Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zimbabve (ing. Zimbabwe) və ya rəsmi adı ilə Zimbabve Respublikası (ing. Republic of Zimbabwe; şona. Nyika yeZimbabwe; şi.nde. Ilizwe leZimbabwe; nıya. Dziko la Zimbabwe; nam. Inyika yeZimbabwe; tso. Tiko ra Zimbabwe; soto. Naha ya Zimbabwe; ven. Shango ḽa Zimbabwe; xosa. Ilizwe lase-Zimbabwe) — Cənubi Afrikada dövlət. Zimbabve dənizə çıxışı olmayan ölkələrdən biridir və ərazisi Zambezi və Limpopo çaylarının arasında yerləşir. Şimal-qərbdən Zambiya, qərbdən Bostvana, cənubdan Cənubi Afrika Respublikası, şərqdən isə Mozambik ilə həmsərhəddir. Paytaxtı və ən böyük şəhəri Harare, ümumi sahəsi 390,757 kvadrat kilometr, əhalisinin sayı 14 milyon nəfərdən çoxdur.
| Zimbabve | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Republic of Zimbabwe | |||||
| |||||
| «Birlik, Azadlıq, İş» | |||||
| Himn: «Zimbabve torpağı mübarək olsun»: | |||||
 | |||||
| Tarixi | |||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| Paytaxt | Harare | ||||
| İdarəetmə forması | |||||
| Prezident | Emmerson Mnanqaqva | ||||
| Sahəsi | Dünyada 61-ci | ||||
| • Ümumi | 390580 km² | ||||
| • Su sahəsi (%) | 1 | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 14,5 milyon nəfər (71-ci) | ||||
| • Siyahıyaalma (17.VIII.2012) | 13 061 239 nəf. | ||||
| • Sıxlıq | 37 nəf./km² | ||||
| ÜDM (AQP) | |||||
| • Ümumi | 27,1 milyard dollar (132-ci) | ||||
| • Adambaşına | 2 000 dollar () | ||||
| Valyuta | ABŞ dolları, funt sterlinq, Avstraliya dolları, avro, Cənubi Afrika randı, Yapon yeni, Çin yuanı, Hindistan rupisi | ||||
| İnternet domeni | .zw | ||||
| ZW | |||||
| BOK kodu | ZIM | ||||
| Telefon kodu | +263 | ||||
| Saat qurşaqları | | ||||
| Nəqliyyatın yönü | sol[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Coğrafiyası
Zimbabve Afrikanın cənubunda yerləşən bir ölkədir. Zimbabve Mozambik, Zambiya, Botsvana və CAR-la həmsərhəddir.Zimbabve ərazisinin çox hissəsini Matabele və Maşona yaylaları tutur.Şərqdə yerləşən Inyanqani zirvə (2592 m) yüksəlir .Şimalda Zambiya ilə sərhəd boyu Zambezi çayı axır. Orta axarında böyük Kariba su anbarı qurulmuşdu IV əsrdə Banbu qəbilələri ərazini ələ keçirirlər. XV əsrdə bugünkü Fort Viktoriya şəhəri (hazırda Masvinqo şəhəri) yaxınlığında Zimbabve və ya Böyük Zimbabve olaraq tanınan yerdə bir din və ticarət mərkəzi quruldu. XV əsrdə Mutota və Matope idarəçiləri şərqdə Hind okeanına və qərbdə Kalaxari səhrasına qədər uzanan bir krallıq qurdular. Sonradan bu krallığa Portuqaliya Monomotapa krallığı adını verdi.
1505-ci ildə Portuqaliya bölgəni ələ keçirir və ticarət yollarını nəzarətdə saxlayır. Portuqaliyanın Zambezinin yuxarılarına doğru hərəkəti Monomotapa Krallığını zəiflətdir. Ölkə 1830-cu illərda cənubdan gələn qövmlər tərəfindən zəbt edildi. Bunlardan ən əhəmiyyətlisi əsas etibarilə günümüzdəki Zimbabvenin cənub qisimində yerləşmiş olan Nidebele qəbiləsi idi.
1888-ci ildə İngilis Cecil Rods mədən işlətmə imtiyazı əldə etdi. Bunun qurduğu İngilis "Cənubi Afrika" şirkəti 1889-cu ildən 1923-cü ilə qədər ölkədə siyasi və iqtisadi idarəni əlində saxladı. Rods 1923-cü ildə Cənubi Rodeziyada (bugünkü Zimbabve) siyasi iqtidarı ağdərili azlığa verən konstitusiya qəbul edərək muxtar bir müstəmləkə kimi İngiltərənin nəzarətinə keçirdi. 1953-cü ildə Cənubi və Şimali Rodeziya (indiki Zambiya) və Niyasaland (indiki Malavi) Rodeziya və Niyasaland Federasiyasını quraraq birləşdilər. Federasiya 1963-cü ildə dağıldı. 1964-cü ildə Şimal Rodeziya və Niyasaland ağdərililərin idarəsində müstəqilliklərini qazandılar.
