Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Armen Leonoviç Taxtacan və ya Taxtacan (erm. ձրմեն ռևոնի չախտաջյան; rus. Армен Леонович Тахтаджян) (28 may (10 iyun) 1910, Şuşa[…] – 13 noyabr 2009, Sankt-Peterburq) – Bitkilər, bitkilərin təkamülü, bitkilərin sistematikası və biocoğrafiya sahələrində XX əsrin ən mühüm simalarından biri hesab edilən Sovet - erməni botanikidir. Alimin digər maraq dairəsi olan sahələrə Çiçəkli bitkilərin morfologiyası, paleobotanika və Qafqaz florası daxil idi. O, XX əsrin ən nüfuzlu taksonomçularından biri hesab edilir. Onun bitkilərlə əlaqədar olan elmi təxəllüsü Taxt olmuşdur.
| Armen Leonoviç Taxtacan | |
|---|---|
| erm. Արմեն Լևոնի Թախտաջյան | |
 | |
| Doğum tarixi | 28 may (10 iyun) 1910 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 13 noyabr 2009(99 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahəsi | botanika |
| Elmi dərəcəsi |
|
| Elmi adları |
|
| İş yerləri |
|
| Təhsili |
|
| Elmi rəhbərləri | Vladimir Komarov |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları |       |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Ailəsi
Taxtacan 1910-cu il iyun ayının 10-da Rusiya imperiyasının Şuşa şəhərində anadan olmuşdur. Babası olan Məliksan Taxtacyan Petroviç Osmanlı imperiyasının tabeliyində olan Trabzon şəhərində anadan olmuşdur. O, İtaliyada təhsil aldıqdan sonra jurnalist kimi fəaliyyət göstərmişdir. Babası 1930-cu ildə Parisdə vəfat etmişdir. Armenin atası olan Leon Məliksanoviç Taxtacan (1884-1950) Gürcüstanın Batumi şəhərində anadan olmuş və Leypsiq Universitetində aqronom ixtisası üzrə təhsil almışdır. Universiteti 1906-cı ildə bitirdikdən sonra Fransa, İsveçrə və Böyük Britaniyada fermalarda işləmiş və qoyunçuluq sahəsində tədqiqatlar həyata keçirmişdir. Alman, fransız, ingilis, rus, gürcü və Azərbaycan dilləri üzrə ixtisaslaşmışdır. O, 1908-ci ildə Şuşaya geri qayıtmışdır. 1909-cu ildə Gerseliya Sergeyevna Qazarbekyan (1887-1974) ilə tanış olmuş və elə həmin xanım ilə də ailə həyatı qurmuşdur.
Həyatı
Leon və Gerseliya Taxtacan cütlüyünün bu evlilikdən Armen (1910-2009), Nelli (1914-1994) və Nora (1918-1965) adlı üç övladı dünyaya gəlmişdir. 1918-ci ildə baş vermiş olan talanlara görə ailə Ermənistanın şimalına qaçmağa məcbur olmuşdur. Armen uşaqlıq illərində atası ilə bərabər səyahət edərkən təbiət tarixinə maraq göstərməyə başlamışdır. Armen ilk təhsilinə Tbilisidə başlamışdır. Burada o, əvvəllər Tbilisi Dövlət Universitetində kənd təsərrüfatından dərs demiş və gürcü, rus və latın dillərində botanika adları lüğəti tərtib etmiş müəllimlərindən biri olan Aleksandr Konstantinoviç Makayevin (Makaşvili) (1896-1962) təsirinə məruz qalmışdır. Makayev Armeni özü ilə botanika ekskursiyalarına aparmış və ona bitkiləri müəyyən etməyi öyrətmişdir (1920). 1928-ci ildə orta məktəbi bitirərək Leninqrada getmişdir. Leninqrad Universitetinin biologiya fakültəsində isə Vladimir Leontyeviç Komarovun (1869-1945) bitki morfologiyası üzrə dediyi mühazirələrdə iştirak etmişdir. 1929-cu ildə isə İrəvan Dövlət Universitetində biologiya üzrə təhsil almağa başlamışdır.
O, İrəvan şəhərində yerləşən Ermənistan Təbiət Tarixi Muzeyində, daha sonra isə SSRİ Elmlər Akademiyasının Biologiya İnstitutunun Ermənistan bölməsinin Herbariumunda (bitkilər üzrə bölmə) elmi işçi vəzifəsində işləmiş, 1936-cı ildə isə İrəvan Universitetində magistr dissertasiyasını başa çatdırdıqdan sonra pedaqoji fəaliyyətə başlamışdır.
