Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aişə Həfsə Sultan (təq. 1479, bilinmir – 29 mart 1534, Konstantinopol) — 9-cu Osmanlı sultanı Yavuz Sultan Səlimin xanımı və Qanuni Sultan Süleymanın anası, Validə sultan.
| Aişə Həfsə Sultan | |
|---|---|
| türk. Hafsa Sultan osman. عایشه حفصه سلطان | |
 Aişə Həfsə Validə Sultanın büstü, Manisa | |
| 30 sentyabr 1520 – 19 mart 1534 | |
| Əvvəlki | Gülbahar Xatun |
| Sonrakı | Nurbanu Sultan |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | İstanbul, Osmanlı imperiyası |
| Dəfn yeri | Yavuz Sultan Səlim külliyəsi, İstanbul |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Həyat yoldaşı | Yavuz Sultan Səlim |
| Uşaqları | Sultan Süleyman Qanuni Xədicə Sultan Beyhan Sultan Fatma Sultan Hafsa Sultan Şah Sultan |
| Ailəsi | Osmanlı imperiyası |
| Dini | katolisizm |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Həyatı haqqında yetərli məlumat yoxdur. Vəfat etdiyi əsnada 56 yaşında olması səbəbilə, doğum tarixi olaraq 1478-ci il qəbul edilir. Bir çox vəqf sənədlərində adı Ayşə, Hafsa bint Əbdülmuin, Ayşə bint Əbdürrəhman olaraq qeyd olunur. Atasının adının bu formada qeyd edilməsi, onun saraya cariyə olaraq alındığını sübut edir. Beləcə, onun Krım xanı Məngli Gərayın qızı və Yavuz Sultan Səlimin digər hasəkisi Ayşə Xatunla eyni insan olmadığı isbat olunur.
Aişə Həfsə Sultanın, Şahzadə Səlimin Trabzon sancaqbəyliyi dönəmində saraya alındığı və ilk illərini Trabzon sarayında keçirdiyi bilinir. Burada keçirdiyi 20 il boyunca sırayla yeganə oğlu Şahzadə Süleymanı və qızları Xədicə, Beyhan, Fatma, Hafsa, Şahıhuban Sultanları dünyaya gətirdi. Oğlu Şahzadə Süleyman hələ 15 yaşında ikən babası Sultan Bəyazid tərəfindən Kəfə sancaqbəyliyinə təyin edilmiş, atası Yavuz Sultan Səlimin taxta çıxmasından sonra isə vəliəhd şahzadə olaraq Manisa sancaqbəyliyinə gətirilmişdir. Bütün bu təyinatlar boyunca Aişə Həfsə Sultan da oğlunun yanında yer almış, onunla birlikdə öncə Krıma, daha sonra isə Manisaya hərəkət etmişdir.
Əri Yavuz Sultan Səlimin 1520-ci ildə vəfatı və oğlunun taxta çıxmasının ardından Aişə Həfsə Sultan İstanbula gətirilərək Validə sultan elan edildi. 13 ildən çox Validə sultan olan Aişə Həfsə Sultan 19 mart 1534-cü ildə vəfat etdi və cənazəsi Yavuz Sultan Səlim külliyəsində, ərinin türbəsinin yaxınlığında dəfn edildi. Daha sonra məzarının üzərində öz adını daşıyan türbə inşa edilsə də, türbənin inşa tarixi tam olaraq bilinmir.
Bir çox yerli və əcnəbi tarixi mənbələrdə Aişə Həfsə Sultanın oğlunun üzərində güclü nüfuzunun olması, ancaq bu gücü xeyriyyə işlərində istifadə etdiyi və dövlət idarəsindən uzaq durduğu qeyd olunur. Bundan başqa oğlunun, cariyələrindən Xürrəm Sultana həddindən artıq bağlanmasından narazı olduğu və onun saray hərəmində güc qazanmasına mane olduğu bilinir. Bu narazılıqlarını oğluna ünvanladığı və günümüzədək gəlib çatan məktublarında müşahidə etmək mümkündür.
