Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalə böyük ölçüdə və ya tamamilə tək mənbəyə əsaslanır. |
Şahrux şah Əfşar (1734-1796) — Əfşarlar sülaləsindən olan Xorasan şahı (1748-1796).
| Şahrux şah Əfşar | |
|---|---|
| Şahrux şah Rzaqulu mirzə oğlu Qırxlı-Avşar | |
 | |
| oktyabr 1748 – 1749 | |
| Əvvəlki | İbrahim şah Əfşar |
| Sonrakı | II Şah Süleyman (Səfəvilər xanədanından iddiaçı) |
| mart 1750 – 1796 | |
| Əvvəlki | II Şah Süleyman |
| Sonrakı | Kərim xan Zənd |
| 1748 – 1749 | |
| Əvvəlki | Əmiraslan xan Qırxlı-Avşar |
| Sonrakı | Azad xan Əfqan |
 (Əfşarlar dövlətinin bir hissəsi kimi)  | |
| 1748 – 1749 | |
| Əvvəlki | İbrahim şah Əfşar |
| Sonrakı | Məhəmmədhəsən xan Qovanlı-Qacar |
| 1750 – 1796 | |
| Əvvəlki | II Şah Süleyman |
| Sonrakı | II Nadir şah Əfşar |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Məşhəd, Səfəvilər dövləti |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Damğan, Əfşarlar dövləti |
| Fəaliyyəti | suveren[d] |
| Atası | Rzaqulu mirzə Avşar |
| Anası | Fatimə sultan bəyim |
| Həyat yoldaşı | Gövhərşah xanım |
| Uşağı |
|
| Ailəsi | Əfşarlar sülaləsi |
| Dini | islam, şiəlik |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Şahrux Mirzə Rzaqulu Mirzə oğlu 1734-cü ilin mart ayının 21-də Məşhəd şəhərində doğulmuşdu. Saray təlim-tərbiyəsi, təhsili almışdı.
Şahrux mirzə Nadir şah öləndən sonra bir at minib Mərv tərəfə qaçmışdı. Dostməhəmməd Çəhçəheyi onu təqib edib tutur. Onu və İmamqulu mirzəni Kəlata gətirir. Nadir şahın övladlarını və nəvələrini Kəlatda öldürüb, Şahrux mirzəni Məşhədə gətirirlər. Əliqulu xanın fikri o idi ki, əgər xalq onu şahlığa qəbul eləsə, Şahrux mirzəni öldürsün, əgər qəbul etməsə onu şahlığa çatdırıb, özü hakimiyyəti ələ keçirsin. Əliqulu xan 1747-ci il iyun ayının 6-da Adil şah adı ilə özünü İran şahı elan etdi. Özündən kiçik qardaşı İbrahim (Məhəmmədəli) xanı mərkəzi İsfahanda olmaqla Azərbaycan və İraqa hakim təyin etdi.
İbrahim xan Azərbaycan hakimi Əmiraslan xanla birləşib qiyama qalxdılar. Adil şah 75 min nəfərlik qoşun tərtib edib Ibrahim xanın üstünə getdi. Zəncanla Sultaniyyə arasında iki qardaş vuruşdular. Adil şahın ordusu İbrahim xanın tərəfinə keçdi. Adil şah Tehrana qaçdı. Tehranın hakimi Mirzə Möhsün xan Adil şahı İbrahim xanın adamlarına təhvil verdi. Onlar yoldaca Adil şahın gözlərini çıxardılar. İbrahim xan qardaşını zindana atdırdı. Özünü şah elan etdi. Qardaşı Hüseyn bəyi Xorasana hakim təyin etdi. Şahrux mirzənin yanına adam göndərdi. Bildirdi ki, əgər vərəsəliyə görə Şahrux şah olmaq istəsə biz hamımız ona itaət etməyə hazırıq. Buna görə də səltənətdə əyləşmək üçün İsfahan və İrana gəlsin, şahlı tacını başına qoysun. İbrahim xanın bu işdə məqsədi o idi ki, Xorasanda olan xəzinəni aparsın. Xorasan əhalisini öz tərəfinə çəksin və sonra Şahruxu ortadan götürsün.
Hüseyn bəy Xorasana gələndən sonra Xorasanın görkəmli adamları, əhali və Xorasan eürdləri dedilər ki, əgər İbrahim xan düz deyirsə, Şahruxun İraqdan İbrahim xanın yanına getməsinə ehtiyac yoxdur, elə Xorasanda şahlığa keçsin.
