Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Abdullah Bəttal (ərəb. عبدالله البطال; VIII əsr – 740, Afyonkarahisar) — Əməvilər xilafətinin Bizans imperiyasına qarşı başlatdığı bir neçə yürüşdə iştirak edən müsəlman sərkərdə. Bəttalın həyatı ilə bağlı tarixi faktlar azdır, kakin onun ölümündən sonra ətrafında psevdo-tarixi və əfsanəvi ənənə geniş şəkildə böyümüşdür və Seyyid Bəttal Qazi kimi həm ərəb, həm də sonrakı dövrlərdə yaranmış türk epik ədəbiyyatında məşhur bir şəxsiyyətə çevrilmişdir.
| Abdullah Bəttal | |
|---|---|
| ərəb. عبدالله البطَّال | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Digər adı | Seyyid Bəttal Qazi |
| Doğum tarixi | VIII əsr |
| Vəfat tarixi | 740 |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | döyüşdə ölüm |
| Vətəndaşlığı |  Əməvilər xilafəti |
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Mənsubiyyəti | Əməvilər xilafəti |
| Xidmət illəri | 717–740 |
| Rütbəsi | sərkərdə |
| Döyüşlər | |
Həyatı
Abdullah Bəttalın mənşəyi və ya erkən həyatı barədə heç bir şey məlum deyil. Çox sonrakı illərə aid olan məlumatlar onun əslən Antakya və ya Şam şəhərindən olduğunu, həmçinin Əməvilər ailəsinin mövlası olduğunu iddia edir. Əlavə olaraq, ona Əbü Məhəmməd, Əbü Yəhya və ya Əbü Hüseyn kimi adətən tanındığı müxtəlif günyələr verilir. Qəbilə mənsubiyyəti əvəzinə Əntəqi, yəni antioxiyalı nisbəsinin istifadəsi onun ərəb mənşəli olmaya biləcəyini göstərir. Buna görə də Abdullah adı onun islamı daha sonralarda qəbul etməsi ehtimalını daha gücləndirir. Çünki bu ad ərəb dilindən tərcümədə "Allahın qulu" mənasını verir və erkən islam dövründə tez-tez dini yeni qəbul edənlərə verilirdi. Xalid Yəhya Blekinşip irəli sürür ki, o, Bizans salnaməçisi 727-ci ildə gerçəkləşmiş qeyd etdiyi "Əmr" adlı şəxs ola bilər. Bu səbəbdən də "Əmr"in onun gerçək, ya da ata adının olması və "Abdullah"ın ona verilən fəxri ad olması güman edilir.
XX əsrə aid ərəb mənbələrinə görə, Bəttal Məsləmə ibn Əbdülmalikin 717–718-ci illərdə baş tutan uğursuz Konstantinopolun zamanı onun yanında yer alır, lakin mühasirəni əhatə edən ərəb mənbələri yarı-əfsanəvi olduğu üçün bu mənbələrin həqiqəti əks etdirib etməməsini bilmək mümkün deyil. Bəttalın adı Yəqubi və Təbəri kimi etibarlı tarixi mənbələrdə ilk dəfə 727-ci ildə ərəblərin Bizans Anadolusuna qarşı həyata keçirdiyi illik basqınlardan birində qeyd olunur. Bu yürüşə (hak. 723–743) oğlu öndərlik edirdi. Bəttal öz avanqardı ilə Qanqra şəhərinə (indiki Çanqırı) qədər irəliləyir. Əsas ordu (indiki İznik) mühasirəsindən müvəffəqiyyətsiz şəkildə qayıtmazdan əvvəl Bəttal oranı ələ keçirir və talan edir. Blekinşip fərz edir ki, Bəttalın Qanqranı ələ keçirməsi Kaseriya Masaranın (indiki Kayseri) 726-cı ildə Məsləmə tərəfindən ələ keçirilməsi ilə birlikdə, dövrün Əməvi ordusunun Bizansa qarşı əldə etdiyi ən böyük uğurlardan biri idi.
