Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Məmmədağa Şirəli oğlu Şirəliyev (19 sentyabr 1909, Şamaxı – 19 aprel 1991) — filologiya elmləri doktoru (1943), Əməkdar elm xadimi (1962), professor, AMEA-nın dilçilik üzrə həqiqi üzvü (1962), türkoloq, dilçi.
| Məmmədağa Şirəliyev | |
|---|---|
| Məmmədağa Şirəli oğlu Şirəliyev | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Şamaxı, Şamaxı qəzası, Bakı quberniyası, Rusiya imperiyası |
| Vəfat tarixi | (81 yaşında) |
| Vəfat yeri | Bakı |
| Vətəndaşlığı |  Rusiya imperiyası→ AXC→ SSRİ→ Azərbaycan |
| Atası | Şirəli Şirəliyev |
| Elmi dərəcəsi | filologiya elmləri doktoru |
| Elmi adı | alim |
| Təhsili | Bakı Dövlət Universiteti |
| Tanınır | türkoloq, dilçi |
| Üzvlüyü | AMEA |
Həyatı
Məmmədağa Şirəliyev 19 sentyabr 1909-cu ildə Şamaxı şəhərində anadan olmuşdur. O, 1927-ci ildə Bakıda orta məktəbi bitirib və Bakı Dövlət Universitetinin Şərq fakültəsinin Dilçilik şöbəsinə qəbul olunub və 1931-ci ildə ali təhsilini başa vurub.
Əmək fəaliyyəti
Məmmədağa Şirəliyev 1931-ci ildən Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunda, 1943-cü ildə Bakı Dövlət Universitetində Azərbaycan dilçiliyi kafedrasının müdiri vəzifəsini icra etmişdir. Azərbaycan dialektologiya məktəbinin yaradıcısıdır. O, bir müddət Bakı Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsinin dekan müavini, elmi hissə üzrə prorektoru olmuşdur. 1949-cu ildə Azərbaycan SSR EA Dil İnstitutunun direktoru, Azərbaycan SSR EA Ədəbiyyat və Dil İnstitutunun direktoru olan Şirəliyev Azərbaycan SSR EA İctimai elmlər bölməsinin akademik katibi vəzifəsində işləmişdir.
Elmi yaradıcılığı
Məmmədağa Şirəliyev 1941-ci ildə "Bakı dialekti" mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə etmiş, lakin əsərin elmi dəyərini nəzərə alaraq, 1943-ci ildə ona filologiya elmləri doktoru alimlik dərəcəsi verilmişdir. M.Ə.Şirəliyev 1949-cu ildə Azərbaycan SSR EA-nın müxbir üzvü, 1962-ci ildə isə həqiqi üzvü (akademik) seçilmişdir. M.Ş.Şirəliyev 100-dən çox elmi əsərin, o cümlədən monoqrafik "Azərbaycan dialektologiyasının əsasları", "Bakı dialekti", habelə M.H.Hüseynzadə ilə birlikdə orta məktəblər üçün yazdığı "Azərbaycan dilinin qrammatikası" dərsliyinin müəllifidir.
M.Ş.Şirəliyev türkologiyada, o cümlədən, Azərbaycan dilçiliyində dilçilik coğrafiyasının banisidir. Onun rəhbərliyi ilə "Azərbaycan dilinin dialektoloji atlası" tərtib və nəşr edilmişdir. Keçmiş Sovet İttifaqı məkanında yaşayan türk dillərinin dialektoloji atlaslarının tərtibinə rəhbərlik də M.Ş.Şirəliyevə tapşırılmışdır.
M.Ş.Şirəliyevin Azərbaycan milli dilinin, Azərbaycan ədəbi dilinin tarixini öyrənmək sahəsində də xidmətləri böyükdür .
