Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ərdal İnönü (türk. Erdal İnönü; 6 iyun 1926, Ankara – 31 oktyabr 2007, Hyuston, Texas) — Türkiyə siyasi, dövlət və ictimai xadimi, Türkiyə Sosial Demokrat Partiyasının (SODEP) lideri (1983-1985), sonra Sosial Demokrat Xalq Partiyasının (SHP) (1986-1993), 1991-1993-cü illərdə baş nazirin müavini, 1995-ci ilin martından oktyabr ayına qədər xarici işlər naziri. Ankara Politexnik Universitetində və İstanbul Universitetində nəzəri fizik, müəllim, fizika professoru. Ph.D. Türkiyənin ikinci prezidenti İsmət İnönünün (1938-1950) kiçik oğlu.
| Ərdal İnönü | |
|---|---|
| türk. Erdal İnönü | |
 | |
Avropa Şurası Parlament Assambleyasının nümayəndəsi[d] | |
| 24 yanvar 1994 – 25 sentyabr 1995 | |
Türkiyənin xarici işlər naziri[d] | |
| 27 mart 1995 – 6 oktyabr 1995 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 6 iyun 1926 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 31 oktyabr 2007(81 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | leykoz |
| Dəfn yeri | |
| Partiya | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | fizik, siyasətçi, akademik[d], diplomat, universitet müəllimi[d] |
| Atası | İsmət İnönü |
| Anası | Məvhibə İnönü |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elmi dərəcəsi | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
16 may - 25 iyun 1993-cü il tarixləri arasında təxminən 1,5 ay baş nazir vəzifəsini yerinə yetirib. O, 1991-1993-cü illərdə baş nazirin müavini olub. İnönü 1983-cü il 12 sentyabr çevrilişindən sonra yenidən siyasi fəaliyyətə icazə verildikdən sonra bütün müəllimlik və inzibati vəzifələrindən istefa verdi və həmin ilin iyununda SODEP-in qurucu üzvlərindən biri oldu. O, partiyanın ilk sədri seçildi. Onun təsisçi üzvlüyünə Milli Təhlükəsizlik Şurası veto qoysa da, 1983-cü ilin dekabrında yenidən SODEP-in sədri seçkilərində qalib gəldi. 1984-cü ildə keçirilən yerli seçkilərdə onun partiyası 23,4% səslə ikinci yeri tutdu. 1985-ci ildə Sosial Demokrat Xalq Partiyası (SHP) adı ilə SODEP-in Populist Partiyası ilə birləşməsindən sonra 1986-cı ildə partiyanın lideri olub. 1986-cı ildə Türkiyə parlamentinə təkrar seçkilərdə partiyası 22,6% səslə 3-cü yerə düşdüyü halda, İnönü İzmirdən millət vəkili olaraq TBMM-ə daxil oldu.
1991-ci ildə Türkiyədə keçirilən ümumi seçkilərdən sonra SHP Süleyman Dəmirəlin sədri olduğu Doğru Yol Partiyası (DYP) ilə koalisiya hökuməti qurdu və İnönü baş nazirin müavini oldu. Dəmirəl 1993-cü ildə Türkiyədə keçirilən prezident seçkilərində prezident seçilərkən baş nazirin səlahiyyətlərini icra edirdi. Tansu Çillər DYP-nin başqanı seçilib hökuməti quranda İnönü baş nazirin müavini vəzifəsini üzərinə götürdü. SHP-nin 11-12 sentyabr 1993-cü il tarixlərində keçirilən 4-cü növbədənkənar qurultayında sədrliyə namizəd olmayıb və Murat Karayalçın sədr seçilib. 1995-ci ilin fevralında SHP və CHP-nin birləşməsindən sonra xarici işlər naziri oldu. O, 1995-ci ilin oktyabrına qədər, aktiv siyasətdən uzaqlaşana qədər Xarici İşlər Naziri vəzifəsində çalışıb. 2001-ci ilin aprelində CHP-dən istefa verən İnönü 2007-ci il oktyabrın 31-də vəfat edib.
Həyatı
Ərdal İnönü 6 iyun 1926-cı ildə Ankarada İsmət və Məvhibə İnönünün üç övladının (digərləri Ömər və Özdəndir) ortancıl övladı olaraq dünyaya gəlib. İbtidai, orta və lisey təhsilini Ankarada tamamlayıb. 1943-cü ildə Ankara Qazi Liseyini və 1947-ci ildə Ankara Universiteti Fen Fakültəsinin fizika-riyaziyyat bölməsini bitirdikdən sonra ABŞ-a gedib. Kaliforniya Texnologiya İnstitutunda (Kaltek) fizika üzrə magistr (1948) və doktorluq (1951) dərəcələri almışdır. burada o, Yucin Viqner ilə birlikdə o, qrup kəsrlərini (Lee Group) tədqiq etmişdir. Bir müddət Prinston Universitetində tədqiqatlar apardıqdan sonra 1952-ci ildə Türkiyəyə qayıtdı. Ankara Universiteti Fən fakültəsinə assistent kimi daxil olmuş və 1955-ci ildə dosent olmuşdur.
