İlham Zəkiyev

İlham Əzizağa oğlu Zəkiyev (3 mart 1980, Sumqayıt, SSRİ) — Azərbaycan paralimpiyaçı cüdoçu, ikiqat Paralimpiya Oyunları çempionu (, ), ikiqat dünya çempionu (2007, 2010) və səkkizqat Avropa çempionu (2005, 2007, 2009, 2011, 2013, 2015, 2017, 2022), 2015 Avropa Oyunları çempionu, Azərbaycanın Əməkdar İdman Ustası, Əməkdar məşqçi, 7-ci dan sahibi, Qarabağ müharibəsi əlili və qazisi.

İlham Zəkiyev
Şəxsi məlumatlar
Tam adı	İlham Əzizağa oğlu Zəkiyev
Vətəndaşlığı	SSRİ→ Azərbaycan
Doğum tarixi	3 mart 1980(44 yaş)
Doğum yeri	Sumqayıt, Azərbaycan SSR, SSRİ
Boyu	190 sm
Çəkisi	148 kq
İdman növü	Cüdo
Məşqçiləri	İbrahim İbrahimov
Medallar Yay Paralimpiya Oyunları Qızıl 2004 Afina +100 kq Qızıl 2008 Pekin +100 kq Bürünc 2012 London +100 kq Bürünc 2020 Tokio +100 kq Dünya çempionatı Qızıl 2007 San-Paulu +100 kq Qızıl 2010 Antalya +100 kq Gümüş 2011 Antalya +100 kq Bürünc 2006 Brommat +100 kq Bürünc 2003 Kvebek +100 kq Avropa Oyunları Qızıl 2015 Bakı +100 kq Avropa Çempionatı Qızıl 2005 Vlaardingen +100 kq Qızıl 2007 Bakı Komanda Qızıl 2007 Bakı +100 kq Qızıl 2009 Debretsen +100 kq Qızıl 2009 Debretsen Komanda Qızıl 2011 Kravley +100 kq Qızıl 2013 Eger +100 kq Qızıl 2013 Eger Komanda Qızıl 2015 Odivelas +100 kq Qızıl 2015 Odivelas Komanda Qızıl 2017 Volsol +100 kq Qızıl 2017 Volsol Komanda Qızıl 2022 İtaliya +100 kq İslam Həmrəyliyi Oyunları Bürünc 2017 Bakı +100 kq Dövlət mükafatları 2008 2015 2021 20212012
28 may 2016 tarixində yenilənib.

(2 dəfə) və ilə mükafatlandırılmışdır. , 2012 və 2016 Yay Paralimpiya Oyunlarında Azərbaycanın bayraqdarı olub. 1999-cu ildə cəbhə bölgəsində İlham Zəkiyev snayperlə başından vurulduqdan sonra görmə qabiliyyətini itirmiş və bundan sonra cüdo ilə ciddi məşğul olmuşdur.

Həyatı

Uşaqlıq və yeniyetməlik illəri

Əhməddin Rəcəblinin başçılığı altında İlham Zəkiyev ikiqat Paralimpiya çempionu, ikiqat dünya və beşqat Avropa çempionu olmuşdur.

İlham Zəkiyev 3 mart 1980-ci ildə Sumqayıt şəhərində sıravi zavod işçisi olan Əzizağa Zəkiyevin ailəsində anadan olub. Ailədə özündən başqa 3 qardaşı və 1 bacısı var. Sumqayıt şəhərinin 5 saylı orta məktəbinin məzunudur. Məktəbli olarkən ən çox sevdiyi fənlər coğrafiya, tarix və riyaziyyat olub. İlhamın özündən üç yaş böyük qardaşı Fikrət Zəkiyev güləş ilə məşğul olurdu. Onun sayəsində İlhamın da idmana həvəsi yaranmışdı.

