Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləyə hansısa kateqoriya əlavə edilməmişdir. Məqaləyə əlavə edərək töhfə verə bilərsiz. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Steviya (Şəkərotu) – rebaudiana bitkisinin yarpaqlarından əldə edilən bir dadverici və şəkər əvəzləyicisidir. Stevianın birləşmələri – şəkərə nisbətən 150 dəfə çox şirinliyə və sabit pH-a malik olan, istiyədavamlı və fermentləşdirilməyən steviol glikozidlərdir (əsasən steviosid və rebaudiosid). Stevianın qida və pəhriz əlavəsi kimi hüquqi statusu müxtəlif ölkələrdə müxtəlifdir.
Amerika Birləşmiş Ştatlarında yüksək saflığa malik (təmiz) stevia glikozidi ümumiyyətlə təhlükəsiz olaraq tanınır və qida məhsullarının tərkibində istifadə olunmasına icazə verilir, lakin stevia yarpağı və xam ekstraktın qidalarda istifadəsi üzrə Ərzaq və Dərman İdarəsi tərəfindən razılıq yoxdur. Avropa Birliyi 2011-ci ildə Stevia əlavəsini təsdiqlədi və Yaponiyada stevia illərdir dadverici olaraq yayılmış bir şəkildə istifadə olunur.
Stevia rebaudiana Cənubi Amerikanın Quarani xalqları tərəfindən 1500 ildən çoxdur ki, istifadə olunur və onu "Ka'a He'ê" (Şəkər Otu) adlandırırlar. Yarpaqları Braziliya və Paraqvayda yüz illər boyunca ənənəvi olaraq yerli çaylar və dərmanlara dad vermək üçün "şirin müalicə" kimi istifadə edilir.
Bu bitki Valensiya Universitetinin botanika üzrə professoru, ispan botaniki və həkim Petrus Jacobus Stevusun (Pedro Jaime Esteve 1500–1556) şərəfinə olaraq stevia adlandırılmışdır.
Tarixi
Stevia bitkisi ilk dəfə olaraq 1899-cu ildə İsveçrəli botanik Moyses Santyaqo Bertoni tərəfindən Şərqi Paraqvayda etdiyi axtarışlar nəticəsində kəşf olunmuşdur. Lakin araşdırmalar məhdud aparılıb, sonradan 1931-ci ildə iki fransız kimyaçısı Steviaya şirin dad verən glikozidləri bitkinin tərkibindən kimyəvi maddə kimi izolə edib ayıra bilmişlər.
Stevianın dəqiq quruluşu 1955-ci ildə və kimi dərc olunmuşdur. 1970-ci illərin əvvəlində isə stevianın və kimi dadverici kanserogen maddə olması şübhəsi yaranmış və uzun müddət müzakirə olunmuşdur, amma dəqiq olaraq sübut edilməmişdir. Bundan sonra Yaponiya alternativ stevia yetişdirməyə başladı.
Artıq uzun müddətdir ki, yaponlar steviadan qida və alkoqolsuz içki (Coca-Cola daxil olmaqla) istehsalında istifadə edirlər. Digər ölkələrdən fərqli olaraq, Yaponiya stevianın 40 faizindən çoxunu istehlak edir. Bu gün Şərqi Asiya ölkələrində, xüsusilə də Çində (1984-cü ildən), Koreya, Tayvan, Tayland və Malaziyada stevia, şirinləşdirici olaraq, içkilərdə və digər qida məhsullarında geniş istifadə olunur. "Şəkər otu", "bal otu" adlandırılan stevia sözün əsl mənasında möcüzəli bitkidir. Steviozidin 50 qramı 10 kq şəkəri əvəz edə bilir. Həmçinin azkalorilidir, 100 qram steviada yalnız 18 kalori var. Stevianın kimyəvi tərkibi olduqca zəngindir. Burada efir yağları, E, B, D, C, PP vitaminləri, amin turşuları, dəmir, mis, kalium, fosfor, sink, selen, maqnezium və s. kimi orqanizm üçün vacib maddələr var.
