Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əbül Fəth Sultan İbrahim Mirzə Səfəvi və ya Sultan İbrahim Mirzə (aprel 1540 – 23 fevral 1577, Qəzvin) — Səfəvi sülaləsinin bir üzvü və Səfəvi sülaləsindən ikinci şah olan Şah I Təhmasibin sevimlisi. Eyni zamanda I Təhmasib onun qayınatası olmuşdur. İbrahim Mirzə hal-hazırda incəsənətin, xüsusilə Səfəvi miniatürünün hamisi hesab edilir. Onun kitabxanasının və incəsənət kolleksiyasının öldürülməsindən sonra arvadı tərəfindən dağıdılmasına baxmayaraq, onun qoruduğu əsərlərindən biri olan Caminin Həft övrəng əsəri xilas olmuşdur. Bu əsər hal-hazırda Vaşinqtonda Freer İncəsənət Qalereyasında saxlanamqdadır.
| İbrahim mirzə Səfəvi Cahi ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺑﺮﺍﻫﯿﻢ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﺻﻔﻮﯼ | |
|---|---|
| Əbül Fəth Sultan İbrahim Mirzə | |
| 1555/1565 – 1562/1567 | |
| 1562 – 1565 | |
| 1567 – 1574 | |
| 1574 – 1577 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Vəfat tarixi | 2.23.1577 |
| Vəfat yeri | Qəzvin, Səfəvilər dövləti |
| Dəfn yeri | Məşhəd |
| Fəaliyyəti | xəttat |
| Atası | Bəhram Mirzə Səfəvi |
| Anası | Zeynəbsultan xanım |
| Həyat yoldaşı | |
| Dini | Şiə İslam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
O, birinci Səfəvi şahı I İsmayılın nəvəsi, Bəhram Mirzə Səfəvinin oğludur. 1540-cı ilin aprel ayında Bəhram Mirzə Səfəvi ilə Şirvanşahlar nəslindən Zeynəbsultan xanımın ailəsində dünyaya gəlmişdi. Atası Xorasanın (1529-1532), Gilanın (1536-1537), Həmədanın (1546-1549) və əlyazmalar rəhbəri kimi çalışmışdır. Əmilərindən ikisinin və qardaşlarından ikisinin I Təhmasibə qarşı üsyan qaldırmasına baxmayaraq, sarayda böyümüş İbrahim uzun müddət şahın sevimlisi olmuş və 16 yaşında ikən Məşhədə vali təyin edilmişdir. 1556-cı ilin martında Məşhədə vali təyin edilnə İbrahimin bu qədər erkən yaşda vali təyin edilməsi qədim türk ənənsindən gəlməklə birlikdə, nominal xarakter daşımaqda idi. Məsələn, I Təhmasib özü 4 yaşında vali təyin edilmişdi. Həmçinin İbrahimin bu təyinatında siyasi məqsədlər də var idi, çünki onun anası Şirvanşah sülaləsindən gəlməkdə idi.
1560-cı ildə o, I Təhmasibin kənizdən olan böyük qızı Gövhər Sultan Bəyimlə (ö. 1577) ailə həyatı qurmuşdur. Onların bu evlilikdən bir qızı olmuşdur - Gövhər Şah Bəyim (ö. 1587). 1562-cı ildə o, Ərdəbilə valilik üçün getmiş, lakin bu zaman bir zarafatyana reaksiyası şaha çatdırılmış, şah buna qəzəblənmiş və onu Ərdəbil valiliyindən alaraq daha aşağı səviyyəli vəzifə hesab edilən Xorasandakı Qainin valisi təyin etmişdir. 1564-1565-ci illərdə o, Təkəli tayfasının üsyanını yatırmışdır.