1995-ci ildən Azərbaycanın əməkdar məşqçisi Əhməddin Rəcəblinin başçılığı altında, Mehdi Hüseynzadə adına Sumqayıt şəhər stadionunda cüdo ilə məşğul olmağa başlayıb. İlham çox qısa bir müddət ərzində uğurlara imza atır, Sumqayıt şəhərində keçirilən yarışda qalib gəlir, gənclər arasında keçirilən cüdo üzrə Azərbaycan birinciliyində qaliblər arasında yer tutur və sambo üzrə yeniyetmələr arasında Respublika çempionu olur.

1998-ci ilin iyun ayında Azərbaycan kubokunun qalibi oldu. Həmin qalibiyyət ona yeniyetmələrin Moskvada keçiriləcək olimpiadasına vəsiqə qazandırdı. Lakin Moskvadakı olimpiadaya getmək ona müyəssər olmadı. O, düz bir ay sonra həqiqi hərbi xidmətə çağırıldı və 2 iyul 1998-ci ildən Azərbaycan Silahlı Qüvvələrində xidmət etməyə başladı.

Hərbi xidmət və görmə qabilliyətinin itirilməsi

Beyləqan rayonunun Daşburun stansiyasında əsgərləri mövqelərə bölüşdürəndə, onun komandiri Zəkiyevi fiziki görünüşünə və idman göstəricilərinə görə öz yaşıdlarından seçildiyi üçün "N" saylı kəşfiyyat taburuna göndərdi. O, yeddi ay orduda nümunəvi xidmət edərək, fəxri fərmanlar almışdır. 1999-cu ilin fevralında Füzuli rayonunun Aşağı Əbdürrəhmanlı kəndi istiqamətində döyüş tapşırığını yerinə yetirən zaman Ermənistan tərəfdən atılan snayper gülləsinə tuş gəlib. Güllə onun sağ gicgahından girib, sol gicgahından çıxmışdı. O, beş gün koma vəziyyətində qalır və həkimlər onun öləcəyini bildirirlər. Beşinci gün İlham rayon xəstəxanasında, anasının səsini eşidib özünə gəlir. Lakin gözlərini açanda, heç nə görmür. O, görmə qabiliyyətini itirmişdi. İlhamın anası xatırlayır:

Biz onu rayon hərbi hospitalında tapdıq. Vəziyyəti çox ağır idi. Həkimlər ümidlərini itirmişdilər. "İdmançı olduğu üçün ürəyi hələ də mübarizə aparır", - onlar deyirdilər. Mən onu çağırdım, "Oğlum, İlham" dedim. İlham çox zəif bir səslə mənə cavab verdi, "Mənə soyuqdur" dedi. Onda hamı başa düşdü ki, İlham ölümə qalib gəldi. Mən öz jaketimi çıxarıb onun üstünə sərdim. Yanında əyləşdim, isti çay verdim.

O, evinə I qrup Qarabağ əlili kimi döndü.

Dörd illik fasilə

Zəkiyev 19 yaşında görmə qabiliyyətini itirməsi nəticəsində çətin vəziyyətə düşür. Ailəsinin və yaxın dostlarının bu müddət ərzində ona dəstək olması İlhama belə çətin dövrü arxada qoymağa kömək edir. Belə bir vəziyyətdə onun böyük idmana qayıtması böyük bir fantaziya kimi qəbul edilə bilərdi. Buna baxmayaraq İlham idmana yenidən qayıtmaq üçün yollar arayırdı:

Bir dəfə məndən soruşdular ki, sən necə görmürsən? Mən də cavab verdim ki, sizin gördüyünüzü mən hiss edirəm. Amma mən hiss etdiyimi siz görmürsünüz. İlham Zəkiyev

2002-ci ildə o, Gənclər və İdman naziri Əbülfəz Qarayev ilə görüşür. Nazir İlhamın Moskvaya gedərək orada müalicə almasına köməklik edir. Lakin rusiyalı həkimlər belə ağır zədə almış insanlara görmə qabiliyyətini qaytarmağa müasir elmin hələlik qadir olmadığını bildirirlər. Moskvadan Azərbaycana qayıdan İlham yenidən Gənclər və İdman Nazirliyinə müraciət edərək hansı idman növü ilə məşğul olaraq yarışmalara çıxa biləcəyi barədə sorğu göndərir. Burada ona paralimpiya üzrə cüdo yarışlarında iştirak etməyi təklif edirlər.