Bəttal 731-ci ildə tarixdə az bilinən başqa bir basqına öndərlik edir. Çox güman ki, basqın uğursuz nəticələnir və yalnız başqa bir ərəb sərkərdəsi olan Əbdül-Vəhhab ibn Buxtun döyüşdə həlak olması ilə xatırlanır. Bəttal növbəti il – 732-ci ildə Müaviyə ibn Hişamla ilə birlikdə basqın təşkil edir, Frigiyada yerləşən Akroinon şəhərinə (indiki Afyonqarahisar) qədər irəliləyir. Konstantin adlı bir sərkərdə öndərliyi altında olan Bizans ordusu müsəlmanların qarşısını almağa cəhd edir, lakin Bəttal Konstantini məğlub edərək onu əsir götürür. Bəttalın adının son dəfə qeyd olunduğu hadisə onun 740-cı ildə baş tutan yürüşdür. Bu yürüşdə Əməvilər xilafəti on minlərlə qoşunla Bizansa soxulur. Bəttal Malatya valisinin müavini Məlik ibn Şüeyblə birlikdə 20 min nəfərlik süvari qüvvəyə, isə arxadakı əsas qüvvəyə komandanlıq edir. Bəttal və Məlikin ordusu Akroinon şəhərinə qədər irəliləyir, fəqət Bizans imperatoru (hak. 717–741) öndərliyi altındakı Bizans ordusu onların . Bu döyüşdə hər iki ərəb sərkərdəsi, eləcə də ərəb ordusunun üçdə ikisi həlak olur.
Əfsanə
Marius Kanard düşünür ki, hərbi karyerasının xüsusilə fərqlənməməsinə baxmayaraq, Abdullah Bəttal tez bir zamanda məşhur nağılların mövzusuna çevrilir və onun şöhrəti böyüyür. Beləliklə, o, X əsrdə ərəb-bizans müharibələrinin ən tanınmış simalarından birinə çevrilir. Məsudi öz "Qızıl çəmənliklər və cəvahir mədənləri" əsərində onu Bizans kilsələrində nümayiş etdirilən "şöhrətli müsəlmanlar"dan biri hesab edir. Onun Konstantinopolun mühasirəsində iddia edilən iştirakı X–XII əsrlərdə İran tarixşünası Balami və Əndəlüs mistiki İbn Ərəbi tərəfindən əhatə edilmişdi. Bir sıra uydurma lətifə (1106–1175) dövründən etibarən Bəttalın qəbul edilmiş tarixi korpusunun bir hissəsi olur: Bizanslılar uşaqları qorxutmaq üçün onun adından istifadə etməsi; onun Amori şəhərinə carçı kimi daxil olub Bizansın planlarını öyrənməsi; onun qadın monastırında qalması və oranın rahibəsinin onu bizanslı əsgərlərdən qoruması, daha sonra onun rahibə ilə evlənməsi; onun döyüşdə öldürülməsi və imperator Levin onun dəfnində iştirakı. Digər tərəfdən, İbn Asakirin həməsri Səməvəl ibn Yəhya Məğribi ilə başlayaraq bir sıra müsəlman salnaməçi Bəttalın həyatına əlavə edilmiş uydurma məlumatları sərt şəkildə tənqid edirdi. Xüsusən də bunu "sadəcə sadəlövh insanlar üçün uyğun olan zəif və qarışıq bir material" olaraq qəbul edirdi.
Bəttalın uydurma həyatı iki romantikanın mövzusu olmuşdur. Onlar: ərəb dilindəki "Datülhimmə və Bəttalın nağılı" və Türkiyə epik ənənəsində yer alan Seyid Bəttal Qazidir. Hər ikisinin də XII əsrdə ərsəyə gətirilməsi və ümumi ərəb ənənəsindən ilhamlanmasına baxmayaraq, iki arasında diqqətəlayiq fərqlər mövcuddur. Türkiyə ənənəsindəki nağıl türk və fars mədəniyyətlərindən, xalq ənənəsindən fövqəltəbii elementlər, "Şahnamə" və "Əbü Müslim romantikası"ndan motivlər götürmüşdür. Hər iki romantikada Bəttalın həyat dövrü IX əsrin ortalarını əhatə edir və onu Malatya ilə onun əmiri Ömər ibn Abdullah arasındakı epik dövranla əlaqələndirir, hansı ki, onun Malatya şəhəri və bölgəsi ilə yaxından əlaqəli olması ilə nəticələnir. "Datülhimmə" romantikasında isə onun Əməvilər xilafətinin Bizans ilə olan müharibələrindəki rolu Banu Kilab qəbiləsindən olan Sasa tərəfindən mənimsənir. Bu nağıllarda Bəttal Odisseyin müsəlman analoqu kimi təqdim edilir.