Steviadan hazırlanan təbii şəkər əvəzedicisi kimyəvi şəkər əvəzedicilərlə müqayisədə ziyansızdır və bütün dünyada qida sənayesində (şirniyyatların, yoqurtun, saqqızın və s. məhsulların istehsalında) geniş istifadə olunur.
Steviozid xüsusilə diabet xəstələr üçün hazırlanan hazır məhsulların tərkibində istifadə olunur. Bu maddə şəkərlə müqayisədə bu xəstələrin sağlamlığına mənfi təsir etmir. Təbii ki, burada da müəyyən məhdudiyyətlər var.
Müalicəvi xüsusiyyətləri
Stevia şəkərdən daha faydalı hesab edilir. Bu səbəbdən son zamanlar sağlam həyat tərzi pərəstişkarları qidalanmada şəkəri stevia ilə əvəz edirlər. Stevia bitkisinin müalicəvi xüsusiyyətləri arasında:
- qanda şəkərin səviyyəsini tənzimləyir,
- arterial təzyiqi aşağı salır,
- qanda xolesterinin səviyyəsini aşağı salır, damarları aterosklerozdan qoruyur
- orqanizmi ziyanlı maddələrdən təmizləyir,
- iltihabları azaldır,
- bağırsaqlara antiseptik təsir göstərir,
- immun sistemini möhkəmləndirir,
- metabolik prosesləri sürətləndirir, arıqlamağa kömək edir,
- dərinin vəziyyətini yaxşılaşdırır,
- xərçəng xəstəliklərin inkiaşfından qoruyur.
Steviadan çox faydalı və dadlı çay hazırlamaq da olar. Bunun üçün 1 xörək qaşığı stevia yarpaqlarını 1 stəkan isti suda 30 dəqiqə ərzində dəmlənməli və adi çay kimi qəbul olunmalıdır. Bu içki iştahanı azaldır və bununla da arıqlamaq istəyənlərə kömək edir. Bəzi ölkələrdə stevia ekstraktı hazır məhsul kimi supermarketlərdə satılır.
İstinadlar
- H.M.A.B. Cardello, M.A.P.A. Da Silva, M.H. Damasio. "Measurement of the relative sweetness of stevia extract, aspartame and cyclamate/saccharin blend as compared to sucrose at different concentrations". Plant Foods for Human Nutrition. 54 (2). 1999: 119–129. doi:10.1023/A:1008134420339. 2018-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-04-19.
- Raji Akintunde Abdullateef, Mohamad Osman. "Studies on effects of pruning on vegetative traits in Stevia rebaudiana Bertoni (Compositae)". International Journal of Biology. 4 (1). 1 January 2012. doi:10.5539/ijb.v4n1p146. 23 April 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 April 2018.
- Misra, H.; Soni, M.; Silawat, N.; Mehta, D.; Mehta, B. K.; Jain, D. C. "Antidiabetic activity of medium-polar extract from the leaves of Stevia rebaudiana Bert. (Bertoni) on alloxan-induced diabetic rats". J Pharm Bioallied Sci. 3 (2). April 2011: 242–8. doi:10.4103/0975-7406.80779. PMC 3103919. PMID 21687353.
- Parsons, WT; Cuthbertson, EG. Noxious Weeds of Australia, 2nd ed. Collingswood, Australia: CSIRO Publishing. 2001. ISBN ., page 309. This reference refers specifically to Stevia eupatoria, a related weed having the same nomenclature origin.
- . Revista de Agronomia de l'Assomption. 1. 1899: 35.
- Lewis, W. H. (1992), Early uses of Stevia Rebaudiana (Asteraceae) leaves as sweetener in Paraguay. Economic Botany, 46:336–340.
- Bertoni, M. S. (1899). Revista de Agronomia de l’Assomption, 1:35.