Tarixi
IV əsrdə Banbu qəbilələri ərazini ələ keçirirlər. XV əsrdə bugünkü Fort Viktoriya şəhəri (hazırda Masvinqo şəhəri) yaxınlığında Zimbabve və ya Böyük Zimbabve olaraq tanınan yerdə bir din və ticarət mərkəzi quruldu. XV əsrdə Mutota və Matope idarəçiləri şərqdə Hind okeanına və qərbdə Kalaxari səhrasına qədər uzanan bir krallıq qurdular. Sonradan bu krallığa Portuqaliya Monomotapa krallığı adını verdi.
1505-ci ildə Portuqaliya bölgəni ələ keçirir və ticarət yollarını nəzarətdə saxlayır. Portuqaliyanın Zambezinin yuxarılarına doğru hərəkəti Monomotapa Krallığını zəiflətdir. Ölkə 1830-cu illərda cənubdan gələn qövmlər tərəfindən zəbt edildi. Bunlardan ən əhəmiyyətlisi əsas etibarilə günümüzdəki Zimbabvenin cənub qisimində yerləşmiş olan Nidebele qəbiləsi idi.
1888-ci ildə İngilis Cecil Rods mədən işlətmə imtiyazı əldə etdi. Bunun qurduğu İngilis "Cənubi Afrika" şirkəti 1889-cu ildən 1923-cü ilə qədər ölkədə siyasi və iqtisadi idarəni əlində saxladı. Rods 1923-cü ildə Cənubi Rodeziyada (bugünkü Zimbabve) siyasi iqtidarı ağdərili azlığa verən konstitusiya qəbul edərək muxtar bir müstəmləkə kimi İngiltərənin nəzarətinə keçirdi. 1953-cü ildə Cənubi və Şimali Rodeziya (indiki Zambiya) və Niyasaland (indiki Malavi) Rodeziya və Niyasaland Federasiyasını quraraq birləşdilər. Federasiya 1963-cü ildə dağıldı. 1964-cü ildə Şimal Rodeziya və Niyasaland ağdərililərin idarəsində müstəqilliklərini qazandılar.
1953-cü ildə Zimbabve və Nyaslənd Federasiyasında birləşir. Ancaq 10 il sonra federasiya dağılır. 11 noyabr 1965-ci ildə Baş nazir İan D. Smit təktərəfli olaraq Rodeziyanın müstəqilliyini elan etdi. Birləşmiş Krallıq buna qarşı çıxdı və BMT vasitəsiylə iqtisadi sanksiyalar tətbiq edildi. Məsələn, Rodeziyaya gəmiylə neft ixracına embarqo qoyuldu. Bununla birlikdə bir miqdar neft və benzin Cənubi Afrikadan və Mozambikdən ölkəyə idxal edilirdi. May 1968-ci ildə BMT Təhlükəsizlik Şurası ticarət embarqosu qoydurdu. Britaniyanın təzyiqlərinə baxmayaraq, Mart 1970-ci ildə ölkə respublika elan edildi. 1972-ci ilin dekabrında afrikalılar ağ rəhbərliyə qarşı partizan döyüşü başlatdılar. 1978-ci ilin ortasına qədər altı mindən artıq əsgər və vətəndaş müharibədə öldürüldü. Rodeziya qruplaşmaları partizanları məğlub etdi. 1978-ci ildə iqtidar zəncilərin keçənə qədər idarə Simit və üç tanınmış zənci liderin əlində olmaqla razılaşma imzalandı.
21 aprel 1979-cu ildə ölkənin hər kəsə səs vermə haqqının verildiyi ilk ümumi seçkidə zəncilərin qələbə qazandığı parlament fəaliyyətə başladı. Birləşmiş Krallığın Tetçer hökuməti 1979-cu ildə Zimbabve ilə münasibətlərini normal hala gətirmək üçün səy göstərməyə başladı. Zimbabve nəhayət 18 aprel 1980-ci ildə tam müstəqilliyinə qovuşdu. Seçkilər nəticəsində 70-ci illərdə azadlıq müharibəsində ad çıxarmış Robert Muqabe hakimiyyətə gəlir. İndiki vaxtda da dövlət başçısı olan Muqabe, 1993-cü ildə müxtəlif qarışıqlıqlara baxmayaraq rəhbərlikdə qalmağı bacardı.
