Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əhəndaşı və ya əhəngdaşı — böyük bərkliyə malikdir: qədimdə onu daş tikililərdə material kimi istifadə edirdilər. Onun üzərində balıqqulağı izləri aydın görünür. Bu süxurun yaranmasında daşlaşmış heyvan qalıqları iştirak edir. Bu da bir fərziyyə deyil ki, Xeops ehramı əhəngdaşından tikilib. Böyük Moskva knyazlığında olan əksər məbədlər Myaçkov əhəngdaşından tikilmişdir. Bu əhəngdaşı Moskva çayı yaxınlığında yerləşən Myaçkov kəndində çıxarılırdı və xüsusi gəmilərdə tikinti aparılan məkana daşınırdı. Əbəs yerə Moskva qədimdə ağ daşdan tikilmiş şəhər adlandırılmırdı. Hal-hazırda əhəngdaşı sement istehsalında xammal kimi, metallurgiyada flüs kimi, kimya sənayesində sodanın, xlorlu əhəngin, kalsium karbidin istehsalında geniş tətbiq edilir.
| Əhəndaşı | |
|---|---|
 | |
| Minerallar | Kalsit, Araqonit |
| 3 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Növləri
Əhəng daşını içindəki gilin miqdarından aslı olaraq yalnız havada bərkiyən hava əhəngi (yağlı əhəng) və həm havada həm də suda bərkiyən su əhəngi (hidroliz əhəng) olaraq iki qrupa bölmək olar. Azərbaycanda əhəng daşı yataqları əsasən Qaradağ rayonunda geniş yayılmışdır.
Əhəng daşı bişirilən zaman istilik 1000 °C-ni keçməzsə əldə edilən əhəng söndürülməmiş hesab olunur. Su ilə qarışdırılan zaman asan şəkildə sönər. Əgər əhəng daşı uzun müddət 1400–1500 °C-də bişirilərsə o zaman bərk əhəng alınar ki, bunun da istifadəsi geniş yayılmamışdır. Əhəng emalında iki mərhələ vardır: bişirilmə və söndürülmə. Əhəng daşını bişirdikdən sonra istifadə etmək üçün mütləq şəkildə söndürmək lazımdır. Bunun üçün əhəngin 1/3-ü qədər su qatmağa ehtiyac vardır. Azərbaycanda əhangdaşı yataqları Qaradağ rayonunda var.
Əhəngdaşını istifadə edən zaman nələrə diqqət etməli?
Əhəngdaşı söndürülən zaman bu məqamlara diqqət etmək lazımdır:
- Əhəng daşı söndürülən zaman 100% miqdarında həcminin artması müşahidə olunur. Buna görə də əhəngin söndürülməsinə xüsusi diqqət etmək lazımdır. Çünki təmir və tikinti zamanı sönməmiş əhəngin sönməsi nəticəsində tikilən binada çatlamalar, sımalar baş verə bilər.
- Əhəngin söndürülməsi prosesində istilik 300–400 °C-yə qədər qalxa bilər. Bu zaman suyun buxarlanması nəticəsində əhəng yenidən kalsium karbonata çevrilə bilər. Bunun baş verməməyi üçün temperaturu 100 °C ətrafında saxlamaq və daima suyun miqdarını tənzimləmək lazımdır. Hava ilə təmas nəticəsində bərkiyən əhənglər üç mərhələdən keçir:
- Quruma
- Kristallaşma
- Havadakı karbon qazı ilə birləşərək karbonatlaşma. Karbonatlaşmayan əhəng uzunmüddətli deyildir. Su ilə təmas nəticəsində yuyula bilər, lakin bu növ əhəngdən daha praktik suvaq əldə etmək üçün istifadə oluna bilər. Bu zaman normal sementə nisbətən çatlamaya davamlı suvaq əldə etmiş olarıq,
lakin əhəngdaşı Yerin dərin qatlarında, yüksək tempratur şəraitində xüsusiyyətini itirir, yeni keyfiyyətlər qazanaraq tamamilə başqa süxura çevrilir. Bu süxur-mərmərdir.