1957-ci ildə Ərdal İnönü Sevinç Söhtoriklə ailə qurub. 1958-1960-cı illərdə Princeton Universitetində və Oak Ridge Princeton Milli Laboratoriyasında dəvət edilən tədqiqatçı olmuşdur. Sonra Orta Şərq Texniki Universiteti (OŞTÜ) nəzəri fizika professoru kimi çalışmışdır. O, Orta Şərq Texniki Universitetində nəzəri fizika kafedrasının müdiri (1960-64), İncəsənət fakültəsinin dekanı (1965-68) vəzifələrində çalışmışdır. 1968-ci ildə ABŞ-a getmiş və bir il Prinston Universiteti və Kolumbiya Universitetiində qonaq professor kimi dərs demişdir. 1969-cu ildə vətənə qayıtmış, OŞTÜ-yə prorektor, 1970-ci ildə isə rektor seçilmişdir. Ərdal İnönü 1971-ci ilin martında rektorluğu tərk edərək, yalnız müəllimlik və elmi-tədqiqat işlərini davam etdirməyə başlamışdır.
1974-cü ildə fizika üzrə Türkiyə Elmi və Texnoloji Tədqiqat Şurasının (TÜBİTAK) Elm Mükafatını qazanıb Həmin il o, altı ay Prinston Universitetində qonaq tədqiqatçı kimi çalışıb. 1974-cü ildə İstanbulda Boğaziçi Universitetində mühazirə oxuyub. 1975-ci ildə birdəfəlik Boğaziçi Universitetinə keçib. Bir il sonra həmin universitetin Təməl Elmlər Fakültəsinin dekanı vəzifəsinə təyin olunub. Altı il davam edən bu vəzifədən sonra 1982-ci ildə Türkiyə Elmi və Texnoloji Tədqiqat Şurası (TÜBİTAK) tərəfindən İstanbulda yaradılmış Təməl Elmlər Araşdırma İnstitutunun (Feza Gürsey İnstitutu) direktoru vəzifəsinə təyin edilib. O ümumiyyətlə Fizika sahəsində araşdırmaları ilə yanaşı, Türkiyə Cümhuriyyəti və Osmanlı imperiyasının elm tarixinə dair əsərləri ilə də tanınır.
Siyasi fəaliyyəti
1983-cü ilin may ayında, 12 sentyabr çevrilişindən sonra siyasi fəaliyyətlər qadağan edildikdə, bütün müəllimlik və inzibati vəzifələrindən istefa verdi. 6 iyun 1983-cü ildə Sosial Demokratiya Partiyasının (SDP) qurucu üzvü və ilk sədri kimi siyasi həyata girdi. Onun təsisçi üzvlüyünə 1983-cü ilin iyununda Milli Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən veto qoyulsa da, 1983-cü ilin dekabrında yenidən SODEP-in sədri seçilib.
O, SDP və Xalq Partiyasının (XP) birləşməsində konstruktiv rol oynayıb. 2-3 noyabr 1985-ci il tarixlərində Ərdal İnönü Sosial Demokratiya Partiyasının, Sosial Demokrat Xalq Partiyası (SDHP) adı altında Xalq Partiyası ilə birləşməsindən sonra Sosial Xalq Partiyasının (SXP) birinci ümumi yığıncağına qədər sədrliyi Xalq Partiyasının sədri Aydın Güvən Gürkana buraxıb. 1986-cı ilin iyununda keçirilən qurultayda sədr təyin edildi. 28 sentyabr 1986-cı ildə keçirilən təkrar seçkilərdə İzmirdən Türkiyə Böyük Millət Məclisinə (TBMM) deputat seçilib. 1987-ci ilin iyununda keçirilən SXP-nin qurultayında yenidən Sosial Xalq Partiyası lideri olub. 30 noyabr 1987-ci ildə keçirilən növbədənkənar ümumi seçkilərdə isə ikinci dəfə İzmir millət vəkili seçilib.
İnönü başçılıq etdiyi Sosial Xalq Partiyası 1989-cu ildə hakim Ana Vətən Partiyasının (AVP) ağır məğlubiyyət aldığı bələdiyyə seçkilərində 28,7 faiz səs toplayaraq birinci partiya mövqeyinə yüksəldi. SXP başda İstanbul, Ankara və İzmir olmaqla 67 vilayət mərkəzindəki bələdiyyə sədrlərinin 39-nu qazandı.
İnönü partiya daxilində Dəniz Baykal, İsmail Cem və Ərtoğrul Günayın başçılıq etdiyi müxalifət qrupuna qarşı (1988-ci ilin iyununda İsmail Cemə qarşı; 1989-cu ilin dekabrında, 1990-cı ilin sentyabrında və 1992-ci ilin yanvarında Baykala qarşı) keçirilən qurultaylarda qalib gələrək sədrlik vəzifəsini davam etdirdi.