390 min 759 km² ərazisi olan Zimbabve 8 əyalətdən ibarətdir. Tipik kənd ölkəsi olan Zimbabvedə 12 milyonluq əhalinin (2007-ci il məlumatına əsasən) 80 faizi kəndlərdə yaşayır. Əhalinin 96 faizini yerli afrikalılar, 3 faizini ağlar, 1 faizini isə asiyalılar təşkil edir. Rəsmi dövlət dili ingilis dili olsa da, əhalinin böyük qismi yerli dillərdə danışır. Əhalinin 45 faizi yazıb-oxumağı bacarır. İkipalatalı parlamentin yuxarı palatasında (Senat) 40, aşağı palata-Nümayəndələr Məclisinin isə 100 üzvü var. Senatın 10, Nümayəndələr Məclisinin isə 20 üzvü prezident tərəfindən təyin olunur. Robert Muqabe Zimbabveni tipik diktatura ölkəsinə çevirib. Zimbabve Afrikada işsizliyin və kasıblığın ən yüksək həddə olduğu ölkələrdən biridir. Bu ölkədə hər 100 adamdan 85-i işsizdir, inflyasiyanın səviyyəsi isə dünyada ən yüksək həddədir. Eyni zamanda Zimbabve dolları dünyanın ən ölü valyutası hesab olunur. Ölkədə bir çörək bir milyard Zimbabve dollarına satılır. Beynəlxalq təşkilatlar dəfələrlə bu Afrika ölkəsindəki vəziyyəti kəskin şəkildə tənqid ediblər. Artıq 30 ildən çoxdur ölkəni idarə edən Robert Muqabe təzyiqlərə baxmayaraq hakimiyyətdən imtina etmək istəmir. Dünyanın ən yaşlı prezidenti olan Muqabenin 2018-ci il prezident seçkilərində də namizədliyinin irəli sürüləcəyi açıqlanıb. Zimbabve bir qayda olaraq dünyada iqtisadi, siyasi azadlıqlarla bağlı hesabatlarda sonuncu yerləri tutur.
Zimbabve şəhərlərinin siyahısı
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Zimbabwe". The Beaver County Times. 13 September 1981. 11 February 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 2 November 2011.
- . Central Intelligence Agency. 2020-04-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-09-03.
- 6 // Constitution of Zimbabwe.
- . 2011-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-01.
- . lent.az. 2016-12-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 dekabr 2016.
- . 2012-01-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-12-19.
 | Zimbabve ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
Coğrafiya Ensiklopediyası.2-ci kitab
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Zimbabve ing Zimbabwe ve ya resmi adi ile Zimbabve Respublikasi ing Republic of Zimbabwe sona Nyika yeZimbabwe si nde Ilizwe leZimbabwe niya Dziko la Zimbabwe nam Inyika yeZimbabwe tso Tiko ra Zimbabwe soto Naha ya Zimbabwe ven Shango ḽa Zimbabwe xosa Ilizwe lase Zimbabwe Cenubi Afrikada dovlet Zimbabve denize cixisi olmayan olkelerden biridir ve erazisi Zambezi ve Limpopo caylarinin arasinda yerlesir Simal qerbden Zambiya qerbden Bostvana cenubdan Cenubi Afrika Respublikasi serqden ise Mozambik ile hemserheddir Paytaxti ve en boyuk seheri Harare umumi sahesi 390 757 kvadrat kilometr ehalisinin sayi 14 milyon neferden coxdur ZimbabveRepublic of ZimbabweBayraq Gerb d Birlik Azadliq Is Himn Zimbabve torpagi mubarek olsun TarixiResmi dilleri ingilis dili Sona dili Simali Ndebele dili Niyanca Tsonqa dili Soto dili Tsvana dili Venda dili Xosa dili Nambya diliPaytaxt HarareIdareetme formasiPrezident Emmerson MnanqaqvaSahesi Dunyada 61 ci Umumi 390580 km Su sahesi 1Ehalisi Ehali 14 5 milyon nefer 71 ci Siyahiyaalma 17 VIII 2012 13 061 239 nef Sixliq 37 nef km UDM AQP Umumi 27 1 milyard dollar 132 ci Adambasina 2 000 dollar Valyuta ABS dollari funt sterlinq Avstraliya dollari avro Cenubi Afrika randi Yapon yeni Cin yuani Hindistan rupisiInternet domeni zwZWBOK kodu ZIMTelefon kodu 263Saat qursaqlari UTC 02 00Neqliyyatin