Maya Plisetskaya

Maya Mixaylovna Plisetskaya (rus. Ма́йя Миха́йловна Плисе́цкая; 20 noyabr 1925^[…], Moskva – 2 may 2015^[…], Münxen) — 1948–1990-cı illərdə sovet və rus balerinası, baletmeyster, xoreoqraf, SSRİ Böyük Teatrının prima balerinası, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı (1985), SSRİ xalq artisti (1959), laureatı (1964), üç (1967, 1976, 1985) və Vətən qarşısında xidmətlərinə görə ordeninin tam sahibi. Messerer-Plisetski teatr sülaləsinin nümayəndəsi. O, XX əsrin ən böyük balerinalarından biri hesab olunur.

Maya Plisetskaya
rus. Майя Михайловна Плисецкая
Doğum tarixi	20 noyabr 1925(1925-11-20)^[…]
Doğum yeri	Moskva, Moskva quberniyası^[d], RSFSR, SSRİ
Vəfat tarixi	2 may 2015(2015-05-02)^[…](89 yaşında)
Vəfat yeri	Münxen, Yuxarı Bavariya, Bavariya, Almaniya Federativ Respublikası
Vəfat səbəbi	ürək tutması
Vətəndaşlığı	Rusiya  SSRİ  İspaniya  Almaniya Federativ Respublikası  Litva
Həyat yoldaşları	Rodion Şedrin (1958–2015)
Partnyoru	Uorren Bitti^[d]
Anası	Rahila Messerer-Plisetskaya
Fəaliyyəti	balerina, xoreoqraf, aktrisa, baletmeyster, balet pedaqoqu^[d], memuarçı
Fəaliyyət illəri	1943-cü ildən
Mükafatları
shchedrin.de
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

Maya Mixaylovna Plisetskaya 20 noyabr 1925-ci ildə Moskvada sovet təsərrüfat müdiri Mixail Emmanuiloviç Plisetskinin (1899–1938) və səssiz kino aktrisası Rahila Mixaylovna Messerer-Plisetskayanın (1902–1993) ailəsində anadan olub. Maya ailədə üç uşağın ən böyüyü idi.

Maya Plisetskaya 5 yaşında

1932-ci ildən 1936-cı ilə qədər Maya Plisetskaya Şpitsbergendə yaşayıb. Burada atası əvvəlcə "Arktikugol" şirkətinin birinci rəisi, sonra SSRİ-nin baş konsulu vəzifəsində çalışıb. 1937-ci il aprelin 30-dan mayın 1-nə keçən gecə baş verən “Böyük Terror” zamanı atası həbs olunub və 1938-ci il yanvarın 8-də edam edilib. 1964-cü ildə atası reabilitasiya olunub. Anası Rahila Messerer-Plisetskaya həbs olunduqdan sonra Rahilanın bacısı Sulamif Messerer Mayanı himayəsinə götürüb. 1938-ci ildə Sulamif Maya Plisetskayanın övladlığını rəsmiləşdirib. Çünki qəyyumluq orqanları onu xalq düşmənlərinin uşaqları üçün internata göndərmək istəyirdilər. Rahila Messerer-Plisetskayanın daha bir övladı oğlu Aleksandrı isə qardaşı Asap Messerer ailəsinə alıb. Rahila Messerer-Plisetskaya ilkin olaraq təzə doğulmuş üçüncü övladı ilə birlikdə Butırka həbsxanasına salınıb. Məhkəmə hökmündən sonra xalq düşməninin arvadı olaraq Vətən Xainləri Qadınlarının Akmola Düşərgəsinə göndərilib. Məşhur qardaş və bacıların - Asap və Sulamif Messererin çoxsaylı xayiş və ərizələri nəticəsində 1939-cu ilin yayının sonunda Rahila Çimkənddəki sərbəst məskunlaşma qəsəbəsinə köçürülüb. Çimkənddə Messerer dərnəklərin birində rəqs müəllimi işləyir və orada balet kursları təşkil edib. Bacısı Sulamifin sayəsində o, vaxt artıq 15 yaşında olan qızı Maya onun ziyarətinə gələ bilib. Onlara 20 gün birlikdə qalmaq icazəsi verilib. Ümumilikdə Maya iki dəfə anasına baş çəkməyə müvəffəq olub.

