Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ədəbiyyat — insanın, cəmiyyətin hisslərini, emosiyalarını, düşüncələrini, arzu və istəklərini obrazlı şəkildə əks etdirən söz sənətidir.
Ədəbiyyat iki yolla yaranıb, inkişaf edir: şifahi və yazılı. Yazılı ədəbiyyat ilə şifahi ədəbiyyat arasındakı fərqlər:
- Şifahi ədəbiyyat şifahi şəkildə, yazılı ədəbiyyat isə yazılı şəkildə yaranıb, yayılır.
- Şifahi ədəbiyyat yazılı ədəbiyyata nisbətən daha qədimdir.
- Şifahi ədəbiyyatın konkret müəllifi olmur, anonim ədəbiyyatdır, ümumxalq yaradıcılığının məhsuludur. Yazılı ədəbiyyat isə müəllifli ədəbiyyatdır.
- Şifahi ədəbiyyatın bəzi nümunələri çoxvariantlıdır, yazılı ədəbiyyat isə təkvariantlıdır.
- Şifahi ədəbiyyat yarandığı dövrün dil-üslub xüsusiyyətlərini qoruyub saxlamır. Yazılı ədəbiyyat isə saxlayır.
Həm yazılı həm də şifahi ədəbiyyat üç ədəbi növə bölünür:
Bu bölgünü ilk dəfə verən, nəzəri cəhətdən əsaslandıraraq təsnif edən antik dövrün ən böyük filosofu və nəzəriyyəçisi Aristotel (384–322) olmuşdur.
Lirik növ
Lirik növ əsasən nəzmlə verilir. Burada duyğuların, psixoloji ovqatın emosional ifadəsi və tərənnüm anlayışı əsas yer tutur. Bu növə xalq nəğmələri, bayatılar, nəğmələr, aşıq şeirləri, qəzəllər, qəsidələr, müxəmməslər, mürəbbelər və s. janrlar daxildir. Lirik növə aid həmin janrların əsas obrazı lirik qəhrəmandır. Lirik əsərlərini fərqləndirən xüsusiyyətlərdən biri də nitqin, ifadənin ekspressiv funksiyasıdır (intonasiya). Lirikada müəllifin –şair sənətkarın həyata münasibəti emosional şəkildə verilir.
Epik növ
Epik sözü "epos" sözündən götürülüb, "söz, hekayə, mahnı" deməkdir. Epos sözü ədəbiyyatımızda "dastan" sözünü də əvəz edə bilir ("Koroğlu" eposu). Epik növ təhkiyə, nəql etmə , nağıl etmək yolu ilə yazılır. Epik növün janrları yazıçıya həyat hadisələrini oxucuya hərtərəfli çatdırmağa imkan yaradır. Epik növ əsasən nəsr şəklində olur. Bu növdə həyat hadisələri ətraflı təsvir edilir. Süjet xətti geniş və çoxşaxəlidir. Epik növdə təhkiyə və təsvir əsas yer tutur. Bu növə xalq nağılları, dastanlar, hekayələr, povestlər, romanlar, poemalar, oçerklər, novellalar daxildir.
Dramatik növ
Dramatik növ həm nəzmlə, həm də nəsrlə verilir. Bu növdə yazılan əsərlər səhnədə oynanılmaq, tamaşaçılar qarşısında ifa edilmək üçündür. Dramatik növdə əyani göstərmə əsas yer tutur. Buraya xalq oyunları, meydan tamaşaları, , pyeslər, komediyalar daxildir.Dram əsərləri əsasən səhnədə tamaşaya qoyulmaq üçün yazıldığından, o, digər ədəbi növlərdən əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir. Dram əsərlərində müəllif epik-lirik təsvirlərdən, hadisələr, obrazlar haqqında mühakimə yürütmək imkanlarından məhrumdur. Müəllif öz fikrini, ideyasını obrazların nitqi vasitəsilə verir. Bu tipli əsərlərdə obrazların nitqi özünü iki şəkildə göstərir: monoloq, dialoq. Monoloq qəhrəmanın özünün özü ilə, dialoq isə digər iştirakçılarla danışmasına deyilir.
Ədəbiyyat qanunauyğunluqları
Ədəbiyyatın özünəməxsus qanunauyğunluqları var. Bu qanunauyğunluqları, prinsipləri öyrənən elmə ədəbiyyatşünaslıq deyilir.
İstinadlar
- (PDF). 2016-03-11 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-01-31.
- "Ədəbi növlər və janrlar". 2022-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-01-31.
- "Dramatik növ və onun janrları". 2022-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-01-31.
Xarici keçidlər
- Babayev Yaqub. Ana dilli Azərbaycan ədəbiyyatının təşəkkülü və epik şeirin inkişafı (XIII–XIV əsrlər). Bakı: ADPU, 2008.