Bir neçə il keçdikdən sonra şahın qəzəbi keçir və o 1565-1566-cı illərdə Məşhəd valisi təyin edildi. Lakin bir neçə il keçdikdən sonra şahın mühasirəyə alınmış oğlu olan Sultan Məhəmməd Mirzəni xilas etməkdə uğursuz olduğuna görə bu vəzifəsindən geri çağırıldı. Buradan o, Səbzivara vali olaraq göndərildi və 34 yaşında ikən, yəni 1574-cü ildə Qəzvinə çağırılaraq eşikağasıbaşı vəzifəsinə təyin edildi. 1576-cı ildə I Təhmasibin ölümündən sonra varislik üstündəki mübarizəyə qarışan İbrahim Mirzə sonda uğurlu olaraq II İsmayılın taxta çıxmasında rol oynadı. II İsmayıl onu şahlıq möhrdarı vəzifəsinə təyin etdi. Lakin təxminnə 6 ay sonra o, paytaxtda bir çox digər Səfəvi şahzadəsi ilə birlikdə qətlə yetirildi. Bu II İsmayılın potensial rəqiblərinə qarşı başlatdığı ümumi təmizləmə prosesi idi. Yeni şah çox uğurlu hərbi uğurlardan sonra gənc ikən 20 il həbsdə qalmışdı və şah olduqdan sonra psixoloji problemlər yaşayırdı. Şah özü də heç bir il hakimiyyətdə qalmadıqdan sonra iddialara görə tiryəklə zəhərləndirilərək öldürüldü. 1577-ci ildə II İsmayıl tərəfindən qətlə yetirilir. O, Şah tərəfindən qətlə yetirilən ilk Səfəvi şahzadəsi olur.
İncəsənətə hamiliyi
Digər Səfəvi şahzadələri kimi İbrahim Mirzə də şair, rəssam və xəttat kimi təlim görmüş, şairləri, musiqiçiləri və digər incəsənət xadimlərinə hamilik etmişdi. Lakin onun ən vacib işlərindən biri xüsusi əlyazmaların yaradılması üçün saxladığı emalatxanadır. Əvvəllər o dövrdə Səfəvi rəssamlığının aparıcı himayədarı olan Təhmasp 1540-cı illərdə əlyazmaları sifariş etməyi dayandırdıqda, İbrahim Mirzənin emalatxanası bir müddət imperiyada ən mühüm emalatxana oldu. O, bir şair kimi fars və Azərbaycan türkcəsində bir neçə min misra yazıb. İbrahim Mirzə Cahinin fars və türkcə yazdığı şeirlərin həcmi 3.000 beytdən çoxdur. Dövrün müəlliflərinin təzkirələrində onu şeirlərinə rast gəlinir. Qazi Əhməd Qumi "Xülasət əl-təvarixdə" Cahinin şeirlərinin 3.000 beytdən çox olduğunu qeyd edir. İbrahim mirzə Cahinin divanına arvadı Gövhərşah Banunun da şeir yazmağa təbi olub. Tarixi mənbələr İbrahim Mirzənin "Fərhəng İbrahim" adlı təzkirəsinin olduğunu təsdiq edirlər. Lakin bu təzkirə tam şəkildə əldə yoxdur. "Fərhəng İbrahim" təzkirəsində orta əsr şairləri, alimləri və incəsənət xadimləri haqqında qısa avtobioqrafik məlumatlar özünə yer tapıb.
Caminin əsərinin əlyazmasında qeyd edilib ki, mətnin üzü iki xəttat tərəfindən Məşhəddə köçürülmüşdür. Bir digər mənbə isə bildirir ki, onlardan biri olan Malik əl-Deyləmi İbrahim Mirzə ilə 1556-cı ildə Məşhədə getmiş və orada 18 ay qalmış, sonra şah tərəfindən geri çağırılmış, bu müddət ərzində İbrahim Mirzəyə xəttatlıqdan müəllimlik etmişdir. Şahzadənin xahişlərinə baxmayaraq, 1561-62-ci illərdə ölümündən əvvəl Məşhədə qayıtmasına icazə verilmədi. İkinci xəttat olan Şah Mahmud Nişapuri həmçinin Təhmasibin maliyyələşdirdiyi ən sonuncu böyük işlərdən biri olan Nizaminin Xəmsəsinin əlyazmasını hazırlamışdır. 1564-1565-ci illərdə Məşhəddə hazırlanan əsər hal-hazırda Britaniya Kitabxanasında saxlanmaqdadır.