1991-ci ilin noyabrında keçirilən növbədənkənar ümumi seçkilərdə səslərin 20 faizini toplaya bilən SXP üçüncü partiya olduqdan sonra partiya daxilindəki müxalifət itirilən səslərin məsuliyyətini İnönü rəhbərliyinin üzərinə qoydu. Lakin seçkilərdə birinci partiya olaraq ortaya çıxan Doğru Yol Partiyasının SXP ilə koalisiya hökuməti qurması hökumətdə baş nazir müavini vəzifəsini icra edən İnönünün partiya daxilindəki mövqeyini gücləndirdi.
Həmin seçkilərdə SXP siyahılarından seçkiyə qatılan Xalq Əmək Partiyasının (XƏP) namizədlərindən 18 nəfər millət vəkili seçildi. Türkiyə Böyük Millət Məclisində XƏP əsilli Leyla Zana və Hatip Diclənin yaratdığı and böhranından sonra Ərdal İnönü partiyadan iki millət vəkilinin istefasını istəməli oldu. Bunun üzərinə SXP-dən ayrılan XƏP millət vəkilləri Demokratiya Partiyasını (DP) qurdular.
25-26 yanvar 1992-ci ildə keçirilən 7-ci Fövqəladə Qurultayda İnönüyə bir daha məğlub olan və partiya rəhbərliyini ələ keçirmək ümidlərini itirən Dəniz Baykal və müxalif “Yeni Sol” qruplaşması SXP-dən ayrılaraq yenidən Cümhuriyyət Xalq Partiyasını (CHP, sentyabr 1992) qurdu.
Prezident Turqut Özalın qəfil ölümü və daha sonra Süleyman Dəmirəlin prezident seçilməsindən sonra o, təxminən 1,5 ay baş nazir vəzifəsini icra etdi. 1993-cü il iyunun 12-13-də keçirilən DYP-nin qurultayından əvvəl 6 iyunda gözlənilməz bir qərar verərək, DYP kimi SXP-nin də rəhbərliyini dəyişməli olduğunu və partiyasının birinci qurultayında namizəd olmayacağını bəyan etdi.
1993-cü il iyulun 2-də Sivasda baş verən Sivas qətliamı ölkəni silkələdi. 35 nəfərin yanaraq və ya alov tüstüsündən boğularaq həyatını itirdiyi qətliamda Süleyman Dəmirəl prezident, Tansu Çillər baş nazir, Ərdal İnönü isə baş nazirin müavini idi. Hücum edənlərin hələ Madımak otelini yandırmadığı saatlarda otelə daş ataraq rejim əleyhinə şüarlar səsləndirərkən Əziz Nesin Ankaraya Ərdal İnönüyə zəng edərək “Bizi xilas edin” dediyi məlum oldu. Ərdal İnönü isə Nesinə "Narahat olmayın, lazımi tədbirləri gördük" cavabını vermişdi. Lakin bir az sonra otel hücumçular tərəfindən yandırıldı. Oteldəki insanları xilas etmək mümkün olmadı.
11-12 sentyabr 1993-cü ildə keçirilən SXP-nin 4-cü Adi Qurultayında Ankara Böyükşəhər Bələdiyyə Başçısı Murat Karayalçın sədr seçildi.
18-19 fevral 1995-ci ildə SXP və CHP-nin birləşdiyi qurultayda CHP-nin "Fəxri başqan"ı seçildi. Qurultaydan dərhal sonra edilən təyinatla DYP-CHP koalisiya hökumətində CHP qanadından Xarici İşlər Naziri oldu. 1995-ci ilin oktyabrında həm koalisiyadakı vəzifəsindən, həm də aktiv siyasətdən getdi. O, həmçinin 2001-ci ilin aprelində CHP-nin o zamankı sədri Dəniz Baykalın bəzi təcrübələrinə reaksiya verərək CHP-dən istefa verdi. Həyatının son illərində sosial-demokrat dairələrin bütün təkidlərinə baxmayaraq, o, aktiv siyasətə qayıtmadı.
Üç dəfə millət vəkili seçilən İnönü, 17-ci, 18-ci və 19-cu dövrlərdə İzmirdən millət vəkili olub. Sosialist İnternasionalının vitse-prezidenti vəzifəsində çalışıb (1992-2001).
Elmi fəaliyyəti
TÜBİTAK Elm Şurasının üzvü, Atom Enerjisi Komissiyası, UNESCO İcraiyyə Şurasının üzvü və Türk Fizika Cəmiyyətinin sədri olan Ərdal İnönü fizika sahəsində mühüm işlər görüb. Beynəlxalq elmi jurnallarda da dərc olunan tədqiqatlarının ən mühümü 1951-ci ildə Prinston Universitetində macar əsilli amerikalı atom fiziki Yucin Viqner ilə birgə apardığı iş idi. “Qrupların azaldılması və təmsil olunması haqqında” adlı bu araşdırma qruplar nəzəriyyəsində ümumi metoda çevrilmiş və riyazi fizikanın əsas metodlarından birinə çevrilmişdir. Onun "İnönü-Vigner Qrupunun Azaldılması" kimi tanınan əsəri (1951) müasir riyazi fizikanın fundamental anlayışlarından biri hesab olunur.