Akademik M.Şirəliyev əsasən türkologiya, onun maraqlı sahələrindən biri olan dialektologiya ilə məşğul olmuşdur. Lakin bu o demək deyildir ki, M.Şirəliyev Azərbaycan dilinin başqa sahələri ilə məşğul olmurdu. Alimin professor M.Hüseynzadə ilə birgə yazdığı "Azərbaycan dilinin qrammatikası. Sintaksis" dərsliyi yarım əsrə yaxın dövriyyədən çıxmamışdır. M.Şirəliyev eləcə də Azərbaycan dilinin morfologiya, orfoqrafiya, orfoepiya, əlifba, terminologiya, durğu işarələri, , nitq mədəniyyəti, türkologiyanın nəzəri problemləri və s. tədqiqatların, monoqrafiyaların müəllifidir. Alimin "Azərbaycan dili orfoepiyasının əsasları" əsəri bu gün də aktuallığını itirməmişdir. M.Şirəliyev daha çox Azərbaycan dialektologiya elminin banisi və dialektologiya məktəbinin yaradıcısı kimi şöhrət qazanmış, türkologiya tarixində öz layiqli və əbədi yerini tutmuşdur. Təsadüfi deyildir ki, hələ 1945-ci ildə SSRİ EA-nın müxbir üzvü N.Dmitriyev yazmışdır:
 | "M.Şirəliyevi çəkinmədən Azərbaycan dialektologiyasının banisi adlandırmaq olar". |  |
Akademik M.Şirəliyevin "Bakı dialekti", "Azərbaycan dialektologiyasının əsasları", təkmilləşdirilmiş nəşri, "Azərbaycan dilinin dialekt və şivələri" (rusca), ən çox bəhrələndiyi əsərlər olub. Dialektologiyanın mövcud nəzəri məsələləri bütövlükdə bu əsərlərdə öz əksini tapıb.
Akademik M.Şirəliyev Azərbaycan Respublikasının Dövlət mükafatına layiq görülmüş fundamental "Azərbaycan dialektologiyasının əsasları" əsərində türk dillərinin dialektlərinə dair o vaxta qədər yazılmış əsərlərdən fərqli olaraq, ilk dəfə təsviri, müqayisəli və tarixi-müqayisəli üsullardan geniş istifadə etmiş, Azərbaycan dili dialekt və şivələrinin təsnifini vermiş, özünün şəxsən iştirak etdiyi dialektoloji ekspedisiyalar zamanı toplanan faktiki materiallar əsasında ümumiləşmələr aparmış, Azərbaycan dili dialekt və şivələrinin 4 qrupa: şərq, qərb, şimal, cənub qruplarına bölündüyünü inkarolunmaz faktlarla isbat etmişdir. Alim Azərbaycan dialektlərini belə müəyyənləşdirmişdir: Quba, Bakı, Şamaxı (şərq qrupu), Qazax, Qarabağ, Gəncə (qərb qrupu), Şəki (şimal qrupu), Naxçıvan, Ordubad, Təbriz (cənub qrupu). Bu kitabda Azərbaycan dili dialekt və şivələrinin fonetik, leksik və qrammatik xüsusiyyətləri tam əhatə olunur. Son vaxtlar aparılan tədqiqatlar göstərir ki, Dərbənd dialekti də şərq qrupuna daxildir.