yonu sol d Vikianbarda elaqeli mediafayllarZimbabveCografiyasiZimbabve Afrikanin cenubunda yerlesen bir olkedir Zimbabve Mozambik Zambiya Botsvana ve CAR la hemserheddir Zimbabve erazisinin cox hissesini Matabele ve Masona yaylalari tutur Serqde yerlesen Inyanqani zirve 2592 m yukselir Simalda Zambiya ile serhed boyu Zambezi cayi axir Orta axarinda boyuk Kariba su anbari qurulmusdu IV esrde Banbu qebileleri erazini ele kecirirler XV esrde bugunku Fort Viktoriya seheri hazirda Masvinqo seheri yaxinliginda Zimbabve ve ya Boyuk Zimbabve olaraq taninan yerde bir din ve ticaret merkezi quruldu XV esrde Mutota ve Matope idarecileri serqde Hind okeanina ve qerbde Kalaxari sehrasina qeder uzanan bir kralliq qurdular Sonradan bu kralliga Portuqaliya Monomotapa kralligi adini verdi 1505 ci ilde Portuqaliya bolgeni ele kecirir ve ticaret yollarini nezaretde saxlayir Portuqaliyanin Zambezinin yuxarilarina dogru hereketi Monomotapa Kralligini zeifletdir Olke 1830 cu illerda cenubdan gelen qovmler terefinden zebt edildi Bunlardan en ehemiyyetlisi esas etibarile gunumuzdeki Zimbabvenin cenub qisiminde yerlesmis olan Nidebele qebilesi idi 1888 ci ilde Ingilis Cecil Rods meden isletme imtiyazi elde etdi Bunun qurdugu Ingilis Cenubi Afrika sirketi 1889 cu ilden 1923 cu ile qeder olkede siyasi ve iqtisadi idareni elinde saxladi Rods 1923 cu ilde Cenubi Rodeziyada bugunku Zimbabve siyasi iqtidari agderili azliga veren konstitusiya qebul ederek muxtar bir mustemleke kimi Ingilterenin nezaretine kecirdi 1953 cu ilde Cenubi ve Simali Rodeziya indiki Zambiya ve Niyasaland indiki Malavi Rodeziya ve Niyasaland Federasiyasini quraraq birlesdiler Federasiya 1963 cu ilde dagildi 1964 cu ilde Simal Rodeziya ve Niyasaland agderililerin idaresinde musteqilliklerini qazandilar TarixiIV esrde Banbu qebileleri erazini ele kecirirler XV esrde bugunku Fort Viktoriya seheri hazirda Masvinqo seheri yaxinliginda Zimbabve ve ya Boyuk Zimbabve olaraq taninan yerde bir din ve ticaret merkezi quruldu XV esrde Mutota ve Matope idarecileri serqde Hind okeanina ve qerbde Kalaxari sehrasina qeder uzanan bir kralliq qurdular Sonradan bu kralliga Portuqaliya Monomotapa kralligi adini verdi 1505 ci ilde Portuqaliya bolgeni ele kecirir ve ticaret yollarini nezaretde saxlayir Portuqaliyanin Zambezinin yuxarilarina dogru hereketi Monomotapa Kralligini zeifletdir Olke 1830 cu illerda cenubdan gelen qovmler terefinden zebt edildi Bunlardan en ehemiyyetlisi esas etibarile gunumuzdeki Zimbabvenin cenub qisiminde yerlesmis olan Nidebele qebilesi idi 1888 ci ilde Ingilis Cecil Rods meden isletme imtiyazi elde etdi Bunun qurdugu Ingilis Cenubi Afrika sirketi 1889 cu ilden 1923 cu ile qeder olkede siyasi ve iqtisadi idareni elinde saxladi Rods 1923 cu ilde Cenubi Rodeziyada bugunku Zimbabve siyasi iqtidari agderili azliga veren konstitusiya qebul ederek muxtar bir mustemleke kimi Ingilterenin nezaretine kecirdi 1953 cu ilde Cenubi ve Simali Rodeziya indiki Zambiya ve Niyasaland indiki Malavi Rodeziya ve Niyasaland Federasiyasini quraraq birlesdiler Federasiya 1963 cu ilde dagildi 1964 cu ilde Simal Rodeziya ve Niyasaland agderililerin idaresinde musteqilliklerini qazandilar 1953 cu ilde Zimbabve ve Nyaslend Federasiyasinda birlesir Ancaq 10 il sonra federasiya dagilir 11 noyabr 1965 ci ilde Bas nazir Ian D Smit tekterefli olaraq Rodeziyanin musteqilliyini elan etdi Birlesmis Kralliq buna qarsi cixdi ve BMT vasitesiyle iqtisadi sanksiyalar tetbiq edildi Meselen Rodeziyaya