Maya 4 yaşında olanda xalası Sulamif onu uşaqlar üçün nəzərdə tutulmuş "Qırmızı papaq" baletinə aparıb. Evə qayıtdıqdan sonra balaca Maya bütün əsas personajların hissələrini rəqs edib. Maya Plisetskaya 7 yaş 8 aylıq olanda Sulamif onu qəbul imtahanı üçün Böyük Teatrının xoreoqrafiya məktəbinə aparıb. Orada Plisetskaya istedadını nümayiş etdirib, lakin qəbul komissiyasının üzvləri hələ 8 yaşına çatmamış uşağı qəbul etməyin mümkün olub-olmamasına qərar verməyiblər. Çünki bu, məktəb qaydalarının pozulması demək idi. Sulamif Messerer qardaşı qızının bir il itirməsini istəmədi və müəllimləri onu qəbul etməyə inandırdı. Mayanın ilk müəllimidə onun xalası olub. Sulamif Messerer 14 yaşında ikən Maya üçün “Ölən qu quşu” rəqsinin xoreoqraflığını edib. Rəqsdə bacısı qızının əllərinin gözəlliyinin və onun plastikliyinin görünməsini istəyirdi və buna görə arxası tamaşaçılara tərəf səhnəyə daxil olmaqla çıxış yolu tapıb.

Karyerası

Maya Plisetskaya "Romeo və Julyetta" baletində, 1961-ci il

1941-ci ilin sentyabrından 1942-ci ilin sentyabrına qədər Maya ailəsi ilə birlikdə Sverdlovskda təxliyə edilib. Şəhərdə müntəzəm balet dərsləri üçün imkan yox idi, lakin "Ölən qu quşu" nömrəli ilk tamaşa (Mikhail Fokinin xoreoqrafiyası, Şulamit Messerer tərəfindən düzəliş) burada baş tutub.

1943-cü ildə Plisetskayanın Yelizaveta Gerdt və Mariya Leontyevanın qrupunda oxuduğu Moskva Xoreoqrafiya Məktəbini bitirdikdən sonra Böyük Teatrın truppasına qəbul edilib. Tezliklə o, solo rollara keçib və özünü prima balerina kimi göstərib.

Maya Plisetskaya İngiltərə (1963), ABŞ (1959, 1962), Fransa (1961, 1964), İtaliya (1964) və başqa ölkələrdə böyük uğurla çıxış edib.

1966-cı ildə 25 mədəniyyət və elm xadimi ilə birlikdə İosif Stalinin reabilitasiyasına qarşı məktubu imzalayıb.

1990-cı ildə Yuri Qriqoroviç onu Yekaterina Maksimova, Vladimir Vasilyev və bir neçə başqa sənətçi ilə birlikdə Böyük Teatrdan qovub. Bu addım ciddi ictimai etirazlara səbəb olub.

SSRİ-nin dağılmasından sonra o, əsasən Münhendə (Almaniya) yaşayıb. Hərdən həyat yoldaşı ilə birlikdə Moskva və Sankt-Peterburqa gəlirdi. O, həmçinin Litva vətəndaşlığına sahib idi. Belə ki, Maya və həyat yoldaşı Rodion Şedrin Litva pasportunu alan ilk ruslar idi. Onların Litvada Trakay qəsri yaxınlığında bağ evləri var idi.

Maya Mixaylovna Plisetskaya 2 may 2015-ci ildə Münhendə 90 yaşında geniş miokard infarktından vəfat edib. Vəsiyyətə görə, balerinanın külü ölümündən sonra Rodion Şedrinin külü ilə birlikdə Rusiya ərazisinə səpələnəcək.

"Moskovski Komsomolets" qəzeti ilə qalmaqal

28 yanvar 1999-cu ildə “Moskovski komsomolets” qəzetində “Salam, mən Maya Plisetskayanın qızıyam” məqaləsində Plisetskayanın KQB agenti Boris Qlaqovski ilə münasibətindən qeyri-qanuni qızı Yuliya Qlaqovskayanın olduğu bildirilirdi. Sənətçinin vəkilləri şərəf və ləyaqətinin müdafiəsi ilə bağlı Moskvanın Presnenski Rayon Məhkəməsinə iddia qaldırmış və həmin ilin mayında məhkəmə balerinanın qızı olmadığına dair iddiasını təmin etmişdi. 2001-ci ildə Moskva Şəhər Məhkəməsi qərarı qüvvədə saxladı. 3 dekabr 2002-ci ildə “Moskovski Komsomolets” qəzetinin baş redaktoru Pavel Qusev tərəfindən imzalanmış yazı çıxdı. Orada əvvəllər dərc edilmiş məqalənin təkzibi verilmişdir. Qusev məqalədə “qəzet əməkdaşının hüquqi və sübutların bioloji savadsızlığı”nın nəticəsində səhv məlumat verildiyini etiraf edib.