- Bridel, M.; Lavielle, R. "Sur le principe sucre des feuilles de kaa-he-e (stevia rebaundiana B)". Comptes rendus de l'Académie des sciences (Parts 192). 1931: 1123–5.
- http://steviabitkisi.blogspot.com/2013/06/stevia-bitkisinin-tarihi-ve-kullanimi.html
- https://saglamolun.az/index.php/reseptler/13996-stevianin-faydalari.html
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleye hansisa kateqoriya elave edilmemisdir Meqaleye kateqoriyalar elave ederek tohfe vere bilersiz Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Steviya Sekerotu rebaudiana bitkisinin yarpaqlarindan elde edilen bir dadverici ve seker evezleyicisidir Stevianin birlesmeleri sekere nisbeten 150 defe cox sirinliye ve sabit pH a malik olan istiyedavamli ve fermentlesdirilmeyen steviol glikozidlerdir esasen steviosid ve rebaudiosid Stevianin qida ve pehriz elavesi kimi huquqi statusu muxtelif olkelerde muxtelifdir Stevianin sirin glikozidlerini teskil eden esas blokun steviolun kimyevi qurulusu Amerika Birlesmis Statlarinda yuksek safliga malik temiz stevia glikozidi umumiyyetle tehlukesiz olaraq taninir ve qida mehsullarinin terkibinde istifade olunmasina icaze verilir lakin stevia yarpagi ve xam ekstraktin qidalarda istifadesi uzre Erzaq ve Derman Idaresi terefinden raziliq yoxdur Avropa Birliyi 2011 ci ilde Stevia elavesini tesdiqledi ve Yaponiyada stevia illerdir dadverici olaraq yayilmis bir sekilde istifade olunur Stevia rebaudiana Cenubi Amerikanin Quarani xalqlari terefinden 1500 ilden coxdur ki istifade olunur ve onu Ka a He e Seker Otu adlandirirlar Yarpaqlari Braziliya ve Paraqvayda yuz iller boyunca enenevi olaraq yerli caylar ve dermanlara dad vermek ucun sirin mualice kimi istifade edilir Stevia bitkisini kesf eden Isvecreli botanik alim Moyses Santyaqo Bertoni Bu bitki Valensiya Universitetinin botanika uzre professoru ispan botaniki ve hekim Petrus Jacobus Stevusun Pedro Jaime Esteve 1500 1556 serefine olaraq stevia adlandirilmisdir TarixiStevia rebaudiana bitkisi Stevia bitkisi ilk defe olaraq 1899 cu ilde Isvecreli botanik Moyses Santyaqo Bertoni terefinden Serqi Paraqvayda etdiyi axtarislar neticesinde kesf olunmusdur Lakin arasdirmalar mehdud aparilib sonradan 1931 ci ilde iki fransiz kimyacisi Steviaya sirin dad veren glikozidleri bitkinin terkibinden kimyevi madde kimi izole edib ayira bilmisler Stevianin deqiq qurulusu 1955 ci ilde ve kimi derc olunmusdur 1970 ci illerin evvelinde ise stevianin ve kimi dadverici kanserogen madde olmasi subhesi yaranmis ve uzun muddet muzakire olunmusdur amma deqiq olaraq subut edilmemisdir Bundan sonra Yaponiya alternativ stevia yetisdirmeye basladi Artiq uzun muddetdir ki yaponlar steviadan qida ve alkoqolsuz icki Coca Cola daxil olmaqla istehsalinda istifade edirler Diger olkelerden ferqli olaraq Yaponiya stevianin 40 faizinden coxunu istehlak edir Bu gun Serqi Asiya olkelerinde xususile de Cinde 1984 cu ilden Koreya Tayvan Tayland ve Malaziyada stevia sirinlesdirici olaraq ickilerde ve diger qida mehsullarinda genis istifade olunur Seker otu bal otu adlandirilan stevia sozun esl menasinda mocuzeli bitkidir Steviozidin 50 qrami 10 kq sekeri evez ede bilir Hemcinin azkalorilidir 100 qram steviada yalniz 18 kalori var Stevianin kimyevi terkibi olduqca zengindir Burada efir yaglari