Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ayşə Xatun (1476, Bağçasaray – 1539, Konstantinopol) — 9-cu Osmanlı sultanı Yavuz Sultan Səlimin xanımı və Krım xanı Məngli Gərayın qızı.
| Ayşə Xatun | |
|---|---|
| türk. Ayşe Hatun | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Bağçasaray, Krım xanlığı |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | İstanbul, Osmanlı imperiyası |
| Fəaliyyəti | əsilzadə |
| Atası | Məngli Gəray |
| Həyat yoldaşları | Şahzadə Mehmed Yavuz Sultan Səlim |
| Uşağı | Fatma xanım Sultan |
| Ailəsi | Gəraylar |
Həyatı
Həyatı haqqında yetərli məlumat yoxdur. Atası Məngli Gəray həm Krımdakı səltənətini gücləndirmək, həm də Osmanlıda davam edən taxt mübarizəsində yer almaq məqsədilə şahzadələrdən birinə yaxınlaşmaq niyyətində idi. İlk seçimi Sultan Bəyazidin ən kiçik oğlu və Krım yaxınlığındakı Kəfədə sancaqbəyi olan Şahzadə Mehmed oldu. Gəlinən qarşılıqlı razılığa əsasən, Ayşə Xatun 1504-cü ildə Şahzadə Mehmedlə nikahlandı. Bəzi mənbələrə görə, şahzadənin Fatma xanım Sultan (ö. 1566) adlı yeganə övladı məhz bu nikahdan dünyaya gəlmişdir. Ancaq taxt mübarizəsinin qızğın ərəfəsində ikən Şahzadə Mehmed 1507-ci ildə anidən vəfat etdi. Üstəlik onun taxt mübarizəsini davam etdirəcək bir oğlu da yox idi. Bu səbəblə yeni evlilik sazişi bağlananadək Ayşə Xatun Krıma geri qaytarıldı.
Bu səbəblə, Məngli Gəray qurulan bu ittifaqı davam etdirmək məqsədilə, qızını bu dəfə də Sultan Bəyazidin Trabzonda sancaqbəyi olan oğlu Şahzadə Səlimlə evləndirmək istədi. Üstəlik Şahzadə Səlimin bir varisi və taxt iddiasını dəstəkləyən güclü müttəfiqləri vardı. Ancaq bu müttəfiqlərinin dəstəyinə baxmayaraq, Şahzadə Səlim 1511-ci ilin avqustunda Çorlu yaxınlığında atasına məğlub oldu və az sayda adamıyla birlikdə Kəfəyə, ordan isə Krıma qaçdı. Burada ikən Məngli Gərayın ittifaq təklifini qəbul etdi və atasının etirazlarına baxmayaraq xanın qızı Ayşə Xatunla nikahlandı.
Bu əsnada Sultan Bəyazid öncə böyük oğlu Şahzadə Əhmədi, daha sonra isə Şahzadə Qorqudu İstanbula çağıraraq taxtı onlara verməyə cəhd etmiş, ancaq paytaxtdakı yeniçərilər və dövlət bürokratiyasındakı Səlim tərəfdarları buna qarşı çıxmışdı. Bu səbəblə əlacsız qalan Sultan Bəyazid Şahzadə Səlimə məktub yazaraq onu paytaxta çağırdı və taxtı təhvil verdi.
Beləcə, Ayşə Xatun da Şahzadə Səlimlə birlikdə İstanbula yola düşdü və onun digər taxt iddiaçılarını (qardaşları və onların oğulları) aradan qaldırdığı müddət boyunca 1513-cü ilin aprelinədək İstanbulda onu gözlədi. Tamamilə siyasi bir evlilik olan bu nikahdan övladı olmayan Ayşə Xatun bəzi mənəblərdə Beyhan və Şah Sultanın anası olaraq qeyd edilsə də, onların doğum və evlənmə tarixləri bu iddianı çürüdür. Yavuz Sultan Səlimin vəfatının ardından köhnə saraya göndərilən Ayşə Xatunun son illəriylə bağlı məlumat yoxdur. 1539-cu ildə köhnə sarayda vəfat etdi.