Anadolu türkləri Danişməndlilər Malatyanı 1102-ci ildə fəth etdikdən sonra Bəttalı mənimsəyir və o, öncül türk milli qəhrəmanlarından birinə çevrilir, erkən islam dövrünün cəbhə ruhunun və türklərin Anadolunu fəthninin simvolu olur. Onun həyatını əhatə edən "Bəttalnamə" üzərində Səlcuq və Osmanlı imperiyaları dövrü boyunca yenidən işlənmiş, o, xalq nağıllarının əsas bir hissəsinə çevrilmişdir. Beləliklə, XIV əsr coğrafiyaşünası Əbülfida qeyd edir ki, səlcuq türkləri ilə Nikeya imperiyası arasındakı sərhədi təşkil edən Dalaman çayı "Bəttal çayı" kimi tanınırdı. Xüsusilə də ələvilər və bektaşilər olmaqla, onu seyid kimi qiymətləndirən bir kult yaranmışdır. Onun məqbərəsinin yerləşdiyi iddia edilən Seyidqazi qəsəbəsi XX əsrin əvvəllərinə qədər Mərkəzi Asiyadan belə ziyarətçi cəlb edən bir ziyarətgah olmuşdur.
Qeydlər
- Məsələn, Əmr ibn Abdullah və ya Abdullah ibn Əmr.
Mənbə
İstinadlar
- Kanar, 1960. səh. 1002–1003
- Əsəmina, 2011
- Blekinşip, 1994. səh. 314 (qeyd 20)
- Blekinşip, 1994. səh. 120
- Blekinşip, 1994. səh. 120–121
- Blekinşip, 1994. səh. 162
- Lili, 1999. səh. 5–6
- Blekinşip, 1994. səh. 169–170
- Məsudi. səh. VIII, 74–75
- Məlikov, 1960. səh. 1003–1004
- Dedes, 1996. səh. 9–14
- Kanar, 1961. səh. 158–173
- Dedes, 1996. səh. –16, 23–25
- Vittek, 1934. səh. 1–3, 7–8
- Dedes, 1996. səh. 16–22
Ədəbiyyat
- Əsəmina, Xəlil. al-Baṭṭāl, ʿAbdallāh // Flit, Keyt; Kramer, Qudrun; Matringe, Denis; Navas, Con; Rouson, Everett (redaktorlar ). Encyclopaedia of Islam (ingilis). THREE. Brill Online. 2011. ISSN 1873-9830.
- Blenkinşip, Xalid Yəhya. The End of the Jihâd State: The Reign of Hishām ibn ʻAbd al-Malik and the Collapse of the Umayyads (ingilis). Nyu-York: State University of New York Press. 1994. ISBN .
- Kanar, Marius. al-Baṭṭāl, ʿAbdallāh // Gibb, Hamilton Aleksandr Rosskin; Kramers, İohannes Hendrik; Levi-Provansal, Evarist; Şaxt, Yozef Frans; Luis, Bernard; Pellat, Şarl (redaktorlar ). Encyclopaedia of Islam (ingilis). I (New edition). Brill Online. 1960. 1002–1003.
- Kanar, Marius. "Les principaux personnages du roman de chevalerie arabe Ḏāt al-Himma wa-l-baṭṭāl". Arabica (fransız). 8. 1961: 158–173. ISSN 0570-5398. JSTOR 4055170.
- Dedes, Georgios. The Battalname, an Ottoman Turkish Frontier Epic Wondertale: Introduction, Turkish Transcription, English Translation and Commentary (PDF). Sources of Oriental Languages and Literatures (ingilis). Kembric: Harvard University, Department of Near Eastern languages and Literatures. 1996.