Şəxsi həyatı

Maya Plisetskaya və Rodion Şedrin, 2009-cu il

• Atası - Mixail Emmanuiloviç Plisetski (1899-1938), məmur, diplomat.
• Anası - Rahila Mixaylovna Messerer-Plisetskaya (1902-1993), səssiz kino aktrisası.
• Qardaşı - Aleksandr Mixayloviç Plisetski (1931-1985), xoreoqraf, Böyük Teatrın baletinin solisti.
• Qardaşı - Azari Mixayloviç Plisetski (1937-ci il təvəllüdlü), balet artisti, müəllim və xoreoqraf.
• Xalası - Sulamif Mixaylovna Messerer (1908-2004), sovet balerinası və xoreoqrafı.
• Dayısı - Asap Mixayloviç Messerer (1903-1992), sovet balet artisti, xoreoqraf və baletmeyster.
• Həyat yoldaşı - Rodion Şedrin (1932) bəstəkar.

Maya Plisetskaya xatirələrində balet solistləri Vyaçeslav Qolubin (1923-1953) və İsfəndiyar Kaşani ilə eşq yaşadığını yazır.

1956-cı ildə Maya balet solisti Maris Liepa (1936-1989) ilə nikah bağlayır, lakin üç ay sonra onlar boşanırlar. 1958-ci ildə bəstəkar Rodion Şedrin (1932-ci il təvəllüdlü) ilə ailə qurur. Onların uşaqları yox idi. Rodion Şedrin və Plisetskayanın ailəsi hər iki həyat yoldaşının SSRİ xalq artisti fəxri adının sahibi olduğu bir neçə nəfərdən biri idi.

Yaradıcılığı

Maya Plisetskaya "Karmen", 1974-cü il

Maya Plisetskaya ifadəli plastikanın, fenomenal sıçrayışın, çevik bel hərəkətlərinin, yüngül addımın və yüksək musiqililiyin sahibidir. Balet lüğətinə "üzük" kimi sıçrayışı ilk daxil edən o olub. Balerina zərifliyi, qrafikası, jestinin kəskinliyi və tamlığı, pozası və həm hər bir fərdi addımı, həm də bütövlükdə partiyanın bütün nümunəsi ilə seçilən öz üslubunu yaradıb. Onun plastikasında rəqs sənəti yüksək harmoniyaya çatıb. Balerina səhnə həyatının lap əvvəlindən faciəli aktrisanın nadir istedadını nümayiş etdirib. Yeni hər şeyə tükənməz marağı olan o, səhnə təcrübələrindən qorxmurdu. O, həm də fenomenal yaradıcı uzunömürlülüyü ilə tanınır.

Plisetskaya Böyük Teatrın repertuarındakı partiyalarda: “Don Kixot” baletində Kitri, “Qu gölü”ndə Odette və Odil, “Romeo və Cülyetta”da Cülyetta, “Şural”da Syuimbike, eyniadlı baletdə Raymonda, “Balaca donqarlı at”da çar Qız, “Yatmış gözəl”də şahzadə Avrora, “Daş çiçək”də Mis dağın məşuqəsi, “Məhəbbət əfsanəsi”ndə Mehmene-Banu, “Spartak”da Egina və Frigiya yadda qalan obrazlar yaradıb.

1960-cı ildə Qalina Ulanova səhnəni tərk etdikdən sonra Böyük Teatrın prima balerinası oldu. Yuri Qriqoroviçin bəzi baletlərində rəqs etsə də, tədricən Böyük Teatrın baş xoreoqrafına qarşı çıxırdı. İllər keçdikcə teatrda intriqaqlara səbəb olan “Qriqoroviç partiyası” və “Plisetskaya partiyası” daha da güclənirdi.