Bu dönəmə aid 28 səhifəlik miniatür vardır, lakin onun üzərində heç bir tarix və şəxs adı qeyd edilməmişdir. Bu əsərin kimə aid olması dəqiq bilinmir. Alimlərin fikrincə əsər o dövrün mühüm rəssamlarından biri olan Şeyx Məhəmməd tərəfindən hazırlanmışdır. O, bu zaman Səbzəvarda İbrahim Mirzənin yanında olmuş, onun ölümündən sonra da şahlar üçün çalışmışdır. Şeyx Məhəmməd Səfəvi miniatür məktəbində yenilik olan fərdi şəxslərinin üzlərinin çəkilməsi üzrə ixtisaslaşmışdı. Bu yenilik sonradan Səfəvi rəssamların çoxunun moğol sarayına keçməsi ilə birlikdə moğol miniatür məktəbində yeni ənənələrin əsasının qoyulmasında mühüm rol oynamışdır. Bir digər rəssamlardan biri olan Mirzə Əli Stüart Kerinin iddiasına əsasən Caminin əsərinin əlyazmasının hazırlanmasında iştirak etmişdir. Barbara Brendin bildirdiyinə görə isə, Mirzə Əli Əbdül Səməd ilə eyni olmaqla birlikdə, moğol hökmdarlarından həm Hümayun, həm də Əkbər üçün işləmişdir. Bu əvvəlcə Kabilda, daha sonradan isə Hindistanda olmuşdur. İbrahim Mirzə üçün çalışan bir digər rəssam isə Əli Əsgər idi. Əli Əsgər gələcək nəsil Səvəi rəssamlarının ən məşhurlarından olan Rza Abbasinin atasıdır və təxminən Abbasi 1565-ci ildə Məşhəddə dünyaya gəlmişdir.
Welch bildirir ki, bəzi rəsmlər Qəzvindəki daha yaşlı rəssamlar tərəfindən çəkilmiş və buradan Məşhədə göndərilmişdir. Bu rəssamlara misal olaraq isə Ağa Mirəki və Müzəffər Əlini göstərir. Lakin İbrahim Mirzənin bir digər xəttatı olan Qazi Əhməd Qumi bildirir ki, o, özü ilə birlikdə xeyli sayda xəttatı Məşhədə aparmış, buradakı valiliyi dövründə də onlarla birlikdə xeyli vaxt keçirmişdir. Təhmasib üçün hazırlanmış əsərlərdə rəssamlar müəyyən işarələrlə öz adlarını vermişdirlər, mümkündür ki, İbrahim Mirzə də bu sahənin yaxşı dövrlərindən biri olan 1570-ci illər boyunca müəyyən əsərlər sifariş versin. Kitabdakı miniatürlər fiqurlarla doludur və misalda əks toxuculuq, bir çox tənqidçi üçün həddindən artıq çoxdur. Görünür, İbrahim Mirzə özünü Yusiflə eyniləşdirib və onun təsvirləri çox güman ki, portret kimi nəzərdə tutulub. Əlyazma "Səfəvilər sülaləsi dövründə istehsal edilmiş sonuncu həqiqətən böyük əsər" (yəni Caminin əsərinin əlyazmasının işləməsi) kimi qiymətləndirilir.
Barbara Brend bildirir:
 | Səthi olaraq Caminin hekayələrinin təsvirləri Təhmasibin əsərlərinə çox bənzəyir; onlar yüksək səviyyədə bitirmə mürəkkəb kompozisiyalarıdır, lakin bir qədər qrotesk olan daha çox fiqurlar, bir az kiçildilmiş daha çox gənc, xəfif gülümsəmə, daha çox qəhvəyi və bənövşəyi üç rəngli palitra var. Göz təfərrüatdan təfərrüatlara qədər səhifənin üzərinə narahat şəkildə çəkilir. Sanki rəssamlar tamaşaçını maraqlandıran zahiri povestin gücünə inamını itirmiş, diqqəti cəlb etmək üçün başqa vasitələr axtarırdılar. Günahsızlıq itirilmişdir; klassik əsərlər təsvir olunmağa davam edəcəkdi, ancaq rəssamların məharəti üçün bir vasitə kimi; onlar artıq təxəyyül üzərində mifik gücə malik deyildilər. Rəssamlığın gələcəyi daha realist mövzularda olacaqdı, baxmayaraq ki, onların müalicəsi tez-tez bu reallığı bizdən gizlədir. |  |
İbrahim Mirzə qətlə yetirildikdən sonra arvadı onun bütün əlyazmalarını, şəxsi əşyalarını, çox gümanki çini məmulatlarını sındırdığı qeyd edilir, halbuki arvadı da ondan 3 ay sonra həyatını itirmişdir. O, həmçinin ərinin toy üçün hazırladığı və ona hədiyyə etdiyi Kəmaləddin Behzadın miniatürlərindən ibarət muraqqanı da su ilə yuyaraq məhv etdi. Ola bilsin ki, o, ərinin öldürülməsini əmr edən və şahzadənin emalatxanasını ələ keçirən qardaşının əlinə heç nəyin düşməsini istəmirdi. Onun sifariş etdiyi əlyazmalardan yalnız iki əlyazma - Caminin hekayələri və ya digər adı ilə Freer Cami və daha təvazökar üslubla hazırlanmış, iki illüstürasiyanın olduğu və indi Topqapı sarayında saxlanan əlyazmalar - xilas edilə bilinib. 1582-ci ildə İbrahim Mirzənin qızı atasının yazdığı şerləri bir divanda toplamağı bacardı. Bu kitaba bəzi miniatürlər də daxil idi. Bu kitab iki nüsxəsi dövrümüzə qədər gəlib çatmışdır. Onlardan biri Ağa xan Muzeyində, digəri isə Tehrandakı Gülüstan Sarayı Kitabxanasında saxlanmaqdadır.