Böyük idmana qayıdışı və sonrakı karyerası

2000-ci illər

İlham Zəkiyev 2004 Yay Paralimpiya Oyunlarında

O, 2002-ci il noyabr ayının 1-dən məşqlərə başlamışdır. 2003-cü ilin avqust ayında Kanadanın Kvebek şəhərində keçirilən Görmə Əlilliyi olan İnsanların ikinci Dünya Çempionatında ilk dəfə tatamiyə çıxmışdır. O, püşkatmanın dərəcəsinə görə kubalı dünya çempionu Rafael Torres Pompe ilə yarışdı və çox gərgin keçən mübarizədə xal fərqi ilə ona məğlub oldu. Buna baxmayaraq, İlham Zəkiyev təsəlliverici görüşlərdə qalib olaraq bürünc medala sahib oldu və 2004-cü ildə Afinada keçiriləcək Paralimpiya Oyunlarına vəsiqə qazandı.

İlham Zəkiyev Azərbaycandan Paralimpiya Oyunlarında iştirak edən yeganə cüdoçu idi. Onun Afinada ilk qarşılaşdığı idmançı, Kvebekdəki yarışmada məğlub olduğu kubalı dünya çempionu oldu. Bir dəqiqə qırx saniyə çəkən döyüşdə rəqibini üstələyib yarımfinala qalxdı. Yarımfinalda İspaniyadan olan idmançını otuz yeddi saniyə ərzində məğlub etdi. Finalda isə Böyük Britaniyadan olan rəqibinə ippon fəndi ilə bir dəqiqə iki saniyə müddətində üstün gələrək Paralimpiya Oyunları Çempionu adını qazandı.

Bir ildən sonra isə Niderlandda keçən Avropa Çempionatının final yarışmasında Fransanı təmsil edən məğlub edərək Avropa çempionu oldu. 2006-cı ildə Fransada keçirilən Dünya Çempionatında bürünc medal qazandı. 2007-ci ildə Bakıda keçirilən Dünya Çempionatında yenə də qalib oldu. Həmin ildə Braziliyada keçirilən Ümumdünya yarışmasında qızıl medala layiq görülüb.

2008-ci ildə ikinci Paralimpiya Oyunlarında iştirakı zamanı Çinin paytaxtı Pekində fransalı idmançı Julyen Turini beş saniyəyə məğlub etdi.

2010-cu illər

Zəkiyev Londonda keçirilən Yay Paralimpiya Oyunlarında. 2 sentyabr 2012-ci il

2012-ci ildə Almaniyanın Heydelberq şəhərində keçirilən paralimpiyaçı cüdoçular arasında Dünya Kubokunda gümüş medala sahib olub. 2013-cü ildə altıncı dan qara kəmərə sahib olub. Həmin il Londonda keçirilən Paralimpiya oyunlarında ilk görüşündə Heydər Heydərovla qarşılaşıb və ona heç bir şans verməyib. Növbəti — 1/4 finalda Zəkiyevin rəqibi yaponiyalı Kento Masaki olub. Çətin keçən qarşılaşmadan rəqib qalib ayrılıb. Nəticədə Zəkiyev təsəlliverici görüşlərə qatılıb və burada braziliyalı Vilians Silvaya qalib gələrək, bürünc medalla kifayətlənib.

2015 Avropa Oyunlarının açılış mərasimində məşəl yandırmışdır. 2015-ci ildə birinci Avropa Oyunlarında Azərbaycan komandasının aktivinə 18-ci qızıl medalı yazdı. O, finalda Ukrayna təmsilçisi Aleksandr Pominovu məğlub edərək çempion olub. Azərbaycan İdman Jurnalistləri Assosiasiyası (AİJA) 2015-ci ilin idman laureatları arasında "İlin idmançısı" arasında ikinci yerə layiq görülüb.