Biogen əhəngdaşları
Biogen (orqanogen) əhəngdaşları əksərən dəniz, bəzən göl mənşəli çökmə süxurlar. Əsas etibarilə heyvan və bitkilərin karbonat skelet qalıqlarından və ya onların həyat fəaliyyəti məhsullarından (zoogen və fitogen əhəngdaşları) təşkil olunmuşlar. Biogen əhəngdaşları iki növü ayrılır: və alloxton. Üstünlük təşkil edən süxur əmələ gətirən orqanizmlərə görə, zoogen əhəngdaşıları içərisində foraminifer, mamır, mərcan, ostrakod, braxiopod, krinoidea və b., fitogen əhəngdaşlarından isə yosun əhəngdaşları (litotam, onkolit, stromatolit və b.) geniş yayılmışdır.
Dolomitləşmiş əhəngdaşı
Dolomitləşmiş əhəngdaşı kalsiti bu və ya digər miqdarda dolomitlə əvəz olunmuş əhəngdaşı. Əhəngdaşların törəmə dolomitlərlə əvəz olunmasının bütün keçid formaları məlumdur. Dolomitləşmiş əhəngdaşı "dolomitli əhəngdaşı" və "azdolomitli əhəngdaşı" terminlərinin sinonimi kimi qəbul etmək düzgün deyil, çünki bu iki termindən fərqli olaraq, Dolomitləşmiş əhəngdaşı süxurlarda komponentlərin miqdarını deyil, onların mənşəyini, yəni əhəngdaşının ilkin, dolomitin isə törəmə olduğunu ifadə edir. Əhəngdaşında dolomitin mənşəyi və miqdarı məlum olmadıqda "dolomitli" termininin işlənməsi daha düzgündür (məsələn: çox və ya az dolomitli əhəngdaşı).
Mənbə
- Uşaqlar üçün ensiklopediya. Kimya. Bakı, 2008.
- Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti. Bakı: Nafta-Press. 2006. 679.
 | Kimya ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqalənini redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın. |
- https://www.steine-und-minerale.de/atlas.php?f=3&l=K&name=Kalkstein.
- Ајпетри // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. I ҹилд: А—Балзак. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1976. С. 196.
- Иберләр // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. IV ҹилд: Елдәҝәз—Итабира. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1980. С. 353.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ehendasi ve ya ehengdasi boyuk berkliye malikdir qedimde onu das tikililerde material kimi istifade edirdiler Onun uzerinde baliqqulagi izleri aydin gorunur Bu suxurun yaranmasinda daslasmis heyvan qaliqlari istirak edir Bu da bir ferziyye deyil ki Xeops ehrami ehengdasindan tikilib Boyuk Moskva knyazliginda olan ekser mebedler Myackov ehengdasindan tikilmisdir Bu ehengdasi Moskva cayi yaxinliginda yerlesen Myackov kendinde cixarilirdi ve xususi gemilerde tikinti aparilan mekana dasinirdi Ebes yere Moskva qedimde ag dasdan tikilmis seher adlandirilmirdi Hal hazirda ehengdasi sement istehsalinda xammal kimi metallurgiyada flus kimi kimya senayesinde sodanin xlorlu ehengin kalsium karbidin istehsalinda genis tetbiq edilir EhendasiMinerallar Kalsit Araqonit3 Vikianbarda elaqeli mediafayllarEheng dasindan tikilmis Xeops ehrami NovleriEheng dasini icindeki gilin miqdarindan asli olaraq yalniz havada berkiyen hava ehengi yagli eheng ve hem havada hem de suda berkiyen su ehengi hidroliz eheng olaraq iki qrupa bolmek olar Azerbaycanda eheng dasi yataqlari esasen Qaradag rayonunda genis yayilmisdir Eheng dasi bisirilen zaman istilik 1000 C ni kecmezse elde edilen eheng sondurulmemis hesab olunur Su ile qarisdirilan zaman asan sekilde soner Eger eheng dasi uzun muddet 1400 1500 C de bisirilerse o zaman berk eheng alinar ki bunun da istifadesi