- Babayev Yaqub. XIII–XIV əsrlər ana dilli lirik şeirimizin inkişaf yolu. Bakı: "Elm və təhsil", 2009.
- Babayev Yaqub. Təriqət ədəbiyyatı: sufizm, hürufizm (ali məktəblərin filolji fakültələri üçün dərs vəsaiti). Bakı: "Nurlan", 2007.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Edebiyyat insanin cemiyyetin hisslerini emosiyalarini dusuncelerini arzu ve isteklerini obrazli sekilde eks etdiren soz senetidir Edebiyyat iki yolla yaranib inkisaf edir sifahi ve yazili Yazili edebiyyat ile sifahi edebiyyat arasindaki ferqler Sifahi edebiyyat sifahi sekilde yazili edebiyyat ise yazili sekilde yaranib yayilir Sifahi edebiyyat yazili edebiyyata nisbeten daha qedimdir Sifahi edebiyyatin konkret muellifi olmur anonim edebiyyatdir umumxalq yaradiciliginin mehsuludur Yazili edebiyyat ise muellifli edebiyyatdir Sifahi edebiyyatin bezi numuneleri coxvariantlidir yazili edebiyyat ise tekvariantlidir Sifahi edebiyyat yarandigi dovrun dil uslub xususiyyetlerini qoruyub saxlamir Yazili edebiyyat ise saxlayir Hem yazili hem de sifahi edebiyyat uc edebi nove bolunur Lirik nov Epik nov Dramatik nov Bu bolgunu ilk defe veren nezeri cehetden esaslandiraraq tesnif eden antik dovrun en boyuk filosofu ve nezeriyyecisi Aristotel 384 322 olmusdur Lirik nov Lirik nov esasen nezmle verilir Burada duygularin psixoloji ovqatin emosional ifadesi ve terennum anlayisi esas yer tutur Bu nove xalq negmeleri bayatilar negmeler asiq seirleri qezeller qesideler muxemmesler murebbeler ve s janrlar daxildir Lirik nove aid hemin janrlarin esas obrazi lirik qehremandir Lirik eserlerini ferqlendiren xususiyyetlerden biri de nitqin ifadenin ekspressiv funksiyasidir intonasiya Lirikada muellifin sair senetkarin heyata munasibeti emosional sekilde verilir Epik nov Esas meqale Epik nov Epik sozu epos sozunden goturulub soz hekaye mahni demekdir Epos sozu edebiyyatimizda dastan sozunu de evez ede bilir Koroglu eposu Epik nov tehkiye neql etme nagil etmek yolu ile yazilir Epik novun janrlari yaziciya heyat hadiselerini oxucuya herterefli catdirmaga imkan yaradir Epik nov esasen nesr seklinde olur Bu novde heyat hadiseleri etrafli tesvir edilir Sujet xetti genis ve coxsaxelidir Epik novde tehkiye ve tesvir esas yer tutur Bu nove xalq nagillari dastanlar hekayeler povestler romanlar poemalar ocerkler novellalar daxildir Dramatik nov Esas meqale Dramatik nov Dramatik nov hem nezmle hem de nesrle verilir Bu novde yazilan eserler sehnede oynanilmaq tamasacilar qarsisinda ifa edilmek ucundur Dramatik novde eyani gosterme esas yer tutur Buraya xalq oyunlari meydan tamasalari pyesler komediyalar daxildir Dram eserleri esasen sehnede tamasaya qoyulmaq ucun yazildigindan o diger edebi novlerden ehemiyyetli derecede ferqlenir Dram eserlerinde muellif epik lirik tesvirlerden hadiseler obrazlar haqqinda muhakime yurutmek imkanlarindan mehrumdur Muellif oz fikrini ideyasini obrazlarin nitqi vasitesile verir Bu tipli eserlerde obrazlarin nitqi ozunu iki sekilde gosterir monoloq dialoq Monoloq qehremanin ozunun ozu ile dialoq ise diger istirakcilarla danismasina deyilir Edebiyyat qanunauygunluqlariEdebiyyatin ozunemexsus qanunauygunluqlari var Bu qanunauygunluqlari prinsipleri oyrenen elme edebiyyatsunasliq deyilir Istinadlar PDF 2016 03 11 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 01 31 Edebi novler ve janrlar 2022 03 26 tarixinde Istifade tarixi 2019 01 31 Dramatik nov ve onun janrlari 2022 03 26 tarixinde Istifade tarixi 2019 01 31 Xarici kecidlerBabayev Yaqub Ana dilli Azerbaycan edebiyyatinin tesekkulu ve epik seirin inkisafi XIII XIV esrler Baki ADPU 2008 Babayev Yaqub XIII XIV esrler ana dilli lirik seirimizin inkisaf yolu Baki Elm ve tehsil 2009 Babayev Yaqub Teriqet edebiyyati sufizm hurufizm ali mekteblerin filolji fakulteleri ucun ders vesaiti Baki Nurlan 2007