2017-ci ildə azərbaycanlı filoloq Paşa Kərimov Almaniyada yaşayan azərbaycanlı həmvətəni Məhəmmədəli Hüseyninin köməyi ilə Şah İsmayıl Xətainin nəvəsi İbrahim Cahinin şeirlər toplusu divanının surətini əldə etmişdir. Nizari-İsmaililərin başçısı Sədrəddin Ağa xanın İsveçrənin Cenevrə şəhərində yerləşən kolleksiyasından alınmış bu divanda şairin fars və Azərbaycan dillərində yazdığı şeirlər toplanmışdır. İbrahimin Cahinin Azərbaycandilli şeirlər toplusunda şifahi xalq ədəbiyyatı janrlarında yazılan şeirlər də vardır.
Qalereya
-
![image]()
Müzəffər Əli tərəfindən hazırlandığı düşünülən Freer nüsxəsindən bir səhnə. İbrahim Mirzə tərəfindən sifariş edilmişdir. -
![image]()
Mirzə Əli tərəfindən hazırlandığı düşünülən Freer nüsxəsindən bir səhnə. İbrahim Mirzə tərəfindən sifariş edilmişdir. -
![image]()
Freer nüsxəsindən bir səhnə.
Ailəsi
1560-cı ildə I Təhmasibin qızı Gövhərşah sultan ilə evlənmişdi. Yeganə övladı:
- Gövhərşad bəyim (1561–1614) — Məkkədə Əmir Nəsrəddin Hüseyn Şirazi ilə evlənmişdi.
İstinadlar
- Titley, 1983. səh. 105
- Babaie, 2004. səh. 26
- Welch, 1976. səh. 24
- Simpson, 1997
- Newman, 2012. səh. 35
- Babaie, 2004. səh. 27-28
- Abisaab, 2004. səh. 49
- Welch, 1976. səh. 23-24
- Sudavar, 2000. səh. 1
- Titley, 1983. səh. 106
- Welch, 1976. səh. 24, 118, 123
- Brend, 1991
- Titley, 1983. səh. 108
- Titley, 1983. səh. 105-106
- Welch, 1976. səh. 23-27
- Titley, 1983. səh. 103
- Welch, 1976. səh. 98-127
- Brend, 1991. səh. 164
- Aga Khan Museum. "Arts of the Book: Illustrated Texts, Miniatures". 24 July 2011. 26 April 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 18 November.
- "Double Finispiece From The Diwan Of Sultan Ibrahim Mirza". 24 July 2011. 26 April 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 18 November 2022.
- "Paşa Kərimov Almaniyada yaşayan həmvətənimiz Məhəmmədəli Hüseyninin köməyi ilə Şah İsmayıl Xətainin nəvəsi İbrahim Cahinin şeirlər toplusu divanının surətini əldə etmişdir". 2022-01-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-05-05.
- "Əlyazmalar İnstitutu Şah İsmayılın nəvəsinin divanının surətini əldə edib". 2022-08-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-05-05.
- "ƏLYAZMALAR İNSTİTUTU ŞAH İSMAYILIN NƏVƏSİNİN DİVANININ SURƏTİNİ ƏLDƏ EDİB". 2022-03-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-05-05.
Mənbə
- Andrew J. Newman. Safavid Iran: Rebirth of a Persian Empire. London, UK: I. B. Tauris. 2006. ISBN .
- Sussan Babaie; Kathryn Babayan; Ina Baghdiantz McCabe; Massumeh Farhad. Slaves of the Shah: New Elites of Safavid Iran. I. B. Tauris. 2004. ISBN .
- Rula Jurdim Abisaab. Converting Persia: religion and power in the Safavid Empire. I.B.Tauris. 2004. ISBN .
- Barbara Brend. Another Career for Mirza Ali? - in Newman, Andrew J. (ed), Society and culture in the early modern Middle East: studies on Iran in the Safavid period. 46. Islamic history and civilization, BRILL. 2003. ISBN .
- Barbara Brend. Islamic art. Harvard: Harvard University Press. 1991. ISBN .
