Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şaktizm (Sanskrit dilində:शाक्तं, Śāktaṃ IAST, hərfi mənada "güc doktrinası" və ya "İlahə doktrinası") — induizmin əsas istiqamətlərindən biri, Şakti və ya Devaya (induizmdə Ana-İlahə - Allahın mütləq və ilk başlanğıc formasıdır) inam hissidir. Vaynaşizm, şivaizm və smartizm ilə birlikdə induizmdə dörd əsas ənənədən biridir.
|
Şaktizm mistisizmə güclü bağlılığı ilə səciyyələnir. Qədim dövrlərdə şaktizm ayrıca təriqət kimi inanclı insanları ekstatik vəziyyətdə Şaktinin dünyəvi gücü ilə birləşməsinə çağırışlarına əsaslanan xüsusi ayinlərlə müşahidə olunurdu.
Tarixi
Şaktizmin kökləri ən qədim dövrlərə gedir, Ana-İlahəyə inam matriarxatlığın əsas qalıqlarından biridir. Şaktizmin dini mətnləri arasında əsas yeri Deva-Mahatmya adlanan mətnlər təşkil edir. Bu mətnlər sanskrit dilində 1600 il bundan əvvəl rişi (induizm dininə görə gələcəyi görən, müdrik) Markandeya tərəfindən yazılmışdır və Markandeya-puran adlanan indus dini mətnlərinin əsas tərkib hissəsini təşkil edirlər.
Şaktizm məktəbləri
Şaktizm çoxlu müxtəlif təriqətlərə və cərəyanlara bölünür, lakin onun iki əsas istiqaməti (məktəbi) xüsusi ilə fərqlənir. Hindistanın cənubunda geniş yayılmış Şrikula və ölkənin şimal və şərqində yayılmış Kalikula. Digər geniş yayılan məktəblərdən biri də Şrividya idi.
Müqəddəs kitabları
Hindiuzmin ortaq qurucusu yoxdur, hər məzhəbin özünün əsas bir kitabı vardır. Şaktianlar “Devi Mahatmya” adlı dini kitabdan istifadə edirlər. Vedalar, Upanişadlar və “Mahabharata” dastanının bir hissəsi olan “Bhaqavad Qita” isə bütün hinduistlər üçün ortaq müqəddəs kitablardır. Bundan başqa, hindiuzmdə “sadharanadharma” adlanan qaydalar vardır, bura şiddətdən uzaq qalma- “ahimsa”, doğruluk-dürüstlük -“satya”, “ksanti”, özünə hakim olma- “dama”, xeyirxahlıq -“danam”, qonaqpərvərlik- “ahithi” və s. aiddir. Bunlar bütün hindiustlər üçün ortaq dini qaydalardır. “Svahdharma” isə müxtəlif varnaların fərqli görəvlərinin olduğunu təsdiqləyir. Məsələn, kşatrı varnasına məxsus döyüşçü müharibə zamanı düşməni öldürməsi dharma qanunu olduğundan pis iş kimi onun karmasına təsir göstərmir.
“Aqamalar” populyar müqəddəs mətnlərdir, Vedaların nüfuzuna söykənməsələr də, vedalara əks deyillər. İbadətin hansı şəkildə yerinə yetiriləcəyinə dair teoloji yaddaş kitablarıdır. Hinduizmdə ən çox yayılmış üç məzhəb, yəni, “Şhaivism” (şivaizm), “Shaktism” (şaktizm) və “Vaishnavism”in (vişnuizm) ehkamlarını “Aqamalar” ilə əsaslandırmışlar.