Hələ 1941-ci ildə M.Şirəliyev rus dilində çap etdirdiyi bir məqaləsində ilk dəfə olaraq Azərbaycan dialektlərinin təsnifini coğrafi prinsip əsasında aparıb və bu bölgü sonralar, 1959-cu ildə YUNESKO-nun "Fundamental turcica" əsərində öz əksini tapıb. Akademik M.Şirəliyevin türkologiyada ilk dəfə dialekt və şivələrin təsnifinə dair bölgüsü türkoloqlar tərəfindən qəbul olunmuşdur. Bu münasibətlə görkəmli qazax dilçisi Ş.Sarıbayev yazırdı:
| | "Qazax dialektologiyasında mübahisəli məsələlər çoxdur. Onların biri dialektlərin təsnifidir. Bu məsələnin türkoloji aləmdə obyektiv yolunu Azərbaycanın görkəmli türkoloqu M.Şirəliyev müəyyənləşdirmişdir". | |
Akademik M.Şirəliyevin ən böyük xidmətlərindən biri də türkologiya tarixində ilk olaraq "Azərbaycan dilinin dialektoloji atlası"nı yaratmasıdır. M.Şirəliyevin təşəbbüsü, rəhbərliyi və iştirakı ilə hazırlanan atlas türkoloji aləmdə bu sahədə atılan ilk və uğurlu addımdır. Məhz buna görədir ki, başqa türkdilli xalqlar dialektoloji atlaslarını tərtib edərkən Azərbaycan dialektoloqlarının təcrübəsinə əsaslanırdılar. Türkmənistan EA-nın prezidenti, akademik P.Əzimov bu münasibətlə yazırdı:"Türkmənlər dialektoloji atlasın tərtibi işlərini M.Şirəliyevin məktəbindən əxz etmişlər". Qeyd etmək lazımdır ki, türkologiyada dilçilik coğrafiyasının əsasını qoyanda akademik M.Şirəliyev olmuşdur. Bu baxımdan Ural-Altay cəmiyyətinin sədri İ.Qunnarın fikri maraq doğurur:
| | "Türk dillərinin dilçilik coğrafiyası üsulu ilə öyrənilməsi sahəsində M.Şirəliyevin xidmətləri danılmazdır". | |
Akademik M.Şirəliyevin türkologiya sahəsində gördüyü qlobal işləri, Bakını türkoloji mərkəzə çevirməsini tanınmış türkoloqlar görür və yüksək qiymətləndirirdilər. "Voprosı yazıkoznaniya" jurnalında (15, 1967) "Keçən 50 il ərzində Sovet İttifaqında dilçiliyin inkişafı" adlı baş məqalədə qeyd edilirdi ki, sovet dövründə türk dilləri dialektlərinin tədqiqində əldə edilmiş nailiyyətlərdə akademik M.Ş.Şirəliyevin böyük xidmətləri olmuşdur.
Görkəmli alimlərin M.Şirəliyev haqqında yazdıqlarını toplasaq, bir kitaba sığmaz. Türkoloqlar arasında akademik M.Şirəliyevin nüfuzu o qədər böyük idi ki, 1970-ci ildə SSRİ EA-nın Rəyasət Heyətində "Sovetskaya turkologiya" jurnalının nəşri və baş redaktor məsələsi müzakirə olunanda SSRİ Türkoloqlar Komitəsinin sədri, akademik A.Kononov və SSRİ EA-nın Ədəbiyyat və dil bölməsinin katibi, akademik M.Xrabçenkonun jurnalın Bakıda çıxmasını və baş redaktor vəzifəsinə akademik M.Şirəliyevin namizədliyini dəstəkləməsi təsadüfi deyildi.
Həqiqətən də M.Şirəliyev sovet türkologiyasının inkişafında və yüksək ixtisaslı kadrların yetişdirilməsində əvəzsiz xidmətlər göstərmişdir. Təkcə Azərbaycanda professorun rəhbərliyi ilə 10 elmlər doktoru (akademik A.Axundov, AMEA-nın müxbir üzvü T.Hacıyev, professorlardan M.Rəhimov, M.Adilov, R.Məhərrəmova, Ə.Mahmudov, İ.Məmmədov və başqaları), 50-dən artıq elmlər namizədi yetişmişdir.
Bundan başqa, M.Şirəliyevin rəhbərliyi altında 1 nəfər Balkan, 1 nəfər qaqauz, 1 nəfər qaraqalpaq namizədlik dissertasiyası müdafiə edib. Eləcə də 9 özbək, 2 başqırd, 2 tatar, 1 qaraçay və 1 qazax aliminin filologiya elmləri doktoru alimlik dərəcəsi almasında da M.Şirəliyevin xidmətləri olmuşdur. Onu Avropada və Türkiyədə də yaxşı tanıyırdılar. 1957-ci ildən Türk Dil Qurumunun müxbir üzvü olan M.Şirəliyev dəfələrlə Türkiyədə elmi məclislərdə türkologiyanın ən aktual problemləri barədə maraqlı çıxış etmişdi. Professor 1953-1954-cü illərdə Bolqarıstanda Sofiya Universitetində türk filologiyası kafedrasına rəhbərlik etmiş, 1963-cü ildə isə Polşada Varşava və Krakov universitetlərində türk dilindən dərs demişdi.