Ərdal İnönü Türkiyənin Elmi və Texniki Araşdırmalar Şurasının (TÜBİTAK) yaradılmasına töhfə verib. O, TÜBİTAK Əsas Araşdırmalar İnstitutunun qurucu direktoru vəzifəsində çalışıb. 2004-cü ildə İnönü, sonra fizika sahəsində ən əhəmiyyətli mükafat olan "Wigner" Medalını alıb. O, Feza Gürseydən sonra bu mükafatı alan ikinci türk olub. İnönü Türkiyə Cümhuriyyəti və Osmanlı imperiyası ilə bağlı elmi araşdırmaları ilə də tanınır.
2002-ci ildən müalicəsinə başlayana qədər Sabancı Universitetində və TÜBİTAK Feza Gürsey İnstitutunda çalışıb.
Şəxsi xüsusiyyətləri
Ərdal İnönü xasiyyətcə təvazökar şəxs olub, sadə həyat tərzi sürürdü. Zarafatcıl və təvazökar xasiyyəti ilə tanınan İnönü gündəlik həyatında xalqla ünsiyyətdən çəkinmirdi. O, təriflənməni və özünü göstərməyi sevmirdi. Tərəfdarları onu çiyinlərinə qaldırmaq istəyəndə “İnönü yatması” adlı hərəkətlə arxası üstə uzanaraq bunun qarşısını alırdı. Siqareti heç sevmirdi. Zaman-zaman Türkiyə Böyük Millət Məclisinə piyada və mühafizəsiz gəlirdi.
Ölümü
2006-cı ilin aprelində qan xərçəngi diaqnozu qoyulan Ərdal İnönü bir müddət ABŞ-da müalicə alıb. İlk uğurlu müalicədən sonra Türkiyəyə qayıdan İnönü 20 avqust 2007-ci ildə xərçəng səbəbiylə pnevmoniya diaqnozu ilə yenidən xəstəxanaya yerləşdirilib. Müayinələr nəticəsində ilk müalicə dövründə nəzarət altına alınan leykoz xəstəliyinin yenidən baş qaldırdığından ABŞ-a aparılıb.
O, 2007-ci il oktyabrın 31-də 81 yaşında qan xərçəngindən müalicə aldığı xəstəxanada vəfat edib. Onun cənazəsi 2 noyabr cümə günü axşam saatlarında Türk Hava Yollarının çarter reysi ilə Ankaraya gətirilib. 3 noyabr 2007-ci il tarixində saat 11:00-da Türkiyə Böyük Millət Məclisində vida mərasimi keçirilib. Vida mərasimi üçün cənazəsi gecə Gülhanə Hərbi Tibb Akademiyasında (GATA) saxlanılıb. Dövlət səviyyəsində vida mərasimindən sonra İnönünün cənazəsi doğulduğu Çəhrayı Köşkün bağçasına gətirilib və burada mərasim keçirilib. Daha sonra həyat yoldaşı Sevinç İnönünün xahişi ilə İstanbula aparılan İnönünün cənazəsi 4 noyabr bazar günü Teşvikiyə məscidində qılınan cənazə namazından sonra Zəncirliquyu qəbiristanlığındaki ailə məzarlığında torpağa tapşırılıb.
Elmi işləri və əsərləri
Erdal İnönünün əsas elmi əsərləri:
- 1971: Biblioqrafiya və 1923-1966-cı illər Dövründə Türkiyənin Fizika Tədqiqatlarına Töhfəsini Göstərən Bəzi Müşahidələr;
- 1973: 1923-1966-cı illərdə riyazi tədqiqatların biblioqrafiyası və bəzi müşahidələr;
- 1983: Fizikada Qrup Nəzəri Metodlar (Meral Serdaroğlu ilə).
Erdal İnönünin digər əsərləri:
- 1997: Mehmet Nadir, Təhsil və Elm Pioneridir;
- 1996: Xatirələr və Düşüncələr 1-ci cild;
- 1998: Xatirələr və Düşüncələr 2-ci cild;
- 2001: Xatirələr və Düşüncələr 3-cü cild;
- 1998: Qurultayı çıxışları;
- 1999: Tarix, Elm və Siyasət üzrə İdeyalar və Fəaliyyət Söhbətləri;
- 2001: Elm Söhbətləri;
- 2002: Tarix, Mədəniyyət, Elm və Siyasət üzrə Üç Yüz İllik Gecikmə Söhbətləri;
- 2003: Elmi inqilab və onun strateji mənası.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- "METU History". 5 May 2011. 9 March 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 15 March 2021.
- "Dekanlarımız (Our Deans)" (türk). 2 March 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 15 March 2021.
- "CHP'de kurultaylar tarihi". 2013-06-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-03-28.
- Angela Schorr; William Campbell; Michael Schenk. Communication Research and Media Science in Europe: Perspectives for Research and Academic Training in Europe's Changing Media Reality (Turkish). en:Walter de Gruyter. 2003. ISBN .
- "28 Şubat belgeseli - 1. Bölüm". 2020-08-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-03-28.
- "CHP'den istifa etti". 2012-01-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-03-28.