gemiyle neft ixracina embarqo qoyuldu Bununla birlikde bir miqdar neft ve benzin Cenubi Afrikadan ve Mozambikden olkeye idxal edilirdi May 1968 ci ilde BMT Tehlukesizlik Surasi ticaret embarqosu qoydurdu Britaniyanin tezyiqlerine baxmayaraq Mart 1970 ci ilde olke respublika elan edildi 1972 ci ilin dekabrinda afrikalilar ag rehberliye qarsi partizan doyusu baslatdilar 1978 ci ilin ortasina qeder alti minden artiq esger ve vetendas muharibede olduruldu Rodeziya qruplasmalari partizanlari meglub etdi 1978 ci ilde iqtidar zencilerin kecene qeder idare Simit ve uc taninmis zenci liderin elinde olmaqla razilasma imzalandi 21 aprel 1979 cu ilde olkenin her kese ses verme haqqinin verildiyi ilk umumi seckide zencilerin qelebe qazandigi parlament fealiyyete basladi Birlesmis Kralligin Tetcer hokumeti 1979 cu ilde Zimbabve ile munasibetlerini normal hala getirmek ucun sey gostermeye basladi Zimbabve nehayet 18 aprel 1980 ci ilde tam musteqilliyine qovusdu Seckiler neticesinde 70 ci illerde azadliq muharibesinde ad cixarmis Robert Muqabe hakimiyyete gelir Indiki vaxtda da dovlet bascisi olan Muqabe 1993 cu ilde muxtelif qarisiqliqlara baxmayaraq rehberlikde qalmagi bacardi 390 min 759 km erazisi olan Zimbabve 8 eyaletden ibaretdir Tipik kend olkesi olan Zimbabvede 12 milyonluq ehalinin 2007 ci il melumatina esasen 80 faizi kendlerde yasayir Ehalinin 96 faizini yerli afrikalilar 3 faizini aglar 1 faizini ise asiyalilar teskil edir Resmi dovlet dili ingilis dili olsa da ehalinin boyuk qismi yerli dillerde danisir Ehalinin 45 faizi yazib oxumagi bacarir Ikipalatali parlamentin yuxari palatasinda Senat 40 asagi palata Numayendeler Meclisinin ise 100 uzvu var Senatin 10 Numayendeler Meclisinin ise 20 uzvu prezident terefinden teyin olunur Robert Muqabe Zimbabveni tipik diktatura olkesine cevirib Zimbabve Afrikada issizliyin ve kasibligin en yuksek hedde oldugu olkelerden biridir Bu olkede her 100 adamdan 85 i issizdir inflyasiyanin seviyyesi ise dunyada en yuksek heddedir Eyni zamanda Zimbabve dollari dunyanin en olu valyutasi hesab olunur Olkede bir corek bir milyard Zimbabve dollarina satilir Beynelxalq teskilatlar defelerle bu Afrika olkesindeki veziyyeti keskin sekilde tenqid edibler Artiq 30 ilden coxdur olkeni idare eden Robert Muqabe tezyiqlere baxmayaraq hakimiyyetden imtina etmek istemir Dunyanin en yasli prezidenti olan Muqabenin 2018 ci il prezident seckilerinde de namizedliyinin ireli suruleceyi aciqlanib Zimbabve bir qayda olaraq dunyada iqtisadi siyasi azadliqlarla bagli hesabatlarda sonuncu yerleri tutur Zimbabve seherlerinin siyahisiHarare Bulavayo Citunqviza Mutare Gveru Epvort Kadoma Masvinqo Cinhoyi Marondera Norton Cequtu Bindura Zvishavane Hvanqe Redklif Ruva Rusape Ciredzi Beitbric Kariba Karoy Gokve Chipinge Shurugwi Gwanda Mashava Chivhu Shamva Mazowe Glendale Penhalonga Mhangura Chakari Mount Darwin LupaneHemcinin baxZimbabve Qirmizi Xac CemiyyetiIstinadlar Zimbabwe The Beaver County Times 13 September 1981 11 February 2020 tarixinde Istifade tarixi 2 November 2011 Central Intelligence Agency 2020 04 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 09 03 6 Constitution of Zimbabwe 2011 03 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 01 lent az 2016 12 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 17 dekabr 2016 2012 01 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 12 19 Zimbabve ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Cografiya Ensiklopediyasi 2 ci kitab