- Marianna S. Simpson. Ebrāhīm Mīrzā. Encyclopedia Iranica. 1997.
- Abolala Soudavar. The Age of Muhammadi, Muqarnas. 2000.
- Norah M. Titley. Persian Miniature Painting, and its Influence on the Art of Turkey and India. University of Texas Press. 1983.
- Stuart Cary Welch. Royal Persian Manuscripts. Thames & Hudson. 1976. ISBN .
Əlavə ədəbiyyat
- J.R.R. Simpson və Marianna Shreve. Sultan Ibrahim Mirza's Haft Awrang: A Princely Manuscript from Sixteenth-Century Iran. Yale University Press. 1997. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ebul Feth Sultan Ibrahim Mirze Sefevi ve ya Sultan Ibrahim Mirze aprel 1540 23 fevral 1577 Qezvin Sefevi sulalesinin bir uzvu ve Sefevi sulalesinden ikinci sah olan Sah I Tehmasibin sevimlisi Eyni zamanda I Tehmasib onun qayinatasi olmusdur Ibrahim Mirze hal hazirda incesenetin xususile Sefevi miniaturunun hamisi hesab edilir Onun kitabxanasinin ve incesenet kolleksiyasinin oldurulmesinden sonra arvadi terefinden dagidilmasina baxmayaraq onun qorudugu eserlerinden biri olan Caminin Heft ovreng eseri xilas olmusdur Bu eser hal hazirda Vasinqtonda Freer Incesenet Qalereyasinda saxlanamqdadir Ibrahim mirze Sefevi Cahi ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﺑﺮﺍﻫﯿﻢ ﻣﯿﺮﺯﺍ ﺻﻔﻮﯼEbul Feth Sultan Ibrahim MirzeXorasan beylerbeyliyi Meshed hakimliyi1555 1565 1562 1567Qain hakimi1562 1565Sebzivar hakimi1567 1574Esikagasibasi1574 1577Sexsi melumatlarDogum tarixi 1540Vefat tarixi 2 23 1577Vefat yeri Qezvin Sefeviler dovletiDefn yeri MeshedFealiyyeti xettatAtasi Behram Mirze SefeviAnasi Zeynebsultan xanimHeyat yoldasiDini Sie Islam Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiHeft Evreng miniaturunun saxlanilan nusxesinin bir hissesi 1556 1565 ci illerde Ibrahim Mirzenin emri ile Meshedde hazirlanmisdir O birinci Sefevi sahi I Ismayilin nevesi Behram Mirze Sefevinin ogludur 1540 ci ilin aprel ayinda Behram Mirze Sefevi ile Sirvansahlar neslinden Zeynebsultan xanimin ailesinde dunyaya gelmisdi Atasi Xorasanin 1529 1532 Gilanin 1536 1537 Hemedanin 1546 1549 ve elyazmalar rehberi kimi calismisdir Emilerinden ikisinin ve qardaslarindan ikisinin I Tehmasibe qarsi usyan qaldirmasina baxmayaraq sarayda boyumus Ibrahim uzun muddet sahin sevimlisi olmus ve 16 yasinda iken Meshede vali teyin edilmisdir 1556 ci ilin martinda Meshede vali teyin edilne Ibrahimin bu qeder erken yasda vali teyin edilmesi qedim turk enensinden gelmekle birlikde nominal xarakter dasimaqda idi Meselen I Tehmasib ozu 4 yasinda vali teyin edilmisdi Hemcinin Ibrahimin bu teyinatinda siyasi meqsedler de var idi cunki onun anasi Sirvansah sulalesinden gelmekde idi 1560 ci ilde o I Tehmasibin kenizden olan boyuk qizi Govher Sultan Beyimle o 1577 aile heyati qurmusdur Onlarin bu evlilikden bir qizi olmusdur Govher Sah Beyim o 1587 1562 ci ilde o Erdebile valilik ucun getmis lakin bu zaman bir zarafatyana reaksiyasi saha catdirilmis sah buna qezeblenmis ve onu Erdebil valiliyinden alaraq daha asagi seviyyeli vezife hesab edilen Xorasandaki Qainin valisi teyin etmisdir 1564 1565 ci illerde o Tekeli tayfasinin usyanini yatirmisdir Bir nece il kecdikden sonra sahin qezebi kecir ve o 1565 1566 ci illerde Meshed valisi teyin edildi Lakin bir nece il kecdikden sonra sahin muhasireye alinmis oglu olan Sultan Mehemmed Mirzeni xilas etmekde ugursuz olduguna gore bu vezifesinden geri cagirildi Buradan