1967-ci ildə rejissor Aleksandr Zarxinin çəkdiyi “Anna Karenina” filmində Betsi Tverskoy rolunu oynayıb. Bir neçə il sonra o, xoreoqraf debütü üçün Anna Kareninanı seçib və baş rolda özü səhnəyə çıxıb.

Xüsusilə balerina üçün “Karmen süitası” (1967) baleti, “Prelüd” (1967) və “Qızılgülün ölümü” (1973) miniatürləri, “Şaillo dəlisi” (1992, Paris) rəqs tamaşası səhnələşdirilib. O, onun üçün “İsadora” (1976, Teatr de la Mone), “Leda” (1978, həmmüəllif – Xorxe Donne) və “Bolero” (1978-ci ildən başlayaraq) "Kurozuka" (1995, 1988-ci ildə baletin yeni versiyası, partnyor - Patrik Dupont, Palais de Şaillot) və "Ave Maya" (1995) baletlərini səhnələşdirən Moris Bejartla səmərəli əməkdaşlıq edib. Maya Plisetskaya özünü flamenko janrında sınamış, xoreoqraf Xose Qraneronun Asturias (1991) və Meri Stüartın əsərlərində partiya ifa edib.

O, Böyük Teatrda Rodion Şedrinin Anna Karenina (1972, Natalya Rıjenko və Viktor Smirnov-Qolovanov ilə birlikdə), “Qağayılar” (1980) və “Köpəklə gəzən xanım” (1985) kimi baletlərini səhnələşdirərək, xoreoqraf kimi çıxış edib. Həmçinin onlarda əsas qadın partiyalarını da ifa edib.

Balerinanın dediyinə görə, “on illərdir pəhriz saxladığından” ümidsizlikdən, “zərurətdən” özü üçün baletlər səhnələşdirməli olub. Maya Leonid Yakobson və digər müasir xoreoqraflarla işləmək arzusunda idi. lakin onun belə imkanı olmayıb. Mən özümü xoreoqraf hesab etmirdim: “Mən improvizatoram. Mən bəlkə də rejissorluq hərəkətləri ilə çıxış edə bilərdim, amma söz ehtiyatı ilə yox”.

1980-ci illərdə Maya xaricdə daha çox vaxt keçirib. Orada o, Roma Opera və Balet Teatrının bədii rəhbəri (1983-1984) kimi çalışıb. Sonra Maya Plisetskaya Madriddə İspaniya Milli Baletində (1988-1990) maraqlı tamaşalar hazırlayıb. Madriddə o, "Boşuna ehtiyat" baletinə quruluş verib, "Karmen Suit" və "Meri Stüart" baletlərində isə çıxış edib. Romada Karakallanın Termalındakı Opera Teatrında Aleksandr Qlazunovun "Raymonda" klassik baletini tamaşaya qoyub (1984). 1987-ci ildə Nyu-Yorkda Rudolf Nuriyev və Mixail Barışnikovla birlikdə Marta Qremin şərəfinə keçirilən qala-konsertdə iştirak edib. Burada Rut Sen-Denisin “Fermam” (1906) nömrəsi onun repertuarına əlavə olunur..

Maya Plisetskaya 1990-cı ildə Böyük Teatrdan qovulduqdan sonra səhnəni tərk etmədi. Konsertlərdə iştirakını və ustad dərslərini davam etdirdi. 70 illik yubileyi günü o, Moris Bejart tərəfindən onun üçün səhnələşdirilən “Ave Maya” nömrəsində debüt etdi.

1994-cü ildən bir müddət Sankt-Peterburqda keçirilən "Maya" adlı illik beynəlxalq balet müsabiqəsinin sədridir.

Xatirələri

Maya Plisetskaya bir neçə memuar müəllifidir:

• Плисецкая М. Я, Майя Плисецкая (50000 nüs.). М.: Новости. 1994. ISBN .
• Плисецкая М. Тринадцать лет спустя: Сердитые заметки в тринадцати главах (10000 nüs.). М.: АСТ, АСТ Москва, Новости. 2007. ISBN .
• Плисецкая М. Читая жизнь свою… (5000 nüs.). М.: АСТ, Астрель. 2010. ISBN .

