotay de Blainville, "Cuvier et Geoffroy St.-Hilaire" (в "Biographies Scientifiques", Париж, 1890);
- Энгельгард, "Жорж Кювье" (в издании Павленкова: "Жизнь замечательных людей. Биографическая библиотека", 1893).
- Амлинский И. Е. Жоффруа Сент-Илер и его борьба против Кювье. — М., 1955.
Xarici keçidlər
- Кювье Ж. Л. Рассуждение о переворотах на поверхности земного шара
- Л. С. Клейн "Катастрофисты и флювиалисты"
- Ж. Кювье
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Jorj Leopold Kuvye fr Jean Leopold Nicolas Frederic Cuvier 23 avqust 1769 Monbelyar d 13 may 1832 Paris fransiz tebietsunasi naturalist paleontologiya elminin ve muasir muqayiseli anatomiyanin atasi Fransa Cografiya Cemiyyetinin uzvu Frederik Kuvyenin qardasi Jorj KuvyeDogum adi Jean Leopold Nicolas Frederic CuvierDogum tarixi 23 avqust 1769 1769 08 23 Dogum yeri Monbelyar d Vefat tarixi 13 may 1832 1832 05 13 62 yasinda Vefat yeri Paris ParisVefat sebebi vebaDefn yeri Per Lasez qebiristanligiElm saheleri Muqayiseli anatomiya zoologiya paleontologiya tebiet elmleriIs yerleri De Frans Kolleci 1800 1832 Paris Milli Tebiet Tarix muzeyiTehsili Stutqart UniversitetiUzvluyu London Kral Cemiyyeti Fransa Akademiyasi 1818 Leopoldin Alman Milli Elmler Akademiyasi Isvec Kral Elmler Akademiyasi Fransa Elmler Akademiyasi Peterburq Elmler Akademiyasi Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi Bavariya Elmler Akademiyasi d Rusiya Elmler Akademiyasi Prussiya Elmler Akademiyasi d Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiJorj Leopold Kuvye 23 avqust 1769 cu ilde o zaman Vurtemberqe mexsus olan Mempelqard Mompelgard ve ya Montbeliard seherinde anadan olmusdur O burada dini mektebde tehsil alirdi Kuvyenin ailesi protestant idi ve din xadimi olmaq isteyirdi lakin oxudugu gimnaziyanin direktorunun ona olan nifreti Jorjun sonraki taleyine de ciddi tesir gosterdi Sonralar Jorj Kuvye Stutqartda Karolin Karlsschule akademiyasina daxil olmus burada o hele usaqliq dovrunden meyil gosterdiyi tebietsunasliqla daha derinden tanis olmaq imkani veren kameral bilikler fakultesini secmisdir 1788 ci ilde Kuvye Normandiyada Fikkenvill qalasinda qraf d Erisinin yaninda aile muellimi isleyerken bu qalanin denizin yaxinliginda olmasindan istifade ederek deniz canlilarinin tedqiqi ile mesgul olurdu Abbat Anri Aleksandr Tesse ile ile tanis olan Kuvye onun xahisi ile Tessenin rehberlik etdiyi hospitalin hekimleri ucun botanikadan muhazireler oxumusdur Tessenin vasiteciliyi ile Kuvye Paris alimleri ile tanis olmus onlarin devetile Parise getmis ve burada 1795 ci ilde merkezi Panteon mektebinde professor vezifesini tutmusdur Kuvye Parisde Kral Nebatet Baginin muqayiseli anatomiya muellimi Jan Klod Mertrunun komekcisi teyin edildikden az sonra 1796 ci ilde Milli Institutun uzvu teyin edildi 1800 cu ilde College de France mektebinde tebii tarix fakultesinin mudiri 1802 ci ilde Mertrunun olumunden sonra ise Kral Nebatet Baginda muqayiseli anatomiya kafedrasinin mudiri vezifesine teyin edildi 1809 1811 ci illerde yeniden imperiyaya birlesdirilen erazilerde tedris prosesini teskil etdi sonralar dovlet surasinda xidmet etmis ve ona 1822 ci ilde dini fakultelerde protestantlar uzerinde nezaret tapsirilmisdir Kuvye Fransa Akademiyasinin uzvu olmus Fransa krali dovrunde Fransanin peri olmusdu Peterburq Elmler Akademiyasinin ecnebi fexri uzvu 1802 London Kral Cemiyyetinin ecnebi uzvu 1806 idi Jorj Kuvye 13 may 1832 ci ilde vefat etmisdir Onun adi Eyfel qullesinin birinci mertebesindeki binada asilan Fransanin dahi alimlerinin siyahisina daxil edilmisdir 1935 ci ilde Beynelxalq Astronomiya Ittifaqi Ayin gorunen terefindeki kraterlerden birine Jorj Kuvyenin adini vermisdir Elmi fealiyyetiJorj Kuvye paleontologiya elminin ve muasir muqayiseli anatomiyanin esasini qoymusdur Elm tarixinde ilk defe olaraq o muxtelif heyvanlarin orqanlarini oyrenmis muqayise etmis qurulusunu ve funksiyalarini mueyyenlesdirmisdir Bu elametlere gore o heyvanlari dord tipe bolmusdur onurgalilar yumsaqbedenliler bugumlular sualilar Bu bolgu muasir sistematikanin esasini