Gözəlliyi qədər gördüyü xeyriyyə işləriylə də tanınan Aişə Həfsə Sultan Manisada öz adını daşıyan bir külliyyə inşa etdirmişdir. Məscid, mədrəsə, sübyan (yetimlər) məktəbi və imarətdən ibarət olan bu külliyənin inşası 1523-cü ildə tamamlanmış, Aişə Həfsə Sultanın vəfatının ardından 1538-ci ildə hamam, 1539-cu ildə isə darüşşəfa (xəstəxana) binaları oğlu tərəfindən külliyəyə əlavə edilmişdir.
Övladları
Bəzi mənbələrdə Beyhan Sultan və Şahıhuban Sultanın Yavuz Sultan Səlimin digər xanımı Ayşə Xatundan doğulduğu qeyd edilsə də, onların doğum və evlilik tarixləri bu iddianı çürüdür.
Mənbə
- M. Çağatay Uluçay – İbrahim Gökçen, Manisa Tarihi, İstanbul 1939, s. 99.
- M. Çağatay Uluçay, Haremden Mektuplar, İstanbul 1956, s. 74–80.
- a.mlf., "Kanunî Sultan Süleyman ve Ailesi ile İlgili Bazı Notlar ve Vesikalar", Kanunî Armağanı, Ankara 1970, s. 227–257.
- a.mlf., Harem, Ankara 1971, s. 47, 61, 62, 64, 66.
- a.mlf., Padişahların Kadınları ve Kızları, Ankara 1980, s. 29–30.
- Danişmend, Kronoloji, II, 162.
- Feridun M. Emecen, XVI. Asırda Manisa Kazâsı, Ankara 1989, s. 95–97.
- L. P. Peirce, The Imperial Harem, New York 1993, s. 52–53, 199–200, 279.
- Adnan Giz, "Yavuz’un Zevcesi, Kanunî Sultan Süleyman’ın Annesi Hafsa Hatun’un Mektupları", Tarih Dünyası, sy. 2, İstanbul 1952, s. 18, 768–769, 789–790.
- a.mlf., "Belgelere Göre Kanunî Sultan Süleyman’ın Ailesi", Hayat Tarih Mecmuası, I, İstanbul 1978, s. 19–21.
- Nihat Yörükoğlu, "Hafsa Sultan’ın Portresi", Vakıflar Bülteni, İstanbul 1970, s. 90–92.
- a.mlf., "Hafsa Sultan", TA, XVIII, 315.
İstinadlar
- Türkiye Diyanet Vakfı Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (türk.). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Aise Hefse Sultan teq 1479 bilinmir 29 mart 1534 Konstantinopol 9 cu Osmanli sultani Yavuz Sultan Selimin xanimi ve Qanuni Sultan Suleymanin anasi Valide sultan Aise Hefse Sultanturk Hafsa Sultan osman عایشه حفصه سلطانAise Hefse Valide Sultanin bustu ManisaValide sultan30 sentyabr 1520 19 mart 1534EvvelkiGulbahar XatunSonrakiNurbanu SultanSexsi melumatlarDogum tarixi 1478Dogum yeri bilinmirVefat tarixi 19 mart 1534Vefat yeri Istanbul Osmanli imperiyasiDefn yeri Yavuz Sultan Selim kulliyesi IstanbulFealiyyeti siyasetciHeyat yoldasi Yavuz Sultan SelimUsaqlari Sultan Suleyman Qanuni Xedice Sultan Beyhan Sultan Fatma Sultan Hafsa Sultan Sah SultanAilesi Osmanli imperiyasiDini katolisizm Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiHeyati haqqinda yeterli melumat yoxdur Vefat etdiyi esnada 56 yasinda olmasi sebebile dogum tarixi olaraq 1478 ci il qebul edilir Bir cox veqf senedlerinde adi Ayse Hafsa bint Ebdulmuin Ayse bint Ebdurrehman olaraq qeyd olunur Atasinin adinin bu formada qeyd edilmesi onun saraya cariye olaraq alindigini subut edir Belece onun Krim xani Mengli Gerayin qizi ve Yavuz Sultan Selimin diger hasekisi Ayse Xatunla eyni insan olmadigi isbat olunur Aise Hefse Sultanin Sahzade Selimin Trabzon sancaqbeyliyi doneminde saraya alindigi ve ilk illerini Trabzon sarayinda kecirdiyi bilinir