Mükafatları

Maya Plisetskaya qastrollardan sonra, 2000-cil

• Sosialist Əməyi Qəhrəmanı (1985) — sovet xoreoqrafiya sənətinin inkişafında böyük xidmətlərinə görə;
• RSFSR əməkdar artisti (1951)
• RSFSR xalq artisti (1956)
• SSRİ xalq artisti (1959)
• (1964) — Böyük Teatrı səhnəsində sovet və klassik repertuardan olan balet tamaşalarında partiyaların ifasına görə;
• Üç (1967, 1976, 1985)
• (1981)
• "Moskvanın 850 illiyi xatirəsinə" medalı (1997)
• "Vətən qarşısında xidmətlərinə görə" ordeninin tam sahibi (İ.Antonova, G.Vişnevskaya, G.Volçek, V.Matvienko, L.Verbitskaya və V.Tereşkova ilə birlikdə yeddi qadından biri)
  • I dərəcəli “Vətən qarşısında xidmətlərinə görə" ordeni (20 noyabr 2005-ci il) — yerli və dünya xoreoqrafiya sənətinin inkişafında müstəsna xidmətlərinə, uzun illər yaradıcılıq fəaliyyətinə görə
  • II dərəcəli “Vətən qarşısında xidmətlərinə görə" ordeni (18 noyabr 2000-ci il) — xoreoqrafiya sənətinin inkişafındakı müstəsna xidmətlərinə görə
  • III dərəcəli "Vətən qarşısında xidmətlərinə görə" ordeni 21 noyabr 1995-ci il) — milli mədəniyyət qarşısında müstəsna xidmətlərinə və dövrümüzün xoreoqrafiya sənətinə mühüm töhfəyə görə.
  • IV dərəcəli “Vətən qarşısında xidmətlərinə görə"” ordeni (9 noyabr 2010-cu il) — milli mədəniyyətin və xoreoqrafiya sənətinin inkişafındakı müstəsna xidmətlərinə, uzun illər yaradıcılıq fəaliyyətinə görə.

Xatirəsi

Maya Plisetskaya pion növü

Plisetskayanın şərəfinə adlandırılanlar:

• 1963-cü ildə yetişdirilmiş pion növü.
• Krım Astrofizika Rəsədxanasının astronomu L.Karaçkina tərəfindən 23 dekabr 1984-cü ildə kəşf edilmiş Asteroidə Plisetskaya (4626) adı verilib. 1982-ci ildə eyni astronom tərəfindən kəşf edilmiş asteroidin sputnikinə isə Mayanın həyat yoldaşı Şedrinin (asteroid 4625) adı verilib.
• 2000-ci ildən Tolyatti şəhərində olan xoreoqrafiya məktəbi Maya Plisetskayanın adını daşıyır.

2013-cü ilin oktyabrında braziliyalı rəssamlar Eduardo Kobra və Aqnaldo Brito əsərlərindən birini balerinaya həsr etdilər. Hündürlüyü 16 m və eni 18 m olan qraffiti, o cümlədən qu quşu şəklində bir balerina təsviri Moskvada Bolşaya Dmitrovka, 16, bina 1 ünvanındakı evin divarında yerləşir.

M.M.Plisetskayaya (1925-2015) həsr olunmuş poçt markası, 2017-ci il

4 may 2015-ci il tarixində Mariinski Teatrının truppası “Şurale” tamaşasını Maya Plisetskayanın xatirəsinə həsr edib. Müxtəlif şəhərlərdə teatr gecələri və simfonik konsertlər balerinanın xatirəsinə həsr olunmaqda davam edir. 15 may 2015-ci ildə, planlaşdırılan mükafatlandırma mərasimi əvəzinə,Lütserndəki "Sauberze" rus musiqisi günləri festivalında Plisetskayaya həsr olunmuş gecə keçirilib.

20 noyabr 2015-ci ildə hazırlanmış yubiley gecəsi əvəzinə konsert keçirildi. Plisetskayanın xatirə gecəsi Böyük Teatrda baş tutdu. Həmin gün Bolşaya Dmitrovkada, 12/1 bina 1 və 16 bina 1 arasında olan meydana Mayya Plisetskayanın adı verildi. Meydanın sağ divarında meydanın adı və bu barədə məlumat olan lövhə yerləşdirildi. Lövhə bina 16 bina 1 ünvanında rəssamlar Eduardo Kobra və Agenaldo Brito tərəfindən çəkilmiş qraffitinin olduğu yerdə qoyulub.