teskil edir Kuvyenin dunya elmi qarsisinda en boyuk xidmeti onurgali heyvanlar paleontologiyasini yaratmasidir Yerin muxtelif qatlari ve onlardan tapilmis onurgali heyvanlarin qaliqlari arasindaki elaqeni askar etmekle Kuvye tarixi geologiya elminin banilerinden biri olmusdur Kuvye Paris Kral Nebatet Baginin nezdinde olan Tebiet tarixi muzeyinde calisarken orada meshur Monmartr tepeliyinde islenen gips yatagindan toplanmis onurgali heyvan sumuklerinin kolleksiyasini tetqiq etmisdir O nizamsiz yigilmis sumuk topasinda her bir sumuye uygun olan diger sumukleri secmis kecmisde yasamis ve o zamana qeder melum olmayan heyvan skeleti yaratmisdir Sonradan gips yataginda hemin heyvanin butov skeleti tapilmisdir Belelikle Kuvye biologiya elminin esas qanunlarindan birini orqanlarin uzlasmasi qanununu kesf etmisdir Kuvye bu qanunu bele ifade etmisdir Her bir varliq ozunun istenilen hissesinin qirigindan tanina biler Basqa sozle desek yirtici disli heyvanlarda buynuz ve dirnaq otyeyenlerde ise caynaq ola bilmez Bu kesfin neticesi o oldu ki ilk zamanlar tebietin oyunu hesab olunan orqanizm qaliqlari ciddi ve deqiq elmi tedqiqat obyektine cevrilir 1812 ci ilde Jorj Kuvyenin en meshur eserlerinden biri Yer kuresinin sethi uzerinde cevrilisler ve onlarin heyvanlar aleminde yaratdigi deyisiklikler eseri cap olundu O bu eserinde gosterirdi ki Yer tarixinde indi oldugu kimi tebii quvvelerin tesir etdiyi sakit epoxalar ve qisa muddetli cox guclu quvvelerin tesir gosterdiyi felaket epoxalari bir birini evez etmisdir Felaketler Yer uzerindeki butun canlilari mehv ederek onun butun simasini deyisdirmisdir Sonradan sakitlik berqerar olmus felaketin tesir dairesinden kenarda qalan yerlerde qorunub salamat qalmis novler genis erazilere yayilmis Yerde heyat berpa olunmusdur Kuvyenin fikrince felaketler cox genis erazileri ehate etse de umumdunya miqyasli olmamisdir Basvermenin sebeb ve xarakterleri melum olmasa da onlara aydinliq getirmek mumkundur Kuvyenin felaketler nezeriyyesi muasirleri icerisinde ozune coxlu terefdarlar topladi bu nezeriyyeni qebul etdiler lakin yeni kesfler xususile de ingilis geoloqu Carlz Layelin tedqiqatlari felaketler nezeriyyesinin oz ehemiyyetini itirmesine getirib cixartdi Kuvye tekamul nezeriyyesini qebul etmirdi lakin ozunun paleontoloji tedqiqatlari ile tekamul nezeriyyesinin meydana gelib inkisaf etmesine komek edirdi Elm tarixini tedqiq eden alimler tesdiq edirdiler ki tekamul nezeriyyesi ucun Kuvye bu nezeriyyeni qebul etmis bir cox muasirlerinden cox is gormusdur IstinadlarCex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi Leonore verilenler bazasi fr ministere de la Culture Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Georges Leopold Chretien Frederic Dagobert Cuvier KNAW Past Members ing list of professors at College de France www accademiadellescienze it it Moiroux J Le cimetiere du Pere Lachaise fr Paris 1908 P 118 Sovetskij enciklopedicheskij slovar Gl red A M Prohorov M Sov enciklopediya 1986 S 679 1600 s 2 500 000 ekz ISBN IB 115 Cuvier G Baron 1827 Essay on the Theory of the Earth 5th London T Cadell Kyuve Zh L Rassuzhdenie o perevorotah na poverhnosti zemnogo shara 2022 08 20 at the Wayback Machine Baron Georges Cuvier A Discourse on the Revolutions of the Surface of the Globe 2016 03 03 at the Wayback MachineMenbeKyuve Zh Rassuzhdeniya o perevorotah na poverhnosti zemnogo shara M L 1937 Kanaev I I Zhorzh Kyuve L 1976 Vagner N Zhorzh Kyuve i Eten Zhoffrua Sent Iler Kazan 1860 Kanaev I I Zhorzh Kyuve 1769 1832 L 1976 Fedorova M M Filosofy Francii Slovar Pod obshej redakciej I I Blauberg M 2008 Lee Memoires of Baron Cuvier London 1833 Pasquier Eloge de Cuvier P 1833 Ducrotay de Blainville Cuvier et Geoffroy St Hilaire v Biographies Scientifiques Parizh 1890 Engelgard Zhorzh Kyuve v izdanii Pavlenkova Zhizn zamechatelnyh lyudej Biograficheskaya biblioteka 1893 Amlinskij I E Zhoffrua Sent Iler i ego borba protiv Kyuve M 1955 Xarici kecidlerKyuve Zh L Rassuzhdenie o perevorotah na poverhnosti zemnogo shara L S Klejn Katastrofisty i flyuvialisty Zh Kyuve