Professor Bolqarıstanda türk kəndlərini gəzərək zəngin material toplamış və həmin materiallar əsasında "Türk dialektologiyası" əsərini, eyni zamanda "Dilçiliyə giriş" dərsliyini yazmışdı. Onun fəaliyyəti istər bolqar, istərsə də sovet alimləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir. Bolqar alimi Emil Boyev 1966-cı ildə Ankarada XI "Bolqarıstanda türk dialektlərinin araşdırılması" mövzusunda məruzə edərkən xüsusi vurğulamışdır:
| | "Bolqarıstanda türk dialektlərinin araşdırılmasının əsasını professor M.Şirəliyev qoydu. Biz - onun şagirdləri isə bu işi davam etdiririk". | |
Akademik M.Şirəliyevin yaradıcılığına Azərbaycan alimləri də yüksək qiymət verirdilər. Akademik Həmid Araslı, EA-nın müxbir üzvü , EA-nın müxbir üzvü Afad Qurbanov, akademik Ağamusa Axundov, EA-nın müxbir üzvü Tofiq Hacıyev, professorlardan , Yusif Seyidov, Vaqif Aslanov, Əhməd Mahmudov, Rəhilə Məhərrəmova, Qəzənfər Kazımov, və başqaları Şirəliyevə məqalələr həsr etmiş, alimin elmi fəaliyyətinə işıq tutan diqqətəlayiq fikirlər söyləmişlər.
Vəfatı
Məmmədağa Şirəliyev 19 aprel 1991-ci ildə Bakıda vəfat edib.
Əsərləri
- "Bakı dialekti";
- "Azərbaycan dialektologiyasının əsasları";
- "Azərbaycan dilinin qrammatikası";
- "Azərbaycan dilinin orfoepiya sözlüyü";
Mükafatları
Məmmədağa Şirəliyev 1962- ci ildə Əməkdar elm xadimi adı verilmişdir.
İstinadlar
- "Şirəliyev Məmmədağa Şirəli oğlu" (Azərbaycan). science.gov.az. 18-9-2021 tarixində .
- "Məmmədağa Şirəliyev" (Azərbaycan). portal.azertag.az. 2-1-2022 tarixində .
- Ə.Ə.Rəcəbli. Azərbaycan dilçiliyi. Bakı, Nurlan, 2007, s.415
Xarici keçidlər
- Azərbaycan dilçiliyində Məmmədağa Şirəliyev mərhələsi
- Azərbaycan dialektologiyasının əsasları
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Memmedaga Sireli oglu Sireliyev 19 sentyabr 1909 Samaxi 19 aprel 1991 filologiya elmleri doktoru 1943 Emekdar elm xadimi 1962 professor AMEA nin dilcilik uzre heqiqi uzvu 1962 turkoloq dilci Memmedaga SireliyevMemmedaga Sireli oglu SireliyevDogum tarixi 19 sentyabr 1909Dogum yeri Samaxi Samaxi qezasi Baki quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 19 aprel 1991 81 yasinda Vefat yeri BakiVetendasligi Rusiya imperiyasi AXC SSRI AzerbaycanAtasi Sireli SireliyevElmi derecesi filologiya elm leri dok toruElmi adi alimTehsili Baki Dovlet UniversitetiTaninir turkoloq dilciUzvluyu AMEAHeyatiMemmedaga Sireliyev 19 sentyabr 1909 cu ilde Samaxi seherinde anadan olmusdur O 1927 ci ilde Bakida orta mektebi bitirib ve Baki Dovlet Universitetinin Serq fakultesinin Dilcilik sobesine qebul olunub ve 1931 ci ilde ali tehsilini basa vurub Emek fealiyyetiMemmedaga Sireliyev 1931 ci ilden Azerbaycan Pedaqoji Institutunda 1943 cu ilde Baki Dovlet Universitetinde Azerbaycan dilciliyi kafedrasinin mudiri vezifesini icra etmisdir Azerbaycan dialektologiya mektebinin yaradicisidir O bir muddet Baki Dovlet Universitetinin Filologiya