- Prof. İnönü, bu ödülü Prof. Feza Gürsey’den sonra alan ikinci Türk oldu.
- Türk siyasetinin ve bilim dünyasının renkli yüzü
Xarici keçidlər
- ODTÜ'deki kişisel sayfası 2 Şubat 2018 }} 12 Eylül 2004 Pazar sayısı sayfa 12
- Dışişleri Bakanlığı - Erdal İnönü
- Bilime Son Hizmeti
- Anıları
- Bir Yıldız Kaydı.Resim galerisi
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Erdal Inonu turk Erdal Inonu 6 iyun 1926 Ankara 31 oktyabr 2007 Hyuston Texas Turkiye siyasi dovlet ve ictimai xadimi Turkiye Sosial Demokrat Partiyasinin SODEP lideri 1983 1985 sonra Sosial Demokrat Xalq Partiyasinin SHP 1986 1993 1991 1993 cu illerde bas nazirin muavini 1995 ci ilin martindan oktyabr ayina qeder xarici isler naziri Ankara Politexnik Universitetinde ve Istanbul Universitetinde nezeri fizik muellim fizika professoru Ph D Turkiyenin ikinci prezidenti Ismet Inonunun 1938 1950 kicik oglu Erdal Inonuturk Erdal InonuAvropa Surasi Parlament Assambleyasinin numayendesi d 24 yanvar 1994 25 sentyabr 1995Turkiyenin xarici isler naziri d 27 mart 1995 6 oktyabr 1995Sexsi melumatlarDogum tarixi 6 iyun 1926 1926 06 06 Dogum yeri Ankara TurkiyeVefat tarixi 31 oktyabr 2007 2007 10 31 81 yasinda Vefat yeri Hyuston Texas ABSVefat sebebi leykozDefn yeri Zencirliquyu qebiristanligiPartiya CHPTehsili Kaliforniya Texnologiya Institutu Ankara UniversitetiFealiyyeti fizik siyasetci akademik d diplomat universitet muellimi d Atasi Ismet InonuAnasi Mevhibe InonuElmi fealiyyetiElmi derecesi felsefe doktoru Vikianbarda elaqeli mediafayllar 16 may 25 iyun 1993 cu il tarixleri arasinda texminen 1 5 ay bas nazir vezifesini yerine yetirib O 1991 1993 cu illerde bas nazirin muavini olub Inonu 1983 cu il 12 sentyabr cevrilisinden sonra yeniden siyasi fealiyyete icaze verildikden sonra butun muellimlik ve inzibati vezifelerinden istefa verdi ve hemin ilin iyununda SODEP in qurucu uzvlerinden biri oldu O partiyanin ilk sedri secildi Onun tesisci uzvluyune Milli Tehlukesizlik Surasi veto qoysa da 1983 cu ilin dekabrinda yeniden SODEP in sedri seckilerinde qalib geldi 1984 cu ilde kecirilen yerli seckilerde onun partiyasi 23 4 sesle ikinci yeri tutdu 1985 ci ilde Sosial Demokrat Xalq Partiyasi SHP adi ile SODEP in Populist Partiyasi ile birlesmesinden sonra 1986 ci ilde partiyanin lideri olub 1986 ci ilde Turkiye parlamentine tekrar seckilerde partiyasi 22 6 sesle 3 cu yere dusduyu halda Inonu Izmirden millet vekili olaraq TBMM e daxil oldu 1991 ci ilde Turkiyede kecirilen umumi seckilerden sonra SHP Suleyman Demirelin sedri oldugu Dogru Yol Partiyasi DYP ile koalisiya hokumeti qurdu ve Inonu bas nazirin muavini oldu Demirel 1993 cu ilde Turkiyede kecirilen prezident seckilerinde prezident secilerken bas nazirin selahiyyetlerini icra edirdi Tansu Ciller DYP nin basqani secilib hokumeti quranda Inonu bas nazirin muavini vezifesini uzerine goturdu SHP nin 11 12 sentyabr 1993 cu il tarixlerinde kecirilen 4 cu novbedenkenar qurultayinda sedrliye namized olmayib ve Murat Karayalcin sedr secilib 1995 ci ilin fevralinda SHP ve CHP nin birlesmesinden sonra xarici isler naziri oldu O 1995 ci ilin oktyabrina qeder aktiv siyasetden uzaqlasana qeder Xarici Isler Naziri vezifesinde calisib 2001 ci ilin aprelinde CHP den istefa veren Inonu 2007 ci il oktyabrin 31 de vefat edib HeyatiInonu ailesi soldan saga Mevhibe Omer Ozden sonradan Toker Erdal ve Ismet Inonu Erdal Inonu 6 iyun 1926 ci ilde Ankarada Ismet ve Mevhibe Inonunun uc ovladinin digerleri Omer ve Ozdendir ortancil ovladi olaraq dunyaya gelib Ibtidai orta ve lisey tehsilini Ankarada tamamlayib 1943 cu ilde Ankara Qazi Liseyini ve 1947 ci ilde Ankara Universiteti Fen Fakultesinin fizika riyaziyyat bolmesini bitirdikden sonra ABS a gedib Kaliforniya Texnologiya