E B D C PP vitaminleri amin tursulari demir mis kalium fosfor sink selen maqnezium ve s kimi orqanizm ucun vacib maddeler var Steviadan hazirlanan tebii seker evezedicisi kimyevi seker evezedicilerle muqayisede ziyansizdir ve butun dunyada qida senayesinde sirniyyatlarin yoqurtun saqqizin ve s mehsullarin istehsalinda genis istifade olunur Steviozid xususile diabet xesteler ucun hazirlanan hazir mehsullarin terkibinde istifade olunur Bu madde sekerle muqayisede bu xestelerin saglamligina menfi tesir etmir Tebii ki burada da mueyyen mehdudiyyetler var Mualicevi xususiyyetleriParaqvayda supermarketde satisda olan stevia ekstrakti mehsulu Stevia sekerden daha faydali hesab edilir Bu sebebden son zamanlar saglam heyat terzi perestiskarlari qidalanmada sekeri stevia ile evez edirler Stevia bitkisinin mualicevi xususiyyetleri arasinda qanda sekerin seviyyesini tenzimleyir arterial tezyiqi asagi salir qanda xolesterinin seviyyesini asagi salir damarlari aterosklerozdan qoruyur orqanizmi ziyanli maddelerden temizleyir iltihablari azaldir bagirsaqlara antiseptik tesir gosterir immun sistemini mohkemlendirir metabolik prosesleri suretlendirir ariqlamaga komek edir derinin veziyyetini yaxsilasdirir xerceng xesteliklerin inkiasfindan qoruyur Steviadan cox faydali ve dadli cay hazirlamaq da olar Bunun ucun 1 xorek qasigi stevia yarpaqlarini 1 stekan isti suda 30 deqiqe erzinde demlenmeli ve adi cay kimi qebul olunmalidir Bu icki istahani azaldir ve bununla da ariqlamaq isteyenlere komek edir Bezi olkelerde stevia ekstrakti hazir mehsul kimi supermarketlerde satilir IstinadlarH M A B Cardello M A P A Da Silva M H Damasio Measurement of the relative sweetness of stevia extract aspartame and cyclamate saccharin blend as compared to sucrose at different concentrations Plant Foods for Human Nutrition 54 2 1999 119 129 doi 10 1023 A 1008134420339 2018 01 01 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 04 19 Raji Akintunde Abdullateef Mohamad Osman Studies on effects of pruning on vegetative traits in Stevia rebaudiana Bertoni Compositae International Journal of Biology 4 1 1 January 2012 doi 10 5539 ijb v4n1p146 23 April 2022 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 19 April 2018 Misra H Soni M Silawat N Mehta D Mehta B K Jain D C Antidiabetic activity of medium polar extract from the leaves of Stevia rebaudiana Bert Bertoni on alloxan induced diabetic rats J Pharm Bioallied Sci 3 2 April 2011 242 8 doi 10 4103 0975 7406 80779 PMC 3103919 PMID 21687353 Parsons WT Cuthbertson EG Noxious Weeds of Australia 2nd ed Collingswood Australia CSIRO Publishing 2001 ISBN 978 0 643 06514 7 page 309 This reference refers specifically to Stevia eupatoria a related weed having the same nomenclature origin Revista de Agronomia de l Assomption 1 1899 35 Lewis W H 1992 Early uses of Stevia Rebaudiana Asteraceae leaves as sweetener in Paraguay Economic Botany 46 336 340 Bertoni M S 1899 Revista de Agronomia de l Assomption 1 35 Bridel M Lavielle R Sur le principe sucre des feuilles de kaa he e stevia rebaundiana B Comptes rendus de l Academie des sciences Parts 192 1931 1123 5 http steviabitkisi blogspot com 2013 06 stevia bitkisinin tarihi ve kullanimi html https saglamolun az index php reseptler 13996 stevianin faydalari html