Məbədlər
Dünya dinləri tarixində hindu tanrıçası Kalidən daha mürəkkəb şəxsiyyət yoxdur. O, yaradılış və enerji simvolu olan Şaktini təcəssüm etdirir. Buna görə də Kali hindu ilahələri arasında, xüsusən də Şakti məzhəbində mühüm yer tutur. O, çox yönlü bir ilahədir. Anadır, şərlə mübarizə aparandır, matriarxal simvoldur. Bu, gücün kişi gücü üzərində qələbəsinin adıdır. Buna görə də Kaliyə çoxlu qanlı və qansız qurbanlar verilən məbədlər vardır. Minlərlə erkək keçi Kalighat məbədində, kiçik məbədlərdə və türbələrdə Kaliyə gətirildi.
Həmçinin bax
Mənbə
- В. А. Ефименко. Шактизм и тантра // Древо индуизма / Отв. ред. И. П. Глушкова. — М.: Издательская фирма «Восточная литература» РАН, 1999. — С. 64-95. — 559 с. — (Культура народов Востока). — 2500 экз. — .
- Anonymous (author), Doniger O’Flaherty, Wendy (translator), The Rig Veda: An Anthology. Penguin Classics Books (London, 1981).
- "Bengali Shakta, « World Culture Encyclopedia, South Asia.
- (a) Bhattacharyya, N. N., History of the Sakta Religion, Munshiram Manoharlal Publishers Pvt. Ltd. (New Delhi, 1974, 2d ed. 1996).
İstinadlar
- "Hindistan etnoqrafiyası (mənəvi mədəniyyət). II" (PDF). anl.az. 2017. 10 aprel 2023 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- "HİNDU MEZHEBİ ŞAKTİZM: TANRIÇA KALİ". dergipark.org.tr. 22 aprel 2019. 6 aprel 2023 tarixində arxivləşdirilib.
Xarici keçid
- Thompson and Arthur Marshman Spencer. (ingilis). pgeu.net. Archived from the original on 2008-05-09. İstifadə tarixi: 2015-03-14.
- "The Indian Magna Mater" (ingilis). sacred-texts.com. İstifadə tarixi: 2015-03-14.
- Андрей Игнатьев. "Генезис и эволюция шактизма". mahadevi.ru. İstifadə tarixi: 2015-03-14.
- "Шактизм и священные тексты Индии (Веды и Тантры)". istok.h1.ru. İstifadə tarixi: 2015-03-14.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Saktizm Sanskrit dilinde श क त Saktaṃ IAST herfi menada guc doktrinasi ve ya Ilahe doktrinasi induizmin esas istiqametlerinden biri Sakti ve ya Devaya induizmde Ana Ilahe Allahin mutleq ve ilk baslangic formasidir inam hissidir Vaynasizm sivaizm ve smartizm ile birlikde induizmde dord esas eneneden biridir DinMonoteizm Dualizm Politeizm Deizm Teizm Panteizm PandeizmTotemizm Animizm Fetiszm SamanizmBuddizm BehailikIbrahimi dinlerIudaizm Xristianliq IslamInduizm Caynizm Siqhizm BuddizmDaoizm Konfutsicilik SintoizmDiger dinlerTenqricilik ZerdustilikTanri Ruh Gunah Iman Olumden sonraki heyat MebedDinlerin siyahisig Saktizm mistisizme guclu bagliligi ile seciyyelenir Qedim dovrlerde saktizm ayrica teriqet kimi inancli insanlari ekstatik veziyyetde Saktinin dunyevi gucu ile birlesmesine cagirislarina esaslanan xususi ayinlerle musahide olunurdu TarixiSaktizmin kokleri en qedim dovrlere gedir Ana Ilaheye inam matriarxatligin esas qaliqlarindan biridir Saktizmin dini metnleri arasinda esas yeri Deva Mahatmya adlanan metnler teskil edir Bu metnler sanskrit dilinde 1600 il bundan evvel risi induizm dinine gore geleceyi goren mudrik Markandeya terefinden yazilmisdir ve Markandeya puran adlanan indus dini metnlerinin esas terkib hissesini teskil edirler