Institutunda Kaltek fizika uzre magistr 1948 ve doktorluq 1951 dereceleri almisdir burada o Yucin Viqner ile birlikde o qrup kesrlerini Lee Group tedqiq etmisdir Bir muddet Prinston Universitetinde tedqiqatlar apardiqdan sonra 1952 ci ilde Turkiyeye qayitdi Ankara Universiteti Fen fakultesine assistent kimi daxil olmus ve 1955 ci ilde dosent olmusdur 1957 ci ilde Erdal Inonu Sevinc Sohtorikle aile qurub 1958 1960 ci illerde Princeton Universitetinde ve Oak Ridge Princeton Milli Laboratoriyasinda devet edilen tedqiqatci olmusdur Sonra Orta Serq Texniki Universiteti OSTU nezeri fizika professoru kimi calismisdir O Orta Serq Texniki Universitetinde nezeri fizika kafedrasinin mudiri 1960 64 Incesenet fakultesinin dekani 1965 68 vezifelerinde calismisdir 1968 ci ilde ABS a getmis ve bir il Prinston Universiteti ve Kolumbiya Universitetiinde qonaq professor kimi ders demisdir 1969 cu ilde vetene qayitmis OSTU ye prorektor 1970 ci ilde ise rektor secilmisdir Erdal Inonu 1971 ci ilin martinda rektorlugu terk ederek yalniz muellimlik ve elmi tedqiqat islerini davam etdirmeye baslamisdir 1974 cu ilde fizika uzre Turkiye Elmi ve Texnoloji Tedqiqat Surasinin TUBITAK Elm Mukafatini qazanib Hemin il o alti ay Prinston Universitetinde qonaq tedqiqatci kimi calisib 1974 cu ilde Istanbulda Bogazici Universitetinde muhazire oxuyub 1975 ci ilde birdefelik Bogazici Universitetine kecib Bir il sonra hemin universitetin Temel Elmler Fakultesinin dekani vezifesine teyin olunub Alti il davam eden bu vezifeden sonra 1982 ci ilde Turkiye Elmi ve Texnoloji Tedqiqat Surasi TUBITAK terefinden Istanbulda yaradilmis Temel Elmler Arasdirma Institutunun Feza Gursey Institutu direktoru vezifesine teyin edilib O umumiyyetle Fizika sahesinde arasdirmalari ile yanasi Turkiye Cumhuriyyeti ve Osmanli imperiyasinin elm tarixine dair eserleri ile de taninir Siyasi fealiyyetiSoldan saga Qalip Demirag Nuri Demiragin oglu Omer Inonu Nuri Demirag Erdal Inonu namelum Mehmet Kum Muhendislik Mektebinin telebesi 1941 1983 cu ilin may ayinda 12 sentyabr cevrilisinden sonra siyasi fealiyyetler qadagan edildikde butun muellimlik ve inzibati vezifelerinden istefa verdi 6 iyun 1983 cu ilde Sosial Demokratiya Partiyasinin SDP qurucu uzvu ve ilk sedri kimi siyasi heyata girdi Onun tesisci uzvluyune 1983 cu ilin iyununda Milli Tehlukesizlik Surasi terefinden veto qoyulsa da 1983 cu ilin dekabrinda yeniden SODEP in sedri secilib O SDP ve Xalq Partiyasinin XP birlesmesinde konstruktiv rol oynayib 2 3 noyabr 1985 ci il tarixlerinde Erdal Inonu Sosial Demokratiya Partiyasinin Sosial Demokrat Xalq Partiyasi SDHP adi altinda Xalq Partiyasi ile birlesmesinden sonra Sosial Xalq Partiyasinin SXP birinci umumi yigincagina qeder sedrliyi Xalq Partiyasinin sedri Aydin Guven Gurkana buraxib 1986 ci ilin iyununda kecirilen qurultayda sedr teyin edildi 28 sentyabr 1986 ci ilde kecirilen tekrar seckilerde Izmirden Turkiye Boyuk Millet Meclisine TBMM deputat secilib 1987 ci ilin iyununda kecirilen SXP nin qurultayinda yeniden Sosial Xalq Partiyasi lideri olub 30 noyabr 1987 ci ilde kecirilen novbedenkenar umumi seckilerde ise ikinci defe Izmir millet vekili secilib Inonu basciliq etdiyi Sosial Xalq Partiyasi 1989 cu ilde hakim Ana Veten Partiyasinin AVP agir meglubiyyet aldigi belediyye seckilerinde 28 7 faiz ses toplayaraq birinci partiya movqeyine yukseldi SXP basda Istanbul Ankara ve Izmir olmaqla 67 vilayet merkezindeki belediyye sedrlerinin 39 nu qazandi Inonu partiya daxilinde Deniz Baykal Ismail Cem ve Ertogrul Gunayin basciliq etdiyi muxalifet qrupuna qarsi 1988 ci ilin iyununda Ismail Ceme qarsi 1989 cu ilin dekabrinda 1990 ci ilin sentyabrinda ve 1992 ci ilin yanvarinda Baykala qarsi kecirilen qurultaylarda qalib gelerek