20 noyabr 2016-cı il tarixində Moskvada M.Plisetskaya parkında heykəltəraş Viktor Mitroşinin balerina abidəsinin açılışı olub. Balerina hələ sağ ikən heykəlinin eskizini şəxsən təsdiqləyib.

2017-ci ildə Rusiya Poçtu üzərində "Vətənə xidmətə görə ordeni" olan balet rəqqası M.M.Plisetskayaya (1925-2015) həsr olunmuş poçt markası buraxıb.

2020-ci ildə Böyük Teatrda balerinanın anadan olmasının 95-ci ildönümünə həsr olunmuş xatirə gecəsi keçirildi. Aleksey Ratmanski yüksək soprano ilə bir hissə də daxil olmaqla, Kamil Sen-Sansın bəstəsinin əsasında Şedrin tərəfindən aranjiman edilən "Mayaya təklif" duetini ifa etdi. Tədbirdə açılış balet rəqqasələri Diana Vişneva və Denis Savin tərəfindən edildi.

26 iyul 2022-ci ildə Moskvada Maya Plisetskayanın muzey-memorial mənzilinin açılışı oldu. Mənzil A.A.Baxruş adına Teatr Muzeyinə balerinanın əri Rodion Şedrin tərəfindən hədiyyə edilib. Maya Plisetskayanın xatirə muzeyi Teatr Muzeyinin on ikinci filialı oldu. Muzeyin eksponatları arasında interyerlər, şəxsi əşyalar, ər-arvadın fotoşəkilləri və sənədləri, balerinanın portretləri, şəxsi geyimləri və səhnə geyimləri yer alıb.

Maraqlı faktlar

Maya Plisetskaya 1959-cu ildə Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası MK Baş katibi, Nikita Xruşşova yazdığı məktubda onu ABŞ-da qastrol səfərinə buraxmaq xahişini edib. Plisetskaya məktubda yazırdı: “Hörmətli Nikita Sergeyeviç!.. Son bir neçə ildə mən Böyük Teatrın artisti kimi üzərimdə olan məsuliyyəti dərk etmədən özümü son dərəcə yanlış aparmışam. Əvvəla, necə deyərlər, nəzarətsiz “dilimi dinc qoymurdum” ki, bu mənim kimi üzdə olan şəxs üçün qətiyyən yolverilməzdir... Mən çox vaxt qəbullarda özümü nəzakətsiz aparırdım, əsasən əcnəbilərlə söhbət edirdim...”.

2000-ci ildə o, Aleksandr Aleksandrovun bəstəsi olan Sovet İttifaqı himninə qayıtmasını pisləyən mədəniyyət xadimləri arasında idi.