o Sebzivara vali olaraq gonderildi ve 34 yasinda iken yeni 1574 cu ilde Qezvine cagirilaraq esikagasibasi vezifesine teyin edildi 1576 ci ilde I Tehmasibin olumunden sonra varislik ustundeki mubarizeye qarisan Ibrahim Mirze sonda ugurlu olaraq II Ismayilin taxta cixmasinda rol oynadi II Ismayil onu sahliq mohrdari vezifesine teyin etdi Lakin texminne 6 ay sonra o paytaxtda bir cox diger Sefevi sahzadesi ile birlikde qetle yetirildi Bu II Ismayilin potensial reqiblerine qarsi baslatdigi umumi temizleme prosesi idi Yeni sah cox ugurlu herbi ugurlardan sonra genc iken 20 il hebsde qalmisdi ve sah olduqdan sonra psixoloji problemler yasayirdi Sah ozu de hec bir il hakimiyyetde qalmadiqdan sonra iddialara gore tiryekle zeherlendirilerek olduruldu 1577 ci ilde II Ismayil terefinden qetle yetirilir O Sah terefinden qetle yetirilen ilk Sefevi sahzadesi olur Incesenete hamiliyiCaminin Freerde saxlanilan nusxesinden Mecnun Leylinin dusergesinde sehnesi eyx Mehemmed terefinden hazirlandigi dusunulur Ibrahim Mirze terefinden sifaris edilmisdir Diger Sefevi sahzadeleri kimi Ibrahim Mirze de sair ressam ve xettat kimi telim gormus sairleri musiqicileri ve diger incesenet xadimlerine hamilik etmisdi Lakin onun en vacib islerinden biri xususi elyazmalarin yaradilmasi ucun saxladigi emalatxanadir Evveller o dovrde Sefevi ressamliginin aparici himayedari olan Tehmasp 1540 ci illerde elyazmalari sifaris etmeyi dayandirdiqda Ibrahim Mirzenin emalatxanasi bir muddet imperiyada en muhum emalatxana oldu O bir sair kimi fars ve Azerbaycan turkcesinde bir nece min misra yazib Ibrahim Mirze Cahinin fars ve turkce yazdigi seirlerin hecmi 3 000 beytden coxdur Dovrun muelliflerinin tezkirelerinde onu seirlerine rast gelinir Qazi Ehmed Qumi Xulaset el tevarixde Cahinin seirlerinin 3 000 beytden cox oldugunu qeyd edir Ibrahim mirze Cahinin divanina arvadi Govhersah Banunun da seir yazmaga tebi olub Tarixi menbeler Ibrahim Mirzenin Ferheng Ibrahim adli tezkiresinin oldugunu tesdiq edirler Lakin bu tezkire tam sekilde elde yoxdur Ferheng Ibrahim tezkiresinde orta esr sairleri alimleri ve incesenet xadimleri haqqinda qisa avtobioqrafik melumatlar ozune yer tapib Caminin eserinin elyazmasinda qeyd edilib ki metnin uzu iki xettat terefinden Meshedde kocurulmusdur Bir diger menbe ise bildirir ki onlardan biri olan Malik el Deylemi Ibrahim Mirze ile 1556 ci ilde Meshede getmis ve orada 18 ay qalmis sonra sah terefinden geri cagirilmis bu muddet erzinde Ibrahim Mirzeye xettatliqdan muellimlik etmisdir Sahzadenin xahislerine baxmayaraq 1561 62 ci illerde olumunden evvel Meshede qayitmasina icaze verilmedi Ikinci xettat olan Sah Mahmud Nisapuri hemcinin Tehmasibin maliyyelesdirdiyi en sonuncu boyuk islerden biri olan Nizaminin Xemsesinin elyazmasini hazirlamisdir 1564 1565 ci illerde Meshedde hazirlanan eser hal hazirda Britaniya Kitabxanasinda saxlanmaqdadir Bu doneme aid 28 sehifelik miniatur vardir lakin onun uzerinde hec bir tarix ve sexs adi qeyd edilmemisdir Bu eserin kime aid olmasi deqiq bilinmir Alimlerin fikrince eser o dovrun muhum ressamlarindan biri olan Seyx Mehemmed terefinden hazirlanmisdir O bu zaman Sebzevarda Ibrahim Mirzenin yaninda olmus onun olumunden sonra da sahlar ucun calismisdir Seyx Mehemmed Sefevi miniatur mektebinde yenilik olan ferdi sexslerinin uzlerinin cekilmesi uzre ixtisaslasmisdi Bu yenilik sonradan