sedrlik vezifesini davam etdirdi 1991 ci ilin noyabrinda kecirilen novbedenkenar umumi seckilerde seslerin 20 faizini toplaya bilen SXP ucuncu partiya olduqdan sonra partiya daxilindeki muxalifet itirilen seslerin mesuliyyetini Inonu rehberliyinin uzerine qoydu Lakin seckilerde birinci partiya olaraq ortaya cixan Dogru Yol Partiyasinin SXP ile koalisiya hokumeti qurmasi hokumetde bas nazir muavini vezifesini icra eden Inonunun partiya daxilindeki movqeyini guclendirdi Hemin seckilerde SXP siyahilarindan seckiye qatilan Xalq Emek Partiyasinin XEP namizedlerinden 18 nefer millet vekili secildi Turkiye Boyuk Millet Meclisinde XEP esilli Leyla Zana ve Hatip Diclenin yaratdigi and bohranindan sonra Erdal Inonu partiyadan iki millet vekilinin istefasini istemeli oldu Bunun uzerine SXP den ayrilan XEP millet vekilleri Demokratiya Partiyasini DP qurdular 25 26 yanvar 1992 ci ilde kecirilen 7 ci Fovqelade Qurultayda Inonuye bir daha meglub olan ve partiya rehberliyini ele kecirmek umidlerini itiren Deniz Baykal ve muxalif Yeni Sol qruplasmasi SXP den ayrilaraq yeniden Cumhuriyyet Xalq Partiyasini CHP sentyabr 1992 qurdu Prezident Turqut Ozalin qefil olumu ve daha sonra Suleyman Demirelin prezident secilmesinden sonra o texminen 1 5 ay bas nazir vezifesini icra etdi 1993 cu il iyunun 12 13 de kecirilen DYP nin qurultayindan evvel 6 iyunda gozlenilmez bir qerar vererek DYP kimi SXP nin de rehberliyini deyismeli oldugunu ve partiyasinin birinci qurultayinda namized olmayacagini beyan etdi 1993 cu il iyulun 2 de Sivasda bas veren Sivas qetliami olkeni silkeledi 35 neferin yanaraq ve ya alov tustusunden bogularaq heyatini itirdiyi qetliamda Suleyman Demirel prezident Tansu Ciller bas nazir Erdal Inonu ise bas nazirin muavini idi Hucum edenlerin hele Madimak otelini yandirmadigi saatlarda otele das ataraq rejim eleyhine suarlar seslendirerken Eziz Nesin Ankaraya Erdal Inonuye zeng ederek Bizi xilas edin dediyi melum oldu Erdal Inonu ise Nesine Narahat olmayin lazimi tedbirleri gorduk cavabini vermisdi Lakin bir az sonra otel hucumcular terefinden yandirildi Oteldeki insanlari xilas etmek mumkun olmadi 11 12 sentyabr 1993 cu ilde kecirilen SXP nin 4 cu Adi Qurultayinda Ankara Boyukseher Belediyye Bascisi Murat Karayalcin sedr secildi 18 19 fevral 1995 ci ilde SXP ve CHP nin birlesdiyi qurultayda CHP nin Fexri basqan i secildi Qurultaydan derhal sonra edilen teyinatla DYP CHP koalisiya hokumetinde CHP qanadindan Xarici Isler Naziri oldu 1995 ci ilin oktyabrinda hem koalisiyadaki vezifesinden hem de aktiv siyasetden getdi O hemcinin 2001 ci ilin aprelinde CHP nin o zamanki sedri Deniz Baykalin bezi tecrubelerine reaksiya vererek CHP den istefa verdi Heyatinin son illerinde sosial demokrat dairelerin butun tekidlerine baxmayaraq o aktiv siyasete qayitmadi Uc defe millet vekili secilen Inonu 17 ci 18 ci ve 19 cu dovrlerde Izmirden millet vekili olub Sosialist Internasionalinin vitse prezidenti vezifesinde calisib 1992 2001 Elmi fealiyyetiTUBITAK Elm Surasinin uzvu Atom Enerjisi Komissiyasi UNESCO Icraiyye Surasinin uzvu ve Turk Fizika Cemiyyetinin sedri olan Erdal Inonu fizika sahesinde muhum isler gorub Beynelxalq elmi jurnallarda da derc olunan tedqiqatlarinin en muhumu 1951 ci ilde Prinston Universitetinde macar esilli amerikali atom fiziki Yucin Viqner ile birge apardigi is idi Qruplarin azaldilmasi ve temsil olunmasi haqqinda adli bu arasdirma qruplar nezeriyyesinde umumi metoda cevrilmis ve riyazi fizikanin esas metodlarindan birine cevrilmisdir Onun Inonu Vigner Qrupunun Azaldilmasi kimi taninan eseri 1951 muasir riyazi fizikanin fundamental anlayislarindan biri hesab olunur Erdal Inonu Turkiyenin Elmi ve Texniki Arasdirmalar Surasinin TUBITAK yaradilmasina tohfe verib