- Məlikov, İ. al-Baṭṭāl, ʿAbdallāh // Gibb; Kramers, İohannes Hendrik; Levi-Provansal, Evarist; Şaxt, Yozef Frans; Luis, Bernard; Pellat, Şarl (redaktorlar ). Encyclopaedia of Islam (ingilis). THREE. Brill Online. 1960. 1003–1004.
- Lili, Ralf-İohannes. Lüdviq, Klaudiya; Pratş, Tomas; Zilk, Bit (redaktorlar ). "Abdallāh al-Baṭṭāl (#15)". Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit (alman) (1. Abteilung (641–867), Band 1: Aaron (# 1) – Georgios (# 2182)). Berlin: De Gruyter. A1. 1999: 5–6. ISBN .
- Vittek, Pol. Das Fürstentum Mentesche. Studien zur Geschichte Westkleinasiens im 13.-15. Jahrhundert (alman). İstanbul: Zaman Kitaphanesi. 1934.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Abdullah Bettal ereb عبدالله البطال VIII esr 740 Afyonkarahisar Emeviler xilafetinin Bizans imperiyasina qarsi baslatdigi bir nece yurusde istirak eden muselman serkerde Bettalin heyati ile bagli tarixi faktlar azdir kakin onun olumunden sonra etrafinda psevdo tarixi ve efsanevi enene genis sekilde boyumusdur ve Seyyid Bettal Qazi kimi hem ereb hem de sonraki dovrlerde yaranmis turk epik edebiyyatinda meshur bir sexsiyyete cevrilmisdir Abdullah Bettalereb عبدالله البط ال Sexsi melumatlarDiger adi Seyyid Bettal QaziDogum tarixi VIII esrVefat tarixi 740Vefat yeri Afyonkarahisar TurkiyeVefat sebebi doyusde olumVetendasligi Emeviler xilafetiHerbi fealiyyetiMensubiyyeti Emeviler xilafetiXidmet illeri 717 740Rutbesi serkerdeDoyusler Ereb bizans muharibeleriHeyatiBizans dovrundeki Anadolunun ve Bizans ereb cebhesinin xeritesi teq 740 ci il Abdullah Bettalin menseyi ve ya erken heyati barede hec bir sey melum deyil Cox sonraki illere aid olan melumatlar onun eslen Antakya ve ya Sam seherinden oldugunu hemcinin Emeviler ailesinin movlasi oldugunu iddia edir Elave olaraq ona Ebu Mehemmed Ebu Yehya ve ya Ebu Huseyn kimi adeten tanindigi muxtelif gunyeler verilir Qebile mensubiyyeti evezine Enteqi yeni antioxiyali nisbesinin istifadesi onun ereb menseli olmaya bileceyini gosterir Buna gore de Abdullah adi onun islami daha sonralarda qebul etmesi ehtimalini daha guclendirir Cunki bu ad ereb dilinden tercumede Allahin qulu menasini verir ve erken islam dovrunde tez tez dini yeni qebul edenlere verilirdi Xalid Yehya Blekinsip ireli surur ki o Bizans salnamecisi 727 ci ilde gerceklesmis qeyd etdiyi Emr adli sexs ola biler Bu sebebden de Emr in onun gercek ya da ata adinin olmasi ve Abdullah in ona verilen fexri ad olmasi guman edilir XX esre aid ereb menbelerine gore Bettal Mesleme ibn Ebdulmalikin 717 718 ci illerde bas tutan ugursuz Konstantinopolun zamani onun yaninda yer alir lakin muhasireni ehate eden ereb menbeleri yari efsanevi oldugu ucun bu menbelerin heqiqeti eks etdirib etmemesini bilmek mumkun deyil Bettalin adi Yequbi ve Teberi kimi etibarli tarixi menbelerde ilk defe 727 ci ilde ereblerin Bizans Anadolusuna qarsi heyata kecirdiyi illik basqinlardan birinde qeyd olunur Bu yuruse hak 723 743 oglu onderlik edirdi Bettal oz avanqardi ile Qanqra seherine indiki Canqiri qeder irelileyir Esas ordu indiki Iznik muhasiresinden muveffeqiyyetsiz sekilde qayitmazdan evvel Bettal orani ele kecirir ve talan edir Blekinsip ferz edir ki Bettalin Qanqrani