Sefevi ressamlarin coxunun mogol sarayina kecmesi ile birlikde mogol miniatur mektebinde yeni enenelerin esasinin qoyulmasinda muhum rol oynamisdir Bir diger ressamlardan biri olan Mirze Eli Stuart Kerinin iddiasina esasen Caminin eserinin elyazmasinin hazirlanmasinda istirak etmisdir Barbara Brendin bildirdiyine gore ise Mirze Eli Ebdul Semed ile eyni olmaqla birlikde mogol hokmdarlarindan hem Humayun hem de Ekber ucun islemisdir Bu evvelce Kabilda daha sonradan ise Hindistanda olmusdur Ibrahim Mirze ucun calisan bir diger ressam ise Eli Esger idi Eli Esger gelecek nesil Sevei ressamlarinin en meshurlarindan olan Rza Abbasinin atasidir ve texminen Abbasi 1565 ci ilde Meshedde dunyaya gelmisdir Welch bildirir ki bezi resmler Qezvindeki daha yasli ressamlar terefinden cekilmis ve buradan Meshede gonderilmisdir Bu ressamlara misal olaraq ise Aga Mireki ve Muzeffer Elini gosterir Lakin Ibrahim Mirzenin bir diger xettati olan Qazi Ehmed Qumi bildirir ki o ozu ile birlikde xeyli sayda xettati Meshede aparmis buradaki valiliyi dovrunde de onlarla birlikde xeyli vaxt kecirmisdir Tehmasib ucun hazirlanmis eserlerde ressamlar mueyyen isarelerle oz adlarini vermisdirler mumkundur ki Ibrahim Mirze de bu sahenin yaxsi dovrlerinden biri olan 1570 ci iller boyunca mueyyen eserler sifaris versin Kitabdaki miniaturler fiqurlarla doludur ve misalda eks toxuculuq bir cox tenqidci ucun heddinden artiq coxdur Gorunur Ibrahim Mirze ozunu Yusifle eynilesdirib ve onun tesvirleri cox guman ki portret kimi nezerde tutulub Elyazma Sefeviler sulalesi dovrunde istehsal edilmis sonuncu heqiqeten boyuk eser yeni Caminin eserinin elyazmasinin islemesi kimi qiymetlendirilir Barbara Brend bildirir Sethi olaraq Caminin hekayelerinin tesvirleri Tehmasibin eserlerine cox benzeyir onlar yuksek seviyyede bitirme murekkeb kompozisiyalaridir lakin bir qeder qrotesk olan daha cox fiqurlar bir az kicildilmis daha cox genc xefif gulumseme daha cox qehveyi ve benovseyi uc rengli palitra var Goz teferruatdan teferruatlara qeder sehifenin uzerine narahat sekilde cekilir Sanki ressamlar tamasacini maraqlandiran zahiri povestin gucune inamini itirmis diqqeti celb etmek ucun basqa vasiteler axtarirdilar Gunahsizliq itirilmisdir klassik eserler tesvir olunmaga davam edecekdi ancaq ressamlarin mehareti ucun bir vasite kimi onlar artiq texeyyul uzerinde mifik guce malik deyildiler Ressamligin geleceyi daha realist movzularda olacaqdi baxmayaraq ki onlarin mualicesi tez tez bu realligi bizden gizledir Ibrahim Mirze qetle yetirildikden sonra arvadi onun butun elyazmalarini sexsi esyalarini cox gumanki cini memulatlarini sindirdigi qeyd edilir halbuki arvadi da ondan 3 ay sonra heyatini itirmisdir O hemcinin erinin toy ucun hazirladigi ve ona hediyye etdiyi Kemaleddin Behzadin miniaturlerinden ibaret muraqqani da su ile yuyaraq mehv etdi Ola bilsin ki o erinin oldurulmesini emr eden ve sahzadenin emalatxanasini ele keciren qardasinin eline hec neyin dusmesini istemirdi Onun sifaris etdiyi elyazmalardan yalniz iki elyazma Caminin hekayeleri ve ya diger adi ile Freer Cami ve daha tevazokar uslubla hazirlanmis iki illusturasiyanin oldugu ve indi Topqapi sarayinda saxlanan elyazmalar xilas edile bilinib 1582 ci ilde Ibrahim Mirzenin qizi atasinin yazdigi serleri bir divanda toplamagi bacardi Bu kitaba bezi miniaturler de daxil idi Bu kitab iki nusxesi dovrumuze