Buna görə də Məşhəd əhalisi, Xorasan el-oymaq başçıları şahzadə Şahruxla birləşib onu ərkdən kənara çıxardılar. Şahrux şahlığı qəbul etmədi. Xanlar və başçılar İmam Rza türbəsinin həyətində bir Şura məclisi təşkil edib, hamısı and içdilər, əhd-peyman bağladılar, ona beyət etdilər. O da çarəsiz qalıb şahlığı qəbul etdi. H. 1161-ci il şəvval ayının 9-da Məşhəddə irsi olaraq şahlığa keçdi, öz vərəsəlik haqqına nail oldu. "Sultan-əzəm" şahlığa gəlməsinin maddeyi-tarixi oldu.
İbrahzim xan Şahruxun şahlığını eşitdikdən sonra h. 1161-ci il zilhiccə ayının 17-də, iki ay 8 gün sonra Təbrizdə Şahruxun əleyhinə çıxdı, özü şahlıq taxtında oturub şahlıq sikkəsini öz adına vurdurdu, qardaşı kimi dövlət malını istədiyi adamlara bağışladı. Yaramaz adamları vəzifə və mal-döılətə çatdırdı. Beləliklə, bir dəstəni özü ilə yoldaş edib, 35 min nəfər toplayıb, Qumdan keçib Xorasana getdi. Təbrizdə vali qoyub, 35 minlik qoşunu da ona tapşırdı.
İbrahim xan çadır, binə, zəncirlənmiş kor qardaşı Əli şahı götürüb, Xorasana yollandı. Simnan yaxınlığında Sərxədə qoşunun bir hissəsi gedib, Şahruxla birləşdi, bir hissəsi də öz yerlərinə getdilər. İbrahim xan öz əfqan dəstəsilə Quma qayıtdı. Məşhəd mütəvvəllisi Mir Seyid Məhəmməd Qumda təmir işilə məşğul idi. Qum əhalisinin köməyi ilə şəhərin darvazalarına bağlayıb, İbrahim xanı şəhərdə buraxmadılar. Əfqan sərkərdələri Allahyar xan və Şahin xana sifariş göndərdilər ki, şahı tutub, bizə verin, özünüz hara gedirsizsə, gedin. Lakin onlar razı olmayıb, şəhəri çapıb, talamağa başladılar. Əldə elədikləri qənimətləri götürüb, Savə yolu ilə Qəndəhara getdilər, yolda hara çatdılar qarət etdilər, adamları öldürüb, təxribat törətdilər. Mir Seyid Məhəmməd hadisələri—İbrahimin qaçmasını Şahruxa yazdı. Əlavə etdi ki, qənimətlər və şahlıq şeyləri sizinkidir, kimə deyirsiz ona da verək. Şahrux ona yazdı ki, mən sizi öz əmim və dayağım bilirəm, tezliklə şeyləri də götürüb, Məşhədə gəlin. Şahrux mirzə 2 oktyabr 1748-ci ildə taxta əyləşdi.
Ağaməhəmməd xan Xorasanı almaq, əfşarların şahlığına son qoymaq istəyirdi.
1796-cı miladi/1210-cu hicri ilində Ağaməhəmməd xan Tehranda tacqoyma mərasimi keçirdi. Bundan sonra Nadir şahın cəvahirini ələ gətirmək üçün Xorasana getdi. O, dəhşətli işgəncələrlə bu cəvahiratın çox hissəsini əldə etdi. Yazırlar ki, bu qədər qiymətli cəvahiratı görərkən o vəcdə gələrək əmr etmişdi ki, dəri süfrə sərib cəvahiratı onun üstünə töksünlər. O, hamını otaqdan çıxarıb cəvahiratın üstünə uzanaraq ağnamağa başlamışdır.
Sonra Şahrux şahı Tehrana göndərdi. Kor şah ona verilmiş işgəncələr nəticəsində aldığı yaralardan 1796-cı ildə yolda öldü.
Ailəsi
Şahrux şah Qasım xan Əfşarın qızı, Gövhərnisə xanım Məhəmməd qızı, Firudin xan Gürcü qızı, Mirzəxan sultan Cəlayırın qızı ilə dünya еvinə girmişdi. İmamqulu mirzə, Nəsrulla mirzə, Nadir mirzə, Abbas mirzə, Cəlil mirzə, Qəhharqulu mirzə, Yəzdanbəxş mirzə adlı oğulları, Gövhərşad bəyim, Gülrux bəyim, Şahzənən bəyim, Qahirnisə bəyim, Кiçiк bəyim adlı qızları vardı.