Braziliyanın Rio-de-Janeyro şəhərində XVII Yay Paralimpiya Oyunlarının açılış mərasimində Azərbaycan bayrağını yığmanın kapitanı İlham Zəkiyev aparıb. O, həmin vaxt milli geyimdən istifadə edib. Geyimin müəllifi Milli Geyim Mərkəzinin rəhbəri, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru Gülnarə Xəlilovadır. Mübarizəyə qoşulan Zəkiyev ilk görüşündə özbəkistanlı qarşılaşdı. Görüşün son dəqiqələrində İlham Zəkiyev tətbiq etdiyi fəndin əksinə düşərək ipponla gözlənilmədən məğlub oldu. Adilxan Tuledibayev yarımfinalda yaponiyalı görüşün başlanğıcında ipponla məğlub edib finala yüksəldiyi üçün Zəkiyev təsəlliverici qrupda mübarizə apardı. Qrupun ilk görüşündə ABŞ nümayəndəsi Benjamin Qoodriçi ippon, 2-ci görüşündə isə Birləşmiş Krallıq cüdoçusu Cek Hocsonu yuko xalı tətbiq edərək məğlub etdi və həlledici görüşə adladı. Bürünc medal uğrunda mübarizədə İlham Zəkiyev Yenqalini Ximenez ilə üz-üzə gəlsə də, təzyiqinin aşağı düşməsi, əlinin və dizinin zədəli olması Zəkiyevi bu görüşdə məğlub etdi. Ximenez yuko xalı ilə bürünc medal uğrunda mübarizənin qalibi oldu. Nəticədə cüdoçu, 2016 Yay Paralimpiya Oyunlarının cüdo yarışlarında kişilərin +100 kq çəki dərəcəsində beşinci nəticə göstərdi.

Təhsili

İlham Zəkiyev 2016-cı ildə Azərbaycan Dövlət Bədən Tərbiyəsi və İdman Akademiyasından məzun olaraq, bədən tərbiyəsi və idman ixtisası üzrə bakalavr ali peşə-ixtisas dərəcəsinə yiyələnmişdir.

Şəxsi həyatı

2005-ci ildə ailə həyatı qurub. Toy ərəfəsində ölkə prezidenti İlham Əliyev ona məktub göndərmiş və toydan sonra Zəkiyevə avtomobil hədiyyə etmişdir. Üç övladı var: iki oğul, bir qız.

Bakının "Neftçi" klubunun sadiq azarkeşidir. 2011-ci ildə rejissor Məhsim Məhsimov tərəfindən İlham Zəkiyevin həyatından bəhs edən qısametrajlı "İşıqlı Zülmət" filmini çəkilmişdir. İlham Zəkiyev dindar müsəlmandır və gündəlik namaz ibadətini yerinə yetirir. 2015-ci ildə Məkkədə Həcc ziyarətində olub. 2015-ci ildən BP-nin idman elçisidir.

Beynəlxalq müsabiqələrdə finala yolu

Müsabiqə	Yer və vaxt	İlkin round	1/4	1/2	Final
		Rəqib Nəticə	Rəqib Nəticə	Rəqib Nəticə	Rəqib Nəticə
	Afina 17–28 sentyabr		qal. 1001 / 0001 (1:20)	qal. 0010 / 0000 (0:32)	qal. 1000 / 0000 (1:02)
	2–3 aprel				qal.
	Bakı 17–21 may		qal. 1000 / 0000	qal. 0200 / 0000	qal. 0200 / 0000
	28 iyul — 8 avqust	qal.	qal.	qal.	qal.
	Pekin 7–9 sentyabr		qal. 1000 / 0000	qal. 1000 / 0001	qal. 1000 / 0000
	Debreçen 3–4 iyul		qal. 1110 / 0010	qal. 1000 / 0000	qal. 1000 / 0000
	Antalya 25–29 mart	qal. 1000 / 0000	qal. 1000 / 0000	qal. 1000 / 0000	qal. 1000 / 0010
	Antalya 1–10 aprel	qal. 1000 / 0000	qal. 1000 / 0000	qal. 1000 / 0000	məğ. 0000 / 1000
	Krouli 18–20 noyabr		qal. 101.3 / 010.2	qal. 100.0 / 000.0	qal. 100.0 / 000.
	4–5 dekabr			qal. 100 / 00	qal. 20.0 / 00.1
	20–22 fevral		qal. 100 / 000	поб. 100 / 000	qal. 100 / 000
2015 Avropa Oyunları	Bakı 26 iyun			qal. 100 / 000	qal. 100 / 000
	27–28 noyabr			qal. 100 / 000	qal. 111 / 000