qeder gelib catmisdir Onlardan biri Aga xan Muzeyinde digeri ise Tehrandaki Gulustan Sarayi Kitabxanasinda saxlanmaqdadir Ibrahim Mirzenin Divan i 2017 ci ilde azerbaycanli filoloq Pasa Kerimov Almaniyada yasayan azerbaycanli hemveteni Mehemmedeli Huseyninin komeyi ile Sah Ismayil Xetainin nevesi Ibrahim Cahinin seirler toplusu divaninin suretini elde etmisdir Nizari Ismaililerin bascisi Sedreddin Aga xanin Isvecrenin Cenevre seherinde yerlesen kolleksiyasindan alinmis bu divanda sairin fars ve Azerbaycan dillerinde yazdigi seirler toplanmisdir Ibrahimin Cahinin Azerbaycandilli seirler toplusunda sifahi xalq edebiyyati janrlarinda yazilan seirler de vardir QalereyaMuzeffer Eli terefinden hazirlandigi dusunulen Freer nusxesinden bir sehne Ibrahim Mirze terefinden sifaris edilmisdir Mirze Eli terefinden hazirlandigi dusunulen Freer nusxesinden bir sehne Ibrahim Mirze terefinden sifaris edilmisdir Freer nusxesinden bir sehne Ailesi1560 ci ilde I Tehmasibin qizi Govhersah sultan ile evlenmisdi Yegane ovladi Govhersad beyim 1561 1614 Mekkede Emir Nesreddin Huseyn Sirazi ile evlenmisdi IstinadlarTitley 1983 seh 105 Babaie 2004 seh 26 Welch 1976 seh 24 Simpson 1997 Newman 2012 seh 35 Babaie 2004 seh 27 28 Abisaab 2004 seh 49 Welch 1976 seh 23 24 Sudavar 2000 seh 1 Titley 1983 seh 106 Welch 1976 seh 24 118 123 Brend 1991 Titley 1983 seh 108 Titley 1983 seh 105 106 Welch 1976 seh 23 27 Titley 1983 seh 103 Welch 1976 seh 98 127 Brend 1991 seh 164 Aga Khan Museum Arts of the Book Illustrated Texts Miniatures 24 July 2011 26 April 2022 tarixinde Istifade tarixi 18 November Double Finispiece From The Diwan Of Sultan Ibrahim Mirza 24 July 2011 26 April 2022 tarixinde Istifade tarixi 18 November 2022 Pasa Kerimov Almaniyada yasayan hemvetenimiz Mehemmedeli Huseyninin komeyi ile Sah Ismayil Xetainin nevesi Ibrahim Cahinin seirler toplusu divaninin suretini elde etmisdir 2022 01 20 tarixinde Istifade tarixi 2020 05 05 Elyazmalar Institutu Sah Ismayilin nevesinin divaninin suretini elde edib 2022 08 05 tarixinde Istifade tarixi 2020 05 05 ELYAZMALAR INSTITUTU SAH ISMAYILIN NEVESININ DIVANININ SURETINI ELDE EDIB 2022 03 27 tarixinde Istifade tarixi 2020 05 05 MenbeAndrew J Newman Safavid Iran Rebirth of a Persian Empire London UK I B Tauris 2006 ISBN 1 86064 667 0 Sussan Babaie Kathryn Babayan Ina Baghdiantz McCabe Massumeh Farhad Slaves of the Shah New Elites of Safavid Iran I B Tauris 2004 ISBN 1 86064 721 9 Rula Jurdim Abisaab Converting Persia religion and power in the Safavid Empire I B Tauris 2004 ISBN 1 86064 970 X Barbara Brend Another Career for Mirza Ali in Newman Andrew J ed Society and culture in the early modern Middle East studies on Iran in the Safavid period 46 Islamic history and civilization BRILL 2003 ISBN 90 04 12774 7 Barbara Brend Islamic art Harvard Harvard University Press 1991 ISBN 0 674 46866 X Marianna S Simpson Ebrahim Mirza Encyclopedia Iranica 1997 Abolala Soudavar The Age of Muhammadi Muqarnas 2000 Norah M Titley Persian Miniature Painting and its Influence on the Art of Turkey and India University of Texas Press 1983 Stuart Cary Welch Royal Persian Manuscripts Thames amp Hudson 1976 ISBN 0 500 27074 0 Elave edebiyyatJ R R Simpson ve Marianna Shreve Sultan Ibrahim Mirza s Haft Awrang A Princely Manuscript from Sixteenth Century Iran Yale University Press 1997 ISBN 978 0 300 06802 3