Saktinin resmiSaktizm mektebleriSaktizm coxlu muxtelif teriqetlere ve cereyanlara bolunur lakin onun iki esas istiqameti mektebi xususi ile ferqlenir Hindistanin cenubunda genis yayilmis Srikula ve olkenin simal ve serqinde yayilmis Kalikula Diger genis yayilan mekteblerden biri de Srividya idi Muqeddes kitablariHindiuzmin ortaq qurucusu yoxdur her mezhebin ozunun esas bir kitabi vardir Saktianlar Devi Mahatmya adli dini kitabdan istifade edirler Vedalar Upanisadlar ve Mahabharata dastaninin bir hissesi olan Bhaqavad Qita ise butun hinduistler ucun ortaq muqeddes kitablardir Bundan basqa hindiuzmde sadharanadharma adlanan qaydalar vardir bura siddetden uzaq qalma ahimsa dogruluk durustluk satya ksanti ozune hakim olma dama xeyirxahliq danam qonaqperverlik ahithi ve s aiddir Bunlar butun hindiustler ucun ortaq dini qaydalardir Svahdharma ise muxtelif varnalarin ferqli gorevlerinin oldugunu tesdiqleyir Meselen ksatri varnasina mexsus doyuscu muharibe zamani dusmeni oldurmesi dharma qanunu oldugundan pis is kimi onun karmasina tesir gostermir Aqamalar populyar muqeddes metnlerdir Vedalarin nufuzuna soykenmeseler de vedalara eks deyiller Ibadetin hansi sekilde yerine yetirileceyine dair teoloji yaddas kitablaridir Hinduizmde en cox yayilmis uc mezheb yeni Shaivism sivaizm Shaktism saktizm ve Vaishnavism in visnuizm ehkamlarini Aqamalar ile esaslandirmislar Qopika magara yazisi Sanskrit Saktizm Anantavarman Gupta yazisiMebedlerDunya dinleri tarixinde hindu tanricasi Kaliden daha murekkeb sexsiyyet yoxdur O yaradilis ve enerji simvolu olan Saktini tecessum etdirir Buna gore de Kali hindu ilaheleri arasinda xususen de Sakti mezhebinde muhum yer tutur O cox yonlu bir ilahedir Anadir serle mubarize aparandir matriarxal simvoldur Bu gucun kisi gucu uzerinde qelebesinin adidir Buna gore de Kaliye coxlu qanli ve qansiz qurbanlar verilen mebedler vardir Minlerle erkek keci Kalighat mebedinde kicik mebedlerde ve turbelerde Kaliye getirildi Parasakti Mata mebediHemcinin baxIlahe InduizmMenbeV A Efimenko Shaktizm i tantra Drevo induizma Otv red I P Glushkova M Izdatelskaya firma Vostochnaya literatura RAN 1999 S 64 95 559 s Kultura narodov Vostoka 2500 ekz ISBN 5 02 018032 7 Anonymous author Doniger O Flaherty Wendy translator The Rig Veda An Anthology Penguin Classics Books London 1981 Bengali Shakta World Culture Encyclopedia South Asia a Bhattacharyya N N History of the Sakta Religion Munshiram Manoharlal Publishers Pvt Ltd New Delhi 1974 2d ed 1996 Istinadlar Hindistan etnoqrafiyasi menevi medeniyyet II PDF anl az 2017 10 aprel 2023 tarixinde arxivlesdirilib PDF HINDU MEZHEBI SAKTIZM TANRICA KALI dergipark org tr 22 aprel 2019 6 aprel 2023 tarixinde arxivlesdirilib Xarici kecidThompson and Arthur Marshman Spencer ingilis pgeu net Archived from the original on 2008 05 09 Istifade tarixi 2015 03 14 The Indian Magna Mater ingilis sacred texts com Istifade tarixi 2015 03 14 Andrej Ignatev Genezis i evolyuciya shaktizma mahadevi ru Istifade tarixi 2015 03 14 Shaktizm i svyashennye teksty Indii Vedy i Tantry istok h1 ru Istifade tarixi 2015 03 14