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Aydın Avşar, Avşarlar, Bakı, "Şuşa", 2008, səh. 181-211.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
Şahrux şah Doğum: 21 mart 1734 Vəfat: 1796 | ||
| Hakimiyyət titulları | ||
|---|---|---|
| Sələfləri İbrahim şah Əfşar |  Əfşarlar imperiyası Şahı 1748- 1796 | Xələfləri II Nadir şah Əfşar |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale boyuk olcude ve ya tamamile tek menbeye esaslanir Movzu ile bagli muzakirelere qosula ve fikirlerinizi bildire bilersiniz Meqaleye etibarli menbeler elave ederek tekmillesdire bilersiniz Sahrux sah Efsar 1734 1796 Efsarlar sulalesinden olan Xorasan sahi 1748 1796 Sahrux sah EfsarSahrux sah Rzaqulu mirze oglu Qirxli AvsarEfsarlar imperiyasinin IV sahensahioktyabr 1748 1749EvvelkiIbrahim sah EfsarSonrakiII Sah Suleyman Sefeviler xanedanindan iddiaci Efsarlar imperiyasinin IV sahensahi ikinci defe mart 1750 1796EvvelkiII Sah SuleymanSonrakiKerim xan ZendAzerbaycan hakimi Efsarlar dovletinin bir hissesi kimi 1748 1749EvvelkiEmiraslan xan Qirxli AvsarSonrakiAzad xan EfqanMazandaran hakimi Efsarlar dovletinin bir hissesi kimi 1748 1749EvvelkiIbrahim sah EfsarSonrakiMehemmedhesen xan Qovanli QacarXorasan hakimi Efsarlar dovletinin bir hissesi kimi 1750 1796EvvelkiII Sah SuleymanSonrakiII Nadir sah EfsarSexsi melumatlarDogum tarixi 21 mart 1734Dogum yeri Meshed Sefeviler dovletiVefat tarixi 1796Vefat yeri Damgan Efsarlar dovletiFealiyyeti suveren d Atasi Rzaqulu mirze AvsarAnasi Fatime sultan beyimHeyat yoldasi Govhersah xanimUsagi Nadir Mirze Efsar Nesrallah Mirze Abbas Mirze Efsar Qehreman Mirze Imamqulu Mirze Yezdanbexs Mirze Rzaqulu Mirze Govhersad beyim Sahzenen beyim Gulruh beyim Zinetsah beyimAilesi Efsarlar sulalesiDini islam sielik Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiSahrux Mirze Rzaqulu Mirze oglu 1734 cu ilin mart ayinin 21 de Meshed seherinde dogulmusdu Saray telim terbiyesi tehsili almisdi Sahrux mirze Nadir sah olenden sonra bir at minib Merv terefe qacmisdi Dostmehemmed Cehceheyi onu teqib edib tutur Onu ve Imamqulu mirzeni Kelata getirir Nadir sahin ovladlarini ve nevelerini Kelatda oldurub Sahrux mirzeni Meshede getirirler Eliqulu xanin fikri o idi ki eger xalq onu sahliga qebul elese Sahrux mirzeni oldursun eger qebul etmese onu sahliga catdirib ozu hakimiyyeti ele kecirsin Eliqulu xan 1747 ci il iyun ayinin 6 da Adil sah adi ile ozunu Iran sahi elan etdi Ozunden kicik qardasi Ibrahim Mehemmedeli xani merkezi Isfahanda olmaqla Azerbaycan ve Iraqa hakim teyin etdi Ibrahim xan Azerbaycan hakimi Emiraslan xanla birlesib qiyama qalxdilar Adil sah 75 min neferlik qosun tertib edib Ibrahim xanin ustune getdi Zencanla Sultaniyye arasinda iki qardas vurusdular Adil sahin ordusu Ibrahim xanin terefine kecdi Adil sah Tehrana qacdi Tehranin hakimi Mirze Mohsun xan Adil sahi Ibrahim xanin adamlarina tehvil verdi Onlar yoldaca Adil sahin gozlerini cixardilar Ibrahim xan qardasini zindana atdirdi Ozunu sah elan etdi Qardasi Huseyn beyi Xorasana hakim teyin etdi Sahrux mirzenin yanina adam gonderdi Bildirdi ki eger vereseliye gore Sahrux sah olmaq istese biz hamimiz ona itaet etmeye haziriq Buna gore de seltenetde eylesmek ucun Isfahan ve Irana gelsin sahli tacini basina qoysun Ibrahim xanin bu isde meqsedi o idi ki Xorasanda olan xezineni aparsin Xorasan ehalisini oz terefine ceksin ve sonra Sahruxu ortadan gotursun Huseyn