O, "Çiçəkli Bitkilər" adlı şah əsərini başa çatdırdıqdan sonra 2009-cu il noyabr ayının 13-də Sankt-Peterburqda vəfat etmişdir.
Əsərləri
O, əsasən çiçəkli bitkilərin mənşəyi və paleobotanika sahələrində aparmış olduğu elmi tədqiqatları və bitkilərin yeni təsnifat sistemini işləyib hazırlamışdır. "Ermənistan florası" (cild 1-6, 1954-73) və "SSRİ-dəki çiçəkli bitkilərin fosilləri" (v. 1, 1974) adlı kitabların üzərində işləmişdir. Taxtacan həmçinin də, Floristik Regionlar sistemini işləyib hazırlamışdır. (Taxtacan, Krovello və Kronkvist, 1986)
Taxtacan sistemi
"Taxtacan sistemi" çiçəkli bitkiləri bir Tip (taksonomik kateqoriya) (filum) (Magnoliophyta) və iki sinif (Magnoliopsida (ikiləpəlilər) və Liliopsida (birləpəlilər)) kimi təsnif edir. Bu iki sinifdə öz növbəsində aşağı siniflərə, sonra isə yuxarı qruplara, qruplara və ailələrə bölünür. Taxtacan sistemi Kronkvist sisteminə oxşayır, lakin ondan bir qədər daha mürəkkəbdir. Taxtacan təsnifatlandırma sistemindən bu gün, məsələn, Montreal Nəbatat Bağında istifadə olunur.
Mühüm əsərləri
- 1948. Морфологическая эволюция покрытосеменных (Qapalı toxumluların morfoloji təkamülü). [Rus dilindən Alman dilinə Werner Höppner tarafından, Die evolution der angiospermae 1959, Fischer, Jena adı altında tərcümə edilmişdir]
- 1969. Çiçəkli bitkilər: mənşəyi və yayılması. Oliver ve Boyd, Edinburgh [Rus dilindən C Jeffrey tərəfindən tərcümə edilmişdir.
- 2009. Çiçəkli bitkilər. Springer, New York.
Mirası
Taxtacan, öz dövrünün ən mühüm botaniklərindən biri hesab edilmişdir.
Taxtacanın elmi işləri
- "The Taxa of the Higher Plants above the Rank of Order". Taxon. 13 (5). June 1964: 160–164. doi:10.2307/1216134. JSTOR 1216134.
- ; ; . "On the Higher Taxa of Embryobionta". . 15 (4). April 1966: 129–134. doi:10.2307/1217531. JSTOR 1217531.
- Takhtajan, Armen. 1973. Chetyre tsarstva organicheskogo mira (Four Kingdoms of the Organic World). Priroda (Nature), Akad. Nauk 2: 22–32.
- . "Outline of the classification of flowering plants (Magnoliophya)". Botanical Review. 46 (3). 1980: 225–359. doi:10.1007/BF02861558.
- Sistema Magnoliofitov (Systema Magnoliophytorum) (rus). Leningrad: Nauka. 1987.
- Takhtajan, Armen. Evolutionary trends in flowering plants. New York: Columbia Univ. Press. 1991. ISBN .
- Грани эволюции: Статьи по теории эволюции. 1943—2006 (Grani ėvoli︠u︡t︠s︡ii: statʹi po teorii ėvoli︠u︡t︠s︡ii. 1943—2006 [The boundaries of evolution: Articles on the theory of evolution. 1943–2006]. St Petersburg: Nauka. 2007. ISBN .
- . Diversity and Classification of Flowering Plants. Columbia University Press. 1997. ISBN .
- (redaktor). Floristic regions of the world (ingilis). Crovello, Theodore J. tərəfindən tərcümə olunub. University of California Press. 1986. ISBN . OCLC 12135442 – Internet Archive vasitəsilə.
Xarici keçidlər
- . Photo-report on the site of the Komarov Botanical Institute.
- Ivan Gabrielyan, Johanna Kovar-Eder. Obituary Nov 16 2010
İstinadlar
- Erməni Sovet Ensiklopediyası (erm.). / red. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- Erməni Qısa Ensiklopediyası (erm.). Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. C. 3.
- .
- Armen Leonovič Takhtadjan // Gran Enciclopèdia Catalana (kat.). Grup Enciclopèdia, 1968.
- Тахтаджян Армен Леонович // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- "IPNI". 8 avqust 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 12 avqust 2020.
- Velgorskaya, 2007
- Morin, 2009
- Takhtajan, 2009
- "Reviewed by Herbert F. Copeland, 1961". 2 fevral 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 12 avqust 2020.
- "Review by Lincoln Constance" (PDF). 2 fevral 2019 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 12 avqust 2020.
