Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əlmürabilər, əl-Mürabilər (1090-1147; əl-Murabitun, yaxud "yaşmananlar" - ləmtuna) — 150 ilə yaxın zaman ərzində Məğribin və İspaniyanın böyük hissəsinə hökmranlıq etmiş sülalə. Sonralar Əlmüvəhhidilər tərəfindən sıxışdılımışlar. Abdulla ibn Yasinin başçılığı ilə bərbər tayfalarının hərəkatı nəticəsində yaranmışdı.
| Monarxiya | |||
| Əlmürabilər | |||
|---|---|---|---|
| المرابطون | |||
| |||
 Əlmürabilər dövləti yüksəliş dövründə | |||
| | |||
| Paytaxt | Mərrakeş[d] | ||
| Dilləri | Bərbər dili, ərəb dili | ||
| Rəsmi dilləri | bərbər dili, ərəb dili | ||
| Valyuta | Dinar | ||
| İdarəetmə forması | Monarxiya | ||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Əlmürabilər Mərakeşdə
1060-cı ildə cənubdan şimala hərəkət edərək Atlas dağlarından keçib Məğribdə 1070-ci ildə Mərakeşin əsasını qoyan bərbər tayfaları. Söhbət bərbərlərdən - müasir Mavritaniyada və Rio-de-Oro rayonlarında yaşayan köçəri maldarlardan gedir. Onların hərəkatın mərkəzi indiki Mavritaniya ərazisi idi. Burada Abdulla ibn Yasinin ribatı (xanəgahı) yerləşmişdir. Onun ardıcılları əlmürabitun ("ribatda yaşayanlar") adlanırdı. Onlar gəzərgi həyat tərzi keçirməli və din düşmənləri ilə mübarizə üçün hərb sənətini öyrənməli idilər. Hərbi rəhbərlik Ləmtun tayfası əmirlərinin (Əlmürabilərin ikinci adı - Ləmtun da buradandır) əlində idi. 11 əsrin ortalarına yaxın Əlmürabilər Cənubi Mərakeşi özünə tabe etdilər. Sonrakı işğal dövründə Əlmürabilər "kafir" və "dönükləri" məhv edir, ədalətsiz hakimlərə və "qanunsuz vergilərə" qarşı mübarizə aparırdılar. 1090 ildə Əlmürabilər özlərinə müsəlman İspaniyasını tabe ediblər. Dövlətin tərkibinə Mərakeş, Qərbi Əlcəzair, müsəlman İspaniyası və Balear adaları daxil idi. Əlmürabilər Mərakeşdə sonrakı işğalları üçün baza yaratdılar. Burada ərəblərlə Əlmürabilərin hərəkətlərində fərqlər də maraqlıdır: əgər birincilər burada heç bir şəhər yaratmadılarsa, və hətta bəzən dağıntılar da törədirdilər, ikincilər - bərbərlər - burada daimi baza yaratmaq ehtiyacı duyurdular. Bu baza Mərakeş oldu. Sonralar XII əsrdə Əlmürabi dövləti yarananda Mərakeş böyük şəhərə çevrildi. Əlmürabi iki əvvəllər düşmənçilik edən şəhəri birləşdirərək şəhərini yaratdı. Bu şəhər Əlmürabilərin Pireney yarımadasına yürüşlərinin bazası oldu. Şərqdə onlar Əlcəzairə qədər nüfuzlarını yaydılar. Lakin onların fəaliyyətlərinin mühüm hissəsi həm də Ərəb İspaniyası ilə bağlıdır.
Əlmürabilər İspaniyada
İspaniya müsəlmanları Kastiliya kralı tərəfindən sıxışdırılırdılar və onlar Əlmürabilərdən kömək istədilər. Əlmürabilər, həmişə belə hallarda olduğu kimi, müsəlman həmrəyliyində və təəsübkeşliyində bulunurdular. Yusuf unutmurdu ki, Əlmürabilər Mərakeşə, dinin müdafiəsi bayrağı altında gəlmişdilər.