fakultesinin dekan muavini elmi hisse uzre prorektoru olmusdur 1949 cu ilde Azerbaycan SSR EA Dil Institutunun direktoru Azerbaycan SSR EA Edebiyyat ve Dil Institutunun direktoru olan Sireliyev Azerbaycan SSR EA Ictimai elmler bolmesinin akademik katibi vezifesinde islemisdir Elmi yaradiciligiMemmedaga Sireliyev 1941 ci ilde Baki dialekti movzusunda namizedlik dissertasiyasi mudafie etmis lakin eserin elmi deyerini nezere alaraq 1943 ci ilde ona filologiya elmleri doktoru alimlik derecesi verilmisdir M E Sireliyev 1949 cu ilde Azerbaycan SSR EA nin muxbir uzvu 1962 ci ilde ise heqiqi uzvu akademik secilmisdir M S Sireliyev 100 den cox elmi eserin o cumleden monoqrafik Azerbaycan dialektologiyasinin esaslari Baki dialekti habele M H Huseynzade ile birlikde orta mektebler ucun yazdigi Azerbaycan dilinin qrammatikasi dersliyinin muellifidir M S Sireliyev turkologiyada o cumleden Azerbaycan dilciliyinde dilcilik cografiyasinin banisidir Onun rehberliyi ile Azerbaycan dilinin dialektoloji atlasi tertib ve nesr edilmisdir Kecmis Sovet Ittifaqi mekaninda yasayan turk dillerinin dialektoloji atlaslarinin tertibine rehberlik de M S Sireliyeve tapsirilmisdir M S Sireliyevin Azerbaycan milli dilinin Azerbaycan edebi dilinin tarixini oyrenmek sahesinde de xidmetleri boyukdur Akademik M Sireliyev esasen turkologiya onun maraqli sahelerinden biri olan dialektologiya ile mesgul olmusdur Lakin bu o demek deyildir ki M Sireliyev Azerbaycan dilinin basqa saheleri ile mesgul olmurdu Alimin professor M Huseynzade ile birge yazdigi Azerbaycan dilinin qrammatikasi Sintaksis dersliyi yarim esre yaxin dovriyyeden cixmamisdir M Sireliyev elece de Azerbaycan dilinin morfologiya orfoqrafiya orfoepiya elifba terminologiya durgu isareleri nitq medeniyyeti turkologiyanin nezeri problemleri ve s tedqiqatlarin monoqrafiyalarin muellifidir Alimin Azerbaycan dili orfoepiyasinin esaslari eseri bu gun de aktualligini itirmemisdir M Sireliyev daha cox Azerbaycan dialektologiya elminin banisi ve dialektologiya mektebinin yaradicisi kimi sohret qazanmis turkologiya tarixinde oz layiqli ve ebedi yerini tutmusdur Tesadufi deyildir ki hele 1945 ci ilde SSRI EA nin muxbir uzvu N Dmitriyev yazmisdir M Sireliyevi cekinmeden Azerbaycan dialektologiyasinin banisi adlandirmaq olar Akademik M Sireliyevin Baki dialekti Azerbaycan dialektologiyasinin esaslari tekmillesdirilmis nesri Azerbaycan dilinin dialekt ve siveleri rusca en cox behrelendiyi eserler olub Dialektologiyanin movcud nezeri meseleleri butovlukde bu eserlerde oz eksini tapib Akademik M Sireliyev Azerbaycan Respublikasinin Dovlet mukafatina layiq gorulmus fundamental Azerbaycan dialektologiyasinin esaslari eserinde turk dillerinin dialektlerine dair o vaxta qeder yazilmis eserlerden ferqli olaraq ilk defe tesviri muqayiseli ve tarixi muqayiseli usullardan genis istifade etmis Azerbaycan dili dialekt ve