- Takhtajan, 1966
- Stevens, 1993
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Armen Leonovic Taxtacan ve ya Taxtacan erm ձրմեն ռևոնի չախտաջյան rus Armen Leonovich Tahtadzhyan 28 may 10 iyun 1910 Susa 13 noyabr 2009 Sankt Peterburq Bitkiler bitkilerin tekamulu bitkilerin sistematikasi ve biocografiya sahelerinde XX esrin en muhum simalarindan biri hesab edilen Sovet ermeni botanikidir Alimin diger maraq dairesi olan sahelere Cicekli bitkilerin morfologiyasi paleobotanika ve Qafqaz florasi daxil idi O XX esrin en nufuzlu taksonomcularindan biri hesab edilir Onun bitkilerle elaqedar olan elmi texellusu Taxt olmusdur Armen Leonovic Taxtacanerm Արմեն Լևոնի ԹախտաջյանDogum tarixi 28 may 10 iyun 1910Dogum yeri Susa Susa qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasi Vefat tarixi 13 noyabr 2009 2009 11 13 99 yasinda Vefat yeri Sankt Peterburq RusiyaElm sahesi botanikaElmi derecesi biologiya elmleri doktoru 1944 Elmi adlari akademik professor d 1944 Is yerleri Irevan Dovlet Universiteti 1938 1948 Leninqrad Dovlet Universiteti 1951 1955 Tehsili Irevan Dovlet Universiteti 1929 1931 Elmi rehberleri Vladimir KomarovUzvluyu ABS Milli Elmler Akademiyasi 1971 Rusiya Elmler Akademiyasi 1972 SSRI Elmler Akademiyasi 1971 Leopoldin Alman Milli Elmler Akademiyasi 1972 Polsa Elmler Akademiyasi d Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAilesi Armen Taxtacanin atasi solda ve babasi sagda texminen 1900 cu il Taxtacan 1910 cu il iyun ayinin 10 da Rusiya imperiyasinin Susa seherinde anadan olmusdur Babasi olan Meliksan Taxtacyan Petrovic Osmanli imperiyasinin tabeliyinde olan Trabzon seherinde anadan olmusdur O Italiyada tehsil aldiqdan sonra jurnalist kimi fealiyyet gostermisdir Babasi 1930 cu ilde Parisde vefat etmisdir Armenin atasi olan Leon Meliksanovic Taxtacan 1884 1950 Gurcustanin Batumi seherinde anadan olmus ve Leypsiq Universitetinde aqronom ixtisasi uzre tehsil almisdir Universiteti 1906 ci ilde bitirdikden sonra Fransa Isvecre ve Boyuk Britaniyada fermalarda islemis ve qoyunculuq sahesinde tedqiqatlar heyata kecirmisdir Alman fransiz ingilis rus gurcu ve Azerbaycan dilleri uzre ixtisaslasmisdir O 1908 ci ilde Susaya geri qayitmisdir 1909 cu ilde Gerseliya Sergeyevna Qazarbekyan 1887 1974 ile tanis olmus ve ele hemin xanim ile de aile heyati qurmusdur Heyati Leon ve Gerseliya Taxtacan cutluyunun bu evlilikden Armen 1910 2009 Nelli 1914 1994 ve Nora 1918 1965 adli uc ovladi dunyaya gelmisdir 1918 ci ilde bas vermis olan talanlara gore aile Ermenistanin simalina qacmaga mecbur olmusdur Armen usaqliq illerinde atasi ile beraber seyahet ederken tebiet tarixine maraq gostermeye baslamisdir Armen ilk tehsiline Tbiliside baslamisdir Burada o evveller Tbilisi Dovlet Universitetinde kend teserrufatindan ders demis ve gurcu rus ve latin dillerinde botanika adlari lugeti tertib etmis muellimlerinden biri olan Aleksandr Konstantinovic Makayevin Makasvili 1896 1962 tesirine meruz qalmisdir Makayev Armeni ozu ile botanika ekskursiyalarina aparmis ve ona bitkileri mueyyen etmeyi oyretmisdir 1920 1928 ci ilde orta mektebi bitirerek Leninqrada getmisdir Leninqrad Universitetinin biologiya fakultesinde ise Vladimir Leontyevic Komarovun 1869 1945 bitki morfologiyasi uzre dediyi muhazirelerde istirak etmisdir 1929 cu ilde ise Irevan Dovlet Universitetinde biologiya uzre tehsil almaga baslamisdir O Irevan seherinde yerlesen Ermenistan Tebiet Tarixi Muzeyinde daha sonra ise SSRI Elmler Akademiyasinin Biologiya Institutunun Ermenistan bolmesinin Herbariumunda bitkiler uzre bolme elmi isci vezifesinde islemis 1936 ci ilde ise Irevan Universitetinde magistr