ele kecirmesi Kaseriya Masaranin indiki Kayseri 726 ci ilde Mesleme terefinden ele kecirilmesi ile birlikde dovrun Emevi ordusunun Bizansa qarsi elde etdiyi en boyuk ugurlardan biri idi Bettal 731 ci ilde tarixde az bilinen basqa bir basqina onderlik edir Cox guman ki basqin ugursuz neticelenir ve yalniz basqa bir ereb serkerdesi olan Ebdul Vehhab ibn Buxtun doyusde helak olmasi ile xatirlanir Bettal novbeti il 732 ci ilde Muaviye ibn Hisamla ile birlikde basqin teskil edir Frigiyada yerlesen Akroinon seherine indiki Afyonqarahisar qeder irelileyir Konstantin adli bir serkerde onderliyi altinda olan Bizans ordusu muselmanlarin qarsisini almaga cehd edir lakin Bettal Konstantini meglub ederek onu esir goturur Bettalin adinin son defe qeyd olundugu hadise onun 740 ci ilde bas tutan yurusdur Bu yurusde Emeviler xilafeti on minlerle qosunla Bizansa soxulur Bettal Malatya valisinin muavini Melik ibn Sueyble birlikde 20 min neferlik suvari quvveye ise arxadaki esas quvveye komandanliq edir Bettal ve Melikin ordusu Akroinon seherine qeder irelileyir feqet Bizans imperatoru hak 717 741 onderliyi altindaki Bizans ordusu onlarin Bu doyusde her iki ereb serkerdesi elece de ereb ordusunun ucde ikisi helak olur EfsaneEsas meqale Bettal QaziAkroinon qalasi Indiki Afyonqarahisar Turkiye Marius Kanard dusunur ki herbi karyerasinin xususile ferqlenmemesine baxmayaraq Abdullah Bettal tez bir zamanda meshur nagillarin movzusuna cevrilir ve onun sohreti boyuyur Belelikle o X esrde ereb bizans muharibelerinin en taninmis simalarindan birine cevrilir Mesudi oz Qizil cemenlikler ve cevahir medenleri eserinde onu Bizans kilselerinde numayis etdirilen sohretli muselmanlar dan biri hesab edir Onun Konstantinopolun muhasiresinde iddia edilen istiraki X XII esrlerde Iran tarixsunasi Balami ve Endelus mistiki Ibn Erebi terefinden ehate edilmisdi Bir sira uydurma letife 1106 1175 dovrunden etibaren Bettalin qebul edilmis tarixi korpusunun bir hissesi olur Bizanslilar usaqlari qorxutmaq ucun onun adindan istifade etmesi onun Amori seherine carci kimi daxil olub Bizansin planlarini oyrenmesi onun qadin monastirinda qalmasi ve oranin rahibesinin onu bizansli esgerlerden qorumasi daha sonra onun rahibe ile evlenmesi onun doyusde oldurulmesi ve imperator Levin onun defninde istiraki Diger terefden Ibn Asakirin hemesri Semevel ibn Yehya Megribi ile baslayaraq bir sira muselman salnameci Bettalin heyatina elave edilmis uydurma melumatlari sert sekilde tenqid edirdi Xususen de bunu sadece sadelovh insanlar ucun uygun olan zeif ve qarisiq bir material olaraq qebul edirdi Bettalin uydurma heyati iki romantikanin movzusu olmusdur Onlar ereb dilindeki Datulhimme ve Bettalin nagili ve Turkiye epik enenesinde yer alan Seyid Bettal Qazidir Her ikisinin de XII esrde erseye getirilmesi ve umumi ereb enenesinden ilhamlanmasina baxmayaraq iki arasinda diqqetelayiq ferqler movcuddur Turkiye enenesindeki nagil turk ve fars medeniyyetlerinden xalq enenesinden fovqeltebii elementler Sahname ve Ebu Muslim romantikasi ndan motivler goturmusdur Her iki romantikada Bettalin heyat dovru IX esrin ortalarini ehate edir ve onu Malatya ile onun emiri Omer ibn Abdullah arasindaki epik dovranla