İstinadlar

1. Плисецкая Майя Михайловна // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
2. Maya Plisetskaya // Encyclopædia Britannica (ing.).
3. Bibliothèque nationale de France Majâ Mihajlovna Pliseckaâ // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
4. Большая Советская Энциклопедия. Гл. ред. А. М. Прохоров, 3-е изд. Т. 20. Плата — Проб. 1975. 608 стр., илл.; 21 л. илл. и карт.
5. "«Майя Плисецкая была одной из величайших балерин XX века» – зарубежная пресса | Classica.FM". 2016-04-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-02-21.
6. Плисецкая М. М. Я, Майя Плисецкая…— М.: АСТ Москва, 2008. — 490 с.
7. Суламифь. Фрагменты воспоминаний. Авторы: Суламифь Мессерер
8. "Неумирающий лебедь Майи Плисецкой". 2020-08-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-06-11.
9. Плисецкая Майя Михайловна.
10. Виктор Фишман. "Вечно живой «Умирающий лебедь»". Еженедельная независимая газета «ru:Русская Германия», № 2, 2008. 2008-01-14. 2015-04-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-06-29.
11. "Письма деятелей науки и культуры против реабилитации Сталина". 2012-11-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-03-17.
12. "Радио Свобода, передача «Литовский паспорт»". 2013-06-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-04-11.
13. "Ефимович Н. Плисецкая так мечтала ещё раз выйти на сцену Большого // Комсомольская правда. — 02.05.2015". 2015-05-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-05-06.
14. Плисецкая завещала развеять её прах над Россией. 2015-05-05 at the Wayback Machine // «Интерфакс», 3 мая 2015.
15. Голос крови. 2016-03-04 at the Wayback Machine // «Коммерсант», 04.08.1999.
16. «МК» всё же заплатит Майе Плисецкой. 2016-03-04 at the Wayback Machine // NEWSru.com, 15.11.2001.
17. "МАЙЕ ПЛИСЕЦКОЙ — ОТ "МК"" (rus). ru:Московский комсомолец. 2019-12-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-12-25.
18. "Танец маленьких лебедей, «Карьера», № 4, 2000". 2015-06-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-05-03.
19. Майя Плисецкая: «После „Лебединого озера“ я была просто вывернута наизнанку». // «Аргументы и Факты» № 46, 17.11.2010.
20. В. М. Гаевский. Статья в энциклопедии «Балет».
21. Овчинников, В. В. (ред.). Популярный энциклопедический иллюстрированный словарь Европедия. — Олма-Пресс, 2003.
22. "Fondation Maurice Béjart". 2017-10-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-10-14.
23. "Аве Майя". Полит.ру. 2015-05-03. 2015-05-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-05-05.
24. Anna Kisselgoff. Dance: Graham With Baryshnikov, Nureyev and Plisetskaya 2018-01-02 at the Wayback Machine // New York Times, 7 октября 1987.
25. Татьяна Ъ-Кузнецова «Майя Плисецкая: комета должна оставить хвост» 2007-11-26 at the Wayback Machine Газета «КоммерсантЪ», № 179(3755) от 02.10.2007 2008-03-12 at the Wayback Machine
26. "Удостоверение Плисецкой М.М. к медали "В память 850-летия Москвы". 26 февраля 1997 г." 2024-03-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-03-14.
27. "Указ Президента Российской Федерации от 20 ноября 2005 г. № 1344 «О награждении орденом „За заслуги перед Отечеством" I степени Плисецкой М. М.»". 2015-04-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-11-20.
28. "Указ Президента Российской Федерации от 18 ноября 2000 года № 1880 «О награждении орденом „За заслуги перед Отечеством" II степени Плисецкой М. М.»". // Официальный сайт Президента России. 2016-08-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-07-20.
29. "Указ Президента Российской Федерации от 21 ноября 1995 г. № 1168 «О награждении орденом „За заслуги перед Отечеством" III степени Плисецкой М. М.»". 2015-04-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-11-20.
30. "Указ Президента Российской Федерации от 9 ноября 2010 г. № 1393 «О награждении орденом „За заслуги перед Отечеством" IV степени Плисецкой М. М.»". 2015-04-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-11-20.
31. Поздравление артистке балета Майе Плисецкой с Днём рождения 2010-11-23 at the Wayback Machine // Сайт Kremlin.ru
32. "4626 Plisetskaya (1984 YU1)" (ingilis). JPL Solar System Dynamics. 2003-08-29. 2012-04-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-11-20.
33. "4625 Shchedrin (1982 UG6)" (ingilis). JPL Solar System Dynamics. 2003-08-29. 2012-04-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-11-20.
34. Анатолий Симоненко. "Знаменитый художник Эдуардо Кобра нарисовал на Большой Дмитровке Майю Плисецкую". Газета «ru:Вечерняя Москва». 2013-10-11. 2013-10-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-11-16.(действующая ссылка на статью с совпадающим заголовком)
35. Анна Нистратова. "Стрит-артист Кобра: «Теперь у меня есть карточка читателя Библиотеки искусств на Дмитровке»". Журнал «Interview». 2013-10-24. 2013-11-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-11-16.
36. "Посвящается Майе Плисецкой". 2015-05-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-05-15.
37. «Гениальность Майи Плисецкой — в искренности и глубине проживания каждого мига на сцене» 2019-10-22 at the Wayback Machine (интервью с А. Лиепой перед гала-концертом проекта «Автографы и имиджи» в Большом театре Беларуси, ru:БелТА, 18.10.2019).
38. «В Смоленске прозвучала „Кармен-сюита“» 2019-11-01 at the Wayback Machine(о концерте памяти великой балерины Майи Плисецкой, Смоленская народная газета, 28.10.2019).
39. Schott Music Mourns Death of Maya Plisetskaya 2020-08-14 at the Wayback Machine (ing.)
40. In memoriam Maya Plisetskaya^{[ölü keçid]}
41. "Большой театр проведет вечер памяти Майи Плисецкой". 2018-07-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-07-14.
42. "В Москве открылся сквер Майи Плисецкой" (rus). ru:ТАСС. 2015-11-20. 2016-11-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-11-20.
43. "В Москве открыли памятник Майе Плисецкой". Официальный сайт Министерства культуры РФ. 2016-11-20. 2016-11-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-11-20.
44. "Щедрин: сквер Майи Плисецкой в Москве должен стать местом встречи влюбленных пар" (rus). ru:ТАСС. 2016-11-20. 2016-11-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-11-20.
45. Гордеева, Анна. "Она — Майя Плисецкая". ru:Музыкальная жизнь. 2020-11-30. 2021-05-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-09-10.
46. "В Москве открылся новый филиал Бахрушинского музея – мемориальная квартира Майи Плисецкой". Государственный центральный театральный музей имени А. А. Бахрушина (rus). 2022-07-26. 2022-07-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-28.
47. "Глезеров С. В Музее политической истории России открылась выставка «Политика и музыка» // Санкт-Петербургские ведомости. — 2022. — 22 июля". 2022-08-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-08-19.
48. "Элита: кто за и кто против возврата гимна СССР". NEWSru.com (rus). 2000-12-08. 2019-11-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-12-01.