genis yayilmamisdir Eheng emalinda iki merhele vardir bisirilme ve sondurulme Eheng dasini bisirdikden sonra istifade etmek ucun mutleq sekilde sondurmek lazimdir Bunun ucun ehengin 1 3 u qeder su qatmaga ehtiyac vardir Azerbaycanda ehangdasi yataqlari Qaradag rayonunda var Ehengdasini istifade eden zaman nelere diqqet etmeli Ehengdasi sondurulen zaman bu meqamlara diqqet etmek lazimdir Eheng dasi sondurulen zaman 100 miqdarinda hecminin artmasi musahide olunur Buna gore de ehengin sondurulmesine xususi diqqet etmek lazimdir Cunki temir ve tikinti zamani sonmemis ehengin sonmesi neticesinde tikilen binada catlamalar simalar bas vere biler Ehengin sondurulmesi prosesinde istilik 300 400 C ye qeder qalxa biler Bu zaman suyun buxarlanmasi neticesinde eheng yeniden kalsium karbonata cevrile biler Bunun bas vermemeyi ucun temperaturu 100 C etrafinda saxlamaq ve daima suyun miqdarini tenzimlemek lazimdir Hava ile temas neticesinde berkiyen ehengler uc merheleden kecir Quruma Kristallasma Havadaki karbon qazi ile birleserek karbonatlasma Karbonatlasmayan eheng uzunmuddetli deyildir Su ile temas neticesinde yuyula biler lakin bu nov ehengden daha praktik suvaq elde etmek ucun istifade oluna biler Bu zaman normal semente nisbeten catlamaya davamli suvaq elde etmis olariq lakin ehengdasi Yerin derin qatlarinda yuksek tempratur seraitinde xususiyyetini itirir yeni keyfiyyetler qazanaraq tamamile basqa suxura cevrilir Bu suxur mermerdir Biogen ehengdaslariBiogen orqanogen ehengdaslari ekseren deniz bezen gol menseli cokme suxurlar Esas etibarile heyvan ve bitkilerin karbonat skelet qaliqlarindan ve ya onlarin heyat fealiyyeti mehsullarindan zoogen ve fitogen ehengdaslari teskil olunmuslar Biogen ehengdaslari iki novu ayrilir ve alloxton Ustunluk teskil eden suxur emele getiren orqanizmlere gore zoogen ehengdasilari icerisinde foraminifer mamir mercan ostrakod braxiopod krinoidea ve b fitogen ehengdaslarindan ise yosun ehengdaslari litotam onkolit stromatolit ve b genis yayilmisdir Vikianbarda Ehendasi ile elaqeli mediafayllar var Dolomitlesmis ehengdasiDolomitlesmis ehengdasi kalsiti bu ve ya diger miqdarda dolomitle evez olunmus ehengdasi Ehengdaslarin toreme dolomitlerle evez olunmasinin butun kecid formalari melumdur Dolomitlesmis ehengdasi dolomitli ehengdasi ve azdolomitli ehengdasi terminlerinin sinonimi kimi qebul etmek duzgun deyil cunki bu iki terminden ferqli olaraq Dolomitlesmis ehengdasi suxurlarda komponentlerin miqdarini deyil onlarin menseyini yeni ehengdasinin ilkin dolomitin ise toreme oldugunu ifade edir Ehengdasinda dolomitin menseyi ve miqdari melum olmadiqda dolomitli termininin islenmesi daha duzgundur meselen cox ve ya az dolomitli ehengdasi MenbeUsaqlar ucun ensiklopediya Kimya Baki 2008 Geologiya terminlerinin izahli lugeti Baki Nafta Press 2006 679 Kimya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqalenini redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin https www steine und minerale de atlas php f 3 amp l K amp name Kalkstein Aјpetri Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә I ҹild A Balzak Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1976 S 196 Iberlәr Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә IV ҹild Eldәҝәz Itabira Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1980 S 353