elaqelendirir hansi ki onun Malatya seheri ve bolgesi ile yaxindan elaqeli olmasi ile neticelenir Datulhimme romantikasinda ise onun Emeviler xilafetinin Bizans ile olan muharibelerindeki rolu Banu Kilab qebilesinden olan Sasa terefinden menimsenir Bu nagillarda Bettal Odisseyin muselman analoqu kimi teqdim edilir Anadolu turkleri Danismendliler Malatyani 1102 ci ilde feth etdikden sonra Bettali menimseyir ve o oncul turk milli qehremanlarindan birine cevrilir erken islam dovrunun cebhe ruhunun ve turklerin Anadolunu fethninin simvolu olur Onun heyatini ehate eden Bettalname uzerinde Selcuq ve Osmanli imperiyalari dovru boyunca yeniden islenmis o xalq nagillarinin esas bir hissesine cevrilmisdir Belelikle XIV esr cografiyasunasi Ebulfida qeyd edir ki selcuq turkleri ile Nikeya imperiyasi arasindaki serhedi teskil eden Dalaman cayi Bettal cayi kimi taninirdi Xususile de eleviler ve bektasiler olmaqla onu seyid kimi qiymetlendiren bir kult yaranmisdir Onun meqberesinin yerlesdiyi iddia edilen Seyidqazi qesebesi XX esrin evvellerine qeder Merkezi Asiyadan bele ziyaretci celb eden bir ziyaretgah olmusdur QeydlerMeselen Emr ibn Abdullah ve ya Abdullah ibn Emr MenbeIstinadlar Kanar 1960 seh 1002 1003 Esemina 2011 Blekinsip 1994 seh 314 qeyd 20 Blekinsip 1994 seh 120 Blekinsip 1994 seh 120 121 Blekinsip 1994 seh 162 Lili 1999 seh 5 6 Blekinsip 1994 seh 169 170 Mesudi seh VIII 74 75 Melikov 1960 seh 1003 1004 Dedes 1996 seh 9 14 Kanar 1961 seh 158 173 Dedes 1996 seh 16 23 25 Vittek 1934 seh 1 3 7 8 Dedes 1996 seh 16 22 Edebiyyat Esemina Xelil al Baṭṭal ʿAbdallah Flit Keyt Kramer Qudrun Matringe Denis Navas Con Rouson Everett redaktorlar Encyclopaedia of Islam ingilis THREE Brill Online 2011 ISSN 1873 9830 Blenkinsip Xalid Yehya The End of the Jihad State The Reign of Hisham ibn ʻAbd al Malik and the Collapse of the Umayyads ingilis Nyu York State University of New York Press 1994 ISBN 978 0 7914 1827 7 Kanar Marius al Baṭṭal ʿAbdallah Gibb Hamilton Aleksandr Rosskin Kramers Iohannes Hendrik Levi Provansal Evarist Saxt Yozef Frans Luis Bernard Pellat Sarl redaktorlar Encyclopaedia of Islam ingilis I New edition Brill Online 1960 1002 1003 Kanar Marius Les principaux personnages du roman de chevalerie arabe Ḏat al Himma wa l baṭṭal Arabica fransiz 8 1961 158 173 ISSN 0570 5398 JSTOR 4055170 Dedes Georgios The Battalname an Ottoman Turkish Frontier Epic Wondertale Introduction Turkish Transcription English Translation and Commentary PDF Sources of Oriental Languages and Literatures ingilis Kembric Harvard University Department of Near Eastern languages and Literatures 1996 Melikov I al Baṭṭal ʿAbdallah Gibb Kramers Iohannes Hendrik Levi Provansal Evarist Saxt Yozef Frans Luis Bernard Pellat Sarl redaktorlar Encyclopaedia of Islam ingilis THREE Brill Online 1960 1003 1004 Lili Ralf Iohannes Ludviq Klaudiya Prats Tomas Zilk Bit redaktorlar Abdallah al Baṭṭal 15 Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit alman 1 Abteilung 641 867 Band 1 Aaron 1 Georgios 2182 Berlin De Gruyter A1 1999 5 6 ISBN 978 3 11 015179 4 Vittek Pol Das Furstentum Mentesche Studien zur Geschichte Westkleinasiens im 13 15 Jahrhundert alman Istanbul Zaman Kitaphanesi 1934