Ədəbiyyat

• Л. Жданов. Майя Плисецкая (30000 nüs.). М.: Искусство. 1965 [фотоальбом].
• Б. А. Львов-Анохин. Майя Плисецкая // Труд актера (70000 nüs.). М.: Советская Россия. 1966.
• Н. Рославлева. Майя Плисецкая (75000 nüs.). М.: Искусство. 1968.
• Nataliia Arkina. Maja Plissezkaja: Mit einem Poem v. Andrej Wosnessenski. Berlin: Henschelverlag. 1969.
• Л. Жданов. Майя Плисецкая (20000 nüs.). М.: Планета. 1980 [фотоальбом].
• Шадрина Н. И. Плисецкая Майя Михайловна // Кто есть кто в современной культуре: Эксклюзивные биографии. Ассоциация «Международный Объединённый Биографический Центр» (1). М: Международный Объединённый Биографический Центр; ЗАО «МК-Периодика». 2006. 5—43. ISBN .
• Хорошилова О. А. "Майя Плисецкая: прима ассолюта моды". В книге: Мода и гении. Костюмные биографии Леонардо да Винчи, Екатерины II, Петра Чайковского, Оскара Уайльда, Юрия Анненкова и Майи Плисецкой. — М.: МИФ (Манн, Иванов и Фербер), 2020. — С. 347–402.

Xarici keçidlər

Vikianbarda Maya Plisetskaya ilə əlaqəli mediafayllar var.

• Фотогалерея Майи Плисецкой на сайте "Мастера музыкального театра"
• Вспышка Терпсихоры, легкие мысли Майи Плисецкой // запись беседы Марии Леви с балериной.
• Обзор литературы, посвящённой Майе Плисецкой. Составлен в РГБ.
• Майя Плисецкая — тайны знаменитой балерины Женский ресурс Colady.ru
• Мудрац Александра. "Плисецкая Майя Михайловна". tass.ru (rus). ru:ТАСС. İstifadə tarixi: 2021-10-14.

Аудио:

• Перо Жар-птицы. Звуковая страница — рассказывает Майя Плисецкая. // "Кругозор" № 9, 1964

Видео:

• "Я, Майя Плисецкая" (документальный фильм, телеканал "Культура")
• "«Майя Плисецкая. „Чёрно-белый лебедь"». Документальный фильм". www.tvc.ru (rus). ru:ТВ Центр. 2010. İstifadə tarixi: 2021-10-14.
• "«Майя Плисецкая. „Мауа"». Документальный фильм". mirtv.ru (rus). Мир. 2015-05-05. İstifadə tarixi: 2021-10-18.
• "«Майя Плисецкая. „Характер — это и есть судьба"». Документальный фильм". mirtv.ru (rus). Мир. 2020-11-22. İstifadə tarixi: 2021-10-18.