O TUBITAK Esas Arasdirmalar Institutunun qurucu direktoru vezifesinde calisib 2004 cu ilde Inonu Nobel Mukafatindan sonra fizika sahesinde en ehemiyyetli mukafat olan Wigner Medalini alib O Feza Gurseyden sonra bu mukafati alan ikinci turk olub Inonu Turkiye Cumhuriyyeti ve Osmanli imperiyasi ile bagli elmi arasdirmalari ile de taninir 2002 ci ilden mualicesine baslayana qeder Sabanci Universitetinde ve TUBITAK Feza Gursey Institutunda calisib Sexsi xususiyyetleriErdal Inonu xasiyyetce tevazokar sexs olub sade heyat terzi sururdu Zarafatcil ve tevazokar xasiyyeti ile taninan Inonu gundelik heyatinda xalqla unsiyyetden cekinmirdi O teriflenmeni ve ozunu gostermeyi sevmirdi Terefdarlari onu ciyinlerine qaldirmaq isteyende Inonu yatmasi adli hereketle arxasi uste uzanaraq bunun qarsisini alirdi Siqareti hec sevmirdi Zaman zaman Turkiye Boyuk Millet Meclisine piyada ve muhafizesiz gelirdi Olumu2006 ci ilin aprelinde qan xercengi diaqnozu qoyulan Erdal Inonu bir muddet ABS da mualice alib Ilk ugurlu mualiceden sonra Turkiyeye qayidan Inonu 20 avqust 2007 ci ilde xerceng sebebiyle pnevmoniya diaqnozu ile yeniden xestexanaya yerlesdirilib Muayineler neticesinde ilk mualice dovrunde nezaret altina alinan leykoz xesteliyinin yeniden bas qaldirdigindan ABS a aparilib O 2007 ci il oktyabrin 31 de 81 yasinda qan xercenginden mualice aldigi xestexanada vefat edib Onun cenazesi 2 noyabr cume gunu axsam saatlarinda Turk Hava Yollarinin carter reysi ile Ankaraya getirilib 3 noyabr 2007 ci il tarixinde saat 11 00 da Turkiye Boyuk Millet Meclisinde vida merasimi kecirilib Vida merasimi ucun cenazesi gece Gulhane Herbi Tibb Akademiyasinda GATA saxlanilib Dovlet seviyyesinde vida merasiminden sonra Inonunun cenazesi doguldugu Cehrayi Koskun bagcasina getirilib ve burada merasim kecirilib Daha sonra heyat yoldasi Sevinc Inonunun xahisi ile Istanbula aparilan Inonunun cenazesi 4 noyabr bazar gunu Tesvikiye mescidinde qilinan cenaze namazindan sonra Zencirliquyu qebiristanligindaki aile mezarliginda torpaga tapsirilib Elmi isleri ve eserleriErdal Inonunun esas elmi eserleri 1971 Biblioqrafiya ve 1923 1966 ci iller Dovrunde Turkiyenin Fizika Tedqiqatlarina Tohfesini Gosteren Bezi Musahideler 1973 1923 1966 ci illerde riyazi tedqiqatlarin biblioqrafiyasi ve bezi musahideler 1983 Fizikada Qrup Nezeri Metodlar Meral Serdaroglu ile Erdal Inonunin diger eserleri 1997 Mehmet Nadir Tehsil ve Elm Pioneridir 1996 Xatireler ve Dusunceler 1 ci cild 1998 Xatireler ve Dusunceler 2 ci cild 2001 Xatireler ve Dusunceler 3 cu cild 1998 Qurultayi cixislari 1999 Tarix Elm ve Siyaset uzre Ideyalar ve Fealiyyet Sohbetleri 2001 Elm Sohbetleri 2002 Tarix Medeniyyet Elm ve Siyaset uzre Uc Yuz Illik Gecikme Sohbetleri 2003 Elmi inqilab ve onun strateji menasi IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 METU History 5 May 2011 9 March 2021 tarixinde Istifade tarixi 15 March 2021 Dekanlarimiz Our Deans turk 2 March 2021 tarixinde Istifade tarixi 15 March 2021 CHP de kurultaylar tarihi 2013 06 15 tarixinde Istifade tarixi 2024 03 28 Angela Schorr William Campbell Michael Schenk Communication Research and Media Science in Europe Perspectives for Research and Academic Training in Europe s Changing Media Reality Turkish en Walter de Gruyter 2003 ISBN 3 11 017215 1 28 Subat belgeseli 1 Bolum 2020 08 09 tarixinde Istifade tarixi 2024 03 28 CHP den istifa etti 2012 01 13 tarixinde Istifade tarixi 2024 03 28 Prof Inonu bu odulu Prof Feza Gursey den sonra alan ikinci Turk oldu Turk siyasetinin ve bilim dunyasinin renkli yuzuXarici kecidlerODTU deki kisisel sayfasi 2 Subat 2018 12 Eylul 2004 Pazar sayisi sayfa 12 Disisleri Bakanligi Erdal Inonu Bilime Son Hizmeti Anilari Bir Yildiz Kaydi Resim galerisi