bey Xorasana gelenden sonra Xorasanin gorkemli adamlari ehali ve Xorasan eurdleri dediler ki eger Ibrahim xan duz deyirse Sahruxun Iraqdan Ibrahim xanin yanina getmesine ehtiyac yoxdur ele Xorasanda sahliga kecsin Buna gore de Meshed ehalisi Xorasan el oymaq bascilari sahzade Sahruxla birlesib onu erkden kenara cixardilar Sahrux sahligi qebul etmedi Xanlar ve bascilar Imam Rza turbesinin heyetinde bir Sura meclisi teskil edib hamisi and icdiler ehd peyman bagladilar ona beyet etdiler O da caresiz qalib sahligi qebul etdi H 1161 ci il sevval ayinin 9 da Meshedde irsi olaraq sahliga kecdi oz vereselik haqqina nail oldu Sultan ezem sahliga gelmesinin maddeyi tarixi oldu Ibrahzim xan Sahruxun sahligini esitdikden sonra h 1161 ci il zilhicce ayinin 17 de iki ay 8 gun sonra Tebrizde Sahruxun eleyhine cixdi ozu sahliq taxtinda oturub sahliq sikkesini oz adina vurdurdu qardasi kimi dovlet malini istediyi adamlara bagisladi Yaramaz adamlari vezife ve mal doilete catdirdi Belelikle bir desteni ozu ile yoldas edib 35 min nefer toplayib Qumdan kecib Xorasana getdi Tebrizde vali qoyub 35 minlik qosunu da ona tapsirdi Ibrahim xan cadir bine zencirlenmis kor qardasi Eli sahi goturub Xorasana yollandi Simnan yaxinliginda Serxede qosunun bir hissesi gedib Sahruxla birlesdi bir hissesi de oz yerlerine getdiler Ibrahim xan oz efqan destesile Quma qayitdi Meshed mutevvellisi Mir Seyid Mehemmed Qumda temir isile mesgul idi Qum ehalisinin komeyi ile seherin darvazalarina baglayib Ibrahim xani seherde buraxmadilar Efqan serkerdeleri Allahyar xan ve Sahin xana sifaris gonderdiler ki sahi tutub bize verin ozunuz hara gedirsizse gedin Lakin onlar razi olmayib seheri capib talamaga basladilar Elde eledikleri qenimetleri goturub Save yolu ile Qendehara getdiler yolda hara catdilar qaret etdiler adamlari oldurub texribat toretdiler Mir Seyid Mehemmed hadiseleri Ibrahimin qacmasini Sahruxa yazdi Elave etdi ki qenimetler ve sahliq seyleri sizinkidir kime deyirsiz ona da verek Sahrux ona yazdi ki men sizi oz emim ve dayagim bilirem tezlikle seyleri de goturub Meshede gelin Sahrux mirze 2 oktyabr 1748 ci ilde taxta eylesdi Agamehemmed xan Xorasani almaq efsarlarin sahligina son qoymaq isteyirdi 1796 ci miladi 1210 cu hicri ilinde Agamehemmed xan Tehranda tacqoyma merasimi kecirdi Bundan sonra Nadir sahin cevahirini ele getirmek ucun Xorasana getdi O dehsetli isgencelerle bu cevahiratin cox hissesini elde etdi Yazirlar ki bu qeder qiymetli cevahirati gorerken o vecde gelerek emr etmisdi ki deri sufre serib cevahirati onun ustune toksunler O hamini otaqdan cixarib cevahiratin ustune uzanaraq agnamaga baslamisdir Sonra Sahrux sahi Tehrana gonderdi Kor sah ona verilmis isgenceler neticesinde aldigi yaralardan 1796 ci ilde yolda oldu AilesiSahrux sah Qasim xan Efsarin qizi Govhernise xanim Mehemmed qizi Firudin xan Gurcu qizi Mirzexan sultan Celayirin qizi ile dunya evine girmisdi Imamqulu mirze Nesrulla mirze Nadir mirze Abbas mirze Celil mirze Qehharqulu mirze Yezdanbexs mirze adli ogullari Govhersad beyim Gulrux beyim Sahzenen beyim Qahirnise beyim Kicik beyim adli qizlari vardi MenbeEnver Cingizoglu Aydin Avsar Avsarlar Baki Susa 2008 seh 181 211 Hemcinin baxNadir sah Avsar eli Efsarlar sulalesiXarici kecidlerSahrux sahEfsar boyuDogum 21 mart 1734 Vefat 1796Hakimiyyet titullariSelefleri Ibrahim sah Efsar Efsarlar imperiyasi Sahi 1748 1796 Xelefleri II Nadir sah Efsar