dissertasiyasini basa catdirdiqdan sonra pedaqoji fealiyyete baslamisdir O Cicekli Bitkiler adli sah eserini basa catdirdiqdan sonra 2009 cu il noyabr ayinin 13 de Sankt Peterburqda vefat etmisdir EserleriO esasen cicekli bitkilerin menseyi ve paleobotanika sahelerinde aparmis oldugu elmi tedqiqatlari ve bitkilerin yeni tesnifat sistemini isleyib hazirlamisdir Ermenistan florasi cild 1 6 1954 73 ve SSRI deki cicekli bitkilerin fosilleri v 1 1974 adli kitablarin uzerinde islemisdir Taxtacan hemcinin de Floristik Regionlar sistemini isleyib hazirlamisdir Taxtacan Krovello ve Kronkvist 1986 Taxtacan sistemi Taxtacan sistemi cicekli bitkileri bir Tip taksonomik kateqoriya filum Magnoliophyta ve iki sinif Magnoliopsida ikilepeliler ve Liliopsida birlepeliler kimi tesnif edir Bu iki sinifde oz novbesinde asagi siniflere sonra ise yuxari qruplara qruplara ve ailelere bolunur Taxtacan sistemi Kronkvist sistemine oxsayir lakin ondan bir qeder daha murekkebdir Taxtacan tesnifatlandirma sisteminden bu gun meselen Montreal Nebatat Baginda istifade olunur Muhum eserleri1948 Morfologicheskaya evolyuciya pokrytosemennyh Qapali toxumlularin morfoloji tekamulu Rus dilinden Alman diline Werner Hoppner tarafindan Die evolution der angiospermae 1959 Fischer Jena adi altinda tercume edilmisdir 1969 Cicekli bitkiler menseyi ve yayilmasi Oliver ve Boyd Edinburgh Rus dilinden C Jeffrey terefinden tercume edilmisdir 2009 Cicekli bitkiler Springer New York MirasiTaxtacan oz dovrunun en muhum botaniklerinden biri hesab edilmisdir Taxtacanin elmi isleri The Taxa of the Higher Plants above the Rank of Order Taxon 13 5 June 1964 160 164 doi 10 2307 1216134 JSTOR 1216134 On the Higher Taxa of Embryobionta 15 4 April 1966 129 134 doi 10 2307 1217531 JSTOR 1217531 Takhtajan Armen 1973 Chetyre tsarstva organicheskogo mira Four Kingdoms of the Organic World Priroda Nature Akad Nauk 2 22 32 Outline of the classification of flowering plants Magnoliophya Botanical Review 46 3 1980 225 359 doi 10 1007 BF02861558 Sistema Magnoliofitov Systema Magnoliophytorum rus Leningrad Nauka 1987 Takhtajan Armen Evolutionary trends in flowering plants New York Columbia Univ Press 1991 ISBN 9780231073288 Grani evolyucii Stati po teorii evolyucii 1943 2006 Grani evoli u t s ii statʹi po teorii evoli u t s ii 1943 2006 The boundaries of evolution Articles on the theory of evolution 1943 2006 St Petersburg Nauka 2007 ISBN 978 5 02 026273 7 Diversity and Classification of Flowering Plants Columbia University Press 1997 ISBN 978 0 231 10098 4 redaktor Floristic regions of the world ingilis Crovello Theodore J terefinden tercume olunub University of California Press 1986 ISBN 0 520 04027 9 OCLC 12135442 Internet Archive vasitesile Xarici kecidlerVikianbarda Armen Leonovic Taxtacan ile elaqeli mediafayllar var Photo report on the site of the Komarov Botanical Institute Ivan Gabrielyan Johanna Kovar Eder Obituary Nov 16 2010IstinadlarErmeni Sovet Ensiklopediyasi erm red Վ Համբարձումյան Կ Խուդավերդյան Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն 1974 Ermeni Qisa Ensiklopediyasi erm Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն 1990 C 3 Armen Leonovic Takhtadjan Gran Enciclopedia Catalana kat Grup Enciclopedia 1968 Tahtadzhyan Armen Leonovich Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 IPNI 8 avqust 2020 tarixinde Istifade tarixi 12 avqust 2020 Velgorskaya 2007 Morin 2009 Takhtajan 2009 Reviewed by Herbert F Copeland 1961 2 fevral 2019 tarixinde Istifade tarixi 12 avqust 2020 Review by Lincoln Constance PDF 2 fevral 2019 tarixinde PDF Istifade tarixi 12 avqust 2020 Takhtajan 1966 Stevens 1993