Hər halda Əlcəzair ərazisini tutandan sonra, onlar Rekonkistaçıların əl-ayağını yığmaq üçün İspaniyaya yollandılar(1086). Onların əvvəldən İspaniyada qalmağa düşünürdülər, yoxsa onları hadisələrin gedişi aparırdı? Dürüst ancaq o məlumdur ki, ispan xristian krallıqları bir-biri ilə düşmənçilik edirdilər və düşmən qarşısında birləşə bilməməkləri onları asan şikara çevirirdi. Uzun sözün qısası ərazisindəki Zəlləq döyüşündən 10 il sonra Yusuf, ancaq müstəqilliyini saxladığı Saraqosadan başqa, bütün İspaniyanın hakimi oldu.
Mədəniyyət və elm
X-cu əsrdə Qərbi Böyük Səhranın bəzi şəhərlərində və cənubdan Böyük Səhraya bitişik Sahil sahəsində islam möhkəmlənir, burada "dini məktəblər" yaranmağa başlayır. yazdığına görə, Böyük Səhranın qərbində, belə şəhər-vahələrdən biri də, bərbər müsəlmanların məskunlaşdığı, Audaqost olur. Bütün çoxsaylı məsçidlərdə "Quranı təbliğ edənlər vardı". Şimali Afrikanın ən böyük islam mədəniyyəti mərkəzinə, öz kəlam alimləri və qanunvericiləri ilə məşhur (Kayruan)şəhəri çevrilir. Alimlər şəhərində də yaşayırdılar. Qoddala qəbilələrinin başçısı Yəhya ibn Yasin burada, gələcək Əlmürabilər hərəkatının başçısı Abdullah ibn Yasini tapır. O, Cənubi Mərakeşdə, islam təbliğatını aparmaq üçün, qoddala bərbərləri arasında məskunlaşır. 1039-cu ildə Böyük Səhraya gəlməsindən, bir az sonra Abdullahın artıq 60 şagirdi olur.[2]
Süqutu
12 əsrin əvvəllərindən Əlmürabilər dövləti tədricən tənəzzülə uğrayır. Dözülməz dini məhdudiyyətlər, ağır vergilər, ordunun və hakimlərin özbaşınalığına qarşı genişlənən narazılıq dövləti zəiflətdi və nəticədə Əlmürabilər Əlmüvəhhidilərə müqavimət göstərə bilmədi. Bununla da 1146-cı ildə Əlmürabilər dövləti süqut etdi.
Ədəbiyyat
- [1] Мусульманский мир 950-1050. Издательство"Наука" Главная редакция восточной литературы. Москва 1981. Новые ориентации берберов в Северной Африке. Р.Ле Турно səh. 157-160
- [2] Африка взаимодействие культур. Главная редакция восточной литературы. Москва "Наука" 1989 səh. 102
- [3] Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası. 4-cü cild. Bakı, 1980. Səh. 185.
Xarici keçidlər
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Elmurabiler el Murabiler 1090 1147 el Murabitun yaxud yasmananlar lemtuna 150 ile yaxin zaman erzinde Megribin ve Ispaniyanin boyuk hissesine hokmranliq etmis sulale Sonralar Elmuvehhidiler terefinden sixisdilimislar Abdulla ibn Yasinin basciligi ile berber tayfalarinin herekati neticesinde yaranmisdi MonarxiyaElmurabilerالمرابطونbayraqElmurabiler dovleti yukselis dovrunde 1040 1147Paytaxt Merrakes d Dilleri Berber dili ereb diliResmi dilleri berber dili ereb diliValyuta DinarIdareetme formasi Monarxiya Vikianbarda elaqeli mediafayllarElmurabiler Merakesde1060 ci ilde cenubdan simala hereket ederek Atlas daglarindan kecib Megribde 1070 ci ilde Merakesin esasini qoyan berber tayfalari Sohbet berberlerden muasir Mavritaniyada ve Rio de Oro rayonlarinda yasayan koceri maldarlardan gedir Onlarin herekatin merkezi indiki Mavritaniya erazisi idi Burada Abdulla ibn Yasinin ribati xanegahi yerlesmisdir Onun ardicillari elmurabitun ribatda yasayanlar adlanirdi Onlar gezergi heyat terzi kecirmeli ve din dusmenleri ile mubarize ucun herb senetini oyrenmeli idiler Herbi rehberlik Lemtun tayfasi emirlerinin Elmurabilerin ikinci adi Lemtun da buradandir elinde idi 11 esrin ortalarina yaxin Elmurabiler Cenubi Merakesi ozune tabe etdiler Sonraki