sivelerinin tesnifini vermis ozunun sexsen istirak etdiyi dialektoloji ekspedisiyalar zamani toplanan faktiki materiallar esasinda umumilesmeler aparmis Azerbaycan dili dialekt ve sivelerinin 4 qrupa serq qerb simal cenub qruplarina bolunduyunu inkarolunmaz faktlarla isbat etmisdir Alim Azerbaycan dialektlerini bele mueyyenlesdirmisdir Quba Baki Samaxi serq qrupu Qazax Qarabag Gence qerb qrupu Seki simal qrupu Naxcivan Ordubad Tebriz cenub qrupu Bu kitabda Azerbaycan dili dialekt ve sivelerinin fonetik leksik ve qrammatik xususiyyetleri tam ehate olunur Son vaxtlar aparilan tedqiqatlar gosterir ki Derbend dialekti de serq qrupuna daxildir Hele 1941 ci ilde M Sireliyev rus dilinde cap etdirdiyi bir meqalesinde ilk defe olaraq Azerbaycan dialektlerinin tesnifini cografi prinsip esasinda aparib ve bu bolgu sonralar 1959 cu ilde YUNESKO nun Fundamental turcica eserinde oz eksini tapib Akademik M Sireliyevin turkologiyada ilk defe dialekt ve sivelerin tesnifine dair bolgusu turkoloqlar terefinden qebul olunmusdur Bu munasibetle gorkemli qazax dilcisi S Saribayev yazirdi Qazax dialektologiyasinda mubahiseli meseleler coxdur Onlarin biri dialektlerin tesnifidir Bu meselenin turkoloji alemde obyektiv yolunu Azerbaycanin gorkemli turkoloqu M Sireliyev mueyyenlesdirmisdir Akademik M Sireliyevin en boyuk xidmetlerinden biri de turkologiya tarixinde ilk olaraq Azerbaycan dilinin dialektoloji atlasi ni yaratmasidir M Sireliyevin tesebbusu rehberliyi ve istiraki ile hazirlanan atlas turkoloji alemde bu sahede atilan ilk ve ugurlu addimdir Mehz buna goredir ki basqa turkdilli xalqlar dialektoloji atlaslarini tertib ederken Azerbaycan dialektoloqlarinin tecrubesine esaslanirdilar Turkmenistan EA nin prezidenti akademik P Ezimov bu munasibetle yazirdi Turkmenler dialektoloji atlasin tertibi islerini M Sireliyevin mektebinden exz etmisler Qeyd etmek lazimdir ki turkologiyada dilcilik cografiyasinin esasini qoyanda akademik M Sireliyev olmusdur Bu baximdan Ural Altay cemiyyetinin sedri I Qunnarin fikri maraq dogurur Turk dillerinin dilcilik cografiyasi usulu ile oyrenilmesi sahesinde M Sireliyevin xidmetleri danilmazdir Akademik M Sireliyevin turkologiya sahesinde gorduyu qlobal isleri Bakini turkoloji merkeze cevirmesini taninmis turkoloqlar gorur ve yuksek qiymetlendirirdiler Voprosi yazikoznaniya jurnalinda 15 1967 Kecen 50 il erzinde Sovet Ittifaqinda dilciliyin inkisafi adli bas meqalede qeyd edilirdi ki sovet dovrunde turk dilleri dialektlerinin tedqiqinde elde edilmis nailiyyetlerde akademik M S Sireliyevin boyuk xidmetleri olmusdur Gorkemli alimlerin M Sireliyev haqqinda yazdiqlarini toplasaq bir kitaba sigmaz Turkoloqlar arasinda akademik M Sireliyevin nufuzu o qeder boyuk idi ki 1970 ci ilde SSRI EA nin Reyaset Heyetinde Sovetskaya turkologiya jurnalinin nesri ve bas redaktor meselesi muzakire olunanda SSRI Turkoloqlar Komitesinin sedri