	Finalda qələbə
	Finalda məğlubiyyət

Təltif və mükafatları

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Zəkiyevi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fəxri diplomu ilə təltif edərkən. 23 sentyabr 2016

İlham Zəkiyev 2008-ci il dekabr ayının 26-da ; 2009-cu ilin mart ayının 5-də "Əməkdar idman ustası" adına; 2012-ci ildə layiq görülüb. 2012-ci il may ayının 10-da Heydər Əliyev Mərkəzinin açılışı zamanı Heydər Əliyev Fondunun təsis etdiyi layiq görülüb. 2016-cı ildə İlham Zəkiyev "Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fəxri diplomu" ilə təltif edilib.

Uğurları

• Cüdo üzrə Sumqayıt çempionu
• Cüdo üzrə Gənclər arasında Azərbaycan çempionatının mükafatçısı
• Sambo üzrə Gənclər arasında Azərbaycan çempionu
• 1998 — Azərbaycan kubokunun qalibi
• 2003 — Gözdən Əlillərin Dünya Oyunlarında bürünc medalçısı
• 2004 — Çempionu
• 2005 — Avropa Çempionu
• 2006 — Dünya Çempionatında komanda bürünc mükafatçı
• 2007 — Avropa Çempionu
• 2007 — Gözdən Əlillərin Dünya Oyunlarının qalibi

• İlham Zəkiyev rəqibinə ipponla qalib gəlir

• 2008 — Çempionu
• 2009 — Avropa Çempionu
• 2010 — Dünya Çempionu
• 2011 — Gözdən Əlillərin Dünya Oyunlarının gümüş mükafatçısı
• 2011 — Avropa Çempionu
• 2012 — XIV Yay Paralimpiya Oyunlarının Bürünc mükafatçısı
• 2013 — Avropa Çempionu
• 2015 — Dünya Çempionu
• 2015 — 2015 Avropa Oyunları Çempionu
• 2015 — Avropa Çempionu
• 2017 — Avropa Çempionu

Şəxsi

• 2008 —
• 2009 — Azərbaycanın Əməkdar İdman ustası
• 2012 —
• 2012 —
• 2016 — "Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fəxri diplomu"
• 2021 — — 15.02.21
• 2021 — 1-ci dərəcəli “Vətənə xidmətə görə” ordeni - 06.09.21