isgal dovrunde Elmurabiler kafir ve donukleri mehv edir edaletsiz hakimlere ve qanunsuz vergilere qarsi mubarize aparirdilar 1090 ilde Elmurabiler ozlerine muselman Ispaniyasini tabe edibler Dovletin terkibine Merakes Qerbi Elcezair muselman Ispaniyasi ve Balear adalari daxil idi Elmurabiler Merakesde sonraki isgallari ucun baza yaratdilar Burada ereblerle Elmurabilerin hereketlerinde ferqler de maraqlidir eger birinciler burada hec bir seher yaratmadilarsa ve hetta bezen dagintilar da toredirdiler ikinciler berberler burada daimi baza yaratmaq ehtiyaci duyurdular Bu baza Merakes oldu Sonralar XII esrde Elmurabi dovleti yarananda Merakes boyuk sehere cevrildi Elmurabi iki evveller dusmencilik eden seheri birlesdirerek seherini yaratdi Bu seher Elmurabilerin Pireney yarimadasina yuruslerinin bazasi oldu Serqde onlar Elcezaire qeder nufuzlarini yaydilar Lakin onlarin fealiyyetlerinin muhum hissesi hem de Ereb Ispaniyasi ile baglidir Elmurabiler IspaniyadaXristianlarin zerbeleri Ispaniya muselmanlari Kastiliya krali terefinden sixisdirilirdilar ve onlar Elmurabilerden komek istediler Elmurabiler hemise bele hallarda oldugu kimi muselman hemreyliyinde ve teesubkesliyinde bulunurdular Yusuf unutmurdu ki Elmurabiler Merakese dinin mudafiesi bayragi altinda gelmisdiler Her halda Elcezair erazisini tutandan sonra onlar Rekonkistacilarin el ayagini yigmaq ucun Ispaniyaya yollandilar 1086 Onlarin evvelden Ispaniyada qalmaga dusunurduler yoxsa onlari hadiselerin gedisi aparirdi Durust ancaq o melumdur ki ispan xristian kralliqlari bir biri ile dusmencilik edirdiler ve dusmen qarsisinda birlese bilmemekleri onlari asan sikara cevirirdi Uzun sozun qisasi erazisindeki Zelleq doyusunden 10 il sonra Yusuf ancaq musteqilliyini saxladigi Saraqosadan basqa butun Ispaniyanin hakimi oldu Medeniyyet ve elmX cu esrde Qerbi Boyuk Sehranin bezi seherlerinde ve cenubdan Boyuk Sehraya bitisik Sahil sahesinde islam mohkemlenir burada dini mektebler yaranmaga baslayir yazdigina gore Boyuk Sehranin qerbinde bele seher vahelerden biri de berber muselmanlarin meskunlasdigi Audaqost olur Butun coxsayli mescidlerde Qurani teblig edenler vardi Simali Afrikanin en boyuk islam medeniyyeti merkezine oz kelam alimleri ve qanunvericileri ile meshur Kayruan seheri cevrilir Alimler seherinde de yasayirdilar Qoddala qebilelerinin bascisi Yehya ibn Yasin burada gelecek Elmurabiler herekatinin bascisi Abdullah ibn Yasini tapir O Cenubi Merakesde islam tebligatini aparmaq ucun qoddala berberleri arasinda meskunlasir 1039 cu ilde Boyuk Sehraya gelmesinden bir az sonra Abdullahin artiq 60 sagirdi olur 2 Suqutu12 esrin evvellerinden Elmurabiler dovleti tedricen tenezzule ugrayir Dozulmez dini mehdudiyyetler agir vergiler ordunun ve hakimlerin ozbasinaligina qarsi genislenen naraziliq dovleti zeifletdi ve neticede Elmurabiler Elmuvehhidilere muqavimet gostere bilmedi Bununla da 1146 ci ilde Elmurabiler dovleti suqut etdi Edebiyyat 1 Musulmanskij mir 950 1050 Izdatelstvo Nauka Glavnaya redakciya vostochnoj literatury Moskva 1981 Novye orientacii berberov v Severnoj Afrike R Le Turno seh 157 160 2 Afrika vzaimodejstvie kultur Glavnaya redakciya vostochnoj literatury Moskva Nauka 1989 seh 102 3 Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 4 cu cild Baki 1980 Seh 185 Xarici kecidlerVikianbarda Elmurabiler ile elaqeli mediafayllar var Hemcinin baxZelleq doyusu Abdullah ibn Yasin