akademik A Kononov ve SSRI EA nin Edebiyyat ve dil bolmesinin katibi akademik M Xrabcenkonun jurnalin Bakida cixmasini ve bas redaktor vezifesine akademik M Sireliyevin namizedliyini desteklemesi tesadufi deyildi Heqiqeten de M Sireliyev sovet turkologiyasinin inkisafinda ve yuksek ixtisasli kadrlarin yetisdirilmesinde evezsiz xidmetler gostermisdir Tekce Azerbaycanda professorun rehberliyi ile 10 elmler doktoru akademik A Axundov AMEA nin muxbir uzvu T Haciyev professorlardan M Rehimov M Adilov R Meherremova E Mahmudov I Memmedov ve basqalari 50 den artiq elmler namizedi yetismisdir Bundan basqa M Sireliyevin rehberliyi altinda 1 nefer Balkan 1 nefer qaqauz 1 nefer qaraqalpaq namizedlik dissertasiyasi mudafie edib Elece de 9 ozbek 2 basqird 2 tatar 1 qaracay ve 1 qazax aliminin filologiya elmleri doktoru alimlik derecesi almasinda da M Sireliyevin xidmetleri olmusdur Onu Avropada ve Turkiyede de yaxsi taniyirdilar 1957 ci ilden Turk Dil Qurumunun muxbir uzvu olan M Sireliyev defelerle Turkiyede elmi meclislerde turkologiyanin en aktual problemleri barede maraqli cixis etmisdi Professor 1953 1954 cu illerde Bolqaristanda Sofiya Universitetinde turk filologiyasi kafedrasina rehberlik etmis 1963 cu ilde ise Polsada Varsava ve Krakov universitetlerinde turk dilinden ders demisdi Professor Bolqaristanda turk kendlerini gezerek zengin material toplamis ve hemin materiallar esasinda Turk dialektologiyasi eserini eyni zamanda Dilciliye giris dersliyini yazmisdi Onun fealiyyeti ister bolqar isterse de sovet alimleri terefinden yuksek qiymetlendirilmisdir Bolqar alimi Emil Boyev 1966 ci ilde Ankarada XI Bolqaristanda turk dialektlerinin arasdirilmasi movzusunda meruze ederken xususi vurgulamisdir Bolqaristanda turk dialektlerinin arasdirilmasinin esasini professor M Sireliyev qoydu Biz onun sagirdleri ise bu isi davam etdiririk Akademik M Sireliyevin yaradiciligina Azerbaycan alimleri de yuksek qiymet verirdiler Akademik Hemid Arasli EA nin muxbir uzvu EA nin muxbir uzvu Afad Qurbanov akademik Agamusa Axundov EA nin muxbir uzvu Tofiq Haciyev professorlardan Yusif Seyidov Vaqif Aslanov Ehmed Mahmudov Rehile Meherremova Qezenfer Kazimov ve basqalari Sireliyeve meqaleler hesr etmis alimin elmi fealiyyetine isiq tutan diqqetelayiq fikirler soylemisler VefatiMemmedaga Sireliyev 19 aprel 1991 ci ilde Bakida vefat edib Eserleri Baki dialekti Azerbaycan dialektologiyasinin esaslari Azerbaycan dilinin qrammatikasi Azerbaycan dilinin orfoepiya sozluyu MukafatlariMemmedaga Sireliyev 1962 ci ilde Emekdar elm xadimi adi verilmisdir Istinadlar Sireliyev Memmedaga Sireli oglu Azerbaycan science gov az 18 9 2021 tarixinde Memmedaga Sireliyev Azerbaycan portal azertag az 2 1 2022 tarixinde E E Recebli Azerbaycan dilciliyi Baki Nurlan 2007 s 415Xarici kecidlerAzerbaycan dilciliyinde Memmedaga Sireliyev merhelesi Azerbaycan dialektologiyasinin esaslari