Mənbə
- Peirce, Leslie P., The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire, Oxford University Press, 1993,
- Sakaoğlu, Necdet, Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler, Oğlak Yayıncılık. (2008)
- Bahadıroğlu, Yavuz, Resimli Osmanlı Tarihi, Nesil Yayınları, 15. Baskı, 2009,
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ayse Xatun 1476 Bagcasaray 1539 Konstantinopol 9 cu Osmanli sultani Yavuz Sultan Selimin xanimi ve Krim xani Mengli Gerayin qizi Ayse Xatunturk Ayse HatunSexsi melumatlarDogum tarixi 1476Dogum yeri Bagcasaray Krim xanligiVefat tarixi 1539Vefat yeri Istanbul Osmanli imperiyasiFealiyyeti esilzadeAtasi Mengli GerayHeyat yoldaslari Sahzade Mehmed Yavuz Sultan SelimUsagi Fatma xanim SultanAilesi GeraylarHeyatiHeyati haqqinda yeterli melumat yoxdur Atasi Mengli Geray hem Krimdaki seltenetini guclendirmek hem de Osmanlida davam eden taxt mubarizesinde yer almaq meqsedile sahzadelerden birine yaxinlasmaq niyyetinde idi Ilk secimi Sultan Beyazidin en kicik oglu ve Krim yaxinligindaki Kefede sancaqbeyi olan Sahzade Mehmed oldu Gelinen qarsiliqli raziliga esasen Ayse Xatun 1504 cu ilde Sahzade Mehmedle nikahlandi Bezi menbelere gore sahzadenin Fatma xanim Sultan o 1566 adli yegane ovladi mehz bu nikahdan dunyaya gelmisdir Ancaq taxt mubarizesinin qizgin erefesinde iken Sahzade Mehmed 1507 ci ilde aniden vefat etdi Ustelik onun taxt mubarizesini davam etdirecek bir oglu da yox idi Bu sebeble yeni evlilik sazisi baglananadek Ayse Xatun Krima geri qaytarildi Bu sebeble Mengli Geray qurulan bu ittifaqi davam etdirmek meqsedile qizini bu defe de Sultan Beyazidin Trabzonda sancaqbeyi olan oglu Sahzade Selimle evlendirmek istedi Ustelik Sahzade Selimin bir varisi ve taxt iddiasini destekleyen guclu muttefiqleri vardi Ancaq bu muttefiqlerinin desteyine baxmayaraq Sahzade Selim 1511 ci ilin avqustunda Corlu yaxinliginda atasina meglub oldu ve az sayda adamiyla birlikde Kefeye ordan ise Krima qacdi Burada iken Mengli Gerayin ittifaq teklifini qebul etdi ve atasinin etirazlarina baxmayaraq xanin qizi Ayse Xatunla nikahlandi Bu esnada Sultan Beyazid once boyuk oglu Sahzade Ehmedi daha sonra ise Sahzade Qorqudu Istanbula cagiraraq taxti onlara vermeye cehd etmis ancaq paytaxtdaki yeniceriler ve dovlet burokratiyasindaki Selim terefdarlari buna qarsi cixmisdi Bu sebeble elacsiz qalan Sultan Beyazid Sahzade Selime mektub yazaraq onu paytaxta cagirdi ve taxti tehvil verdi Belece Ayse Xatun da Sahzade Selimle birlikde Istanbula yola dusdu ve onun diger taxt iddiacilarini qardaslari ve onlarin ogullari aradan qaldirdigi muddet boyunca 1513 cu ilin aprelinedek Istanbulda onu gozledi Tamamile siyasi bir evlilik olan bu nikahdan ovladi olmayan Ayse Xatun bezi meneblerde Beyhan ve Sah Sultanin anasi olaraq qeyd edilse de onlarin dogum ve evlenme tarixleri bu iddiani curudur Yavuz Sultan Selimin vefatinin ardindan kohne saraya gonderilen Ayse Xatunun son illeriyle bagli melumat yoxdur 1539 cu ilde kohne sarayda vefat etdi MenbePeirce Leslie P The Imperial Harem Women and Sovereignty in the Ottoman Empire Oxford University Press 1993 ISBN 0 19 508677 5 Sakaoglu Necdet Bu mulkun kadin sultanlari Valide sultanlar hatunlar hasekiler kadinefendiler sultanefendiler Oglak Yayincilik 2008 ISBN 978 9 753 29623 6 Bahadiroglu Yavuz Resimli Osmanli Tarihi Nesil Yayinlari 15 Baski 2009 ISBN 978 975 269 299 2Istinadlar