Burada kecirdiyi 20 il boyunca sirayla yegane oglu Sahzade Suleymani ve qizlari Xedice Beyhan Fatma Hafsa Sahihuban Sultanlari dunyaya getirdi Oglu Sahzade Suleyman hele 15 yasinda iken babasi Sultan Beyazid terefinden Kefe sancaqbeyliyine teyin edilmis atasi Yavuz Sultan Selimin taxta cixmasindan sonra ise veliehd sahzade olaraq Manisa sancaqbeyliyine getirilmisdir Butun bu teyinatlar boyunca Aise Hefse Sultan da oglunun yaninda yer almis onunla birlikde once Krima daha sonra ise Manisaya hereket etmisdir Eri Yavuz Sultan Selimin 1520 ci ilde vefati ve oglunun taxta cixmasinin ardindan Aise Hefse Sultan Istanbula getirilerek Valide sultan elan edildi 13 ilden cox Valide sultan olan Aise Hefse Sultan 19 mart 1534 cu ilde vefat etdi ve cenazesi Yavuz Sultan Selim kulliyesinde erinin turbesinin yaxinliginda defn edildi Daha sonra mezarinin uzerinde oz adini dasiyan turbe insa edilse de turbenin insa tarixi tam olaraq bilinmir Bir cox yerli ve ecnebi tarixi menbelerde Aise Hefse Sultanin oglunun uzerinde guclu nufuzunun olmasi ancaq bu gucu xeyriyye islerinde istifade etdiyi ve dovlet idaresinden uzaq durdugu qeyd olunur Bundan basqa oglunun cariyelerinden Xurrem Sultana heddinden artiq baglanmasindan narazi oldugu ve onun saray hereminde guc qazanmasina mane oldugu bilinir Bu naraziliqlarini ogluna unvanladigi ve gunumuzedek gelib catan mektublarinda musahide etmek mumkundur Gozelliyi qeder gorduyu xeyriyye isleriyle de taninan Aise Hefse Sultan Manisada oz adini dasiyan bir kulliyye insa etdirmisdir Mescid medrese subyan yetimler mektebi ve imaretden ibaret olan bu kulliyenin insasi 1523 cu ilde tamamlanmis Aise Hefse Sultanin vefatinin ardindan 1538 ci ilde hamam 1539 cu ilde ise darussefa xestexana binalari oglu terefinden kulliyeye elave edilmisdir OvladlariSultan Suleyman Qanuni Xedice Sultan Beyhan Sultan Fatma Sultan Hafsa Sultan Sahihuban Sultan Bezi menbelerde Beyhan Sultan ve Sahihuban Sultanin Yavuz Sultan Selimin diger xanimi Ayse Xatundan doguldugu qeyd edilse de onlarin dogum ve evlilik tarixleri bu iddiani curudur MenbeM Cagatay Ulucay Ibrahim Gokcen Manisa Tarihi Istanbul 1939 s 99 M Cagatay Ulucay Haremden Mektuplar Istanbul 1956 s 74 80 a mlf Kanuni Sultan Suleyman ve Ailesi ile Ilgili Bazi Notlar ve Vesikalar Kanuni Armagani Ankara 1970 s 227 257 a mlf Harem Ankara 1971 s 47 61 62 64 66 a mlf Padisahlarin Kadinlari ve Kizlari Ankara 1980 s 29 30 Danismend Kronoloji II 162 Feridun M Emecen XVI Asirda Manisa Kazasi Ankara 1989 s 95 97 L P Peirce The Imperial Harem New York 1993 s 52 53 199 200 279 Adnan Giz Yavuz un Zevcesi Kanuni Sultan Suleyman in Annesi Hafsa Hatun un Mektuplari Tarih Dunyasi sy 2 Istanbul 1952 s 18 768 769 789 790 a mlf Belgelere Gore Kanuni Sultan Suleyman in Ailesi Hayat Tarih Mecmuasi I Istanbul 1978 s 19 21 Nihat Yorukoglu Hafsa Sultan in Portresi Vakiflar Bulteni Istanbul 1970 s 90 92 a mlf Hafsa Sultan TA XVIII 315 IstinadlarTurkiye Diyanet Vakfi Turkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi turk Ankara Turkiye Diyanet Vakfi