Fəxri vətəndaşlıq

• 2015 — Füzuli rayonunun Fəxri vətəndaşı

İstinadlar

1. Nəsillərə örnək azpress.az 2012-05-16 at the Wayback Machine.
2. . gencaile.az. gencaile.az. Archived from the original on 2021-08-03. İstifadə tarixi: 15 sentyabr 2016.
3. . www.muallim.edu.az. www.muallim.edu.az. Archived from the original on 2021-07-30. İstifadə tarixi: 15 sentyabr 2016.
4. Э. Алиев. Медаль, которая может вернуть зрение : газета. — Эхо, 2004. — № 173.  (rus.)
5. . www.femida.az. www.femida.az. Archived from the original on 2015-06-28. İstifadə tarixi: 15 sentyabr 2016.
6. . www.vestikavkaza.ru (rus). www.vestikavkaza.ru. Archived from the original on 2021-07-24. İstifadə tarixi: 15 sentyabr. 2016.
7. Conelly, Andrew. . www.politico.eu. www.politico.eu. Archived from the original on 2021-10-27. İstifadə tarixi: 15 sentyabr 2016.
8. Suleymanov, Mehman. . www.visions.az. www.visions.az. Archived from the original on 2021-07-27. İstifadə tarixi: 15 sentyabr 2016.
9. . talksport.com. talksport.com. Archived from the original on 2017-07-02. İstifadə tarixi: 15 sentyabr 2016.
10. Qaraca, Bəxtiyar. . www.anl.az. www.anl.az. Archived from the original on 2022-03-25. İstifadə tarixi: 15 sentyabr 2016.
11. . www.apasport.az. www.apasport.az. Archived from the original on 2020-10-27. İstifadə tarixi: 15 sentyabr 2016.
12. . olimpiya.az. olimpiya.az. 2020-10-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 sentyabr 2016.
13. . www.apasport.az. www.apasport.az. Archived from the original on 2020-10-27. İstifadə tarixi: 15 sentyabr 2016.
14. ""Məşəli yandırmağımı prezident və xanımı istəyirdi..." - İlham Zəkiyev". savash.org. savash.org. 15 sentyabr 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 sentyabr 2016.
15. . az.azvision.az. az.azvision.az. 2015-06-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 sentyabr 2016.
16. . www.apasport.az. www.apasport.az. Archived from the original on 2020-10-27. İstifadə tarixi: 15 sentyabr 2016.
17. . axsam.az. axsam.az. Archived from the original on 2021-08-01. İstifadə tarixi: 15 sentyabr 2016.
18. "Rio-2016 Paralimpiadası: Cüdoçumuz İlham Zəkiyev XV Yay Paralimpiya Oyunlarında mübarizəni medalsız başa vurub" (az.). Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi. 10 sentyabr 2016. 2017-08-30 tarixində . İstifadə tarixi: 28 avqust 2018.
19. "İlham Zəkiyev idmandan getməsi barədə danışdı". İdman (az.). xeberdar.net. 15 sentyabr 2016. İstifadə tarixi: 28 avqust 2018.^{[ölü keçid]}
20. . oxu.az. oxu.az. Archived from the original on 2021-08-05. İstifadə tarixi: 15 sentyabr 2016.
21. İlham Zəkiyev Azərbaycan Dövlət Bədən Tərbiyəsi və İdman Akademiyasından məzun olub 2021-07-29 at the Wayback Machine. azertag.az, 28.10.2016  (az.)
22. . armud.az. armud.az. Archived from the original on 2021-07-29. İstifadə tarixi: 15 sentyabr 2016.
23. . supersport.az. supersport.az. Archived from the original on 2022-04-14. İstifadə tarixi: 15 sentyabr 2016.
24. . show.az. show.az. 2015-09-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 sentyabr 2016.
25. . www.bp.com. www.bp.com. Archived from the original on 2017-07-12. İstifadə tarixi: 15 sentyabr 2016.
26. . www.bp.com. www.bp.com. Archived from the original on 2017-06-11. İstifadə tarixi: 15 sentyabr 2016.
27. "Heydər Əliyev Mərkəzinin açilişi, ulu öndərin anadan olmasinin 89-cu ildönümü və Heydər Əliyev Fondunun fəaliyyətə başlamasinin 8 illiyi münasibətilə təntənəli mərasim keçirilib" (az.). leyla-aliyeva.az. 10/05/2012. 2021-07-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-05-18.
28. . fanat.az. fanat.az. Archived from the original on 2016-09-24. İstifadə tarixi: 22 sentyabr 2016.
29. Əlioğlu, Əsgər. . www.anspress.com. www.anspress.com. Archived from the original on 2021-08-05. İstifadə tarixi: 15 sentyabr 2016.

Xarici keçidlər

• İlham Zəkiyev: "O, bizə salam verəndə özümüzü dünyanın ən xoşbəxti sanırdıq"
• Dərddən güclü
• Ilham Zakiyev: "I promised the president I would win"
• Advertising Feature: Meet Paralympian Ilham Zakiyev, the man who cheated death to become a national hero
• DOUBLE PARALYMPIC CHAMPION ILHAM ZAKIYEV GETS HIS SUPPORT TO TEACH
• Jeux paralympiques: le judoka d'Azerbaïdjan espère une 3e médaille d'or  (fr.)